Kọ Whọ Be Jẹ ‘Emamọ Ẹrọunu’ Na Ziezi? — UWOU-EBE ITANẸTE ọrọ Uwou-Eroro

Kọ Whọ Be Jẹ ‘Emamọ Ẹrọunu’ Na Ziezi?

“Eva oke oyena mẹ rẹ te rẹriẹ ẹvẹrẹ ahwo na ruọ emamọ [ẹrọunu], re ai kpobi a se odẹ ỌNOWO na re a jẹ rọ evevo gọ e.”—ZEF. 3:9.

1. Okẹ igbunu vẹ Jihova ọ kẹ omai?

ORỌNIKỌ ohwo-akpọ ọ ma okẹ ẹvẹrẹ hẹ rekọ Jihova, Ọnọ ọ ma ohwo-akpọ. (Ọny. 4:11, 12) Orọnikọ ọ kẹ Adamu, ohwo ọsosuọ na, ẹgba nọ ọ rẹ rọ t’ẹme ọvo ho rekọ te ọnọ ọ rẹ rọ rehọ eme ekpokpọ lahwe. (Emu. 2:19, 20, 23) Okẹ nana u gbunu kẹhẹ! O tubẹ whai ze nọ ahwo-akpọ a be sae rọ lẹ se Ọsẹ obọ odhiwu rai je jiri odẹ oruaro riẹ.

2. Fikieme ahwo-akpọ a gbẹ be rọ jẹ ẹvẹrẹ ọvo ho?

² Oware wọhọ ikpe odu ọvo gbe egba ihrẹ (1,700) no oke Adamu ze, “ẹrọo unu ọvuọvo” ahwo a jẹ ta. (Emu. 11:1) Ọkparesuọ oke Nimrọd o tẹ te ze. Wo ohẹriẹ no uthubro Jihova, ahwo-akpọ aghẹmeeyo a te kokohọ oria ọvo nọ a se uwhremu na nnọ Bebẹl, kọ etẹe a gba riẹ mu inọ a rẹ jọ. A te muọ uwou ukpehru jọ họ ẹbọ, orọnikọ re a rọ kẹ Jihova oruaro ho, rekọ re a ruẹse ‘riẹ ai odẹ.’ Jihova ọ tẹ wha ozighi họ ẹvẹrẹ ọsosuọ nọ otu ọkparesuọ na a jẹ ta, o te ru ai re a muọ ẹrọunu sa-sa họ ẹta. Kọ enẹ a rọ vaha ruọ otọakpọ na kpobi.—Se Emuhọ 11:4-8.

3. Eme o via okenọ Jihova ọ wha ozighi họ ẹvẹrẹ otu ọkparesuọ eva obọ Bebẹl?

³ A be jọ akpọ na jẹ evẹrẹ buobu nẹnẹ, ahwo jọ a ta nnọ evẹrẹ nọ a be jọ akpọ na jẹ i bu vi idu ezeza gbe egba eree (6,800). Evẹrẹ nana kpobi i wo oghoghẹrẹ nọ a rẹ rọ tae. O wọhọ nọ okenọ Jihova Ọghẹnẹ ọ wha ozighi fihọ ẹvẹrẹ otu ọkparesuọ na, o voro ẹvẹrẹ ọsosuọ na kpobi no ai uzou. Orọnikọ o fi eme ekpokpọ họ iroro rai ọvo ho rekọ o te je nwene oghẹrẹ iroro nọ a jẹ rọ jẹ ẹvẹrẹ ọsosuọ na. Agbẹta nọ a ro se oria uwou ukpehru na “Ozighi,” hayo Bebẹl! (Emu. 11:9, eme-otofa.) O rrọ oware isiuru inọ Ebaibol na ọvo e fodẹ oware nọ o lẹliẹ ahwo-akpọ nẹnẹ wo evẹrẹ sa-sa.

Emamọ Ẹrọunu Ọkpokpọ

4. Eme Jihova ọ ta nọ o te via evaọ oke mai na?

⁴ Epanọ ikuigbe Ebaibol kpahe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ wha ozighi họ ẹvẹrẹ ahwo eva Bebẹl o gbunu te na, oware nọ u tube gbunu viere o via no nẹnẹ. Jihova ọ rehọ ẹkwoma ọruẹaro riẹ Zefanaya ta nọ: “Uzẹme, eva oke oyena mẹ rẹ te rẹriẹ ẹvẹrẹ ahwo na ruọ emamọ [ẹrọunu], re ai kpobi a se odẹ ỌNOWO na re a jẹ rọ evevo gọ e.” (Zef. 3:9) Eme họ “emamọ ẹrọunu” yena, kọ ẹvẹ ma sae rọ tae ziezi?

5. Eme họ emamọ ẹrọunu na, kọ eme enwene kpohọ ẹvẹrẹ nana o wha ze no?

⁵ Emamọ ẹrọunu na họ uzẹme kpahe Jihova Ọghẹnẹ gbe ẹjiroro riẹ nọ ọ rrọ Ebaibol na. “Ẹrọunu” yena u kugbe otoriẹ ọgbagba orọ Uvie Ọghẹnẹ gbe epanọ u ti ro ru odẹ Jihova fo, kpare esuo riẹ kpehru, jẹ wha eghale ebẹdẹ bẹdẹ se ahwo-akpọ nọ i ru oreva Ọghẹnẹ. Eme enwene kpohọ ẹvẹrẹ nana o wha ze no? Eruẹaruẹ na e ta inọ ahwo a re ti “se odẹ ỌNOWO na” a vẹ “jẹ rọ evevo gọ e.” Wo ohẹriẹ no oware nọ o via evaọ obọ Bebẹl, enwene kpohọ emamọ ẹrọunu nana o wha ujiro se odẹ Jihova no, o tẹ jẹ lẹliẹ ahwo riẹ wo okugbe.

Wuhrẹ Emamọ Ẹrọunu Na

6, 7. (a) Re ohwo o wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ, eme o gwọlọ, kọ ẹvẹ onana u ro kie kpahe ewuhrẹ emamọ ẹrọunu na? (b) Eme ma be te ta kpahe?

⁶ Nọ ohwo ọ tẹ gwọlọ wuhrẹ ẹvẹrẹ ọfa, eme ekpokpọ nọ o re fihọ uzou ọvo u te he. Re a wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ o gwọlọ nnọ ohwo o re roro wọhọ oghẹrẹ nọ ahwo ẹvẹrẹ na a re roro. Ẹme nọ o re wo otofa kẹ ahwo ẹvẹrẹ jọ gbe ẹme nọ o re fo rai họ ehwẹ i re wo ẹhẹriẹ no erọ evẹrẹ efa. O gwọlọ mi ohwo nọ o bi wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ re o nwene ẹrọo riẹ lele oghẹrẹ nọ ahwo ẹvẹrẹ na a rẹ ta ẹme. Epọvo na o rrọ nọ ma te muọ emamọ ẹrọunu na họ ewuhrẹ. Re ma wuhrẹ ugogo iwuhrẹ Ebaibol jọ ọvo u te he. Re ma sae jẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ nana ziezi o gwọlọ inọ ma re nwene iroro gbe uzuazọ mai.—Se Ahwo Rom 12:2; Ahwo Ẹfẹsọs 4:23.

⁷ Eme o re fi obọ họ kẹ omai wuhrẹ emamọ ẹrọunu na jẹ tae ziezi? Wọhọ ohwo nọ o bi wuhrẹ ẹvẹrẹ ọfa, eware buobu e riẹ nọ i re fi obọ họ kẹ omai jẹ emamọ ẹrọunu na ziezi. Joma ta kpahe eware nọ i re fi obọ họ kẹ ahwo wuhrẹ ẹvẹrẹ ọfa, ma vẹ te jẹ ruẹ epanọ eware itieye na i re ro fi obọ họ kẹ omai wuhrẹ emamọ ẹrọunu nana.

Ta Emamọ Ẹrọunu na Ziezi

8, 9. Eme ma re ru hrọ nọ ma tẹ gwọlọ wuhrẹ emamọ ẹrọunu na, kọ fikieme onana o rọ roja?

⁸ Gaviezọ ziezi. Eva oke ọsosuọ, ẹvẹrẹ ọkpokpọ ọ rẹ riẹ do ho evaọ ezọ ohwo. (Aiz. 33:19) Rekọ nọ ohwo o te fi ezọ h’otọ ziezi, o ve ti mu igogo eme jọ họ eyo. Epọvo na re, Ebaibol e hrẹ omai nọ: “Fikiere o nọ ma yo na ma rẹ yọriẹe whawha, ogbẹrọ erehe ma veti reghe noi.” (Hib. 2:1) Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ unuẹse buobu nọ: “Ọnọ o wo ezọ nọ o re ro yo, o yo.” (Mat. 11:15; 13:43; Mak 4:23; Luk 14:35) Ẹhẹ, ma tẹ gwọlọ nyaharo evaọ ewo otoriẹ emamọ ẹrọunu na, u fo inọ ma rẹ ‘gaviezọ re ma riẹ’ otọ eme nọ ma bi yo na.—Mat. 15:10; Mak 7:14.

⁹ Ohwo ọ tẹ gwọlọ riẹ oware, o re fi ezọ h’otọ ziezi. (Luk 8:18) Nọ ma tẹ rrọ iwuhrẹ ukoko, kọ ma be hae gaviezọ kẹ eme nọ a be ta, manikọ iroro mai e rẹ jọ obọfa? O roja re ma daoma fi ezọ h’otọ kẹ eme nọ a be ta. Ogbẹrọ ere he, ma vẹ te jọ kuako evaọ iyayo mai.—Hib. 5:11.

10, 11. (a) U te no ezọ nọ ma rẹ gaviẹ ziezi no, eme ma re ru hrọ? (b) Eme ofa o gwọlọ re ma ta emamọ ẹrọunu na?

¹⁰ Raro kele enọ e be jẹ ẹvẹrẹ na ziezi. A rẹ tuduhọ enọ i bi wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ awọ orọnikọ re a gaviezọ ọvo ho rekọ re a jẹ daoma raro kele oghẹrẹ nọ enọ e be jẹ ẹvẹrẹ na ziezi a bi se eme. Onana u re fi obọ họ kẹ ohwo na wuhrẹ epanọ a rẹ jẹ ẹvẹrẹ na ziezi. Epọvo na re, ma re wuhrẹ mi enọ i wo ona “ewuhrẹ” emamọ ẹrọunu na. (2 Tim. 4:2) Yare obufihọ. A tẹ kpọ owhẹ họ fikinọ whọ ta ẹme jọ thọ, jẹ ọkpọvio na rehọ.—Se Ahwo Hibru 12:5, 6, 11.

¹¹ Ẹta emamọ ẹrọunu na orọnikọ o gwọlọ nọ ma rẹ rọwo uzẹme na jẹ rehọ iẹe wuhrẹ amọfa ọvo ho rekọ uruemu mai o rẹ rọwo kugbe izi Ọghẹnẹ. Ma tẹ be raro kele amọfa u ti fi obọ họ kẹ omai ru enẹ. Onana o kẹre te aro nọ ma re ro kele ẹrọwọ gbe ẹzẹ rai. U te je kugbe aruorokele oghẹrẹ nọ Jesu o yeri uzuazọ. (1 Kọr. 11:1; Hib. 12:2; 13:7) Ma tẹ ruabọhọ onana uruo, o te lẹliẹ ahwo Ọghẹnẹ wo okugbe, ta ẹrọunu ọvo na wọhọ odẹme.—1 Kọr. 4:16, 17.

12. Ẹvẹ eme nọ a re fihọ uzou u re ro fi obọ họ nọ ohwo o te bi wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ?

¹² Fi eme họ uzou. Ohwo nọ o bi wuhrẹ ẹvẹrẹ ọ rẹ daoma re ọ kareghẹhọ eme nọ o bi yo. Onana o kẹre te eme ekpokpọ nọ o re fihọ uzou. Rọkẹ Ileleikristi, eme nọ a re fihọ uzou u re fi obọ họ gaga eva ewuhrẹ emamọ ẹrọunu na. U re kiehọ re ma fi edẹ ebe Ebaibol na unọjọ utọjọ họ uzou. Ahwo jọ a ru rie họ utee rai no re a kareghẹhọ eme nọ e rrọ eria Ebaibol jọ. Amọfa a ruẹ erere nọ o riẹ no re a fi ile ukoko na họ uzou, edẹ erua Izrẹl na, ikọ 12 na, gbe ubi ẹzi na. Evaọ oke anwae, emọ Izrẹl buobu a fi ilezi na họ uzou. Evaọ oke mai na, ọmọzae jọ ọ riẹ awọ Ebaibol nọ i bu te udhone (80) uzuzou evaọ okenọ ọ jọ ikpe ezeza ọvo. Kọ ma sae rehọ ona nana ruiruo ziezi?

13. Fikieme ẹme nọ a re dhe ẹwẹwariẹ u je wuzou?

¹³ Eme nọ a re dhe ẹwẹwariẹ u re fi obọ họ kẹ ohwo kareghẹhọ eware, yọ evaọ ukoko Ileleikristi na, ẹsikpobi a be kareghẹhọ omai eware nọ ma wuhrẹ vrẹ no. Pita ukọ na ọ ta nọ: “Kẹse kẹse mẹ rẹ rehọ eware nana kareghẹ họ owhai, dede nọ wha riẹ rai ghele, e tẹ jẹ rọ eva uzẹme nọ wha woi.” (2 Pita 1:12) Fikieme ma jẹ gwọlọ ekareghẹhọ? Keme u re fi obọ họ kẹ omai wo otoriẹ eware ziezi, lẹliẹ omai roro didi, jẹ k’omai ajọwha nọ ma re ro kru egagọ Ọghẹnẹ ga. (Ol. 119:129) Ma tẹ be kiẹ itee Ọghẹnẹ riwi ẹsikpobi u re fi obọ họ kẹ omai kiẹ oma mai riwi, u ve je ru re ma seba ẹjọ “ọnọ oyo no othọrọ iẹ ẹro.” (Jem. 1:22-25) Ma gbẹ be rehọ eme Ọghẹnẹ kareghẹhọ oma mai hi, eware efa e te ruọ udu mai, ma gbẹ te jẹ emamọ ẹrọunu na ziezi hi.

14. Eme u ti fi obọ họ kẹ omai nọ ma te bi wuhrẹ emamọ ẹrọunu na?

¹⁴ Se do via. (Evia. 1:3) Ahwo jọ a rẹ lẹlẹ gwọlọ wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ. Ohwo nọ o bi ru ere ọ rẹ riẹ ẹvẹrẹ wuhrẹ ziezi hi. Nọ ma te bi wuhrẹ emamọ ẹrọunu na, ẹsejọ u re woma re ma se dovia re u fi obọ họ kẹ omai tẹrovi oware nọ ma bi se. (Se Olezi 1:1, 2.) Onana u re ru nọ oware nọ ma se na o gbẹ kake thọrọ omai ẹro ho. Evaọ ẹvẹrẹ Hibru, re a se ẹme do via avọ re a roro ẹme didi i thoma. Wọhọ epanọ u fo inọ emu nọ ohwo ọ re ọ rẹ da ruọ ohwo na oma re ọ sai wo erere ziezi no emu na ze na, eroro-didi o roja otẹrọnọ ma re wo otoriẹ oware nọ ma se. Kọ ma be roma totọ roro kpahe oware nọ ma wuhrẹ no? Nọ ma te se Ebaibol no, o roja inọ ma re roro didi kpahe oware nọ ma se.

15. Ẹvẹ ma sai ro wuhrẹ “ona-ẹme” ọrọ emamọ ẹrọunu na?

¹⁵ Kiẹ ona-ẹme ẹvẹrẹ na riwi. Evaọ ẹsejọ, o rẹ kẹ erere re ohwo ọ kiẹ ona-ẹme ọrọ ẹvẹrẹ ọkpokpọ nọ ohwo o bi wuhrẹ na riwi. Onana u re fi obọ họ kẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ ẹvẹrẹ na o rrọ re ma sae tae ziezi. Wọhọ epanọ ẹvẹrẹ o re wo oghẹrẹ eme riẹ sa na, emamọ ẹrọunu Ikereakere na o wo “oghẹrẹ eme oma ojaja.” (2 Tim. 1:13) U fo inọ oghẹrẹ eme itieye na i re no omai unu ze.

16. Uruemu vẹ u fo inọ ma rẹ whaha, kọ ẹvẹ ma sai ro ru ere?

¹⁶ Gbẹ hai wo ẹnyaharo. Ohwo ọ rẹ sai wuhrẹ umutho eme jọ ọvo evaọ ẹvẹrẹ, ọ vẹ jọ etẹe daji. Ahwo nọ a be ta emamọ ẹrọunu na a rẹ sai wo ẹbẹbẹ ọvona. (Se Ahwo Hibru 5:11-14.) Eme o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai gbe wo ẹnyaharo? Ma re dhe eme ekpokpọ ewuhrẹ. “Ma rẹ siọ uwuhrẹ oboba Kristi ba re ma rọ kpahọ o nọ o gbate; re ma siọ otọhotọ ofa ba e fihọ, o nọ a rẹ rọ rẹriẹ no iwhuowhu gbe orọwọ kpahọ Ọghẹnẹ, gbe oghrẹ kpahọ ame-ọhọ, avọ abọrọ kpahe uzou, gbe ẹkparomatha no iwhuowhu, gbe oziẹobro ebẹdẹ bẹdẹ.”—Hib. 6:1, 2.

17. Fikieme ẹme Ọghẹnẹ nọ ma re wuhrẹ kẹse kẹse o jẹ roja? Dhesẹ iẹe.

¹⁷ Fi uzedhe oke họ nọ who re ro wuhrẹ. Iminiti kakao nọ ma re ro wuhrẹ kẹse kẹse u woma vi euwa buobu nọ ma re ro wuhrẹ ọthobọ. Wuhrẹ evaọ okenọ iroro ra e dọmu, orọnikọ okenọ eware e rẹ jọ rehọ iroro ra ha. Ewuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ o wọhọ edhere nọ a bi ru nya owhawho vrẹ. Epanọ ahwo a nya edhere na te, ere edhere na o re vẹ te. A tẹ be rehọ ọthobọ nya edhere na, edhere na o re di no. Fikiere u fo re ma hai wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ kẹse kẹse. (Dan. 6:16, 20) Hae rehọ osegboja “roro avọ oriori kpobi” nọ whọ tẹ be ta emamọ ẹrọunu Ebaibol na.—Ẹf. 6:18.

18. Fikieme ma jẹ rọ uvẹ kpobi ta emamọ ẹrọunu na?

¹⁸ Jẹ ẹvẹrẹ na! Jẹ ẹvẹrẹ na! Jẹ ẹvẹrẹ na! Ahwo nọ i bi wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ a rẹ gwọlọ tae he fiki omovuọ hayo ozọ inọ ẹme ọ te thọ ai unu. Onana u re ru nọ a gbe ro wo ẹnyaharo ho. Nọ ohwo o te bi wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ, kareghẹhọ inọ erueruo oware o rẹ rọ reria ohwo obọ. Epanọ ohwo ọ jẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ na kiti te, ere ẹvẹrẹ na u re mu ei unu te. Fikiere u fo re ma hae ta emamọ ẹrọunu na oke kpobi. “Iroro eva ohwo ọ rẹ rọ rọwa ọ vẹ rọ ere wo unuzou, ọ vẹ jẹ rehọ igbenu riẹ ta via, a vẹ rọ ere siwi ei.” (Rom 10:10) Orọnikọ evaọ oke ame-ọhọ mai ọvo ma rọ rehọ “igbenu” mai ta via ha rekọ evaọ ẹsikpobi nọ ma tẹ be t’ẹme kpahe Jihova, te eva odibọgba na. (Mat. 28:19, 20; Hib. 13:15) Iwuhrẹ Ileleikristi i re rovie uvẹ fihọ nọ ma rẹ rọ ta emamọ ẹrọunu na evaọ edhere ovevẹ.—Se Ahwo Hibru 10:23-25.

Joma Kuomagbe Rehọ Emamọ Ẹrọunu na Jiri Jihova

19, 20. (a) Oware igbunu vẹ Isẹri Jihova a bi ru evaọ oke mai na? (b) Eme họ ọtamuo ra?

¹⁹ Dai rri epanọ o hae jọ oware omawere te re ohwo ọ jọ Jerusalẹm evaọ ohiohiẹ Ẹdoka, ẹdẹ avọ ezeza ọrọ amara ahwo Ju nọ a re se Sivan, evaọ ukpe 33 C.E.! Evaọ ohiohiẹ yena, taure oke o te ti te ighọjọ izii, avọ igbunu enọ i kokohọ ubrukpẹ obehru a te muọ “evẹravẹrẹ efa họ ẹjẹ.” (Iruẹru 2:4) Nẹnẹ, idibo Ọghẹnẹ a gbe wo okẹ nọ a rẹ rọ jẹ evẹravẹrẹ hẹ. (1 Kọr. 13:8) Ghele na, Isẹri Jihova a bi whowho emamọ usi Uvie na evaọ evẹrẹ nọ i bu vi egba ene gbe ikpe esa (430).

²⁰ Ma re yere Ọghẹnẹ inọ makọ ẹvẹrẹ nọ ma be jẹ nẹnẹ kẹhẹ, mai Isẹri Jihova kpobi ma be jẹ emamọ ẹrọunu ọvo na orọ iwuhrẹ uzẹme nọ e rrọ Ebaibol na! Evaọ oghẹrẹ jọ, onana yọ abọdekọ ọrọ oware nọ o via eva Bebẹl. Idibo Jihova a be rehọ ẹrọunu ọvo wha ajiri se odẹ riẹ. (1 Kọr. 1:10) Joma gbaemu inọ ma rẹ rehọ “evevo” lele inievo mai nọ e rrọ otọakpọ na soso gọ Ọghẹnẹ nọ ma bi wuhrẹ epanọ ma rẹ rọ ta ẹrọunu yena ziezi na, avọ orro se Jihova, Ọsẹ obọ odhiwu mai.—Se Olezi 150:1-6.

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Eme họ emamọ ẹrọunu na?

• Eme o gwọlọ re ma ta emamọ ẹrọunu na?

• Eme o ti fi obọ họ kẹ omai ta emamọ ẹrọunu na ziezi?

[Etehe nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]

Re Whọ Sae Ta Emamọ Ẹrọunu na Ziezi:

◆ gaviezọ ziezi.

Luk 8:18; Hib. 2:1

◆ raro kele enọ e be jẹ ẹvẹrẹ na ziezi.

1 Kọr. 11:1; Hib. 13:7

◆ fi eme họ uzou je dhe ai ẹwẹwariẹ.

Jem. 1:22-25; 2 Pita 1:12