LANGIT

Ti Hebreo a sha·maʹyim (kanayon a pangadu ti pormana), a naipatarus a “(lang)langit,” agparang a ti pamunganayan a kaipapananna ket daydiay a nangato. (Sal 103:11; Pr 25:3; Isa 55:9) Di masigurado ti nagtaudan ti Griego a sao maipaay iti langit (ou·ra·nosʹ).

Pisikal a Langlangit. Ti termino ti orihinal a pagsasao saklawenna ti intero a masaknapan ti pisikal a langlangit. Kaaduanna a ti konteksto mangipaay iti umdas nga impormasion tapno masinunuo no ania a paset ti pisikal a langlangit ti matuktu-koy.

Langlangit iti atmospera ti daga. “Ti (lang)langit” mabalin nga agaplikar iti intero a saklawen ti atmospera ti daga a pakapatpataudan ti linnaaw ken nakaro a lamiis (Ge 27:28; Job 38:29), pagtaytayaban dagiti tumatayab (De 4:17; Pr 30:19; Mt 6:26), pagpuypuyupoyan dagiti angin (Sal 78:26), paggilgilapan ti kimat (Lu 17:24), ken sadiay nga agtaptapaw dagiti ulep ken agitinnagda iti tudo, niebe, wenno uraroda (Jos 10:11; 1Ar 18:45; Isa 55:10; Ara 14:17). No dadduma, “ti tangatang” ti matuktukoy, awan sabali, ti napatak wenno makitkita a kasla bimmungkong a bubongan wenno immarko a pannakabobida iti ngatuen ti daga.​—Mt 16:1-3; Ara 1:10, 11.

Daytoy a rehion iti atmospera kaaduanna a katupag ti “tangatang [Heb., ra·qiʹaʽ]” a nabukel bayat ti maikadua a periodo ti panagparsua, a nailadawan iti Genesis 1:6-8. Nabatad a daytoy a ‘langit’ ti tuktukoyen ti Genesis 2:4; Exodo 20:11; 31:17 iti panangdakamatda iti pannakaparsua ti “langlangit ken ti daga.”​—Kitaenyo ti TANGATANG.

Idi nabukel ti tangatang ti atmospera, ti dandanum iti rabaw ti daga naisinada iti dadduma pay a dandanum iti ngatuen ti tangatang. Daytoy ti mangilawlawag iti sasao a naaramat mainaig iti sangalubongan a Layus idi kaaldawan ni Noe, a “nagpussuak dagiti amin nga ubbog ti nakadakdakkel a nadanum a yuyeng ket naluktan dagiti aribengbeng ti langlangit.” (Ge 7:11; idiligyo ti Pr 8:27, 28.) Iti daydi Layus, ti dandanum a nakaintek iti ngatuen ti tangatang nalawag a bimmabada a kasla babaen iti sumagmamano a kalasugan, kasta met babaen iti panagtudo. Idi naatiananen daytoy nakadakdakkel a pagurnongan ti danum, arigna a “nasullatan” dagiti kasta nga “aribengbeng ti langlangit.”​—Ge 8:2.

Makinruar a law-ang. Ti pisikal a “langlangit” saknapanna ti atmospera ti daga ken aglayon iti labes dayta agingga kadagiti rehion ti makinruar a law-ang agraman dagiti bituenda, “ti isuamin a buyot ti langlangit”​—ti init, bulan, bitbituen, ken dagiti konstelasion. (De 4:19; Isa 13:10; 1Co 15:40, 41; Heb 11:12) Ti umuna a bersikulo ti Biblia deskribirenna ti pannakaparsua ti kasta a nabituen a langlangit sakbay ti pannakapataud ti daga maipaay a pagnaedan ti tao. (Ge 1:1) Dagitoy a langit iparangarangda ti dayag ti Dios, a kas met laeng ti tangatang ti atmospera, yantangay aramid ida ti ‘ramramay’ ti Dios. (Sal 8:3; 19:1-6) Adda dagiti “paglintegan ti langlangit” nga intuding ti Dios, ket dagitoy ti mangibagnos kadagiti amin a kasta a nailangitan a banag. Dagiti astronomo, agpapan pay moderno nga alikamenda ken narang-ay a pannakaammoda iti matematika, saanda a kabaelan a naan-anay a tarusan dagitoy a paglintegan. (Job 38:33; Jer 33:25) Nupay kasta, dagiti takuatda patalgedanda ti kinaimposible ti panangrukod ti tao iti kasta a langlangit wenno panangbilang kadagiti bituen. (Jer 31:37; 33:22; kitaenyo ti BITUEN.) Kaskasdi a nabilang ken nainaganan ida ti Dios.​—Sal 147:4; Isa 40:26.

“Nagtangatangan” ken ‘dagiti ungto ti langlangit.’ Ti sao a “nagtangatangan” agaplikar iti rehion iti las-ud ti tangatang ti atmospera ti daga a pagtaytayaban dagiti tumatayab, kas ti agila. (Apo 8:13; 14:6; 19:17; De 4:11 [Heb., “puso ti langlangit”]) Umas-asping ti sasao nga “iti baet ti daga ken ti langlangit.” (1Cr 21:16; 2Sm 18:9) Ti iyaabante dagiti mangraut iti Babilonia, isuda nga aggapu iti “ungto ti langlangit,” nabatad a kaipapananna ti iyaayda kenkuana manipud iti adayo a nagbedngan ti daga ken tangatang (a sadiay a kasla agsinnabet ti daga ken tangatang, ken sadiay ti kasla lumlumgakan ken lumlumnekan ti init). (Isa 13:5; idiligyo ti Sal 19:4-6.) Umasping iti dayta, ti sasao a “manipud iti uppat nga ungto ti langlangit” nalawag a tumukoy iti uppat a turong ti kompas, iti kasta ipasimudaagna ti saklawen dagiti uppat a benneg ti daga. (Jer 49:36; idiligyo ti Da 8:8; 11:4; Mt 24:31; Mr 13:27.) No kasano a ti langlangit palikmutanda ti daga iti amin a sikigan, ti pannakakita ni Jehova iti isuamin “iti baba ti intero a langlangit” saklawenna ti intero a globo.​—Job 28:24.

Dagiti naulep a tangatang. Ti sabali pay a termino, ti Hebreo a shaʹchaq, naaramat met a tumukoy ‘kadagiti tangatang’ wenno kadagiti ulepda. (De 33:26; Pr 3:20; Isa 45:8) Ti kangrunaan a kaipapanan daytoy a sao ket maysa a banag a namekmek wenno natumek, kas iti “naingpis a tapok” (shaʹchaq) iti Isaias 40:15. Mayanatup unay daytoy a kaipapanan, yantangay mabukel dagiti ulep no ti nabara nga angin nga agpangpangato manipud iti daga ket lumamiis agingga iti pagaammo kas temperatura a mamagbalay iti alingasaw (dewpoint), ket ti alibungubong ti danum nga adda iti dayta agbalin a babassit a tinukel a no dadduma maaw-awagan water dust. (Idiligyo ti Job 36:27, 28; kitaenyo ti ULEP.) Mayanatup met daytoy a kaipapanan agsipud ta ti makita a maris asul a kasla bimmungkong a bubongan ti tangatang ket parnuayen ti panagwaras dagiti sinamar ti init babaen kadagiti molekula ti gas ken dadduma pay a tinukel a banag (agraman tapok) a mangbukel iti atmospera. Babaen ti panangsukog ti Dios iti kasta nga atmospera, arigna a ‘pinandayna ti tangatang a natangken kas iti sinukog a pagsarmingan,’ a mangipasdek iti piho a pagpatinggaan, wenno nalawag a pagbeddengan, ti asul nga immarko a pannakabobida iti atmospera iti ngatuen ti tao.​—Job 37:18.

“Langlangit ti langlangit.” Ti sasao a “langlangit ti langlangit” maibilbilang a tumukoy iti kangatuan a langlangit ken saklawenna ti intero a masaknapan ti pisikal a langlangit, uray kasano kalawana, yantangay ti langlangit aglayon iti amin a turong manipud iti daga.​—De 10:14; Ne 9:6.

Ni Solomon, ti nangibangon iti templo idiay Jerusalem, kinunana a “ti langlangit, wen, ti langit ti langlangit” saanda a malaon ti Dios. (1Ar 8:27) Kas Namarsua ti langlangit, ti pagsasaadan ni Jehova adayo a nangatngato ngem kadakuada amin, ket “ti naganna laeng ti di magaw-at ti kangatona. Ti dayawna adda iti ngatuen ti daga ken langit.” (Sal 148:13) Silalaka a marukod ni Jehova ti pisikal a langlangit a kas iti panangrukod ti tao iti maysa a banag babaen ti panangyukradna kadagiti ramayna tapno ti banag agsaad iti nagbaetan dagiti murdong ti tangan ken kikit. (Isa 40:12) Ti sasao ni Solomon saanna a kayat a sawen a ti Dios awanan iti espesipiko a lugar a pagtaengan. Saanna met a kayat a sawen nga isu adda iti amin a lugar a ti anagna ket literal nga adda iti sadinoman ken iti amin a banag. Makita daytoy iti kinapudno a ni Solomon nagsao met maipapan ken Jehova kas dumdumngeg “manipud langlangit, ti naipasdek a disso a pagnanaedam,” awan sabali, ti langlangit nga ayan dagiti espiritu.​—1Ar 8:30, 39.

Gapuna, iti pisikal a kaipapanan, nakalawlawa ti saklawen ti termino a “langlangit.” Nupay mabalin a tumukoy dayta iti kaadaywan a madanon ti law-ang ti uniberso, mabalin met a tumukoy laeng iti daydiay nangato, wenno natan-ok, iti rukod a nalablabes ngem iti gagangay. Gapuna, naikuna a dagidiay silulugan kadagiti barko nga ipallapallayog ti bagyo “agpangatoda agingga iti langlangit, bumabada agingga kadagiti lansad.” (Sal 107:26) Umasping iti dayta, dagiti manangibangon iti Torre ti Babel pinanggepda ti mangipatakder iti pasdek a ti “tuktokna dumanon iti langlangit,” no ar-arigen maysa a “nakataytayag a patakder.” (Ge 11:4; idiligyo ti Jer 51:53.) Ket ti padto iti Amos 9:2 dakamatenna dagiti lallaki nga ‘umul-uli iti langlangit’ iti ubbaw a panagregget a mangliklik kadagiti panangukom ni Jehova, nabatad a kayatna a sawen a padasenda ti agkamang kadagiti nangato a nakabambantay a rehion.

Naespirituan a Langlangit. Ti isu met laeng a sasao iti orihinal a pagsasao a naaramat maipaay iti pisikal a langlangit mayaplikar met iti naespirituan a langlangit. Kas nakitatayon, ni Jehova a Dios saan nga agtataeng iti pisikal a langlangit, yantangay isu ket Espiritu. Nupay kasta, yantangay isu “Daydiay Nangato ken Natan-ok” nga agtataeng iti “nangato” (Isa 57:15), ti pamunganayan a kaipapanan daydiay “naipangato” wenno “natan-ok” kas nayebkas iti sao ti Hebreo a pagsasao ket maikanatad a pangiladawan iti ‘nasantuan ken napintas a nangato a pagyanan’ ti Dios. (Isa 63:15; Sal 33:13, 14; 115:3) Kas Nangaramid iti pisikal a langlangit (Ge 14:19; Sal 33:6), ni Jehova ti Makinkukua met kadakuada. (Sal 115:15, 16) Aniaman ti pagragsakanna nga aramiden kadakuada, aramidenna, agraman namilagruan nga ar-aramid.​—Sal 135:6.

Ngarud, iti adu a teksto, ti “langlangit” iladawanda ti Dios a mismo ken ti saadna kas soberano. Ti tronona adda iti langlangit, awan sabali, iti ayan dagiti espiritu nga iturturayanna met. (Sal 103:19-21; 2Cr 20:6; Mt 23:22; Ara 7:49) Manipud katan-okan wenno kangatuan a saadna, ni Jehova arigna a ‘tannawaganna’ ti pisikal a langlangit ken daga (Sal 14:2; 102:19; 113:6), ket manipud met iti daytoy nangato a saad isu agsao, sumungbat kadagiti panagdawat, ken mangukom. (1Ar 8:49; Sal 2:4-6; 76:8; Mt 3:17) Gapuna, mabasatayo a da Ezekias ken Isaias, idi maipasangoda iti nakaro a pangta, “nagkarkararagda . . . ken nagpukpukkawda iti langlangit maipaay iti tulong.” (2Cr 32:20; idiligyo ti 2Cr 30:27.) Inaramat met ni Jesus ti langlangit kas mangibagi iti Dios idi pagsalsaludsodanna dagiti panguluen ti relihion no ti gubuayan ti pammautisar ni Juan “nagtaud idiay langit wenno nagtaud kadagiti tattao.” (Mt 21:25; idiligyo ti Jn 3:27.) Ti bayanggudaw nga anak nagpudno a nakabasol “maikaniwas iti langit” kasta met iti mismo nga amana. (Lu 15:18, 21) Ngarud, “ti pagarian ti langlangit” saanna laeng a kayat a sawen a ti naespirituan a langlangit ti mismo nga ayanna ken agturturay manipud iti dayta, no di ket dayta pay ti “pagarian ti Dios.”​—Da 2:44; Mt 4:17; 21:43; 2Ti 4:18.

Kasta met, gapu iti nailangitan a saad ti Dios, agpada a ti tattao ken dagiti anghel intag-ayda ti im-imada wenno intangadda dagiti rupada a maiturong iti langlangit iti iyaawagda kenkuana nga agtignay (Ex 9:22, 23; 10:21, 22), iti panagsapata (Da 12:7), ken iti panagkararag (1Ar 8:22, 23; Un 3:41; Mt 14:19; Jn 17:1). Iti Deuteronomio 32:40 agsao ni Jehova maipapan iti bagina kas ‘mangitagtag-ay iti imana a maiturong iti langit iti maysa a sapata.’ Maitunos iti Hebreo 6:13, nabatad a kaipapanan daytoy nga agsapsapata ni Jehova iti bagina.​—Idiligyo ti Isa 45:23.

Lugar a pagnaedan dagiti anghel. Ti naespirituan a langlangit ti “umiso a lugar a pagnaedan” met dagiti espiritu nga annak ti Dios. (Jud 6; Ge 28:12, 13; Mt 18:10; 24:36) Ti sasao a “buyot ti langlangit,” a masansan a mayaplikar kadagiti parsua a bituen, ket no dadduma iladawanna dagitoy angheliko nga annak ti Dios. (1Ar 22:19; idiligyo ti Sal 103:20, 21; Da 7:10; Lu 2:13; Apo 19:14.) Kasta met, ti “langlangit” nailadawan kas persona a mangirepresentar iti daytoy angheliko nga organisasion, ti “kongregasion dagidiay sasanto.”​—Sal 89:5-7; idiligyo ti Lu 15:7, 10; Apo 12:12.

Mangirepresentar iti Panagturay. Nakitatayon a ti langlangit mabalin a tumukoy ken Jehova a Dios iti saadna kas soberano. Gapuna, idi a ni Daniel imbagana ken Nabucodonosor a babaen iti kapadasan a naikeddeng a mapasaran ti emperador ti Babilonia ‘maammuanna a ti langlangit agturturayda,’ tuktukoyenna ti isu met laeng a banag kas ti panangammo “a ti Kangatuan isu ti Agturay iti pagarian ti sangatauan.”​—Da 4:25, 26.

Nupay kasta, malaksid iti pannakainaig ti termino a “langlangit” iti Katan-okan a Soberano, mabalin met a tumukoy dayta iti dadduma pay nga agturturay a pannakabalin a naitan-ok wenno naipangato iti ngatuen ti il-ili nga iturayanda. Ti mismo a dinastia ti ar-ari ti Babilonia nga inrepresentaran ni Nabucodonosor ket nailadawan iti Isaias 14:12 kas arig-bituen, daydiay “agsilsilnag, anak ti bannawag.” Iti pannakaparmek ti Jerusalem idi 607 K.K.P., dayta a dinastia ti Babilonia impangatona ti tronona “iti ngatuen dagiti bituen ti Dios,” a dagitoy a “bituen” nabatad a tumukoyda iti Davidiko a linia ti ar-ari ti Juda (no kasano a ti Agtawid iti Davidiko a trono, ni Kristo Jesus, ket naawagan iti “naraniag a bituen ti agsapa” iti Apo 22:16; idiligyo ti Nu 24:17). Babaen ti panangduprakna iti inautorisaran ti Dios a Davidiko a trono, ti dinastia ti Babilonia arigna nga intan-okna ti bagbagina kas iti kangato ti langit. (Isa 14:13, 14) Daytoy nangato a kinadaeg ken nasaknap-saklawenna a pagturayan nailadawan met iti tagtagainep ni Nabucodonosor babaen ti maysa a simboliko a kayo a ti kangatona ‘dumanon iti langlangit.’​—Da 4:20-22.

Baro a langlangit ken baro a daga. Ti pannakainaig ti “langlangit” iti agturturay a pannakabalin tumulong iti panangtarus iti kaipapanan ti sasao a “baro a langlangit ken baro a daga” a masarakan iti Isaias 65:17; 66:22 ken inadaw ni apostol Pedro iti 2 Pedro 3:13. Kas kapaliiwan iti kasta a panagkanaig, ikomento ti Cyclopædia (1891, Tomo IV, p. 122) da M’Clintock ken Strong: “Iti Isa. lxv, 17, ti baro a langit ken baro a daga ipasimudaagda ti baro a gobierno, baro a pagarian, baro nga ili.”

No kasano a ti “daga” mabalin a tumukoy iti kagimongan ti tattao (Sal 96:1; kitaenyo ti DAGA), ti “langlangit” mabalin met nga isimboloda ti nangatngato nga agturturay a pannakabalin wenno gobierno iti kasta a “daga.” Ti padto maipapan iti kari a “baro a langlangit ken baro a daga,” a naited babaen ken Isaias, ket damo a tumukoy iti pannakaisubli ti Israel manipud pannakaidestiero idiay Babilonia. Iti isusubli dagiti Israelita iti pagtaenganda a daga, simrekda iti maysa a baro a sistema ti bambanag. Ni Ciro a Dakkel ket inaramat ti Dios iti naisangsangayan a pamay-an iti panangyegna iti dayta a pannakaisubli. Idi nagsublidan idiay Jerusalem, nagserbi ni Zorobabel (maysa a kaputotan ni David) kas gobernador, ken ni Josue kas nangato a padi. Maitunos iti panggep ni Jehova, daytoy a baro nga urnos ti gobierno, wenno “baro a langlangit,” inwanwanna ken tinarawidwidanna ti iturayan nga ili. (2Cr 36:23; Hag 1:1, 14) Iti kasta, kas impadto ti bersikulo 18 ti Isaias kapitulo 65, nagbalin ti Jerusalem a “pakaigapuan ti kinarag-o ken ti ilina a pakaigapuan ti panagragsak.”

Nupay kasta, ipakita ti panagadaw ni Pedro nga adda mapadpadaanan a masanguanan a kaitungpalan, maibatay iti kari ti Dios. (2Pe 3:13) Yantangay ti kari ti Dios iti daytoy a kaso ket mainaig iti kaadda ni Kristo Jesus, kas naipakita iti 2Pe 3 bersikulo 4, ti “baro a langlangit ken baro a daga” mainaig la ketdi iti Mesianiko a Pagarian ti Dios ken iti panagturayna kadagiti natulnog nga iturayan. Babaen ti panagungarna ken iyuulina iti makannawan ti Dios, nagbalin ni Kristo Jesus a “nangatngato ngem ti langlangit” (Heb 7:26) ta naikabil iti “adayo a nangatngato ngem iti tunggal gobierno ken autoridad ken pannakabalin ken kinaapo . . . saan laeng nga iti daytoy a sistema ti bambanag, no di ket kasta met iti daydiay umayto.”​—Efe 1:19-21; Mt 28:18.

Dagiti Kristiano a pasurot ni Jesus, kas “makiramraman iti nailangitan a pannakaayab” (Heb 3:1), intuding ida ti Dios kas “makipagtawid” a maikaykaysa ken Kristo, a babaen kenkuana pinanggep ti Dios nga “ummongen a sangsangkamaysa manen . . . ti amin a bambanag.” “Ti bambanag iti langlangit,” awan sabali, dagidiay naayaban iti nailangitan a biag, isuda ti kaunaan a naummong a makikaykaysa iti Dios babaen ken Kristo. (Efe 1:8-11) Ti tawidda ket “naisagana  . . . iti langlangit.” (1Pe 1:3, 4; Col 1:5; idiligyo ti Jn 14:2, 3.) ‘Naipasalistada’ ken addaanda iti ‘pannakipagili’ iti langlangit. (Heb 12:20-23; Fil 3:20) Isuda ti mangbukel iti “Baro a Jerusalem” a nakita iti sirmata ni Juan kas “bumabbaba nga aggapu idiay langit manipud iti Dios.” (Apo 21:2, 9, 10; idiligyo ti Efe 5:24-27.) Yantangay daytoy a sirmata iti damdamona ket maipapan iti “maysa a baro a langit ken maysa a baro a daga” (Apo 21:1), nainkalintegan a kunaen nga agpadada a nairepresentar iti nadeskribir kalpasanna. Gapuna ti “baro a langit” itakderanna la ketdi ni Kristo agraman ti ‘nobiana,’ ti “Baro a Jerusalem,” ket ti “baro a daga” nakita nga adda kadagiti ‘umili ti sangatauan’ isuda nga iturayanda ken umawat kadagiti pamendision ti panagturayda, kas nailadawan iti Apo 21 bersikulo 3 ken 4.

Panaglabas ti immuna a langit ken daga. Tukoyen ti sirmata ni Juan ti panaglabas ti “immuna a langit ken ti immuna a daga.” (Apo 21:1; idiligyo ti Apo 20:11.) Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, naipakita a dagiti naindagaan a gobierno ken dagiti umilida ket iturturayan ti Sataniko a turay. (Mt 4:8, 9; Jn 12:31; 2Co 4:3, 4; Apo 12:9; 16:13, 14) Tinukoy ni apostol Pablo dagiti “nadangkes nga espiritu a puersa kadagiti nailangitan a disso,” agraman dagiti kukuada a gobierno, autoridad, ken agtuturay iti lubong. (Efe 6:12) Ngarud, ti panaglabas ti “immuna a langit” ipasimudaagna ti panungpalan dagiti napolitikaan a gobierno a tengtenglen ni Satanas ken dagiti sairona. Tumunos daytoy iti nailanad iti 2 Pedro 3:7-12 maipapan iti pannakadadael “ti langlangit . . . nga adda ita” a kasla babaen ti apuy. Umasping iti dayta, iladawan ti Apocalipsis 19:17-21 ti pannakatalipupos ti maysa a sangalubongan a napolitikaan a sistema agraman dagiti mangitantandudo iti dayta; kunaenna a ti simboliko nga atap nga animal ‘naitapuak iti umap-apuy a danaw a sumsumged iti asupre.’ (Idiligyo ti Apo 13:1, 2.) No maipapan iti Diablo a mismo, ipakita ti Apocalipsis 20:1-3 nga isu naigarangugong “iti mangliwengliweng” iti las-ud ti sangaribu a tawen ket kalpasanna “maluk-atan iti bassit a kanito.”

Pannakaipababa Daydiay Naitan-ok. Agsipud ta ti langlangit irepresentarda daydiay naipangato, ti pannakaipababa dagidiay banag a naitan-ok nairepresentar, no dadduma, babaen ti pannakaduprak wenno ti ‘pannakayugayog’ wenno ‘pannakadayyeg’ ti langlangit. Naikuna a ni Jehova ‘intapuakna ti kinalibnos ti Israel manipud langit agingga iti daga’ idi tiempo ti pannakalangalangna. Dayta a kinalibnos ramanenna ti pagarianna ken dagiti naprinsipean nga agtuturayna ken ti pannakabalinda, ket ti kasta a kinalibnos naalun-on a kas babaen ti apuy. (Un 2:1-3) Ngem idi agangay, ti Babilonia, a nangparmek iti Israel, nagpasar iti pannakadayyeg ti bukodna a “langit” ken pannakayugayog ti ‘dagana’ idi a dagiti Medo ken Persiano dinuprakda ti Babilonia ket ti nailangitan a didiosna napaneknekan nga ulbodda ken saanda a makabael a mangisalakan kenkuana manipud pannakapukaw ti panangiturayna iti daga.​—Isa 13:1, 10-13.

Umasping iti dayta, naipadto a ti langit-kangatona a saad ti Edom saan a makaisalakan kenkuana iti pannakadadael ket ti kampilan ti panangukom ni Jehova maslepto kadagiti kangatuan a dissona, wenno “langlangit,” nga awan tulong maipaay kenkuana manipud aniaman a nailangitan, wenno natan-ok, a gubuayan. (Isa 34:4-7; idiligyo ti Abd 1-4, 8.) Dagidiay kasta unay ti panagpasindayagda, a sidadangkes nga agsasao iti napangato nga estilo, nga arigna nga “insaadda ti ngiwatda iti mismo a langlangit,” sigurado a matnagda iti pannakarba. (Sal 73:8, 9, 18; idiligyo ti Apo 13:5, 6.) Adda rason a ti siudad ti Capernaum mariknana a naparaburan unay gapu iti atension nga impaay iti dayta ni Jesus ken ti ministeriona. Nupay kasta, yantangay saanna nga inkankano ti mannakabalin nga ar-aramidna, insaludsod ni Jesus, “Maitan-okkanto aya agingga sadi langit?” ket impadtona ketdi, “Maipababakanto agingga iti Hades.”​—Mt 11:23.

Panagsipnget ti Langlangit. Ti panagsipnget ti langlangit wenno bitbituen masansan a maus-usar a mangiladawan iti pannakaikkat dagiti narang-ay ken mainugot a kasasaad, agraman ti pannakasukatda kadagiti makapasidduker, nalidem nga inanama ken kasasaad, kas iti tiempo no dagiti nangisit nga ulep bangenanda amin a lawag iti aldaw ken rabii. (Idiligyo ti Isa 50:2, 3, 10.) Daytoy a pannakausar ti pisikal a langlangit mainaig iti mental a panangmatmat ti tattao ket umas-asping iti daan nga Arabiko a sasao a, “Ti langitna natnag iti daga,” kayatna a sawen a ti kinatan-ok wenno kinarang-ay ti maysa bimmassit iti kasta unay. No dadduma, iti panangyebkas ti Dios iti nadibinuan a pungtotna, nagaramat kadagiti datdatlag iti langit, a ti sumagmamano kadagita literal a pinagsipngetda ti langlangit.​—Ex 10:21-23; Jos 10:12-14; Lu 23:44, 45.

Ti kasta nga aldaw ti kinasipnget dimteng iti Juda kas kaitungpalan ti panangukom ni Jehova babaen ken mammadtona a Joel, ken nadanonna ti kangitingitanna idi a ti Babilonia pinaglangalangna ti Juda. (Joe 2:1, 2, 10, 30, 31; idiligyo ti Jer 4:23, 28.) Arigna a naabbatanen ti aniaman a pangnamnamaan iti tulong manipud nailangitan a gubuayan, ket kas naipadto iti Deuteronomio 28:65-67, ‘nagalinggagetda iti rabii ken aldaw,’ nga awananda iti gin-awa wenno namnama uray iti bigat a lawagan ti init wenno rabii a lawagan ti bulan. Nupay kasta, babaen met laeng ken mammadto Joel, pinakdaaran ni Jehova ti kabkabusor ti Juda nga agpasarda iti isu met laeng a kasasaad inton ipakatna ti panangukomna kadakuada. (Joe 3:12-16) Inusar da Ezequiel ken Isaias daytoy met laeng a piguratibo a ladawan iti panangipadtoda iti panangukom ti Dios maibusor iti Egipto ken iti Babilonia.​—Eze 32:7, 8, 12; Isa 13:1, 10, 11.

Idi aldaw ti Pentecostes, inadaw ni apostol Pedro ti padto ni Joel idi idagdagadagna iti maysa a bunggoy dagiti agdengdengngeg a ‘maisalakanda iti daytoy nakillo a kaputotan.’ (Ara 2:1, 16-21, 40) Dagidiay di nangipangag a kameng dayta a kaputotan napasaranda ti tiempo ti nakaro a kinasipnget idi a dagiti Romano, nakurang nga 40 a tawen kalpasanna, linakubda ti Jerusalem ken rinebbekda kamaudiananna. Nupay kasta, sakbay ti Pentecostes, nangipaay ni Jesus iti umasping a padto ket impakitana a matungpal dayta iti tiempo ti kaaddana.​—Mt 24:29-31; Lu 21:25-27; idiligyo ti Apo 6:12-17.

Kinapermanente ti Pisikal a Langlangit. Kinuna ni Elifaz a Temanita maipapan iti Dios: “Adtoy! Isu awanan panamati kadagidiay sasantona, ket dagiti met laeng langit pudno a saanda a nadalus kadagiti matana.” Nupay kasta, ni Jehova kinunana ken Elifaz nga isu ken ti dua a kakaduana ‘saanda a nagsao iti napudno maipapan kaniak kas iti panagsao ni adipenko a Job.’ (Job 15:1, 15; 42:7) Iti kasupadina, ti Exodo 24:10 tukoyenna ti langlangit kas mangirepresentar iti kinasudi. Gapuna, awan naibaga iti Biblia a rason tapno ti Dios dadaelenna ti pisikal a langlangit.

Ti kinapermanente ti pisikal a langlangit ket ipakita ti kinapudno a naaramatda kadagiti pangyasping mainaig iti bambanag nga agnanayon, kas kadagiti natalna ken nalinteg nga ibunga ti Davidiko a pagarian a tinawid ti Anak ti Dios. (Sal 72:5-7; Lu 1:32, 33) Gapuna, saan koma nga itarusan a literal ti kaipapanan dagiti teksto a kas iti Salmo 102:25, 26 a mangdakdakamat a ti langlangit ‘mapukpukaw’ ken ‘masuksukatan kas iti maysa a narunot a kawes.’

Iti Lucas 21:33, kinuna ni Jesus nga “aglabasto ti langit ken daga, ngem dagiti saok saanto a pulos aglabas.” Ipakita ti dadduma pay a kasuratan a ti “langit ken daga” agtalinaedto iti agnanayon. (Ge 9:16; Sal 104:5; Ec 1:4) Ngarud, simboliko la ketdi ti “langit ken daga” ditoy, kas met laeng ti “immuna a langit ken ti immuna a daga” iti Apocalipsis 21:1; idiligyo ti Mateo 24:35.

Ipaganetget ti Salmo 102:25-27 a ti Dios agnanayon ken di pulos mapukaw, idinto ta ti pisikal a parsuana a langlangit ken daga mabalin a mapukaw, kayatna a sawen, mabalin a madadael​—no dayta koma ti panggep ti Dios. Saan a kas iti agnanayon a kaadda ti Dios, ti kinapermanente ti aniaman a paset ti pisikal a parsuana ket adda pagpannurayanna. Kas makita iti daga, ti pisikal a parsua masapul nga aglasat iti agtultuloy a proseso a pannakapabaro tapno manayon wenno mapagtalinaedna ti agdama a kasasaadna. Ti pisikal a langlangit agpannurayda iti pagayatan ti Dios ken iti mangtaginayon a pannakabalinna, kas naipakita iti Salmo 148. Sadiay, kalpasan a tinukoyna ti init, bulan, ken bitbituen, agraman ti dadduma pay a parsua ti Dios, kunaen ti Sal 148 bersikulo 6 a ti Dios “pagtalinaedenna ida iti agnanayon, agingga iti tiempo a di nakedngan. Nangted iti alagaden, ket saanto nga aglabas dayta.”

Ti sasao iti Salmo 102:25, 26 agaplikar ken Jehova a Dios, ngem ni apostol Pablo adawenna dagita kas tumukoy ken Jesu-Kristo. Maigapu daytoy iti akem ti bugbugtong nga Anak ti Dios kas personal nga Ahente ti Dios a naaramat iti pannakaparsua ti pisikal nga uniberso. Ipakita ni Pablo ti naggidiatan ti kinapermanente ti Anak ken ti kinapermanente ti pisikal a parsua, a mabalin nga ‘ikupin [ti Dios] kas maysa a kagay’ ken mabalinna nga ipakni, no koma kasta ti panggepna maipaay iti dayta.​—Heb 1:1, 2, 8, 10-12; idiligyo ti 1Pe 2:3, Rbi8 ftn.

Nadumaduma a Naindaniwan ken Piguratibo a Sasao. Yantangay napateg ti paset ti pisikal a langlangit iti pannakataginayon ken pannakaparang-ay ti biag ditoy daga​—babaen iti lawag ti init, ti tudo, linnaaw, dagiti makapabang-ar nga angin, ken dadduma pay a pagsayaatan manipud atmospera​—naindaniwan a nadakamat dagita kas ‘nasayaat a kamalig’ ni Jehova. (De 28:11, 12; 33:13, 14) Luktan ni Jehova dagiti “ruangan” dayta tapno bendisionanna dagiti adipenna, kas idi a ti manna, “ti bukbukel ti langit,” pinagbabana iti rabaw ti daga. (Sal 78:23, 24; Jn 6:31) Dagiti ulep kaslada kadagiti “burnay” iti makinngato a siled dayta a kamalig, ket ti tudo agbuyat a kasla babaen kadagiti “aribengbeng,” a ti sumagmamano a banag, kas ti bambantay wenno uray pay ti namilagruan nga ibaballaet ti Dios, parnuayenda ti panagtukel ti danum ken ti panagtudo kalpasanna kadagiti espesipiko a rehion. (Job 38:37; Jer 10:12, 13; 1Ar 18:41-45) Iti sabali a bangir, ti pannakaikkat ti pamendision ti Dios no dadduma imbungana ti ‘pannakairikep’ ti langlangit iti ngatuen ti daga ti Canaan, ket ti langana nagbalin a kas iti natangken ken di aragaag a landok, ket ti kinaraniagna kas iti maris-gambang a metal, buyogen ti napnuan-tapok, awanan tudo nga atmospera.​—Le 26:19; De 11:16, 17; 28:23, 24; 1Ar 8:35, 36.

Tumulong daytoy iti panangtarus iti ladawan a naiparang iti Oseas 2:21-23. Yantangay naipadtonan dagiti mamagwalangwalang nga ibunga ti di kinamatalek ti Israel, ibaga ita ni Jehova ti maipapan iti tiempo ti pannakaisublina ken kadagiti bendision nga ibungana. Iti dayta nga aldaw, kunana, “Sungbatakto ti langlangit, ket isuda, iti biangda, sungbatandanto ti daga; ket ti daga, iti biangna, sungbatannanto ti bukbukel ken ti nasam-it nga arak ken ti lana; ket isuda, iti biangda, sungbatandanto ti Jezrael.” Nabatad nga iladawan daytoy ti panagdawat ti Israel iti pamendision ni Jehova babaen iti agsasaganad a parsua ni Jehova a nainaganan ditoy. Ngarud, maigapu iti dayta, dagitoy a banag mamatmatan kas persona a kasla kabaelanda ti agkiddaw, wenno agdawat. Ti Israel agkiddaw iti bukbukel, arak, ken lana; maipaay iti mulada, dagitoy a produkto, kalpasanna, sapulenda ti taraon ken danum manipud iti daga; ti daga, tapno maipaayna daytoy a kasapulan, masapulna (wenno piguratibo nga awaganna) ti init, tudo, ken linnaaw manipud langlangit; ket ti langlangit (nga agingga ita ‘narikpan’ gapu iti di pannakaipaay ti pamendision ti Dios) ipaayna laeng dagitoy a kasapulan no ti Dios awatenna ti panagdawat ken isublina ti paraburna iti nasion, iti kasta pagandarenna manen daytoy a nabunga a siklo. Ipasigurado ti padto a kasta ti aramiden ti Dios.

Iti 2 Samuel 22:8-15, nalawag nga inaramat ni David ti ladawan ti maysa a nakapigpigsa a bagyo a mangiladawan iti epekto ti ibaballaet ti Dios maigapu ken David, nga isu winayawayaanna kadagiti kabusorna. Ti kinarungsot daytoy a simboliko a bagyo dayyegenna ti pamuon ti langlangit, ket ‘agbayukyokda’ buyogen dagiti nangisit a nababa nga ulep. Idiligyo dagiti literal a kasasaad ti bagyo a nadeskribir iti Exodo 19:16-18; kasta met ti naindaniwan a sasao iti Isaias 64:1, 2.

Ni Jehova, ti “Ama dagiti nailangitan a lawag” (San 1:17), masansan a maikunkuna kas ‘nangyunnat iti langlangit,’ no kasano a ti maysa iyunnatna ti lupot ti tolda. (Sal 104:1, 2; Isa 45:12) Ti langlangit, agpadpada ti tangatang nga atmospera iti aldaw ken ti nabituen a langlangit iti rabii, aglanglangada a kasla nagdakkelan a bimmungkong a balawbaw manipud panangmatmat ti tattao ditoy daga. Iti Isaias 40:22, ti panangyasping ket maipapan iti pannakayunnat ti “napino a barabad,” imbes a ti nakerkersang a lupot ti tolda. Ipasimudaag daytoy ti nakapimpintas a pannakaarkos ti kasta a nailangitan a balawbaw. Iti naariwanas a rabii, ti rinibu a bituen pudno unay a buklenda ti kasla iniket a sarubaybay a nayunnat iti rabaw ti napuskol ti kinangisitna a law-ang iti likudan. Maimutektekan met nga uray ti nakalawlawa a galaksi a pagaammo kas Via Lactea, wenno Milky Way, a pakasarakan ti ayantayo a sistema solar, ket aglanglanga a kasla naingpis a barabad manipud panangmatmat ditoy daga.

Makita manipud immuna a nadakamaten nga iti panangammo iti kaipapanan dagitoy a piguratibo a sasao, masapul a kanayon nga ikabilangan ti konteksto. Gapuna, idi inawagan ni Moises ti “langlangit ken ti daga” tapno agserbida kas saksi iti bambanag nga indeklarana iti Israel, nabatad a saanna a tuktukoyen ti awanan biag a parsua no di ket dagiti nasaririt nga agtataeng nga adda iti langlangit ken iti daga. (De 4:25, 26; 30:19; idiligyo ti Efe 1:9, 10; Fil 2:9, 10; Apo 13:6.) Pudno met daytoy maipapan iti panagrag-o ti langlangit ken daga gapu iti pannakarba ti Babilonia, iti Jeremias 51:48. (Idiligyo ti Apo 18:5; 19:1-3.) Umasping iti dayta, ti naespirituan a langlangit la ketdi ti ‘mangyaruyot iti kinalinteg,’ kas nailadawan iti Isaias 45:8. Iti dadduma a kaso, ti literal a langlangit ti matuktukoy ngem piguratibo a nailadawanda kas agragrag-o wenno agdirdir-i iti natbag. Iti iyaay ni Jehova a mangukom iti daga, kas nailadawan iti Salmo 96:11-13, ti langlangit, agraman ti daga, baybay, ken ti tay-ak, mangpatanorda iti naragsak a langa. (Idiligyo ti Isa 44:23.) Ti pisikal a langlangit idaydayawda met ti Namarsuada, iti isu met laeng a pamay-an a ti napintas pannakadiseniona a gapuanan idaydayawna ti nasigo a tumatrabaho a nangpataud iti dayta. Arigna nga agsasaoda maipapan iti pannakabalin, sirib, ken kinatan-ok ni Jehova.​—Sal 19:1-4; 69:34.

Panagpangato, Wenno Iyuuli, iti Langit. Iti 2 Ar-ari 2:11, 12, ni mammadto Elias nailadawan kas “nagpangato iti allawig nga agturong iti langlangit.” Ti langlangit a natukoy ditoy isu ti atmosperiko a langlangit a tumataudan dagiti allawig, saan a ti naespirituan a langlangit nga ayan ti Dios. Saan a natay ni Elias idi tiempo ti kasta a panagpangato, no di ket nagtultuloy a nagbiag iti adu a tawen kalpasan ti nailangitan a pannakaidaliasatna a naipanaw manipud sunona a ni Eliseo. Saan met nga immuli ni Elias iti naespirituan a langlangit apaman a natay, yantangay ni Jesus, idi adda ditoy daga, silalawag a kinunana nga “awan ti tao nga immuli sadi langit.” (Jn 3:13; kitaenyo ti ELIAS Num. 1 (Sinunuan ni Eliseo).) Idi Pentecostes, kinuna met ni Pedro maipapan ken David nga isu “saan nga immuli iti langlangit.” (Ara 2:34) Kinaagpaysuanna, awan ipakita ti Kasuratan a ti nailangitan a namnama naitukon kadagiti adipen ti Dios sakbay ti iyaay ni Kristo Jesus. Ti kasta a namnama damo nga agparang iti sasao ni Jesus kadagiti adalanna (Mt 19:21, 23-28; Lu 12:32; Jn 14:2, 3) ken naan-anay a natarusanda kalpasan laeng ti Pentecostes ti 33 K.P.​—Ara 1:6-8; 2:1-4, 29-36; Ro 8:16, 17.

Ipakita ti Kasuratan a ni Kristo Jesus ti kaunaan nga immuli manipud ditoy daga nga agturong iti langlangit nga ayan ti Dios. (1Co 15:20; Heb 9:24) Babaen iti kasta nga iyuuli ken iti panangidatagna sadiay iti subbot a sakripisiona, ‘linuktanna ti dalan’ maipaay kadagidiay sumaruno​—dagiti nayanak iti espiritu a kameng ti kongregasionna. (Jn 14:2, 3; Heb 6:19, 20; 10:19, 20) Iti panagungarda, masapul nga adda kadakuada ti “ladawan daydiay nailangitan,” ni Kristo Jesus, tapno makaulida iti langlangit nga ayan dagiti espiritu, ta ti “lasag ken dara” saanda a tawiden ti nailangitan a Pagarian.​—1Co 15:42-50.

Kasano a dagiti persona kadagiti “nailangitan a disso” addada pay laeng ditoy daga?

Iti suratna kadagiti taga Efeso, nagsao ni apostol Pablo maipapan kadagiti Kristiano nga agbibiag idi ditoy daga a kasla tagtagiragsakendan ti maysa a nailangitan a saad, a naibangonda ken ‘situtugawda a sangsangkamaysa kadagiti nailangitan a disso a maikaykaysa ken Kristo Jesus.’ (Efe 1:3; 2:6) Ipakita ti konteksto a kasta ti panangmatmat ti Dios kadagiti napulotan a Kristiano agsipud ta ‘intudingna ida kas dagiti makipagtawid’ iti Anakna iti nailangitan a tawid. Bayat nga addada pay ditoy daga, naitan-okdan, wenno ‘naipangatodan,’ babaen iti kasta nga annongen. (Efe 1:11, 18-20; 2:4-7, 22) Dagitoy a punto lawlawaganda met ti simboliko a sirmata iti Apocalipsis 11:12. Kasta met a mangipaay dayta iti tulbek iti panangtarus iti naimpadtuan a ladawan a linaon ti Daniel 8:9-12, a sadiay ti immun-unan a naipakita a mangirepresentar iti maysa a napolitikaan a pannakabalin ket nadakamat kas “dimmakdakkel agingga iti buyot ti langlangit,” ket ti sumagmamano iti dayta a buyot ken ti sumagmamano kadagiti bituen pinagtinnagna pay ketdi iti daga. Iti Daniel 12:3, dagidiay nga adipen ti Dios ditoy daga iti naipadto a tiempo ti panungpalan nadakamatda nga agsilsilnag “kas kadagiti bituen agingga iti tiempo a di nakedngan.” Kasta met, imutektekanyo ti simboliko nga usar dagiti bituen iti libro ti Apocalipsis, kapitulo 1 agingga iti 3, a sadiay ipakita ti konteksto a dagiti kasta a “bituen” tumukoyda kadagiti tattao a nabatad nga agbibiag ditoy daga ken agpaspasar kadagiti naindagaan a kapadasan ken pakasulisogan, yantangay dagitoy a “bituen” isuda ti makinresponsabilidad kadagiti kongregasion nga adda iti aywanda.​—Apo 1:20; 2:1, 8, 12, 18; 3:1, 7, 14.

Ti dalan nga agturong iti nailangitan a biag. Ti dalan nga agturong iti nailangitan a biag ad-adda pay ti ramanenna ngem iti kaadda laeng ti pammati iti subbot a sakripisio ni Kristo ken iti ar-aramid ti pammati kas panagtulnog kadagiti pammilin ti Dios. Ipakita ti naipaltiing a sursurat dagiti apostol ken ad-adalan a ti maysa masapul met nga ayaban ken pilien ti Dios babaen iti Anakna. (2Ti 1:9, 10; Mt 22:14; 1Pe 2:9) Daytoy nga awis ramanenna ti sumagmamano nga addang, wenno tignay, a maaramid tapno dayta a tao agbalin a kualipikado iti nailangitan a tawid; ti Dios ti mangaramid iti adu kadagiti kasta nga addang, ngem ti dadduma aramiden daydiay naayaban. Karaman kadagiti kasta nga addang, wenno tignay, isu ti pannakaideklara a nalinteg daydiay naayaban a Kristiano (Ro 3:23, 24, 28; 8:33, 34); panangpatanor kenkuana (‘panangyanak kenkuana’) kas naespirituan nga anak (Jn 1:12, 13; 3:3-6; San 1:18); ti pannakabautisarna iti ipapatay ni Kristo (Ro 6:3, 4; Fil 3:8-11); panangpulot kenkuana (2Co 1:21; 1Jn 2:20, 27); panangsantipikar kenkuana (Jn 17:17). Daydiay naayaban masapul a taginayonenna ti kinatarnaw agingga ken patay (2Ti 2:11-13; Apo 2:10), ket kalpasan a napaneknekanna a matalek iti pannakaayab ken pannakapilina (Apo 17:14), isu mapagungar kamaudiananna iti espiritu a biag.​—Jn 6:39, 40; Ro 6:5; 1Co 15:42-49; kitaenyo ti IDEKLARA A NALINTEG; NAPULOTAN, PANANGPULOT; PANAGUNGAR; PANNAKASANTIPIKAR.

Maikatlo a Langit. Iti 2 Corinto 12:2-4 dineskribir ni apostol Pablo daydiay “narabsut . . . a naipan iti maikatlo a langit” ken “idiay paraiso.” Yantangay iti Kasuratan awan nadakamat nga asinoman a sabali pay a tao a naaddaan iti kasta a kapadasan, nalablabit daytoy ket bukod a kapadasan ti apostol. Sigun iti nagkauna a rabbiniko a panangmatmat, adda dagiti tukad ti langit, nga agdagup pay ketdi iti “pito a langit,” ket ti sumagmamano inkagumaanda nga inaig daytoy iti daydiay tinukoy ni Pablo a maikatlo a langit, nupay ti Kasuratan saanna a patalgedan daytoy a panangmatmat. Kas nakitatayon, ti langlangit saan nga espesipiko a natukoy a kasla ket tay nabingbingay kadagiti plataporma wenno tukad. Imbes ketdi, masapul a maikabilangan ti konteksto tapno masinunuo no ti matuktukoy isu ti langlangit iti las-ud ti atmosperiko a tangatang ti daga, ti langlangit iti makinruar a law-ang, ti naespirituan a langlangit, wenno sabali pay. Agparang ngarud a ti pannakatukoy ti “maikatlo a langit” ipasimudaagna ti napalalo a pannakaimayeng gapu iti napalaus unay nga emosion, nga iti kasta a kasasaad nakita daytoy a sirmata. Imutektekanyo no kasano a ti sasao ken ebkas a tallo a daras a naulit iti Isaias 6:3; Ezequiel 21:27; Juan 21:15-17; Apocalipsis 4:8, ket nabatad nga agpaay iti panggep a panangyebkas iti pannakaipaganetget ti kualidad, kasasaad, wenno kapanunotan.