“Whai Kpobi Inievo”
“Wha rọwo nọ a se o whai iwuhrẹ hẹ, keme ọvo họ owuhrẹ rai, whai kpobi inievo.”—MATIU 23:8.
1. Didi ẹme u fo nọ ma re roro kpahe?
“ONO ọ mai fo kẹ ọghọ, imishọnare manikọ ohwo Ebẹtẹle?” ere aye Oleleikristi jọ evaọ orẹwho Ovatha-Ọre jọ ọ rehọ iroro ivevẹ nọ imishọnare jọ nọ o no Australia ze. Ọ gwọlọ riẹ ohwo nọ a rẹ mae rehọ adhẹẹ kẹ, imishọnare nọ o no orẹwho ọfa ze hayo ohwo orẹwho na nọ o bi ruiruo evaọ uwou ogha Watch Tower Society na. Onọ ọvowa oyena, onọ u dhesẹ uruemu-ẹwho nọ a rẹ jọ họre kẹ ọkwa na, o ruọ imishọnare na ọza. Ghele na, onọ kpahe ohwo nọ ọ mae rro u re no isiuru nọ a rẹ rọ riẹ oria nọ ahwo a dikihẹ evaọ ẹme ọkwa gbe okpomahọ ze.
2. Ẹvẹ ma re rri ibe egegagọ mai?
2 Ẹme ọnana ọ rọ ọkpokpọ họ. Makọ ilele Jesu dede a jẹ vravro ẹsikpobi kpahe ohwo nọ ọ mae rro. (Matiu 20:20-24; Mak 9:33-37; Luk 22:24-27) A rẹ jọ uruemu ẹwho nọ a no ze, egagọ Ju ọrọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na, họre kẹ ọkwa. Avọ okegbe otiọye na evaọ iroro, Jesu ọ tẹ hrẹ ilele riẹ nọ: “Wha rọwo nọ a se o whai iwuhrẹ hẹ, keme ọvo họ owuhrẹ rai, whai kpobi inievo.” (Matiu 23:8) Odẹ-ọkwa egagọ wọhọ “Owuhrẹ,” “o rẹ lẹliẹ ahwo nọ i wo odẹ na wo omoya je roro nnọ a rro vi edekọ, enọ ọkwa na o te obọ ha na a vẹ te ria ae ihri je rri oma rai kuẹku; yọ uruemu oyena kpobi o wọso ‘omarokpotọ nọ o rọ Kristi na,’ ” ere Albert Barnes, ọgba eriariẹ Ebaibol na, ọ ta. Evaọ uzẹme, Ileleikristi a rẹ whaha “Ọkpako” nọ a re ro se esẹro nọ e rọ udevie rai wọhọ odẹ, rehọ ubiẹme na “ọkpako” ro ruiruo wọhọ odẹ-ọkwa omoya. (Job 32:21, 22) Evaọ abọdekọ riẹ, ekpako nọ e be nya lele ẹzi ohrẹ Jesu na a rẹ rehọ ọghọ kẹ ahwo edekọ ukoko na, wọhọ epanọ Jihova ọ rẹ rehọ ọghọ kẹ egegagọ omarokpotọ gbe epanọ Jesu Kristi ọ rẹ rehọ ọghọ kẹ ilele omarokpotọ na.
Oriruo Jihova avọ Ọrọ Jesu
3. Ẹvẹ Jihova ọ rọ kẹ emama ẹzi riẹ ọghọ?
3 Dede nọ Jihova họ ‘Ọnọ Ọ Mai Kpehru na,’ ọ rehọ ọghọ kẹ emama riẹ no emuhọ ze ẹkwoma uvẹ nọ ọ kẹ rae nọ a ro kuobọgbe iruo riẹ. (Olezi 83:18) Okenọ ọ ma ahwo-akpọ ọsosuọ na, Jihova o ku Ọmọ ọvo nọ ọ ma kugbe iruo na wọhọ “osu iruo.” (Itẹ 8:27-30; Emuhọ 1:26) Jihova o tube zizie enjẹle obọ odhiwu riẹ dede re a fodẹ epanọ ọ rẹ rọ raha Ehab Ovie ọgeva na okenọ Ọ gbaemu nọ o re ru ere.—1 Ivie 22:19-23.
4, 5. Ẹvẹ Jihova ọ rẹ rọ kẹ emama ahwo-akpọ riẹ ọghọ?
4 Jihova o bi su wọhọ Osu Erumeru ehrugbakpọ na. (Iziewariẹ 3:24) O gwọlọ re o du nekpẹ mi ahwo-akpọ họ. Ghele na, ọ rẹ roma riẹ ziotọ, wọhọ odẹme, re o muẹrohọ ai. Ọso-ilezi jọ ọ so nọ: “Ono ọrọ wọhọ ỌNOWO Ọghẹnẹ mai na, ọnọ ọ keria oria ukpehru, nọ o bi riwi ihru gbe akpọ? Ọ kpare iyogbere no otọ.”—Olezi 113:5-8.
5 Taure ọ tẹ te raha Sodọm avọ Gomora, Jihova ọ kezọ kẹ enọ Abraham o te je ru iroro uvi-ẹdhoguo Abraham gbunu kẹe. (Emuhọ 18:23-33) Dede nọ Jihova ọ riẹ oware nọ u ti no ayare Abraham ze, ọ rehọ odiri kezọ kẹ Abraham ọ tẹ jẹ rehọ iroro-ejẹ riẹ re.
6. Nọ Jihova o dhesẹ ọghọ okenọ Habakuk ọ n’onọ, eme o no rie ze?
6 Jihova ọ kezọ kẹ Habakuk re, ọnọ ọ nọ inọ: “O ỌNOWO, ẹvẹ me re bo ubo obọufihọ se owhẹ krite, nọ owhẹ ore yo ho?” Kọ Jihova ọ rri onọ na wọhọ ọkparesuọ kẹ udu-esuo riẹ? Ijo, o rri enọ Habakuk wọhọ nọ i fo, o te dhesẹ ẹjiroro riẹ kẹe ọnọ ọ be te rọ rehọ ahwo Kaldia rọ wha ẹdhoguo obrukpe riẹ ze. Ọ kẹ ọruẹaro na imuẹro nọ ‘ẹdhoguo nana nọ a ruẹaro riẹ na ọ te ze hrọ.’ (Habakuk 1:1, 2, 5, 6, 13, 14; 2:2, 3) Ẹkwoma ọdawẹ Habakuk nọ o se gboja jẹ kẹe uyo, Jihova ọ kẹ ọruẹaro na ọghọ. Fikiere, ọruẹaro ọkora na ọ tẹ sasa ovao o te muhọ ẹghọghọ, avọ eva kpobi nọ o fihọ Ọghẹnẹ esiwo riẹ. Onana u dhesẹ oma via evaọ obe urirẹ Habakuk na onọ o rẹ bọ evaifihọ mai kpahe Jihova ga nẹnẹ na.—Habakuk 3:18, 19.
7. Fikieme abọ nọ Pita o wo eva Pẹntikọst 33 C.E. na u ro fo ẹromuhọ?
7 Jesu Kristi yọ oriruo ọfa jọ ọrọ adhẹẹ ọrọkẹ amọfa. Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ vẹre no inọ “ohwo nọ ọ vro omẹ aro ahwo, mẹ rẹ vrẹ e re aro Ọsẹ mẹ.” (Matiu 10:32, 33) Ghele na, evaọ aso evivie riẹ, ilele riẹ kpobi a dhẹ siẹe ba, yọ Pita ukọ na ọ vro riẹ isiasa. (Matiu 26:34, 35, 69-75) Jesu o rri vrẹ eriwo okafe na o te muẹrohọ iroro obeva Pita, uvi ekurẹriẹ riẹ. (Luk 22:61, 62) Edẹ 51 ọvo evaọ obaro, Kristi ọ tẹ kẹ ukọ nọ o kurẹriẹ no na orro ẹkwoma uvẹ nọ ọ kẹ riẹ re ọ karo kẹ ilele 120 erọ Jesu evaọ ẹdẹ Pẹntikọst, ọ tẹ rehọ orọ ọsosuọ “isiavẹ uvie” na ro ruiruo. (Matiu 16:19; Iruẹru 2:14-40) A tẹ kẹ Pita uvẹ re o ‘zihe re ọ bọ inievo riẹ ga.’—Luk 22:31-33.
Edhesẹ Ọghọ Rọkẹ Ahwo Uviuwou
8, 9. Evaọ edhesẹ ọghọ rọkẹ aye riẹ, ẹvẹ ọzae ọ sae rọ raro kele Jihova avọ Jesu?
8 U re woma re ezae gbe esẹ gbe ini a raro kele Jihova gbe Jesu Kristi evaọ edhesẹ udu-esuo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ. Pita ọ hrẹ nọ: “Whai ezae na ere re, wha rọ iroro lele eyae rai yeri, he tete aye na wọhọ oware ohẹhẹ.” (1 Pita 3:7) Dai roro oghẹrẹ nọ who re kru afẹrẹ, nọ ọ rọ hẹhẹhẹ gaga vi omodhe urọba. Kọ whọ gbẹ rẹrẹ obọ viere? Ọzae ọ rẹ sai ru ere ẹkwoma aruorokele Jihova, ọ rẹ kezọ kẹ ẹjiroro aye riẹ nọ a tẹ be t’ẹme uviuwou. Kareghẹhọ nọ Jihova ọ rehọ oke jiroro kugbe Abraham. Nọ ọ gba ha na, o sae jọ bẹbẹ re ọzae ọ ruẹ otọ ẹme na kpobi. Kọ o gbẹ jọ oware areghẹ re ọ kẹ aye riẹ ọghọ ẹkwoma oruọzewọ nọ o re ro roro kpahe ẹjiroro riẹ?
9 Evaọ ekwotọ nọ ọzae o re jo ru aye riẹ oghẹrẹ nọ u je rie, ọzae na ọ rẹ kareghẹhọ nọ aye na ọ rẹ gba oma riẹ họ re ọ tẹ ta eva riẹ via. Raro kele edhere nọ Jesu Kristi o ro yeri kugbe ilele riẹ, abọjọ utu ọva obaro riẹ, evaọ okenọ ọ gbẹ jọ otọakpọ. O rri rai ghaghae, je roro kpahe ọnyaba ugboma gbe abọ-ẹzi rai taure a tẹ te t’ẹme lahwe dede. (Mak 6:31; Jọn 16:12, 13; Ahwo Ẹfẹsọs 5:28-30) Fibae, fọ re who muẹrohọ oware nọ aye ra o bi ru kẹ owhẹ avọ uviuwou ra, re whọ rehọ ẹme gbe uruemu dhesẹ ovuhumuo ra. Jihova avọ Jesu a dhesẹ ovuhumuo kẹ, jiri,jẹ ghale enọ i te. (1 Ivie 3:10-14; Job 42:12-15; Mak 12:41-44; Jọn 12:3-8) Nọ ọzae riẹ o zihe ruọ omọvo Isẹri Jihova no, aye Oleleikristi jọ evaọ ofẹ Ovatha-Ọre ọ tẹ ta nọ: “Ọzae mẹ ọ jẹ hae dhẹ haro, ọ rẹ kẹ omẹ uvẹ wọ eware kpobi. Enẹna, ọye ọ rẹ wọ ekpa na o ve je yere omẹ kẹ eware nọ mẹ be jọ uwou na ru!” Eme uyere i re fiobọhọ gaga kẹ aye ra re ọ riẹ nọ o te ohwo.—Itẹ 31:28.
10, 11. Eme esẹ gbe ini a rẹ sai wuhrẹ no uvi oriruo Jihova nọ o ro yerikugbe orẹwho aghẹmeeyo Izrẹl na ze?
10 Evaọ eyerikugbe emọ rai, maero okenọ a tẹ gwọlọ ọwhọkuo, esẹ gbe ini a rẹ raro kele oriruo Ọghẹnẹ. ‘ỌNOWO na ọ jẹ vẹvẹ Izrẹl gbe Juda unu’ re a kurẹriẹ no idhere iyoma rai, rekọ a je dhesẹ “udu ogaga.” (2 Ivie 17:13-15) Emọ Izrẹl a tube je “jiri ejiro igbenu, a jẹ rọ ẹrọo rai rọ ta ọrue kẹ e.” Esẹ gbe ini jọ a sai roro nọ emọ rai a bi ru ere ẹsejọ. Emọ Izrẹl na a je ‘fi Ọghẹnẹ họ ẹdawọ’ jẹ wha edada sei. Ghele na, Jihova “ọ vọ avọ ohrọ, ọ tẹ rehọ izieraha rai vrẹ ai, o gbe kpe ai hi.”—Olezi 78:36-41.
11 Jihova ọ tubẹ lẹ emọ Izrẹl nọ: “Wha nyaze, ma jẹ iroro kugbe . . . Dede nọ izieraha rai e ware wọhọ azẹ, e rẹ te fo wọhọ ukpoiwo.” (Aizaya 1:18) Dede nọ orọnikọ Jihova họ ọnọ o ruthọ họ, o zizie orẹwho aghẹmeeyo na re o nyaze re a kpọ eware vi. Ẹvẹ onana o rọ uvi oriruo te nọ esẹ gbe ini a rẹ raro kele evaọ eyerikugbe emọ rai! Okenọ uyero na o tẹ gwọlọ iẹe, kẹ ae ọghọ ẹkwoma ezọgaviẹ kẹ unu rai, je lele ai jiroro kpahe oware nọ o jẹ gwọlọ nọ a re nwene.
12. (a) Fikieme ma jẹ whaha ọghọ nọ ma rẹ rọ kẹ emọ mai vi Jihova? (b) Eme o gwọlọ otẹrọnọ ma rẹ rọ adhẹẹ kẹ ọghọ emọ mai okenọ ma tẹ be whọku ai?
12 Dede na, ẹsejọ emọ a rẹ gwọlọ uthubro ọgaga. Esẹ gbe ini a rẹ jọ wọhọ Ilai hi, ọnọ ọ jẹ rọ ‘adhẹẹ kẹ emọ riẹ vi ỌNOWO na.’ (1 Samuẹle 2:29) Ghele na, u re fo re emoha na a ruẹ uyoyou nọ o rọ emu ọkpọvio na. U re fo re a ruẹ nọ esẹ gbe ini rai a you rai. Pọl ọ hrẹ esẹ nọ: “Wha kpọ emọ rai eva ha, rekọ wha ru ai re a yo ẹme je wuhrẹ ai orọ Ọnowo na.” (Ahwo Ẹfẹsọs 6:4) Dede nọ ọsẹ gbe oni a re dhesẹ udu-esuo rai, ẹme na họ o gwọlọ nọ ọsẹ na o re dhesẹ ọghọ kẹ emọ riẹ, orọnikọ o re ru ai eva dha fiki ẹgbọ nọ ọ rẹ gbọku ai hi. Ẹhẹ, erorokpahe ọghọ emọ o gwọlọ oke gbe omodawọ mi ọsẹ gbe oni na, rekọ erere nọ o re noi ze u te kẹ omolahiẹ na.
13. Eme họ eriwo Ebaibol na kpahe enọ e jọ uviuwou na kpako no?
13 Ọghọ odhesẹ rọkẹ ahwo uviuwou o gwọlọ vi orro nọ a rẹ rọ kẹ aye gbe emọ ohwo ọvo. Ohare Japan jọ o ta nọ: “Whọ tẹ kpako no, yoẹme kẹ emọ ra.” Otofa itẹ na họ okenọ esẹ gbe ini a tẹ kpako no, a rẹ whaha ẹnyavrẹ udu-esuo ọsẹ gbe oni rai a ve muẹrohọ ẹme nọ emọ rai nọ i te ahwo no a ta. Dede nọ u no Ikereakere ze re esẹ gbe ini a kẹ emọ rai ọghọ ẹkwoma ezọ nọ a rẹ gaviẹ kẹ ae na, emọ na a re veghe uzou kẹ enọ e jọ uviuwou na kpako no ho. Itẹ 23:22 o ta nọ: “Whọ jẹ oni ra kufiẹ okenọ ọ kpako uno ho.” Solomọn Ovie na o lele itẹ nana jẹ rọ ọghọ kẹ oni riẹ okenọ oni riẹ ọ nyabru ei kẹ ayare jọ. Solomọn ọ wọ agbara-uvie jọ fihọ obọze riẹ ọ tẹ kezọ kẹ Batshẹba, oni riẹ nọ ọ kpako no na.—1 Ivie 2:19, 20.
14. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ ọghọ kẹ enọ e kpako no evaọ ukoko na?
14 Evaọ uviuwou abọ-ẹzi ọkẹkẹe mai na, ma wo uvẹ nọ ma rẹ rọ ‘kobaro’ evaọ edhesẹ ọghọ kẹ ahwo nọ a jọ ukoko na kpako no. (Ahwo Rom 12:10) A gbẹ be sai ru wọhọ epanọ a je ru vẹre he, yọ oyena o rẹ sae wha idhọvẹ se ai. (Ọtausiwoma Na 12:1-7) Osẹri ọkpako jọ nọ a wholo ọnọ ọ mọ fihọ otọ evaọ ẹsipito jọ ọ fodẹ idhọvẹ na enẹ: “Mẹ gwọlọ re me whu vẹrẹ re mẹ jọ obọ odhiwu muọ iruo họ eru.” Rọkẹ ekpako itieye, edhesẹ ovuhumuo avọ ọghọ u re fiobọhọ. A j’uzi kẹ emọ Izrẹl nọ: “Wha rẹ kparoma kẹ ọnọ ọ dhẹ eza uzou no, wha vẹ rehọ adhẹ kẹ ọkpọkuọzae.” (Iruo-Izerẹ 19:32) Dhesẹ ororokẹ ẹkwoma eru re ekpako na a riẹ nọ ma gwọlọ e rai. ‘Ẹkparoma’ ọ sai kugbe ẹkeria re a kezọ kẹ ae nọ a bi gbiku eware nọ a ru no evaọ ikpe nọ i kpemu. Oyena o rẹ kẹ ekpako na adhẹẹ o vẹ jẹ lẹliẹ uzuazọ abọ-ẹzi mai kpokpọ viere.
‘Evaọ Edhesẹ Ọghọ K’obaro’
15. Eme ekpako a rẹ sai ru re a whẹ orro họ ahwo ukoko na oma?
15 Ahwo ukoko na a rẹ jọ bọbọbọ okenọ ekpako na a te fi emamọ oriruo h’otọ kẹ ae. (1 Pita 5:2, 3) Ghelọ iruo buobu nọ e rọ e rai obọ, ekpako ẹruọsa a rẹ rọ udu obọ rai nyabru emaha na, enọ i wuzou iviuwou, ini nọ ae ọvo a rọ, eyae uwou-orọo, gbe enọ e kpako no, makọ eyena i wo ebẹbẹ hayo a wo ho. Ekpako na a rẹ kezọ kẹ ahwo ukoko na a ve je jiri ai kẹ oware nọ a be sai ru. Ọkpako ẹromuhotọ nọ ọ rẹ t’ẹme ezi kpahe oware nọ inievo na a bi ru ọ be raro kele Jihova, ọnọ o wo ovuhumuo kẹ emama otọakpọ riẹ.
16. Fikieme ma je rri nnọ ekpako na a fo kẹ ọghọ wọhọ amọfa ukoko na?
16 Ẹkwoma aruorokele Jihova, ekpako na a bi fi uvi oriruo h’otọ evaọ efihiruo ohrẹ Pọl na: ‘Whai ohwo ọ rehọ uyoyou oniọvo you ohwo, evaọ adhẹẹ rọ kẹ ohwohwo, wha k’obaro.’ (Ahwo Rom 12:10) Onana o sae jọ bẹbẹ kẹ ekpako nọ e be rria erẹwho nọ ahwo a rẹ jọ nya kugbe utu rai ọvo. Wọhọ oriruo, evaọ orẹwho Ovatha-Ọre jọ, ibieme ivẹ e riẹ kẹ “brọda,” ọjọ ọrọ ọghọ, ọdekọ ọrọ igheghe. Vẹre, ahwo ukoko na a jẹ hae rehọ ọrọ ọghọ na se ekpako ukoko gbe enọ e kpako no, a vẹ rehọ ọrọ igheghe na se amọfa. Dede na, a tuduhọ ai awọ nọ a rehọ ọrọ igheghe na se ahwo kpobi keme, wọhọ epanọ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ, “whai kpobi inievo.” (Matiu 23:8) Dede nọ ohẹriẹ na o sae nwani vẹ tere he evaọ erẹwho efa, mai kpobi ma rẹ yọrọ oma kpahe ẹkoma ohwo nọ ọ rẹ rọ dhẹ lele utu riẹ ovo.—Jemis 2:4.
17. (a) Fikieme ekpako a jẹ whẹtiẹ ahwo h’oma? (b) Evaọ idhere vẹ ekpako a jẹ sae rọ raro kele Jihova evaọ eyerikugbe ahwo ukoko na?
17 Uzẹme, Pọl ọ tuduhọ omai awọ nọ ma ru ekpako jọ wọhọ enọ i te kẹ “adhẹ akuava,” dede na a gbẹ rrọ inievo. (1 Timoti 5:17) Otẹrọnọ ma rẹ sae “rehọ fiki eva i fihọ itioye na bikẹle akaba uvie aruoriwo” Osu Ehrugbakpọ na, kọ ma gbẹ sae nyabru ekpako na, enọ e be raro kele Jihova? (Ahwo Hibru 4:16; Ahwo Ẹfẹsọs 5:1) Esẹro a rẹ kiẹ epanọ a be whẹtiẹ amọfa họ oma te ẹkwoma eroro kpahe unuẹse nọ amọfa a be nyabru ai ze be gwọlọ ohrẹ hayo iroro-ejẹ. Rehọ oriruo rono edhere nọ Jihova o ro kuọ amọfa gboma evaọ ẹjiroro riẹ ze. Ọ whẹ orro họ amọfa oma ẹkwoma iruo nọ ọ ghale kẹ ae. O tẹ make rọnọ ẹjiroro nọ Osẹri jọ ọ kẹ o w’iruo ho, ekpako na a re rri ọdawẹ nọ o dhesẹ na ghaghae. Kareghẹhọ epanọ Jihova o yeri kugbe enọ ekiakiẹ Abraham gbe oviẹ uweri Habakuk.
18. Ẹvẹ ekpako a sae rọ raro kele Jihova evaọ ẹkpọhọ enọ e gwọlọ obufihọ?
18 Ibe Ileleikristi jọ a rẹ gwọlọ ẹkpọhọ. (Ahwo Galesha 6:1) Ghele na, a rọ ghaghae evaọ aro Jihova, a te enọ a rẹ kẹ orro. Osẹri jọ ọ ta nọ: “Okenọ ohwo nọ ọ be k’ohrẹ ọ t’ẹme kẹ omẹ avọ adhẹẹ, o rẹ lọhọ kẹ omẹ re mẹ nyabru ei.” Ahwo buobu a rẹ j’owọ kẹ ohrẹ a tẹ t’ẹme kẹ ae avọ adhẹẹ. O sae rehọ oke, rekọ nọ ma tẹ r’udu kpotọ yo mi enọ e nyathọ, o rẹ lọhọ kẹ ae viere re a jẹ ohrẹ nọ u fo rehọ. Kareghẹhọ epanọ Jihova ọ rọ j’iroro kugbe emọ Izrẹl na unuẹse buobu fiki ohrọ nọ o wo kẹ ae. (2 Iruẹru-Ivie 36:15; Taitọs 3:2) Ohrẹ nọ a kẹ avọ ororokẹ gbe ohrọ u re duobọte udu enọ e gwọlọ obufihọ.—Itẹ 17:17; Ahwo Filipai 2:2, 3; 1 Pita 3:8.
19. Ẹvẹ ma re rri ahwo nọ a wo orọwọ Ileleikristi hi?
19 Ọghọ nọ ma re dhesẹ kẹ amọfa o kẹre te enọ e be j’owọ re a jọ inievo abọ-ẹzi mai. O sae jọ nọ ahwo itieye na a bi sioma kpemu evaọ ọjẹrehọ ovuẹ mai obọnana, rekọ u fo ghele re ma thihakọ kẹ ae jẹ kẹ ae adhẹẹ wọhọ ahwo. Jihova “ọ guọlọ nọ ohwo ọvo o whu hu, rekọ ahwo kpobi a zite ekurẹriẹ.” (2 Pita 3:9) Kọ ma gbe wo eriwo Jihova? Ma te wo ororokẹ kẹ ahwo kpobi, ma sae gbẹ edhere nọ ma re ro se isẹri otẹrọnọ ma be whẹtiẹ ae h’oma. Dede na, ma re sioma no usu nọ o rẹ sae wha okpẹtu abọ-ẹzi ze. (1 Ahwo Kọrint 15:33) Ghele na, ma re dhesẹ ‘ẹwo,’ orọnikọ ma rẹ jẹ enọ i wo orọwọ mai ha fiẹ hẹ.—Iruẹru 27:3.
20. Eme oriruo Jihova gbe ọrọ Jesu Kristi e rẹ w’omai ru?
20 Ẹhẹ, Jihova avọ Jesu Kristi a rri omomọvo mai te kẹ adhẹẹ. Joma kareghẹhọ ẹsikpobi uruemu nọ a dhesẹ jẹ kobaro evaọ edhesẹ ọghọ kẹ amọfa. Joma hae kareghẹhọ ẹsikpobi eme Jesu Kristi Olori mai na: “Whai kpobi inievo.”—Matiu 23:8.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Didi ẹro u fo nọ who re ro rri ibe egegagọ?
• Ẹvẹ oriruo Jihova gbe ọrọ Jesu e rẹ rọ wọ owhẹ kẹ amọfa ọghọ?
• Ẹvẹ ezae uwou-orọo gbe esẹ gbe ini a sae rọ kẹ amọfa ọghọ?
• Eriwo ibe Ileleikristi wọhọ inievo rai o rẹ wọ ekpako na dhesẹ oghẹrẹ uruemu vẹ?
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 14]
Rọ eme ovuhumuo kẹ aye ra ọghọ
Kẹ emọ ra orro ẹkwoma ezọ nọ whọ rẹ gaviẹ kẹ ae
Rọ adhẹẹ yeri kugbe ahwo ukoko na