BANKO, BANKERO

Kadagiti pangngarig ni Jesus maipapan kadagiti talento ken kadagiti mina tinukoyna dagiti bankero ken ti maysa a banko kas mangipapaay iti patubo iti kuarta a naikumit kadakuada. (Mt 25:27; Lu 19:23) Ti Griego a sao a traʹpe·za, a naipatarus a banko, literal a kaipapananna ti maysa a “lamisaan” (Mt 15:27), wenno no nainaig kadagiti pinansial nga aramid, kas kadagiti agsuksukat iti kuarta, timmukoy dayta iti maysa a lamisaan maipaay iti kuarta.​—Mt 21:12; Mr 11:15; Jn 2:15.

Ti pannakatukoy ti bankero (Gr., tra·pe·zeiʹtes) kas umaw-awat kadagiti deposito ken agbaybayad iti patubo ipatuldona ti dakdakkel nga ar-aramid ngem ti pangkaaduan nga itungtungpal idi ti maysa a managsukat iti kuarta (Gr., ker·ma·ti·stesʹ), wenno agsuksukat iti kuarta (kol·ly·bi·stesʹ), a dagiti kangrunaan nga aramidna ket mangsukat iti lokal a kuarta maipaay iti kuarta ti sabali a pagilian ken mangipaay kadagiti sinsilio a basbassit ti pategda a kasukat dagidiay dakdakkel ti pategda, nga adda awatenda a bayad maipaay iti tunggal maysa kadagita a panagserbi. (Kitaenyo ti AGSUKSUKAT ITI KUARTA.) Ti sumagmamano kadagitoy a tattao mabalin a nagtrabahoda met iti banko, nga immawatda kadagiti deposito ken nagipautangda, nupay iti dadduma a kaso dagitoy a pinansial a saritaan tinaming dagiti nabaknang a tattao, kas kadagiti komersiante ken makinkukua kadagiti dadakkel a sanikua.

Ti pammaneknek iti kasta nga aramid iti banko nalawag nga idi pay tiempo ni Abraham, ta dagiti kadaanan a Sumeriano iti daga ti Sinar nangaramidda iti “nakaskasdaaw ti kinarikutna a sistema ti panagpautang, panagutang, panagdeposito iti kuarta, ken panangipaay kadagiti surat ti kredito.” (The Encyclopedia Americana, 1956, Tomo III, p. 152) Idiay Babilonia, kas idiay Grecia idi agangay, ti ar-aramid iti banko naisentro kadagiti narelihiosuan a templo a ti nakasagsagrado a saadda kadagiti panunot dagiti tattao nangipaay iti kinatalged maibusor iti panangraut dagiti mannanakaw.

Yantangay agrikultura ti pagpampannurayan ti ekonomia ti nasion ti Israel, basbassit ti panagkasapulan kadagiti pinansial a negosio ngem kadagiti sentro ti komersio a kas iti Babilonia, Tiro, ken Sidon. Nupay nakondenar iti Deuteronomio 23:19 ti panangala iti aniaman a patubo kadagiti pautang a naipaay kadagiti padada nga Israelita, agparang a nangnangruna daytoy kadagiti kaso ti iyuutang dagiti marigrigat ken pimmanglaw a tattao. (Idiligyo ti Ex 22:25; Le 25:35-37; 2Ar 4:1-7.) Espesipiko a naipalubos ti patubo kadagiti pautang kadagiti di Israelita. (De 23:20) Masansan a dagiti sanikua naipaaywan iti sumagmamano a talken a tattao tapno maidulin (Ex 22:7), idinto ta ti dadduma inkeddengda nga ikali dagita iti daga, kas iti inaramid ti nabuntog nga adipen iti pangngarig ni Jesus. (Mt 25:25; idiligyo ti Mt 13:44.) Ti pammaneknek iti daytoy nga aramid makita iti nakaad-adu a sanikua ken sinsilio a nakali agpadpada dagiti arkeologo ken dagiti mannalon iti dagdaga ti Biblia.

Ti sumagmamano kadagiti Israelita a nagsubli iti daga ti Juda manipud Babilonia nakondenar gapu iti panagaramatda iti nagubsang nga ar-aramid iti banko kadagiti marigrigat a kakabsatda, a nagkalikagumda iti tani a kas iti balbalayda, dagdaga, kaubasan, ken uray pay annakda, ken siningirda ida iti gatad ti patubo a 12 porsiento kada tawen (apagkasangagasut a paset kada bulan). Dagidiay nakautang a nagliway gapu iti kinakurapay nagsagabada ngarud iti pannakapukaw dagiti sanikuada. (Ne 5:1-11) Nupay kasta, ti kasta a di umiso a tignay saan a nangikabil iti naan-anay a panangkondenar iti panangawat iti patubo, kas paneknekan ti sasao ni Jesus idi agangay maipapan iti naipasimudaag a pananganamong iti panangusar iti puonan tapno makagun-od iti immadu a pondo.​—Kitaenyo ti PATUBO.