WAYAWAYA

Yantangay ni Jehova a Dios ti Mannakabalin-amin, Soberano nga Agturay iti uniberso, ken Namarsua iti amin a bambanag, isu laeng ti addaan iti naan-anay ken di nakedngan a wayawaya. (Ge 17:1; Jer 10:7, 10; Da 4:34, 35; Apo 4:11) Amin a sabsabali pay masapul nga aggunay ken agtignayda iti las-ud dagiti limitasion ti pannakabael a naited kadakuada ken agpasakupda iti sapasap a linlintegna. (Isa 45:9; Ro 9:20, 21) Kas pagarigan, usigenyo ti grabidad, ken dagiti linteg a mangtartarawidwid kadagiti kemikal a reaksion, epekto a patauden ti init, ken ti idadakkel; dagiti moral a linteg; dagiti kalintegan ken tigtignay ti sabsabali a mangapektar iti wayawaya ti maysa. No kasta, ti wayawaya dagiti amin a parsua ti Dios ket relatibo a wayawaya.

Adda pagdumaan ti limitado a wayawaya ken ti pannakaadipen. Ti wayawaya iti las-ud dagiti limitasion nga impasdek ti Dios ket mangyeg iti kinaragsak; ti pannakaadipen kadagiti parsua, iti kinaimperpekto, kadagiti pagkapuyan, wenno kadagiti di umiso nga ideolohia ket mangyeg iti pannakairurumen ken kinaliday. Ti wayawaya naiduma met iti kabukbukodan a panangikeddeng, kayatna a sawen, ti di panangikankano kadagiti linteg ti Dios ken ti panangikeddeng no ania ti umiso ken di umiso maipaay iti bagi ti maysa. Ti kasta a tignay agbanag iti pannakibibiang kadagiti kalintegan ti sabsabali ken mangparnuay iti riribuk, kas makita kadagiti imbunga ti agwaywayas ken nasubeg nga espiritu nga insuro ti Serpiente kada Adan ken Eva idiay Eden. (Ge 3:4, 6, 11-19) Ti pudno a wayawaya ket agpannuray iti linteg, ti linteg ti Dios, a mangipalubos iti naan-anay a panangipakita ti indibidual iti pannakabaelna iti umiso, makapabileg, ken makagunggona a pamay-an, ken mangbigbig kadagiti kalintegan ti sabsabali, a dayta ket makaiyeg iti kinaragsak iti isuamin.​—Sal 144:15; Lu 11:28; San 1:25.

Ti Dios ti Wayawaya. Ni Jehova ti Dios ti wayawaya. Winayawayaanna ti nasion ti Israel manipud pannakaadipen idiay Egipto. Imbagana kadakuada a no la ket ta agtulnogda kadagiti bilinna, siwayawayada kadagiti pakarigatan. (De 15:4, 5) Nagsao ni David maipapan iti “kinawayawaya iti panagdanag” iti uneg dagiti pagnaedan a torre ti Jerusalem. (Sal 122:6, 7) Nupay kasta, intuyang ti Linteg a no kas pagarigan pumanglaw ti maysa a tao, mabalinna nga ilako ti bagina iti pannakaadipen tapno maipaayanna ti bagina ken ti pamiliana kadagiti kasapulanda. Ngem ti Linteg impaayanna daytoy a Hebreo iti pannakawayawaya iti maikapito a tawen ti panagpaadipenna. (Ex 21:2) Iti Jubileo (maaramid iti kada maika-50 a tawen), ti wayawaya maiwaragawag idi iti intero a daga kadagiti amin nga agnanaed iti dayta. Mawayawayaan ti tunggal Hebreo nga adipen, ket ti tunggal tao maisubli iti tawidna a daga.​—Le 25:10-19.

Ti Wayawaya a Dumteng Babaen ken Kristo. Dinakamat ni apostol Pablo ti panagkasapulan ti sangatauan iti pannakawayawaya iti “pannakaadipen iti panagrupsa.” (Ro 8:21) Imbaga ni Jesu-Kristo kadagiti Judio a namati kenkuana: “No agtalinaedkayo iti saok, pudno a dakayo dagiti adalak, ket maammuanyonto ti kinapudno, ket ti kinapudno wayawayaannakayto.” Kadagidiay nangipagarup nga addaanda iti wayawaya gapu ta nainlasagan a kaputotan ida ni Abraham, impamatmatna nga ad-adipen ida ti basol, a kinunana: “Gapuna no wayawayaannakayo ti Anak, pudpudno a siwayawayakayto.”​—Jn 8:31-36; idiligyo ti Ro 6:18, 22.

Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, nadakamat a dagiti pasurot ni Kristo siwayawayada. Impakita ni Pablo nga isuda ket ‘annak, saan a ti adipen a babai, no di ket ti siwayawaya a babai’ (Ga 4:31), a tukoyenna daytoy kas “Jerusalem sadi ngato.” (Ga 4:26) Kalpasanna igunamgunamna: “Maipaay iti kasta a wayawaya [wenno, Babaen iti wayawayana,” Rbi8 ftn] winayawayaannatayo ni Kristo. Gapuna agtakderkayo a di maisin, ket dikay baybay-an ti bagbagiyo a mabalud manen iti sangol ti pannakaadipen.” (Ga 5:1) Iti daydi a tiempo, adda dagiti tattao a siuulbod a mangibagbaga a Kristianoda, ket nakitimpuyogda kadagiti kongregasion idiay Galacia. Ikagkagumaanda nga allukoyen dagiti Kristiano a taga Galacia a ti wayawayada ken Kristo isukoda babaen ti panangpadpadasda a mangragpat iti kinalinteg babaen iti ar-aramid ti Linteg, imbes a babaen iti pammati ken Kristo. Namakdaar ni Pablo a di la ket ta gapu iti dayta mayadayoda iti di kaikarian a kinamanangngaasi ni Kristo.​—Ga 5:2-6; 6:12, 13.

Ti wayawaya a tinagiragsak dagiti nagkauna a Kristiano manipud pannakaadipen iti basol ken ipapatay ken manipud iti buteng (“Ta ti Dios inikkannatayo saan a ti espiritu ti kinatakrot, no di ket ti pannakabalin ken ti ayat ken ti kinasimbeng ti panunot”) ket naiparangarang iti kinaprangka dagiti apostol ken iti wayawayada nga agsao mainaig iti panangiwaragawag iti naimbag a damag. (2Ti 1:7; Ara 4:13; Fil 1:18-20) Nabigbigda a daytoy a wayawaya nga agsao maipapan iti Kristo ket napateg a sanikua, banag a masapul a maparang-ay, masaluadan, ken mataginayon tapno magun-odan ti anamong ti Dios. Mayanatup met a dakamaten dayta iti kararag.​—1Ti 3:13; Heb 3:6; Efe 6:18-20.

Umiso a Panangusar iti Nakristianuan a Wayawaya. Dagiti napaltiingan a Kristiano a mannurat, yantangay tagipatgenda ti panggep ti Dios iti panangipaayna iti di kaikarian a kinamanangngaasi babaen ken Kristo (“Siempre, naayabankayo maipaay iti wayawaya, kakabsat”), maulit-ulit a binalakadanda dagiti Kristiano a saluadanda ti wayawayada, ken saanda koma nga abusuen dayta a wayawaya wenno aramaten dayta iti idi umiso a pamay-an kas gundaway tapno agpennekda iti ar-aramid ti lasag (Ga 5:13) wenno kas pangabbong iti kinadakes. (1Pe 2:16) Dinakamat ni Santiago ti maipapan iti ‘panangsukimat iti perpekto a linteg a kukua ti wayawaya’ ket impamatmatna a naragsak daydiay saan a manglipat a managdengngeg, no di ket agtultuloy kas maysa a managaramid.​—San 1:25.

Tinagiragsak ni apostol Pablo ti wayawaya a nagun-odna babaen ken Kristo ngem saanna nga inaramat dayta a wayawaya tapno ay-aywenna ti bagina, kasta met a saanna nga inaramat dayta iti pamay-an nga uray la masaktanna ti sabsabali. Iti suratna iti kongregasion idiay Corinto, impakitana a saanna a kayat a masaktan ti konsiensia ti sabali a tao babaen ti panangaramidna iti banag nga adda Nainkasuratan a wayawayana a mangaramid ngem mabalin a kuestionaran ti sabali a nakurkurang ti pannakaammona, a ti konsiensiana mabalin a masaktan gapu iti tigtignay ni Pablo. Dinakamatna kas maysa a pagarigan ti pannangan iti karne a naidaton iti sanguanan ti idolo sakbay ti pannakaipanna iti tiendaan tapno mailako. Ti pannangan ni Pablo iti kasta a karne ket mabalin a makagapu tapno daydiay nakapuy ti konsiensiana babalawenna ti umiso a wayawaya ni Pablo nga agtignay ket iti kasta agakem kas ukom ni Pablo, a dayta ket di umiso. Gapuna, kinuna ni Pablo: “Apay koma a ti wayawayak ukomen ti konsiensia ti sabali a tao? No makiramramanak a buyogen ti panagyaman, apay a mapagsawanak a sibabassawang gapu iti daydiay pagyamanak?” Nupay kasta, determinado ti apostol a mangaramat iti wayawayana iti makapabileg, saan a makadangran, a pamay-an.​—1Co 10:23-33.

Ti Pannakidangadang ti Kristiano ken ti Namnama ti Sangatauan. Ipakita ni Pablo nga adda peggad iti wayawaya ti maysa a Kristiano ta, idinto ta “ti linteg dayta nga espiritu a mangted iti biag iti pannakikaykaysa ken Kristo Jesus winayawayaannakayo manipud iti linteg ti basol ken ti ipapatay” (Ro 8:1, 2), ti linteg ti basol ken ipapatay nga agtigtignay iti bagi ti Kristiano ket makidangdangadang tapno iyegna manen ti maysa iti pannakaadipen. Gapuna, masapul nga ipamaysa ti Kristiano ti panunotna iti bambanag ti espiritu tapno agballigi.​—Ro 7:21-25; 8:5-8.

Kalpasan ti panangibinsabinsa ni Pablo iti dangadang ti Kristiano, itultuloyna a dakamaten ti maipapan kadagiti makipagtawid ken Kristo kas “annak ti Dios.” Kalpasanna, tukoyenna ti sabsabali pay iti sangatauan kas ti “sangaparsuaan” ken idatagna ti nakaskasdaaw a panggep ti Dios a “ti mismo a sangaparsuaan met mawayawayaanto iti pannakaadipen iti panagrupsa ken maaddaan iti nadayag a wayawaya ti annak ti Dios.”​—Ro 8:12-21.

Piguratibo nga Usar. Idi a ni Job ket agsagsagaba, tinarigagayanna ti mawayawayaan babaen iti ipapatayna, a ti ipapatay impadisna iti pannakawayawaya dagidiay naparigatan. Nabatad nga iparparipiripna ti narigat a panagbiag dagiti adipen, a kunkunana: “[Babaen ken patay] ti adipen mawayawayaan ken apona.”​—Job 3:19; idiligyo ti Job 3 bersikulo 21 ken 22.