Rọvrẹ No Udu Ra Ze
“Ere Ọsẹ mẹ nọ ọ rọ obọ odhiwu o re ru owhai omomọvo u re, wha gbẹ rọ vrẹ ọvuọ omoni riẹ no eva ha.”—MATIU 18:35.
1, 2. (a) Ẹvẹ ọrahauzi jọ nọ a riẹ ziezi o ro dhesẹ ovuhumuo riẹ kẹ Jesu? (b) Evaọ uyo, eme Jesu o dhesẹ?
O WỌHỌ nọ ọ rọ ogberẹ, orọnikọ ohwo nọ whọ rẹ ruẹ evaọ uwou ọgba egagọ họ. Otẹrọnọ u gbe ahwo jọ unu nọ a jọ etẹe rue riẹ, oware nọ o ru u gbunu viere. O bikẹle ọzae nọ uruemu riẹ o mae fo kpobi o te dhesẹ ovuhumuo riẹ kẹ iruo ọzae na, be rọ irui riẹ wozẹ awọ riẹ jẹ rehọ eto riẹ ririe ai.
2 Ọzae yena, Jesu, ọ nyenye ovao fiki aye na ha, ọnọ a “jọ eva okpẹwho na [riẹ nọ] ọrahaizi.” Rekọ Saemọn ohwo Farisi na, ọnọ o wo uwou nọ oware na o jọ via na, o wo uduama nnọ aye na ọrahauzi. Jesu ọ tẹ kuyo ẹkwoma iku nọ o gbe kpahe ezae ivẹ nọ e riosa omomo-igho jọ. Igho nọ ọjọ o kru i bu gaga—enwenọ osa ikpe ivẹ. Ugho nọ ọdekọ o kru yọ abakpe ọrọ ọsosuọ na—kawo vi osa emerae esa. Nọ ọvuọvo rai ọ sae hwa ha, omomo-igho na “ọ tẹ rehọ vrẹ ae ivẹ na.” U re vevẹ, ọnọ a mae rọvrẹ bu na o wo ẹjiroro nọ ọ mae rro nọ ọ rẹ rọ j’owọ uyoyou. Nọ ọ fodẹ iruo ezi aye na no, Jesu o te fi ehri-uzi na bae: “Ọnọ a rehọ vrẹ kakao, ọye o you kakao.” Ọ tẹ ta kẹe nọ: “A rehọ izieraha ra vrẹ owhẹ no.”—Luk 7:36-48.
3. Eme u fo nọ ma re roro kpahe oma mai?
3 Nọ oma ra nọ, ‘Otẹrọnọ mẹ họ aye na hayo uyero mẹ o tẹ wọhọ oriẹ a jẹ re omẹ ohrọ, kọ mẹ rẹ tuaro ababọ erọvrẹ kẹ amọfa?’ Whọ sae kuyo nọ, ‘Kakaka!’ Ghele na, whọ ghinẹ rọwo nọ whọ te rọvrẹ? Ẹkoma ra oye? Kọ whọ be hai ru ere n’eva ze, kọ amọfa a sai dhesẹ owhẹ wọhọ ohwo erọvrẹ? Joma rri oware nọ omomọvo mai o je se ẹme nana gboja ziezi.
Ma Gwọlọ Erọvrẹ—A Dhesẹ I Rie k’Omai
4. Didi uzẹme ma rẹ rọwo kpahe oma mai?
4 Whọ riẹ nọ whọ gba ha. A tẹ nọ owhẹ, whọ rẹ rọwo iẹe dede, ẹsejọhọ be kareghẹhọ eme nọ e rọ 1 Jọn 1:8: “Re ma tẹ ta nọ ma raha izi hi, oma mai ma viẹhọ, yọ uzẹme na o rọ eva mai hi.” (Ahwo Rom 3:23; 5:12) Rọkẹ ejọ, o sae jọ nọ uzioraha u dhesẹ oma via evaọ iruthọ etọtọ ilogbo. Rekọ o tẹ make rọnọ who ri kie izi itieye na ha, ẹsebuobu gbe idhere buobu e riẹ nọ who ro kie no ute Ọghẹnẹ no—whọ th’uzi. Ogbẹrọ ere?
5. Eme ma rẹ kẹ Ọghẹnẹ uyere kpahe?
5 Fikiere, uyero ra o sae jọ wọhọ onọ Pọl ukọ na o dhesẹ na: “Dede nọ wha whu no fiki izieraha rai gbe makinọ wha yawo ho na, Ọghẹnẹ o ru owhai wo uzuazọ no kugbe Kristi, jẹ rehọ izieraha rai kpobi vrẹ owhai no.” (Ahwo Kọlọsi 2:13; Ahwo Ẹfẹsọs 2:1-3) Muẹrohọ uhie ẹme na ‘rehọ izieraha rai kpobi vrẹ owhai no.’ Oyena u kpomahọ eware buobu. Omomọvo mai o wo ẹjiroro buobu nọ ọ rẹ rọ lẹ wọhọ epanọ Devidi o ru: “Fiki odẹ ra, O ỌNOWO, rehọ uzioraha mẹ vrẹ omẹ, keme o ro hrọ.” (Ẹjẹlẹ ibiẹme na ọmai.)—Olezi 25:11.
6. Eme o re mu omai ẹro kpahe Jihova gbe erọvrẹ?
6 Ẹvẹ whẹ—hayo ohwo kpobi evaọ udevie mai—ọ sai ro wo erọvrẹ? Usiavẹ na họ u no Jihova Ọghẹnẹ eva ze re ọ rọvrẹ. Yọ ẹkoma riẹ. (Ọnyano 34:6, 7; Olezi 86:5) Wọhọ epanọ o rẹ jọ, Ọghẹnẹ o rẹro mi omai re ma nyabru ei evaọ olẹ jẹ yare erọvrẹ riẹ. (2 Iruẹru-Ivie 6:21; Olezi 103:3, 10, 14) Yọ ọ ruẹrẹ uzi jọ họ no nọ ọ rẹ rọ kẹ erọvrẹ—idhe ẹtanigbo Jesu.—Ahwo Rom 3:24; 1 Pita 1:18, 19; 1 Jọn 4:9, 14.
7. Evaọ edhere vẹ u fo nọ whọ rẹ jọ gwọlọ raro kele Jihova?
7 U fo nọ whọ jọ unevaze Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ rọvrẹ ruẹ oriruo epanọ ma re yeri kugbe ahwo-akpọ efa. Pọl ọ tẹrovi onana, kere nọ: “Wha rọ eva elọlọhọ lele ohwo ohwo yeri, ohwo ọ rọ vrẹ ohwo, wọhọ epanọ Ọghẹnẹ ọ rọ fiki Kristi vrẹ owhai na.” (Ahwo Ẹfẹsọs 4:32) Avro ọ riẹ hẹ inọ Pọl ọ be riobọhọ nnọ ma wuhrẹ no oriruo Ọghẹnẹ ze, keme owọ nọ u lele i rie o ta haro nọ: “Fikiere wha jọ ahwo nọ a bi lele Ọghẹnẹ, wọhọ emọ iyoyou.” (Ahwo Ẹfẹsọs 5:1) Kọ whọ ruẹ ọjẹhọ na? Jihova Ọghẹnẹ ọ rọvrẹ omai, fikiere—Pọl ọ be jiroro avọ ẹgba inọ—u fo re whọ raro kele Iei je dhesẹ ‘eva elọlọhọ, rọvrẹ’ amọfa. Rekọ nọ oma ra inọ, ‘Kọ me bi ru ere? O gbẹ rọ ẹkoma mẹ hẹ, kọ mẹ be dawo utho ẹgba mẹ, be daoma raro kele Ọghẹnẹ evaọ erọvrẹ?’
U Fo re Ma Ruiruo kẹ Erọvrẹ
8. Eme ma re vuhumu kpahe ahwo ukoko na?
8 U fo re ma roro nọ evaọ ukoko Ileleikristi na, otiẹsejọ ọvo ẹgwọlọ edhesẹ uruemu Ọghẹnẹ ọrọ erọvrẹ o rẹ rọ roma via. Rekọ ere o rọ họ. Uzẹme, inievo emezae gbe emetẹ Ileleikristi mai a be daoma lele oriruo uyoyou Jesu. (Jọn 13:35; 15:12, 13; Ahwo Galesha 6:2) A daoma kri no, yọ a gbẹ be daoma, re a whaha edhere iroro, ẹmeọta, gbe uruemu nọ e rọ abọ akpọ omuomu nana. A ghinẹ gwọlọ dhesẹ uruemu okpokpọ na. (Ahwo Kọlọsi 3:9, 10) Ghele na, ma rẹ sae f’aro kẹ uzẹme na ha inọ ahwo nọ a ru ukoko akpọ-soso na, gbe ukoko ovuovo na, yọ ahwo-akpọ nọ e gba ha. Nọ a te ghine rri rie, a woma vi epanọ a jọ vẹre no, rekọ a gbe wo sebaẹgba.
9, 10. Fikieme u gbe gb’omai unu hu otẹrọnọ ebẹbẹ e roma via evaọ udevie inievo?
9 Evaọ Ebaibol na, Ọghẹnẹ ọ ta k’omai vevẹ inọ ma rẹ sai rẹro sebaẹgba evaọ ukoko na, evaọ udevie inievo emezae gbe emetẹ mai. Wọhọ oriruo, roro kpahe eme Pọl nọ a kere fihọ Ahwo Kọlọsi 3:13: “Whai ohwo o thi-akọ kẹ ohwo, re ohwo jọ o te wo eguago kpahe ọrivẹ riẹ, jọ ọrọ vrẹe; wọhọ epanọ Ọnowo na ọ rọ vrẹ owhai na ere wha rẹ rọ vrẹ re.”
10 O rọ oware nọ a re muẹrohọ inọ Ebaibol na ọ jọ etenẹ kareghẹhọ omai kpahe okugbe nọ ọ rrọ Ọghẹnẹ nọ ọ be rọvrẹ omai gbe owha-iruo avọ ẹgwọlọ nọ ma jẹ rọvrẹ amọfa. Fikieme onana o jẹ rọ bẹbẹ? Keme Pọl ọ ta nọ ohwo ọ sai wo “eguago kpahe ọrivẹ riẹ.” Ọ riẹ nọ iyero itieye na e te jariẹ. O wọhọ nọ e jariẹ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na, makọ evaọ udevie Ileleikristi “erezi” na, enọ ‘ẹruore rai o rọ odhiwu.’ (Ahwo Kọlọsi 1:2, 5) Fikiere, kọ ma re rẹro nọ uyero na u ti w’ohẹriẹ nẹnẹ nọ ibuobu Ileleikristi uzẹme a rọ enọ i wo isẹri ẹzi na ha inọ ae yọ ‘enọ Ọghẹnẹ ọ sanọ, erẹri nọ a you’? (Ahwo Kọlọsi 3:12) Fikiere, ma rẹ nwani ku ei họ họ inọ okpoware jọ o via otẹrọnọ ẹbẹbẹ ọ roma via evaọ ukoko mai—evedha fiki oware nọ a ruthọ hayo onọ ma roro nọ a ruthọ gheghe.
11. Eme Jemis olele na ọ vẹvẹ omai unu kpahe?
11 Eme ọ Jemis, oniọvo Jesu, i dhesẹ re inọ ma re rẹro nnọ o sae via ẹsejọ nọ o gwọlọ nọ ma rọvrẹ inievo mai. “Ono họ ohwo owareghẹ avọ eriariẹ udevie rai? Jọ uzuazọ riẹ ojọ oriruo oma-urokpotọ nọ areghẹ ọ rẹ wha tha. Rekọ wha te wo ihri-eriọ ewhawha avọ oma-uhrowo oriobọ eva rai, wha seha areghẹ re wha jẹ uzẹme fiẹ hẹ.” (Jemis 3:13, 14) “Ihri-eriọ ewhawha avọ oma-uhrowo” evaọ idu Ileleikristi uzẹme? E, eme ọ Jemis i dhesẹ vevẹ nnọ eware itieye na e roma via evaọ ukoko ikpe-udhusoi ọsosuọ na yọ e te jariẹ nẹnẹ.
12. Didi ẹbẹbẹ ọ roma via evaọ ukoko ahwo Filipai anwae na?
12 Oriruo jọ họ ọnọ o kpomahọ Ileleikristi ivẹ nọ a wholo nọ i wo emamọ odẹ enọ i lele Pọl ruiruo. Whọ sae kareghẹhọ nọ who se kpahe Yodia avọ Sintike no, enọ e jọ ukoko ahwo Filipai. Dede nọ o dhesẹ ẹme na vọvọ họ, Ahwo Filipai 4:2, 3 u dhesẹ nnọ ẹbẹbẹ jọ ọ jọ udevie rai. Kọ eme ọ ogbẹta, enọ e kare ẹwo, omoni ohwo nọ a ru thọ, hayo edhesẹvia ọ oma-uhrowo jọ u ro muhọ? Oware nọ o soriẹ ze kpobi, ẹme na ọ ga te epanọ Pọl o ro yo kpahe iẹe evaọ ugbobọ Rom. Inievo-emetẹ abọ-ẹzi ivẹ na a te je gbolo ovao kẹ ohwohwo, o tẹ whae ze nọ a jẹ rọ kẹnoma kẹ ohwohwo evaọ iwuhrẹ hayo t’ẹme oyoma ọdekọ kẹ egbẹnyusu rai.
13. Eme o fiobọhọ kẹ Yodia avọ Sintike, kọ uwuhrẹ vẹ o k’omai?
13 Kọ eme eyena i do wọhọ enọ whọ riẹ, hayo onọ o via kẹ ejọ no evaọ ukoko ra hayo oware jọ nọ o via k’owhẹ no? Ẹsejọhọ ẹbẹbẹ otiọye na ọ dina r’otọ obọnana. Eme ma rẹ sai ru? Evaọ orọ anwae na, Pọl ọ tuduhọ inievo-emetẹ omarọkẹ nana awọ “re a jọ iroro evo eva Ọnowo na.” Ẹsejọhọ a rọwo nọ a ta ẹme na, re a ku ẹme na họ, re a rọvrẹ ohwohwo n’evaze, re a raro kele uruemu erọvrẹ Jihova. Avro o du riẹ hẹ inọ Yodia avọ Sintike a kparobọ, yọ ma rẹ sae kparobọ re. A rẹ sai fi uruemu erọvrẹ oyena h’iruo nẹnẹ avọ obokparọ.
Ru Udhedhẹ—Rọ Vrẹ
14. Fikieme o jẹ mae lọhọ je woma re a kpairoro vrẹ ẹwhọ na?
14 Eme o rẹ ghinẹ gwọlọ re a rọvrẹ nọ who te wo ẹbẹbẹ kugbe Oleleikristi ọfa? Evaọ uzẹme, edhere ọlọlọhọ ọvo ọ riẹ hẹ, rekọ Ebaibol na ọ kẹ iriruo obufihọ gbe uvi ohrẹ. Ẹjiroro jọ nọ a kẹ—dede nọ o lọhọ re a jẹe rehọ je fi ei h’iruo ho—họ re a kpairoro vrẹ ẹme na. Ẹsibuobu okenọ ẹbẹbẹ ọ tẹ r’otọ, wọhọ epanọ o jọ kugbe Yodia avọ Sintike na, ohwo kpobi o re roro nọ ohwo ọdekọ o ruthọ hayo ọ mai ruthọ. O tẹ via ere, whọ rẹ sai roro nọ Oleleikristi ọdekọ na a rẹ mae fo hayo ọ mai ru yoma. Ghele na, kọ whọ sae rehọ erọvrẹ rọ kpairoro vrẹ ẹme na? Kareghẹhọ inọ, o tẹ make rọnọ Oleleikristi ọdekọ na họ ọnọ o ghine ruthọ, dede nọ o sae kake jọ ere he, whẹ họ ọnọ ọ rẹ kpairoro vrẹ ẹme na je ku ei họ.
15, 16. (a) Ẹvẹ Maeka o dhesẹ Jihova? (b) Eme u dhesẹ inọ Ọghẹnẹ ọ rẹ “rehọ umuomu vrẹ”?
15 Jọ Ọghẹnẹ ọ thọrọ omai ẹro ho wọhọ oriruo mai evaọ erọvrẹ. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:32–5:1) Kpahe oriruo Riẹ evaọ ẹrọvrẹ iruthọ, Maeka ọruẹaro na o kere nọ: “Ọghẹnẹ ọ vẹ ọ rọ wọhọ owhẹ, nọ ọ rẹ sae rehọ umuomu vrẹ o ve je ri iruthọ vo rọ kẹ ereuku riẹ nọ i kiọkọ? Ọ rẹ yọrọ ofu riẹ bẹdẹ hẹ keme [ọ] gwọlọ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ.”—Maeka 7:18.
16 Evaọ edhesẹ Jihova wọhọ ọnọ ọ rẹ “rehọ umuomu vrẹ,” orọnikọ Ebaibol na ọ be ta nọ ọ sae kareghẹhọ iruthọ họ họ, epaọ ẹsenọ o wo ethẹro jọ. Roro kpahe oriruo Samsin gbe Devidi, enọ i ruthọ gaga. Ọghẹnẹ ọ sae kareghẹhọ izieraha rai oke krẹkri evaọ obaro; ma tubẹ riẹ kpahe izieraha rai jọ dede keme Jihova o ru re a kere ai họ Ebaibol na. Ghele na, Ọghẹnẹ erọvrẹ mai o dhesẹ ohrọ kẹ imava eyena, fi ai họ k’omai wọhọ iriruo ẹrọwọ nọ a rẹ raro kele.—Ahwo Hibru 11:32; 12:1.
17. (a) Didi owojẹ u re fiobọhọ k’omai kpairoro vrẹ ethobọ amọfa? (b) Ma tẹ daoma ru ere, ẹvẹ ma be rọ raro kele Jihova? (Rri ẹme-otofa.)
17 Ẹhẹ, Jihova ọ sae “rehọ umuomu vrẹ,”a nwane wọhọ epanọ Devidi ọ lẹ riẹ ẹsebuobu nọ o ru na. (2 Samuẹle 12:13; 24:10) Kọ ma sae raro kele Ọghẹnẹ evaọ onana, kpairoro vrẹ evedha gbe oruthọ nọ ibe idibo mai a ru wọhọ ahwo-akpọ sebaẹgba? Dae rehọ iẹe nọ whọ rọ arupre nọ ọ be gwọlọ siawọ n’otọ. Nọ who rri otafe, whọ tẹ ruẹ ogbẹrioma jọ nọ o bi niabọ ri owhai. Whọ riẹ nọ eva e be dhae yọ ẹsejọhọ whẹ o wo h’eva. Hayo o sae jọ nọ o bi roro kpahe owhẹ vievie he. Whaọ, arupre na o te muọ ehru họ ẹnya, wha tẹ rra kpehru dhẹ siọ aye na ba no, ọnọ ọ rọ fenene gheghe. Evaọ oware wọhọ auwa ọvo, wha rọ ikilomita buobu thabọ no etẹe no, abọ oniehọ riẹ na kpobi ọ ruemu no. Epọvo na, ẹsebuobu u re fiobọhọ k’omai re ma rọvrẹ ma tẹ daoma jọ wọhọ Jihova jẹ rọ areghẹ kpairoro vrẹ oruthọ na. (Itẹ 19:11) Kọ oruthọ na o gbẹ te jọ fenene gheghe evaọ ikpe ikpe n’etha hayo ikpe egba ivẹ ruọ Odu-Ikpe na? Eme jabọ whọ gbẹ nwane kpairoro vrẹ riẹ hẹ?
18. O tẹ wọhọ nọ ma be sae kpairoro vrẹ oruthọ họ, didi ohrẹ ma re fihọ iruo?
18 Rekọ o rẹ sae via ẹsejọ inọ whọ lẹ kpahe ẹme na jẹ daoma rọvrẹ no, rekọ ẹme na o bi n’owhẹ eva ha. Kọ eme who re ru? Jesu ọ tuduhọ nnọ whọ nyabru ohwo ọdekọ na re wha daoma ku ẹme na họ evaọ idhere je ru udhedhẹ. “Fikiere whọ tẹ be kẹ okẹ ra evaọ aruẹri, etẹe who je roro nọ whẹ avọ omoni ra wha wo ẹme, siọ okẹ ra ba obọ aruẹri na tao, nyavrẹ, kake ruẹrẹ omoni ra họ, kẹsena whọ tẹ nyatha te kẹ okẹ ra.”—Matiu 5:23, 24.
19. Didi uruemu ma re wo, kọ didi uruemu ma rẹ whaha nọ ma be gwọlọ udhedhẹ kugbe inievo mai na?
19 Nwani fo, orọnikọ Jesu ọ ta nọ nyabru oniọvo ra re whọ gbae họ rọwo nnọ whẹ o ru gba gbe nnọ ọye o ruthọ họ. Ẹsejọhọ o ghine ru thọ. O sae jọ nọ whai imava wha dina ruthọ. Epanọ o rọ kpobi, orọnikọ ute na họ re who ru ọdekọ wou unu kẹ owhẹ hẹ, re ọ r’oma thoviẹ otọ kẹ owhẹ, wọhọ odẹme. Otẹrọnọ iroro itieye who ro kpohọ ẹme na, uvumọ erere o re noi ze he. Hayo kọ ute na o rẹ jọ re wha gu ẹme na n’emuhọ rite ekuhọ họ. Okenọ ẹmeọta omarokpotọ evaọ ẹzi uyoyou Ileleikristi u te rovie ororothọ jọ via wọhọ ehri ẹbẹbẹ na, wha rẹ sae daoma ku ẹme na họ. Rekọ wha gbẹ nwane rọwo kugbe ohwohwo riẹriẹriẹ hẹ, kiyọ ẹbẹbẹ? Kọ o gbẹ mai woma re whai imava wha rọwo nnọ ohwo ọdekọ na ọ ghinẹ gwọlọ gọ Ọghẹnẹ erọvrẹ mai? Wha te vuhu onana mu, o rẹ sae lọhọ kẹ omomọvo rai ta no udu ze nọ, “O d’omẹ inọ evaọ sebaẹgba mai ma wo ẹwhọ nana. Ivie, joma kpairoro vrẹ.”
20. Eme ma re wuhrẹ no oriruo ikọ na ze?
20 Kareghẹhọ nọ ikọ na a wo ẹwhọ jọ re, wọhọ oke jọ nọ ejọ rai a gwọlọ ọghọ ologbo. (Mak 10:35-39; Luk 9:46; 22:24-26) Oyena o wha ẹbẹbẹ ze, evedha, tubọ ofu ọgaga dede. Rekọ a sae kpairoro vrẹ ẹwhọ ọyena a te gbe je ruiruo kugbe. Ọvo rai jọ o kere uwhremu na nọ: “Ọnọ o re you uzuazọ ọ jẹ ruẹ edẹ iwoma [jọ] o si ẹrọo riẹ no umuomu igbenu riẹ no eme iyoma e ta; jọ osioma no oware uyoma re o ru onọ ukiẹrẹe; [jọ ọ] guọlọ udhedhẹ re o lele ei.”—1 Pita 3:10, 11.
21. Didi ohrẹ ulogbo Jesu ọ kẹ kpahe erọvrẹ?
21 Ma kaki muẹrohọ abọ ọdhẹwariẹ jọ no: Ọghẹnẹ ọ rọ izieraha buobu nọ ma ru vrẹ no rọvrẹ omai, fikiere ma rẹ raro kele iei jẹ rọvrẹ inievo mai re. (Olezi 103:12; Aizaya 43:25) Rekọ ma ruẹ abọ ọfa jọ ọrọ ọdhẹwariẹ nana. Nọ ọ kẹ olẹ oriruo na no, Jesu ọ tẹ ta nọ: “Wha tẹ rọ vrẹ e nọ iru owhai thọ, Ọsẹ rai nọ ọ rọ obọ odhiwu ọ rẹ rọ iruthọ rai vrẹ owhai re.” Vrẹ ukpe ovo evaọ obaro, ọ tẹ wariẹ ẹme na, wuhrẹ ilele riẹ re a lẹ nọ: “Rehọ izieraha mai vrẹ omai, keme mai [oma] mai ma be rọ vrẹ ohwo kpobi nọ o ru omai thọ.” (Matiu 6:12, 14; Luk 11:4) Kẹsena, emedẹ jọ taure o te ti whu, Jesu o te fibae nnọ: “Kẹse kẹse nọ wha dikihẹ be lẹ, wha te wo ẹme kpahe ohwo jọ rehọ vrẹ e, re Ọsẹ rai nọ ọ rọ obọ odhiwu ọ rehọ izieraha rai vrẹ owhai re.”—Mak 11:25.
22, 23. Ẹvẹ unevaze mai re ma dhesẹ erọvrẹ u re kpomahọ obaro mai?
22 Ẹhẹ, irẹro nnọ Ọghẹnẹ ọ rẹ rọvrẹ omai ẹsikpobi o mae roma hwa unevaze nọ ma be hae rọvrẹ inievo mai. Okenọ ẹbẹbẹ ọ tẹ roma via evaọ udevie Ileleikristi, nọ oma ra nọ, ‘Kọ ewo erọvrẹ Ọghẹnẹ o gbẹ rro vi edhesẹ nnọ oniọvo jọ ọ rọ oware osese jọ, evedha jọ ru omẹ thọ, hayo dhesẹ sebaẹgba jọ?’ Whọ riẹ uyo na.
23 Rekọ eme ọ rẹ via otẹrọnọ ẹme na ọ rro vi oruthọ hayo ẹbẹbẹ ọsese jọ gheghe? Yọ okevẹ ohrẹ Jesu nọ a kere fihọ Matiu 18:15-18 u re ro w’iruo? Joma roro kpahe eme nana.
[Footnotes]
a Ọwena-isukulu jọ ọ ta nọ ẹme ọtadhesẹ Hibru nọ a fodẹ eva Maeka 7:18 na “a rehọ e riẹ no uruemu okperẹ ze ọnọ ọ rẹ nyavrẹ oware nọ o r’oja kẹe he. Otofa na họ orọnikọ Ọghẹnẹ o bi muẹrohọ uzioraha mai ha hayo kọ o bi rri rie wọhọ uvumọ oware nọ u fioka ha ha, rekọ inọ o bi kpoka họ iẹe he re ọ rehọ iẹe k’omai uye evaọ obaro; inọ ọ rẹ kẹ uye he, rekọ ọ rẹ rọvrẹ.”—Ibruoziẹ 3:26; 1 Samuẹle 16:8.
Kọ Whọ Kareghẹhọ?
◻ Ẹvẹ Jihova ọ rọ k’omai oriruo nọ ma re lele kpahe erọvrẹ?
◻ Eme ma rẹ kareghẹhọ hrọ kpahe ahwo nọ a rọ ukoko mai?
◻ Evaọ ẹsibuobu, eme ma rẹ sai ru kpahe iruthọ hayo evedha?
◻ U te fo, eme ma rẹ sai ru re ma ru udhedhẹ kugbe oniọvo mai?
[Picture on page 13]
Ẹwhọ ọ tẹ roma via kugbe Oleleikristi, daoma kpairoro vrẹ; oke o be nyaharo na ẹme na o ve ti fu no