Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ
Oruvẹ no Obe Ibruoziẹ Ze
EME Jihova re ru nọ idibo riẹ a te kiuke ku ei jẹ be gọ eghẹnẹ erue? Kọ eme o re ru nọ a tẹ be ghẹmeeyo kẹse kẹse, rekọ a vẹ be kareghẹhọ bo sei evaọ okenọ a kie ruọ uye ọvo? Kọ Jihova rẹ dhogbo bru ai ghele evaọ oke utioye na? Obe Ibruoziẹ o kẹ iyo enana gbe iyo enọ efa nọ i wuzou. Samuẹle ọruẹaro na o ku ekere obe onana họ evaọ oware wọhọ 1100 B.C.E., yọ u gbiku eware nọ e via evaọ ole ikpe 330—no okenọ Joshua ro whu no rite okenọ a rọ rehọ ovie ọsosuọ Izrẹl mu.
Wọhọ abọjọ ẹme Ọghẹnẹ nọ o wo ẹgba gaga na, obe Ibruoziẹ na u wo aghare ologbo kẹ omai. (Ahwo Hibru 4:12) Obọdẹ ikuigbe nọ e rrọ eva riẹ i re fi obọ họ kẹ omai riẹ ziezi kpahe oghẹrẹ ohwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ. Eware nọ ma re wuhrẹ no ikuigbe na ze e rẹ bọ ẹrọwọ mai ga je fi obọ họ kẹ omai jobọ kru “uvi uzuazọ” na, uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ nọ Ọghẹnẹ ya eyaa riẹ. (1 Timoti 6:12, 19; 2 Pita 3:13) Oghẹrẹ nọ Jihova ro siwi idibo riẹ o rẹ kẹ omai ẹmẹvo ọrọ esiwo ologbo obaro nọ ọ te kẹ ahwo riẹ ẹkwoma Ọmọ riẹ, Jesu Kristi.
FIKIEME A JẸ GWỌLỌ IBRUOZIẸ?
Nọ Joshua su ahwo na ro fi ivie ẹkwotọ Kenan kparobọ no, erua Izrẹl sa-sa a te kpohọ ukuoriọ rai je mi ẹkwotọ na. Dede na, a le ahwo ẹkwotọ na no ho. Oware onana nọ a ru hu na u te zihe ruọ agbefẹ ologbo kẹ Izrẹl.
Oge ọfa nọ o mu ze okenọ edẹ Joshua e vrẹ no, “a riẹ ỌNOWO na ha, hayo iruo nọ o ru kẹ emọ Izrẹl he.” (Ibruoziẹ 2:10) Ofariẹ, a ruọ usu orọo kugbe ahwo Kenan a te je mu eghẹnẹ erue rai họ ẹgọ. Fikiere Jihova te si obọ no emọ Izrẹl kẹ iwegrẹ rai. Dede na, nọ uye na o te ga hrọ no, emọ Izrẹl a te bo se Ọghẹnẹ uzẹme na kẹ obufihọ. Udevie eware enana nọ e be roma via kpahe egagọ, uzuazọ uyero gbe isuẹsu na Jihova jẹ rọ rehọ ibruoziẹ sa-sa mu unọjọ utọjọ re ọ ruẹsi siwi idibo riẹ no obọ iwegrẹ rai.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
1:2, 4—Fikieme a rọ salọ Juda re ọ jọ orua ọsosuọ nọ o rẹ nyae riuku ẹkwotọ nọ a ghale tei? Wọhọ epanọ o rẹ jọ, orua Rubẹn, ọmọ otuyẹ Jekọp ọ hai ti wo uvẹ nana. Rekọ evaọ eruẹaruẹ riẹ okenọ ọ kẹle uwhu no, Jekọp ta inọ Rubẹn o ti wo adhẹẹ na ha keme o ku ọkwa ọnwara riẹ fiẹ. Simiọn gbe Livai, nọ evaedha rai e vrẹta, a te vahabọ fihọ ẹkwotọ Izrẹl. (Emuhọ 49:3-5, 7) Oyejabọ nọ uvẹ na u ro te Juda, nọ ọ rrọ ọmọ avene Jekọp. Simiọn nọ ọ nya lele Juda o wo abọjọ kakao nọ e vaha abọ wariẹ ẹkwotọ ologbo Juda.a—Joshua 19:9.
1:6, 7—Fikieme a je ro bru iziabọ uzou gbe iziawọ uzou no ivie nọ a fi kparobọ? O wọhọ nọ ohwo nọ o wo iziabọ uzou gbe iziawọ uzou ho o te ohwo nọ o re kpohọ ẹmo-ofio ho. Ẹvẹ alakpa-ẹmo nọ o wo iziabọ uzou ho ọ sai ro kru ọgbọdọ hayo ozuẹ? Yọ ohwo gbe wo iziawọ uzou ho, ọ sai dikihẹ ziezi kẹ ohọre he.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
2:10-12. O gba omai họ inọ ma re ru uwuhrẹ Ebaibol ẹsikpobi re ‘iruo ọghọ ỌNOWO na e gbẹ thọrọ omai ẹro ho.’ (Olezi 103:2) O gwọlọ nọ esẹgbini rẹ rehọ uzẹme orọ Ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ emọ rai re o nyate ae udu.—Iziewariẹ 6:6-9.
2:14, 21, 22. Jihova rẹ kuvẹ re eware iyoma e via kẹ idibo riẹ nọ e ghẹmeeyo fiki ẹjiroro jọ—re ọ ruẹse whọku ai, ru ai fo, jẹ ruẹse wọ ai zihe bru ei ze.
JIHOVA REHỌ IBRUOZIẸ MU
Obọdẹ ikuigbe erọ iruẹru ibruoziẹ na i muhọ okenọ Othniẹl o ru nọ a ro si emọ Izrẹl no otọ esuo ọgbahọ nọ a jọ ikpe eree evaọ otọ ovie Mẹsopotemia. Ehud Obruoziẹ na ọ rehọ ẹkwoma ona aruọwha jọ kpe Eglọn, ovie ahwo Moab nọ ọ jọ fuẹfu na. Shamga ọzae udu na ọvo ọ rehọ onware-uzei eruẹ kpe 600 erọ ahwo Filistia. Avọ uduotahawọ Debora nọ ọ rrọ ọruẹaro-aye, gbe uketha Jihova, Berak avọ ogbaẹmo ahwo odu-ikpe riẹ nọ ekwakwa ẹmo rai i tulo ho a fi ogbaẹmo ogaga orọ Sisera kparobọ. Jihova rehọ Gidiọn mu jẹ kẹe avọ ogbaẹmo ezae 300 riẹ obokparọ vi ahwo Midian.
Jihova rehọ ẹkwoma Jẹfta siwi emọ Izrẹl no obọ ahwo Amọn. Tola, Jaya, Ibzan, Elọn, gbe Abdọn a jọ usu ezae 12 nọ e jọ ibruoziẹ evaọ Izrẹl. Etoke Samsin, ọnọ ọ họre ahwo Filistia Ibruoziẹ Izrẹl i jo kuhọ.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
4:8—Fikieme Berak o je ro sikẹ nọ ọruẹaro-aye na Debora o re lele iei kpohọ oria ẹmo-ofio na? U muẹro inọ Berak o roro nọ o te ohwo nọ ọye ọvo o re bru ogbaẹmo Sisera kpohọ ẹmo-ofio ho. Nọ ọruẹaro-aye na ọ tẹ rrọ kugbe ei o te kẹe avọ ahwo riẹ imuẹro inọ Ọghẹnẹ rrọ kugbe ai jẹ te kẹ ae udu. Fikiere, ikẹ-isio Berak na inọ Debora o re lele iei kpohọ oria ẹmo-ofio na o jọ oka oyẹlẹ hẹ rekọ oka ọ ẹrọwọ ọgaga.
5:20—Ẹvẹ isi e rọ họre no obọ odhiwu ze kẹ Berak? Ebaibol na e ta ha sọ onana yọ obufihọ ijẹle, hayo eka jọ nọ e roma via evaọ ihru na nọ ahwo iwareghẹ Sisera a fotọ rai wọhọ okpẹtu, hayo ẹva-ọgba ebọ-isi riẹ nọ i rugba ha. Dede na, u muẹro inọ Ọghẹnẹ ginẹ rehọ oghẹrẹ jọ tha Berak uke.
7:1-3; 8:10—Fikieme Jihova rọ ta nọ ogbaẹmo Gidiọn orọ ezae 32,000 u bu hrọ kẹ ogbaẹmo ewegrẹ rai orọ ezae 135,000? Jihova ta ere fikinọ ọye ọ be te kẹ Gidiọn avọ ogbaẹmo riẹ obokparọ. Ọghẹnẹ gwọlọ nọ a roro inọ ogaga obọrai a ro fi ahwo Midian kparobọ họ.
11:30, 31—Okenọ Jẹfta jẹ ya eyaa riẹ, kọ idhe-emahọ nọ a rẹ rọ ohwo-akpọ dhe o wo họ iroro? Jẹfta wo oware utioye fihọ iroro kakaka ha, keme uzi na o ta nọ: ‘A jọ udevie rai ruẹ ohwo nọ ọ rẹ mahe ọmọzae hayo ọmọtẹ riẹ ro dheidhe he.’ (Iziewariẹ 18:10) Dede na, ohwo Jẹfta o wo họ iroro orọnikọ arao ho. O wọhọ nọ ahwo Izrẹl jẹ hai thuru oghẹrẹ erao nọ a re ro dheidhe evaọ iwou rai hi. Yọ re ọ rehọ arao dheidhe o jọ okpoware he. Jẹfta riẹ inọ ẹsejọhọ ọmọtẹ riẹ họ ohwo nọ ọ te dhẹ no uwou riẹ ze ti dede iei. Oghẹrẹ nọ a te rọ rehọ ọnana “dhidhe” họ, o ti si obọ noi riẹriẹriẹ kẹ iruo Jihova evaọ aruẹri riẹ.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
3:10. Obokparọ nọ u re no ele ute abọ-ẹzi ze o roma hwa ẹzi Jihova, orọniko areghẹ ohwo-akpọ họ.—Olezi 127:1.
3:21. Ehud ọ rehọ ọgbọdọ riẹ ruiruo ziezi avọ ẹruọga. O gwọlọ nọ ma re wuhrẹ ona nọ ma rẹ rọ rehọ “ọgbọdọ Ẹzi na, ọnọ ọrọ ẹme Ọghẹnẹ” na ro ruiruo. Onana u dhesẹ nọ ma rẹ rehọ ẹruoga rọ Ikereakere na ruiruo evaọ odibọgba mai.—Ahwo Ẹfẹsọs 6:17; 2 Timoti 2:15.
6:11-15; 8:1-3, 22, 23. Uruemu Gidiọn nọ u dhesẹ inọ ọ riẹ ọnyaba riẹ u re wuhrẹ omai obọdẹ eware esa jọ: (1) Nọ oghẹrẹ uvẹ-iruo jọ u te te omai obọ, u fo re ma roro kpahe owha-iruo nọ ma rẹ jariẹ wo, orọnikọ odẹ hayo omorro nọ o rẹ sai lele iei hi. (2) Nọ ma te bi yeri kugbe ahwo nọ eva i re kru ẹdha ha, o rẹ jọ oware areghẹ re ma riẹ ọnyaba mai. (3) Ẹriẹ ọnyaba mai u re fi obọ họ nọ ma gbẹ rọ dhogbo ọkwa ha.
6:17-22, 36-40. Ma rẹ yọrọ oma gaga re ma ‘se eva ba efihọ eme ẹzi kpobi.’ Ukpoye, ma rẹ ‘dawo eme ẹzi kpobi sọ e rọ erọ Ọghẹnẹ.’ (1 Jọn 4:1) Re ọ ruẹ nọ ohrẹ nọ ọ gwọlọ kẹ o rọwokugbe Ẹme Ọghẹnẹ, u fo nọ ọkpako Oleleikristi nọ a ro mu obọ ọ nọ mi ekpako nọ i kri no.
6:25-27. Gidiọn ọ jowọ avọ areghẹ re ọye ọvo gbẹ rehọ obọ zizie ofu iwegrẹ riẹ hẹ. Nọ ma tẹ be ta usiuwona, ma rẹ yọrọ oma kpahe oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ ta ẹme re ma se eva ba erudha ahwo.
7:6. Evaọ eware nọ i kpomahọ egagọ Jihova, u fo re ma jaja aro vi wọhọ ezae 300 erọ Gidiọn.
9:8-15. Ẹvẹ o rrọ oware ugheghẹ te re ohwo fu uke jẹ dhogbo epanọ ọ rẹ rọ ro ọkwa hayo jọ osu!
11:35-37. Ababọ avro, emamọ oriruo Jẹfta o fi obọ họ kẹ ọmọtẹ riẹ wo ẹrọwọ ọgaga gbe ẹzi oma urodheidhe. Esẹgbini nẹnẹ a rẹ sai fi oriruo otiọye hotọ kẹ emọ rai.
11:40. O rẹ kẹe ọbọga nọ a te bi jiri ohwo nọ o wo ẹzi unevaze evaọ iruo Jihova.
13:8. U fo re esẹgbini a lẹ kẹ ọkpọvio Jihova re a jẹ nya lele iei evaọ ewuhrẹ emọ rai.—2 Timoti 3:16.
14:16, 17; 16:16. Re a tunyẹ ohwo ẹkwoma oviẹ gbe ikẹ-isio o rẹ raha usu.—Itẹ 19:13; 21:19.
IZI EFA NỌ A THỌ EVAỌ IZRẸL
Abọ urere obe Ibruoziẹ na u wo ikuigbe ivẹ jọ nọ e viodẹ. Orọ ọsosuọ u kpomahọ ọzae jọ nọ a re se Maeka, nọ ọ rọ ẹmẹdhọ vi uwou riẹ jẹ rehọ ohwo Livai mu re ọ jọ ozerẹ riẹ. Nọ orua Dan a raha okpẹwho Laish hayo lẹshẹm no, a tẹ bọ okpẹwho obọrai je sei Dan. A rọ ẹmẹdhọ Maeka avọ ozerẹ rọ rehọ oghẹrẹ egagọ efa mu evaọ Dan. O rrọ vevẹ inọ a fi Laish kparobọ taure Joshua o te ti whu.—Joshua 19:47.
Okenọ Joshua nwani whu no oware avivẹ na o rọ via. Uzi ogberẹ-obro nọ ezae jọ okpẹwho Bẹnjamin orọ ubrotọ Gibia a kuobọgbe thọ o soriẹ ze nọ a ro kpe enwenọ orua Bẹnajamin kpobi muotọ—ezae 600 ọvo e zọ. Dede na, obọdẹ ọruẹrẹfihotọ jọ o kẹ rai uvẹ nọ a ro wo eyae, a te vihọ te ogbaẹmo enwenọ ahwo 60,000 eva etoke esuo Devidi.—1 Iruẹru-Ivie 7:6-11.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
17:6; 21:25—Otẹrọnọ “kohwo kohwo o je ru o rọ eva riẹ,” kọ onana o gbẹ wha ozighi ze? O nwane jọ ere he keme Jihova o ru utho ọruẹrẹfihotọ họ nọ o je ro su ahwo riẹ. Ọ kẹ rai Uzi na gbe izerẹ nọ i je wuhrẹ ai idhere riẹ. Ozerẹ okpehru na ọ jẹ hẹ sae rehọ ẹkwoma Yurim gbe Tumim na rọ nọ Jihova evaọ eme nọ i wuzou. (Ọnyano 28:30) Evaọ ẹwho kpobi, ezae nọ e kpako e jariẹ nọ e jẹ hae kẹ obọdẹ ekpọvio. Nọ ohwo Izrẹl tẹ nya lele eruẹrẹfihotọ enana, o re wo obọdẹ ehrẹ nọ e rẹ kpọ obroziẹ-iroro riẹ. U je woma kẹ ohwo Izrẹl nọ ọ rehọ enẹ “ru o rọ eva riẹ.” Evaọ abọdekọ riẹ, nọ ohwo te gbabọkẹ Uzi na, jẹ jiroro obọriẹ evaọ eme nọ i kpomahọ uruemu gbe egagọ, iyẹrẹ riẹ e jọ yoyoma.
20:17-48—Fikieme Jihova rọ kẹ orua Bẹnjamin uvẹ re a fi erua nọ i kiọkọ kparobọ isiava, dede nọ ọye u fo nọ uye u re te? Ẹkwoma uvẹ nọ ọ kẹ re a kaki kpe ahwo erua nọ i wo ẹrọwọ na buobu, Jihova rọ ere dawo epanọ ọtamuo rai nọ a gwọlọ ro si eyoma notọ ọ ga te.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
19:14, 15. Ẹzi odederehọ nọ ahwo Gibia a wo ho na o jọ odhesẹvia inọ a kare uruemu ezi. A hrẹ Ileleikristi nọ a “hẹ ghọ erara.”—Ahwo Rom 12:13.
Esiwo nọ Ọ Rrọ Obaro
Kẹlena, Uvie Ọghẹnẹ nọ Kristi Jesu rrọ osu riẹ o te raha akpọ omuomu na no, o vẹ te wha usiwo ulogbo se ikiẹrẹe gbe ahwo oruọzewọ. (Itẹ 2:21, 22; Daniẹl 2:44) ‘Ewegrẹ Ọnowahwo na kpobi i ve ti whu no! Egbẹnyusu riẹ e vẹ te wọhọ ọre nọ ọ be vatha avọ ẹgba riẹ.’ (Ibruoziẹ 5:31) Joma jọ usu egbẹnyusu Jihova ẹkwoma efihiruo eware nọ ma wuhrẹ no obe Ibruoziẹ na ze.
Ugogo uzẹme nọ u dhesẹ oma via unuẹse buobu evaọ ikiugbe erọ Ibruoziẹ na họ: Ekoko izi Jihova u re su kpohọ eghale ilogbo, aghẹmeeyo ọ rẹ wha uye ulogbo ze. (Iziewariẹ 11:26-28) Ẹvẹ u wuzou te re ma yo ẹme no ‘eva mai ze’ kẹ oreva Ọghẹnẹ nọ a dhesẹ via na!—Ahwo Rom 6:17; 1 Jọn 2:17.
[Oruvẹ-obotọ]
a A kẹ ahwo Livai ukuoriọ ovuọvo ho evaọ Ẹkwotọ Eyaa na, ajokpaọ ikpewho 48 nọ e vaha abọ wariẹ Izrẹl họ.
[Udhesẹ-oria nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 28]
“ỌNOWO na ọ tẹ rehọ ibruoziẹ mu, nọ i siwi rai no ogaga enọ e jẹ kẹ ae uye.”—Ibruoziẹ 2:16
IBRUOZIẸ
1. Othniẹl
2. Ehud
3. Shamga
4. Berak
5. Gidiọn
6. Tola
7. Jaya
8. Jẹfta
9. Ibzan
10. Elọn
11. Abdọn
12. Samsin
DAN
MANASẸ
NAFTALAI
ASHA
ZẸBULỌN
ISAKA
MANASẸ
GAD
IFREMU
DAN
BẸNJAMIN
RUBẸN
JUDA
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 29]
Eme who wuhrẹ no ikẹ-isio Berak na ze inọ Debora o gbe lele iei hi o re kpohọ ẹmo na ha?