BAGI

Ti pisikal a pakabuklan ti tao wenno animal. Ti Hebreo a sao a gewi·yahʹ tumukoy iti bagi, uray no sibibiag (Ge 47:18) wenno natay. (1Sm 31:10; Sal 110:6) Ti Hebreo a neve·lahʹ nagtaud iti berbo a na·velʹ (“malaylay”; Sal 1:3) ken nadumaduma ti pannakaipatarusna kas “natay a bagi,” ken “bangkay.” (Le 5:2; De 14:8; Isa 26:19) Ti ba·sarʹ, ti Hebreo a sao maipaay iti lasag, mabalin nga irepresentarna ti intero a bagi. (Idiligyo ti Sal 16:9; kitaenyo ti LASAG.) Ti gagangay a Griego a sao maipaay iti “bagi” ket soʹma (Mt 5:29), ngem ti khros, a literal a tumukoy iti “kudil,” ket naipatarus a “bagi” iti Aramid 19:12. Ti Griego a sao a ptoʹma, a nagtaud iti berbo a piʹpto (mapasag), tumukoy iti napasag a bagi wenno “bangkay.” (Mt 14:12) Ti nadumaduma a kita ti pisikal a bagi ket buklen ti nadumaduma a kita ti lasag, agraman ti puersa ti biag.​—1Co 15:39; San 2:26; Ge 7:22; kitaenyo ti KARARUA.

Dagiti Naespirituan a Bagi. No kasano nga adda pisikal a bagi, a makita ken maarikap, adda met naespirituan a bagi, a di makita dagiti mata ti tao ken pulos a di matukod ti sentido ti tao. (1Co 15:44) Nadayag dagiti bagi dagiti espiritu a persona (ti Dios, ni Kristo, dagiti anghel). “Iti uray kaano awan asinoman a nakakita iti Dios.” (1Jn 4:12) Ti tao saanna a mabalin a kitaen ti Dios ket agbiag. (Ex 33:20) Idi nataldiapan laeng ni apostol Pablo ti pannakaiparangarang ni Jesu-Kristo kalpasan ti panagungar ni Jesus, napasag iti daga ket nabulsek gapu iti kinaraniag, iti kasta kinasapulan ti maysa a milagro tapno maisubli ti panagkitana. (Ara 9:3-5, 17, 18; 26:13, 14) Kasta met, adayo a nabilbileg dagiti anghel ngem dagiti tattao. (2Pe 2:11) Nadadayag ken nararaniagda a persona, ket kasta ti langada kadagiti pisikal a panagparangda. (Mt 28:2-4; Lu 2:9) Dagitoy nga espiritu nga annak ti Dios addaanda iti panagkita nga umdas ti kapigsana a makakita ken makaandur iti kinaraniag ti Mannakabalin-Amin a Dios.​—Lu 1:19.

Agsipud ta saantay a makita ti Dios babaen kadagiti pisikal a mata, us-usarenna ti sumagmamano a sasao a nainaig iti natauan a galgalad tapno tulongannatayo a mangtarus ken mangapresiar iti bambanag maipapan iti bagina. Isu dakamaten ti Biblia kas addaan iti matmata (Sal 34:15; Heb. 4:13); taktakiag (Job 40:9; Jn 12:38); saksaka (Sal 18:9; Zac 14:4); puso (Ge 8:21; Pr 27:11); im-ima (Ex 3:20; Ro 10:21); ramramay (Ex 31:18; Lu 11:20); agong, ab-abut ti agong (Eze 8:17; Ex 15:8); ken laplapayag (1Sm 8:21; Sal 10:17). Saan koma a pagarupen a literal nga agik-ikut kadagitoy a kameng ti bagi a kas iti kasasaad a panagikuttayo kadagita. Ni apostol Juan, nga addaan iti namnama nga agbiag idiay langit, kinunana kadagiti padana nga agtawid iti nailangitan a biag: “Dungdungnguen, ita annaknatayo ti Dios, ngem kaskasdi a saan pay a naiparangarang no anianto ti pagbalinantayo. Ammotayo a kaanoman nga isu maiparangarang agbalintayto a kas kenkuana, agsipud ta isu makitatayto kas iti kinaisuna.” (1Jn 3:2) Maysanto dayta a bagi a pumadpada iti ‘nadayag a bagi’ ni Jesu-Kristo (Fil 3:21), nga isu “ti ladawan ti di makita a Dios,” “ti silnag ti dayagna ken ti apag-isu a ladawan ti mismo a kina-isuna.” (Col 1:15; Heb 1:3) No kasta, umawatdanto kadagiti bagi a saan nga agrupsa, addaan imortalidad, a naiduma kadagiti anghel iti pangkaaduan ken iti sangatauan, isuda a mortal.​—1Co 15:53; 1Ti 1:17; 6:16; Mr 1:23, 24; Heb 2:14.

Ti Silalasag a Bagi ni Kristo. Idi nayussuat ti Pangrabii ti Apo, intukon ni Jesus ti di pinaalsa a tinapay iti 11 a matalek nga apostolna, a kunkunana: “Daytoy kaipapananna ti bagik a maited maigapu kadakayo.” (Lu 22:19) Idi agangay kinuna ni apostol Pedro: “Isu [ni Jesus] inawitna dagiti basoltayo iti bukodna a bagi iti rabaw ti kayo.”​—1Pe 2:24; Heb 10:10; kitaenyo ti PANGRABII TI APO.

Tapno makapagbalin ni Jesus a “maudi nga Adan” (1Co 15:45) ken “katupag a subbot nga agpaay iti isuamin [a sangatauan],” ti nainlasagan a bagina kasapulan a maysa a pudpudno a natauan a bagi, saan nga inkarnasion. (1Ti 2:5, 6; Mt 20:28) Masapul a perpekto, ta maisakripisio idi dayta tapno ti gatad a panggatang maidatag ken Jehova a Dios. (1Pe 1:18, 19; Heb 9:14) Awan imperpekto a tao a makaipaay iti kasapulan a gatad. (Sal 49:7-9) Maigapu iti daytoy, kinuna ni Jesus iti Amana idi idatagna ti bagina maipaay iti bautismo, kas panangirugi iti danana a panagsakripisio: “Nangisaganaka iti bagi a maipaay kaniak.”​—Heb 10:5.

Ti pisikal a bagi ni Jesu-Kristo saan a naipalubos nga agrupsa iti tapok kas iti panagrupsa dagiti bagi da Moises ken David, tattao a nausar a mangiladawan ken Kristo. (De 34:5, 6; Ara 13:35, 36; 2:27, 31) Idi a dagiti adalanna napanda a nasapa idiay tanem iti umuna nga aldaw ti lawas, awanen ti bagi ni Jesus, ket dagiti patapat a pinangbalkut iti bagina nabati iti tanem, awan duadua a nagpukaw ti bagina a di limmaslasat iti proseso ti panagrupsa.​—Jn 20:2-9; Lu 24:3-6.

Kalpasan ti panagungar ni Jesus, isu nagparang buyogen ti nadumaduma a bagi. Napagkamalian ni Maria nga isu ti hardinero. (Jn 20:14, 15) Buyogen ti bagi nga addaan kadagiti marka ti sugat, nagparang manen ni Jesus, a simrek iti maysa a siled a napunitan dagiti ridawna. (Jn 20:24-29) Iti sumagmamano a daras imparangarangna ti bagina ket isu nailasin, saan a babaen iti langana, no di ket babaen iti sasao ken tigtignayna. (Lu 24:15, 16, 30, 31, 36-45; Mt 28:16-18) Iti naminsan, maysa a milagro a naaramid iti panangibilinna ti nanglukat iti matmata dagiti adalanna tapno mabigbigda ti kinasiasinona. (Jn 21:4-7, 12) Ni Jesus, yantangay napagungar kas maysa nga espiritu (1Pe 3:18), kabalinanna ti aglasag iti aniaman a gundaway kas iti inaramid dagiti anghel kadagiti naglabas a tiempo, idi nagparangda kas mensahero. (Ge 18:2; 19:1, 12; Jos 5:13, 14; Uk 13:3, 6; Heb 13:2) Bayat dagidi aldaw sakbay ti Layus, dagiti anghel a “saan a nangtaginayon iti nakaisigudan a kasasaadda no di ket pinanawanda ti bukodda nga umiso a lugar a pagnaedan” naglasagda ket nangasawada iti tattao a babbai. Dagitoy nga angheliko nga annak ti Dios saanda a pudpudno a tattao no di ket naglasagda, kas paneknekan ti kinapudno a ti Layus saanna a nadadael dagitoy nga anghel, no di ket inuksobda dagiti nainlasagan a bagida ket nagsublida iti ayan dagiti espiritu.​—Jud 6; Ge 6:4; 1Pe 3:19, 20; 2Pe 2:4.

Simboliko nga Usar. Ni Jesu-Kristo nadakamat kas Ulo ti “kongregasion, a dayta ti bagina.” (Efe 1:22, 23; Col 1:18) Daytoy a Nakristianuan a bagi dagiti tattao saan a nabingbingay sigun iti puli, nasion, wenno iti sabali pay a pamay-an, nga iti dayta nairepresentar dagiti Judio ken dagiti tattao iti amin a nasion. (Ga 3:28; Efe 2:16; 4:4) Babaen iti nasantuan nga espiritu, aminda ket nabautisaran ken Kristo ken iti ipapatayna. No kasta, nabautisaranda amin iti maymaysa a bagi. (1Co 12:13) Gapuna, ti intero a bagi sumurot iti ulo, matay a kas iti kita ti ipapatay ni Jesus ket umawat iti kas iti kita ti panagungarna.​—Ro 6:3-5; kitaenyo ti BAUTISMO (Pannakabautisar ken Kristo Jesus, Pannakabautisar iti Ipapatayna).

Usaren ni apostol Pablo ti panagtignay ti natauan a bagi tapno iladawanna ti panagandar ti kongregasion Kristiano, a dagiti kameng nga agbibiag ditoy daga iti aniaman a piho a tiempo impadisna iti maysa a bagi, a ni Kristo ti di makita nga Ulo. (Ro 12:4, 5; 1Co 12) Ipaganetgetna ti kinapateg ti lugar ti tunggal kameng, ti panagpannuray iti maysa ken maysa, ti ayat ken pannakaseknan iti maysa ken maysa, ken ti pannakaibanag ti trabaho. Ti Dios impasdekna ti tunggal maysa iti saadna iti bagi, ket babaen iti nadumaduma a panagandar ti nasantuan nga espiritu, aramiden ti bagi no ania ti kasapulan. Ti Ulo, ni Jesu-Kristo, kas manginaig a kameng, ipaayanna dagiti kameng ti bagi iti bambanag a kasapulanda babaen kadagiti ‘nagsusuopan ken ur-urat,’ ti pamay-an ken urnos iti panangipaay iti naespirituan a taraon kasta met iti komunikasion ken panagtitinnulong, tapno “ti bagi” nasayaat ti pannakapakanna iti naespirituan ket ti tunggal paset mapakaammuan maipapan iti annongen a maitungpal.​—Col 2:19; Efe 4:16.

Umiso nga Usar ti Bagi ti Maysa. Ti maysa a Kristiano rumbeng a tagipatgenna ti bagi nga inted kenkuana ti Dios ket rumbeng nga ayatenna ti bagina iti wagas a mataripatona dayta iti umiso a pamay-an tapno mabalinanna nga idatag iti makaay-ayo, sagrado a panagserbi iti Dios. (Ro 12:1) Kalikaguman daytoy ti panangusar iti kinamanakem ken ti panangtaripato iti bagi babaen iti taraon ken dadduma pay a kasapulan, kasta met ti pisikal a kinadalus, ngem napatpateg pay ti dadduma a kita ti panangaywan. Ramanen dagitoy ti espiritualidad, ti panangsapul iti Pagarian ti Dios ken iti kinalintegna, ken panangannurot iti moral a kinalinteg. (Mt 6:25, 31-33; Col 2:20-23; 3:5) Ibalakad ti apostol: “Ti panagsanay iti bagi bassit ti maigunggonana; ngem ti nadiosan a debosion makagunggona iti amin a bambanag, ta addaan kari a biag itan ken daydiay nga umay.”​—1Ti 4:8.

No makiabig ti maysa a napulotan a kameng ti kongregasion Kristiano, ti bagi ni Kristo, ik-ikkatenna ti maysa a kameng ni Kristo ket pagbalbalinenna dayta kas kameng ti maysa a balangkantis. Ti asinoman a kasta a Kristiano a makiab-abig ket mangiserserrek iti moral a pannakatulaw ken kasta met nga “agbasbasol a maikaniwas iti bukodna a [nainlasagan a] bagi.” Agpegpeggad a maikkat iti bagi ni Kristo, ti templo nga organisasion, ken isarsarangna ti bagina iti peggad dagiti makarumen a sakit. (1Co 6:13, 15-20; Pr 7:1-27) Babaen iti kongregasion, isu mabalin a ‘mayawat ken Satanas maipaay iti pannakadadael ti lasag.’​—1Co 5:5.

Ti maysa a kameng ti bagi ni Kristo, kasta met ti sabsabali pay a dedikado a tattao a naitimpuyog kadagitoy naespirituan ti pannakayanakda a kameng ti bagi, masapul a liklikanna saan laeng a ti pisikal a pannakiabig no di ket kasta met ti naespirituan a pannakiabig. Ti Kasuratan awaganna daydiay makigayyem iti lubong kas “mannakikamalala.” (San 4:4) Kinuna ni Jesus maipapan kadagiti adalanna: “Saanda a paset ti lubong, a kas kaniak a saan a paset ti lubong.” (Jn 17:16) Gapuna, sinigurado ni Jesus a dagidiay mangbukel kadagiti kameng ti bagina nadalusda iti moral ken iti naespirituan. (Efe 5:26, 27) Naikuna a ‘ti bagbagida nadigus iti nadalus a danum.’ (Heb 10:22) Kas kunaen ni apostol Pablo, iti panagsaona maipapan iti assawa a lallaki: “Iti kastoy a pamay-an rebbeng a dagiti lallaki ayatenda dagiti assawada a kas kadagiti bukodda a bagi. Ti agayat iti asawana a babai ay-ayatenna ti bagina, ta awan pay a pulos ti tao a nanggura iti bukodna a lasag; no di ket taraonan ken ipatpategna dayta, a kas met ti panangipateg ti Kristo iti kongregasion, agsipud ta kamkamengnatayo ti bagina. ‘Iti daytoy a rason panawanto ti maysa a lalaki ti amana ken ti inana ket makitiponto iti asawana, ket dagiti dua agbalindanto a maymaysa a lasag.’ Daytoy a sagrado a palimed ket naindaklan. Ita agsasaoak maipapan ken Kristo ken iti kongregasion.”​—Efe 5:28-32.

Kitaenyo ti paspaset ti bagi iti sidong ti nagan ti tunggal maysa.