NEFILIM

[Manangituang; Dagidiay Mangituang (iti Sabsabali)].

Daytoy ti letra-por-letra a katupag ti Hebreo a sao a nephi·limʹ, nga iti tallo a panagparangna iti Biblia ket pangadu ti pormana. (Ge 6:4; Nu 13:33 [namindua]) Nalawag a namunganay dayta iti Hebreo a berbo a mangipaspasimudaag iti mapasamak nga isu ti na·phalʹ (matnag, matuang, mapasag) a masarakan iti 2 Ar-ari 3:19; 19:7, bilang pagarigan.

Sigun iti salaysay ti Biblia a nangilawlawag no apay a di naay-ayo ni Jehova kadagiti tattao idi kaaldawan ni Noe sakbay ti Layus, nangala “ti annak ti pudno a Dios” iti asawaenda manipud napipintas nga annak a babbai ti tattao. Kalpasanna, dakamatenna nga addan dagiti “Nefilim,” a kunaenna: “Dagiti Nefilim addada idi iti daga kadagidiay nga aldaw, ken kasta met kalpasan dayta, idi a ti annak ti pudno a Dios nagtultuloyda a makidenna iti annak a babbai ti tattao ket nagipasngayda iti annak kadakuada, isuda dagidiay mannakabalin [Heb., hag·gib·bo·rimʹ] nga adda idi ugma, dagiti agdindinamag a lallaki.”​—Ge 6:1-4.

Kinasiasinoda. Idi inusig dagiti komentarista ti bersikulo 4, nangtedda iti sumagmamano a singasing maipapan iti kinasiasino dagitoy a Nefilim. Adda dagiti nangipagarup a dagiti Nefilim ket ‘natnag nga anghel,’ nagbasol nga anghel, kas ipasimudaag ti nagtaudan dayta a nagan. Naidumduma met ti kapanunotan ti dadduma ta kunaenda a ti mismo a nagan a Nefilim ipasimudaagna a ‘natnagda manipud langit’ ta ‘putot ida dagiti nailangitan a persona.’ Adda met dadduma nga eskolar a gapu ta impangpangrunada ti sasao a “ken kasta met kalpasan dayta” (Gen 6 ber 4), kinunada a dagiti Nefilim ket saan nga isu dagiti ‘natnag nga anghel’ wenno “dagidiay mannakabalin,” ta dagiti Nefilim “addada idi iti daga kadagidiay nga aldaw” sakbay a ti annak ti Dios nakidennada iti babbai. Pagarupen dagitoy naud-udi a nadakamat nga eskolar a dagiti Nefilim ket nadangkes laeng a tattao a kas ken Cain​—mannanakaw, naasing, ken manangikuspil a nagdakdakiwas ditoy daga agingga a dinadael ida ti Layus. Adda met sabali a grupo a saan laeng a ti kaipapanan ti nagan a Nefilim ti inusigda no di ket uray met ti konteksto ti Gen 6 bersikulo 4, ket inkeddengda a saan nga anghel dagiti Nefilim no di ket isuda dagiti naglaok-pulina a putot dagiti naglasag nga anghel a nakidenna iti annak a babbai ti tattao.

Isuda met laeng dagiti “gib·bo·rimʹ.” Adda dagiti patarus ti Biblia a nangyakar iti sasao a “ken kasta met kalpasan dayta,” nga inkabilda iti asideg ti pangrugian ti Gen 6 bersikulo 4, iti kasta impatuldoda a dagiti Nefilim ket isu dagiti “mannakabalin,” dagiti gib·bo·rimʹ, a nadakamat iti maud-udi a paset ti bersikulo. Kas pagarigan: “Kadagidiay nga aldaw, ken kalpasanna met, adda dagiti higante [Heb., han·nephi·limʹ] ditoy daga, a nayanak iti annak a lallaki ti didios idi nakidennada iti annak a babbai ti tattao; dagitoy dagiti mamaingel [Heb., hag·gib·bo·rimʹ] a mabigbigbig a lallaki idi ugma.”​—Ge 6:4, AT; kitaenyo met ti Mo, NIV, ken TEV.

Ipasimudaag met ti Griego a Septuagint a dagiti “Nefilim” isuda met laeng “dagidiay mannakabalin” babaen ti panangusarna iti sao a giʹgan·tes (dagiti higante) kas patarus dagitoy dua a sao.

No repasuentayo ti salaysay, makitatayo a dakamaten ti Gen 6 bersikulo 1 agingga iti 3 ti maipapan iti “annak ti pudno a Dios” a nangala iti assawa ken maipapan iti sasao ni Jehova a pagpatinggaenna ti panangan-anusna iti tattao kalpasan ti 120 a tawen. Kalpasanna, dakamaten ti Gen 6 bersikulo 4 dagiti Nefilim nga adda idi iti daga “kadagidiay nga aldaw,” nalawag nga idi al-aldaw nga insawang dayta ni Jehova. Sa ipakitana a nagtultuloy daytoy a kasasaad “kalpasan dayta, idi a ti annak ti pudno a Dios nagtultuloyda a makidenna iti annak a babbai ti tattao,” ken detalyado a salaysayenna ti nagbanagan ti pannakidenna “ti annak ti pudno a Dios” kadagiti babbai.

Siasino dagiti ‘annak ti Dios’ nga isu ti amma dagiti Nefilim?

Siasino dagiti natukoy nga “annak ti pudno a Dios”? Tattaoda kadi a managdaydayaw ken Jehova (a naiduma kadagiti nadangkes a tattao iti pangkaaduan), kas ibagbaga ti dadduma? Nalawag a saan. Ipasimudaag ti Biblia nga insungsongda ti kinadakes iti daga gapu iti panangasawada iti annak a babbai ti tattao. Ni laeng Noe ken ti tallo nga annakna, agraman assawada, ti inanamongan ti Dios ken isuda laeng ti nailasat iti Layus.​—Ge 6:9; 8:15, 16; 1Pe 3:20.

No tattao laeng dagitoy nga “annak ti pudno a Dios,” tumaud ngarud ti saludsod nga, Apay a dagiti putotda ket nagbalin nga “agdindinamag a lallaki” nga ad-adda ngem kadagiti putot dagiti nadangkes a tattao, wenno kadagiti putot ni matalek a Noe? Maisaludsod pay, Apay a nadakamat ti panangasawada iti annak a babbai ti tattao a kasla maysa a banag a naisangsangayan? Nasurok a 1,500 a tawen idin a mapaspasamak ti panagasawa ken panaganak.

Gapuna, anghel dagiti annak ti Dios a nadakamat iti Genesis 6:2, espirituda nga “annak ti Dios.” Daytoy a termino ket nayaplikar kadagiti anghel iti Job 1:6; 38:7. Pinasingkedan daytoy ni Pedro, a nagsao maipapan “kadagiti espiritu a sibabalud, nga adda tiempo a nagsukirda idi a ti kinaanus ti Dios nagur-uray idi kaaldawan ni Noe.” (1Pe 3:19, 20) Nagsurat met ni Judas maipapan kadagiti “anghel a saan a nangtaginayon iti nakaisigudan a kasasaadda no di ket pinanawanda ti bukodda nga umiso a lugar a pagnaedan.” (Jud 6) Kabaelan dagiti anghel ti aglasag a kas tao, ket kasta ti inaramid ti sumagmamano nga anghel tapno maiyegda dagiti mensahe manipud iti Dios. (Ge 18:1, 2, 8, 20-22; 19:1-11; Jos 5:13-15) Ngem idiay langit ti maiparbeng a taeng dagiti espiritu a persona, ket dagiti anghel sadiay addaanda iti akem a panagserbi iti sidong ti panangituray ni Jehova. (Da 7:9, 10) Ti panangpanawda iti dayta a taeng tapno agnaedda ditoy daga ken ti panangbaybay-ada iti naituding nga akemda tapno makirelasionda kadagiti tattao ket panagrebelde iti linlinteg ti Dios, ken maikaniwas iti nakaparsuaanda.

Ibaga ti Biblia a dagiti nasukir nga anghel ket “espiritu a sibabalud” itan, ‘naitapuakdan idiay Tartaro’ ken ‘naisaganada kadagiti agnanayon a pannakaparaut iti sidong ti napuskol a kinasipnget maipaay iti pannakaukom iti naindaklan nga aldaw.’ Ipaspasimudaag daytoy a malaplapdanda a siiinget, a saandan a mabalin ti aglasag kas iti inaramidda sakbay ti Layus.​—1Pe 3:19; 2Pe 2:4; Jud 6.

Limmanlan a Kinadakes. “Dagidiay mannakabalin nga adda idi ugma, dagiti agdindinamag a lallaki” a bunga dagitoy a panagasawa, ket saan nga agdindinamag a lallaki iti panangmatmat ti Dios, ta saanda a nakalasat iti Layus, a kas iti pannakailasat ni Noe ken ti pamiliana. Dagitoy ket “Nefilim,” ta naasing ken manangikuspilda, nga awan duadua a pinakaroda ti kasasaad. Gapu ta pagaammo dagiti anghel nga ammada ti pannakasangal ti natauan a bagi ken kabaelanda ti aglasag, saanda a nagparsua iti biag no di ket nagnaedda kadagiti inaramidda a natauan a bagi ket, idi nakidennada kadagiti babbai, nagpataudda iti annak. No kasta, dagiti annakda, “dagidiay mannakabalin,” ket bunga ti di maiparbeng a panaglaok ti puli ti anghel ken tao. Nalawag ngarud a dagiti Nefilim saanda a makapataud iti annak.

Iti Sarsarita. Agparang a gapu ta nagdindinamag ken nakaal-alinggaget dagiti Nefilim, timmaud ti adu a sarsarita dagiti pagano a tattao a naiwarawara iti intero a daga kalpasan ti saanda a panagkikinnaawatan iti pagsasao idiay Babel. Nupay dagiti sarsarita mainaig iti nailanad a pasamak iti Genesis ket naballikug unayen ken adu ti nainayonen, adda kangrunaan a nagpapadaan dagitoy a sarsarita idi ugma (kas pagarigan, ti sarsarita dagiti Griego), a dagiti dios ken diosa nakidennada iti tattao tapno agpataudda kadagiti mamaingel a nabilbileg ngem iti tao ken nakabutbuteng a mestiso nga agpadpada nga addaan iti galad ti dios ken tao.​—Kitaenyo ti GRECIA, DAGITI GRIEGO (Religion Dagiti Griego).

Damag a Mamagbuteng. Kinuna ti sangapulo a managsimisim a nangyeg kadagiti Israelita idiay let-ang iti ulbod a damag maipapan iti daga ti Canaan: “Amin dagiti tattao a nakitami iti tengngana lallakida a nalablabes ti kadakkelda. Ket nakitami sadiay dagiti Nefilim, ti annak ni Anak, a nagtaud kadagiti Nefilim; isu a kadagiti bukodmi a mata nagbalinkami a kasla kadagiti rumsa, ket kasta met laeng ti nagbalinanmi kadagiti matada.” Awan duadua nga adda dadakkel a tattao idiay Canaan, kas ipakita ti dadduma a teksto, ngem saanda a pulos naawagan iti Nefilim malaksid iti daytoy “dakes a damag,” a ti wagas ti pannakaisawangna ket mamagbuteng ken mamaglagaw kadagiti Israelita.​—Nu 13:31-33; 14:36, 37.