Iwhowho Uvie A N’iyẹrẹ
Ahwo nọ A jọ Oke Ọgbọna Kpe Fiki Ẹrọwọ Rai A Se Isẹri Evaọ Sweden
UBIẸME Griki kẹ “osẹri” họ martyr, onọ otofa riẹ o rrọ “ọnọ ọ rehọ uwhu riẹ s’isẹi.” Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ buobu a se isẹri kpahe Jihova ẹkwoma ewhu kẹ ẹrọwọ rai.
Epọvo na re, idu Isẹri buobu erọ ikpe-udhusoi avọ 20 na a whu evaọ abọ ilele Hitler fikinọ a kru seomaba-edhehọ rai evaọ ẹme esuo gbe orẹwho. Enana nọ i whu kẹ ẹrọwọ rai evaọ ọgbọna na a rrọ isẹi ilogbo re. Oware nọ o via kẹle na evaọ Sweden ona.
Evaọ okenọ a je ru ehaa ekareghẹhọ ukpe avọ 50 ọrọ ekuhọ Ẹmo Akpọ II, egọmeti Sweden o te muọ uworo orẹwho soso họ kpahe Etoke Okpemuotọ na. A se onana Ikuigbe nọ e rẹ Thẹro Ho. A zizie Isẹri Jihova re a w’obọ jẹ ta kpahe eware nọ a rọ ẹro ruẹ.
Isẹri na e tẹ j’owọ ẹkwoma odhesẹvia nọ a ru nọ uzoẹme riẹ o rrọ Enọ Eruẹ-Uye Evaọ Etoke Okpemuotọ na nọ e Thẹro No. Odhesẹvia na o muhọ eva Ọgwa Okokohọ ọrọ Isẹri Jihova evaọ Strängnäs. Isẹri nọ e zọ vrẹ Etoke Okpemuotọ na a jariẹ re a ta oware nọ o via rọkẹ ae kẹ erara nọ i bu vi 8,400 nọ e nyaze evaọ ẹdẹ ọsosuọ na! Evaọ ekuhọ 1999, yọ odhesẹvia na ọ romavia evaọ eria nọ i bu vi 100 no evaọ Sweden kpobi, yọ ahwo nọ a rue riẹ no a te 150,000. Erara nọ e jariẹ a kugbe ahwo egọmeti, enọ e ta eme ezi kpahe oware nọ a ruẹ na.
Oware ofa nọ Isẹri Jihova evaọ Sweden a ru no onọ a dhesẹ kẹre tere hayo onọ a ta ẹme ezi kpahe te onana o rrọ họ. Erara buobu a nọ inọ: “Eme jabọ wha gbẹ te rọ ta k’omai kpahe eware nọ wha jọ Etoke Okpemuotọ ruẹ anwẹdẹ hẹ?”
Okenọ a ru odhesẹvia na no evaọ oria rai, ukoko jọ o niyẹrẹ ebe uwuhrẹ Ebaibol nọ e rọ 30 evaọ udhusoi bu vi epaọ anwẹdẹ! Osẹri jọ o zizie ibe oruiruo riẹ re o rri odhesẹvia na. Ibe oruiruo riẹ na ọ tẹ wha ogbẹnyusu riẹ lele oma. Kẹsena, ogbẹnyusu riẹ na ọ tẹ ta nọ u gbe rie unu inọ ahwo a sai wo ẹrọwọ ọgaga otiọye nnọ a rẹ rọwo uwhu viukpenọ a rẹ whobọhọ obe nọ u dhesẹ obusino ẹrọwọ rai. Onana u te su kpohọ ẹmeọta ọfa, a te muọ uwuhrẹ Ebaibol họ kugbei.
Wọhọ ibe ikpe-udhusoi ọsosuọ rai, erọ ẹrọwọ ikpe-udhusoi avọ 20 nana nọ i whu kẹ ẹrọwọ rai na a rehọ aruọwha s’isẹi no inọ Jihova họ Ọghẹnẹ uzẹme ọvo na, ọnọ o fo kẹ ẹrọwọ gbe omarokpotọ mai kpobi.—Eviavia 4:11.
[Ọnọ o wo uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 19]
Ohwo uwou-odi evaọ evuẹ na: Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka, udu-ekere ọ USHMM Photo Archives