SEDRO

[Heb., ʼeʹrez].

Idi tiempo ti Biblia, nagdindinamag dagiti kayo a sedro, ken nangnangruna dagiti sedro ti Libano. Ti sedro ket naglatak a nangnangruna iti salaysay ti panagibangon ni Solomon iti templo.

Ti sedro ti Libano (Cedrus libani) ket nadaeg a kayo a napalalo ti kadakkelna, nga addaan nauneg ken nalagda a ramramut. Idi un-unana, dagiti bantay ti Libano ket naabbongan iti nalalawa a kabakiran ti sedro, ngem ita sumagmamano laengen a kaykayo ti sedro ti nabati gapu iti nalabes a panagpukan ken saan a pannakasukat dagiti kayo babaen iti umiso a panangsaluad kadagita ken panagmula iti baro a bin-i. Sigurado a naapektaran met dayta iti gubat. (Isa 14:5-8) Nupay kasta, makapasiddaaw pay laeng ti buya dagiti nabatbati a kayo.​—Idiligyo ti Sol 5:15.

No dadduma ti katayag ti sedro ket dumanon iti 37 m (120 pie) ket mabalin nga agingga iti 12 m (40 pie) ti sirkumperensia ti puonna. Gapu ta atiddog ken agsalumpayak dagiti sangana, mabalin a dumanon nga agingga iti 60-90 m (200-300 pie) ti intero a sirkumperensiana. Kasla piramida ti sukog dagitoy a kayo no babassitda pay laeng, ngem agdaplat ti tuktokda bayat nga agmataenganda. Ti bulong ken sangada ket agtubo a pasikig imbes nga agkikinnayammet. Dagiti dadakkel a sangada ti pagtubuan dagiti nagtimbukel a sinansabong a rip-ong ti natayengteng a berde ken sinandagum a bulbulong nga agarup 1.3 cm (0.5 pul.) ti kaatiddogda, ken maris-kayumanggi a balisungsong a sabong nga agpataud iti nabanglo a tutot. Lumabaga a kayumanggi ti maris ti ukisda ken nakakerkersang. No lakayen ti kayo, agkiwaweg ti bungedna.

Ti kayo ti sedro ket nalabaga, awanan kadagiti bugkal, ken nakasaysayaat a pagbangon iti patakder gapu ta napintas, nabanglo, nalagda, ken naandur maibusor kadagiti insekto. (Sol 1:17; 4:11) Dayta ti inaramat dagiti Feniciano kas palo ti barkoda. (Eze 27:5) Ni Hiram nga ari ti Tiro ket nangipaay iti lallaki ken materiales agpaay iti pannakaibangon ti “balay a sedro” maipaay ken David idiay Jerusalem. (2Sm 5:11; 7:2; 2Cr 2:3) Idi agangay, nagusar ni Solomon iti sedro a kayo idiay templo, kas awanan (1Ar 6:9), kalupkop iti altar ti insienso (1Ar 6:20), ken diding ti intero nga uneg ti templo iti kasta “awan ti bato a makita.” (1Ar 6:15-18) Nalabit a “ti Balay ti Bakir ti Libano,” a naibangon idi agangay, ket napanaganan iti kasta gapu iti 45 a sedro a kayo nga adigina. (1Ar 7:2, 3) Sedro met ti naaramat iti Beranda ti Trono ken iti paraangan ti templo.​—1Ar 7:7-12.

Ti kasta a kaadu ti naaramat a kayo a sedro ket agkasapulan iti rinibu a trabahador nga agpukan iti kaykayo, sa ipanda dagita idiay Tiro wenno Sidon nga adda iti igid ti baybay ti Mediteraneo, sangalenda kas balsa, ken iyanudna iti igid ti baybay, nalabit agturong idiay Joppe. Kalpasanna, naiguyod dagita iti takdang nga agturong idiay Jerusalem. Naaramid daytoy babaen iti maysa a tulagan iti nagbaetan da Solomon ken Hiram. (1Ar 5:6-18; 2Cr 2:3-10) Sipud idin, nagtultuloyen ti pannakaiyeg ti kayo nga uray la naikuna a pinagbalin ni Solomon ‘ti sedro a kayo a kasla iti kayo a sikomoro gapu iti kaaduda’ bayat ti panagturayna.​—1Ar 10:27; idiligyo ti Isa 9:9, 10.

Kalpasan ti pannakaidestiero, naangkat manen dagiti kayo ti sedro idiay Libano a mausar iti pannakaibangon manen ti templo.​—Esd 3:7.

Piguratibo nga Usar. Iti Kasuratan, ti nadaeg a sedro ket piguratibo a nausar a mangiladawan iti kinangayed, kinatan-ok, ken kinabileg, pudpudno man wenno impresion laeng. (Eze 31:2-14; Am 2:9; Zac 11:1, 2) Isu a nairanta a pananginsulto ti insungbat ni Jehoas nga ari ti Israel ken Amazias nga ari ti Juda, idi inyarigna ti pagarian ni Amazias iti “nasiit a dakes a ruot” idinto ta inyaspingna ti pagarianna iti nabileg a sedro ti Libano. (2Ar 14:9; idiligyo ti Uk 9:15, 20.) Naitampok met ti sedro iti burburtia ni Ezequiel (kap 17), a sadiay a nayasping ti ari ken piprinsipe ti Juda iti aringgawis ti sedro ti Libano a naipan idiay Babilonia. (Eze 17:1-4, 12, 13) Kalpasanna, naimpadtuan a nailadawan ti Mesias kas maysa a saringit iti mismo a tuktok ti sedro, nga immula ni Jehova iti maysa a nangato a bantay.​—Eze 17:22-24; idiligyo ti Isa 11:1; Jer 23:5; 33:15; Sal 2:6; Apo 14:1; Da 4:17.

Nabatad a naiduma ti sedro ti Libano iti sedro a kayo nga inusar dagiti Israelita idiay let-ang. Naikuna a dayta ti brown-berried cedar (Juniperus oxycedrus) ken ti Phoenician juniper (Juniperus phoenicia), nga agpada a pagaammo iti desierto a rehion ti Sinai. Naikalikagum a maaramat ti sedro iti sumagmamano a seremonia ti panaggugor, ket mabalin a nausar daytoy a mangisimbolo iti di panagrupsa wenno kaawan sagubanit agsipud ta mabayag nga agrakaya.​—Le 14:2-7, 49-53; Nu 19:6.

Nabatad a nausar ti sedro iti negatibo ken naimbag a kaipapanan. Ti sedro ket nagbalin a simbolo iti natan-ok a kasasaad iti kagimongan dagiti di matalek ken materialistiko nga ar-ari ti Juda, ken inrepresentarna ti panangitan-okda iti bagbagida ken ti ubbaw a kinatalged. (Jer 22:13-15, 23; Isa 2:11-13) Iti sabali a bangir, ti idadakkel ken irarang-ay ti nalinteg a tao ket nayasping iti idadakkel ti sedro a natibker ti pannakairamutna. (Sal 92:12; idiligyo ti Isa 61:3 iti Sal 104:16.) Gapuna, nupay imparangarang ni Jehova ti pannakabalinna babaen ti panangtukkolna kadagiti nabileg a sedro ti Libano ken ‘panamaglagtolagtona kadakuada iti bambantay a kas kadagiti kigaw a baka’ (Sal 29:4-6), impadtona met a pagtubuennanto ti sedro uray pay kadagiti let-ang (Isa 41:19, 20) ken espesipiko a dinakamatna daytoy a kayo kas maysa kadagiti adu a parsua a mangidaydayawto iti natan-ok a naganna.​—Sal 148:9, 13.