Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ

Oruvẹ no Obe Samuẹle Ọsosuọ Ze

UKPE na o jọ 1117 B.C.E. Oware wọhọ ikpe egba esa e vrẹ no anwọ okenọ Joshua o ro fi kparobọ jẹ rehọ Ẹkwotọ Eyaa na. Ekpako Izrẹl a rehọ ayare ologbo jọ bru ọruẹaro Jihova ze. Ọruẹaro na o te fi ẹme na họ olẹ se Jihova, Jihova ọ tẹ kẹ ae uvẹ re a wo oware nọ a be yare na. Onana u te dhesẹ ekuhọ etoke Ibruoziẹ na gbe emuhọ oke nọ ivie i je ro su. Obe Ebaibol orọ Samuẹle Ọsosuọ u gbiku eware ilogbo nọ e via evaọ etoke enwene ologbo nana evaọ ikuigbe orẹwho Izrẹl.

Enọ i kere obe Samuẹle Ọsosuọ na họ Samuẹle, Netan, gbe Gad, yọ ikuigbe nọ e riẹ eva e rehọ ikpe 102—no 1180 rite 1078 B.C.E. (1 Iruẹru-Ivie 29:29) O rrọ ikuigbe ọrọ isu ene erọ Izrẹl. Ivẹ a ruiruo wọhọ ibruoziẹ, ivẹ wọhọ ivie; ivẹ i yo ẹme kẹ Jihova, ivẹ i yo ẹme he. Ma te je se kpahe uvi eyae ivẹ gbe ọgbaẹmo ọwharo jọ nọ ọ jọ wowolẹ. Iriruo itieye na e rrọ emamọ uwuhrẹ kẹ omai kpahe iruemu nọ ma rẹ raro kele gbe enọ ma rẹ whaha. Fikiere, eme nọ e rrọ Samuẹle Ọsosuọ e rẹ sai kpomahọ iroro gbe uruemu mai gaga.—Ahwo Hibru 4:12.

SAMUẸLE Ọ REHỌ ẸTA ILAI WỌHỌ OBRUOZIẸ

(1 Samuẹle 1:1–7:17)

Oke Ehaa Ekokohọ na u te no, yọ oma u bi mu Hana, ọnọ ọ be rria obọ Rema.a Jihova ọ kuyo ele riẹ no, o yẹ ọmọzae no. Re o ru eyaa riẹ gba, Hana ọ tẹ rehọ Samuẹle ọmọ riẹ nya re o ruiruo eva “obọ uwou-ỌNOWO na.” Ọmọ na ọ tẹ jọ obei jẹ “gbodibo kẹ ỌNOWO na [evaọ otọ] Ilai ozerẹ na.” (1 Samuẹle 1:24; 2:11) Nọ Samuẹle ọ gbẹ jọ ọmaha, Jihova o te lele iei ta ẹme, bruoziẹ kpe uwou Ilai. Nọ Samuẹle ọ be kpako na, ahwo Izrẹl kpobi a te ti vuhu ei mu wọhọ ọruẹaro ọ Jihova.

Ahwo Filistia a tẹ te wọ ẹmo bru Izrẹl ze. A wọ Etehe-Ọvọ na je kpe emezae ivẹ Ilai. Nọ o yo usi na, Ilai nọ ọ kpako no na o te whu, “udhukpe-uvẹ ọ jọ obruoziẹ ahwo Izrẹl.” (1 Samuẹle 4:18) Etehe-Ọvọ nọ ahwo Filistia a wọ na o wha uye se ae, fikiere a te zihe iei se emọ Izrẹl. Samuẹle họ obruoziẹ Izrẹl enẹna, yọ udhedhẹ o rrọ otọ na.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

2:10—Fikieme Hana ọ rọ lẹ inọ Jihova ọ “rehọ ogaga kẹ ovie riẹ” kpakiyọ ovie ọ jọ Izrẹl oke yena ha? A ruẹaro riẹ evaọ Uzi Mosis inọ emọ Izrẹl a ti wo ovie. (Iziewariẹ 17:14-18) Evaọ eruẹaruẹ riẹ nọ ọ kẹle uwhu no, Jekọp ọ ta nọ: “Ọkpọ-uvie na [oka ọ udu nọ ovie o wo] ọ sai no obọ Juda ha.” (Emuhọ 49:10) Ofariẹ, kpahe Sera—oni-ode ọrọ emọ Izrẹl—Jihova ọ ta nọ: “Ivie ahwo na i re ti no oma riẹ tha.” (Emuhọ 17:16) Fikiere, ovie nọ ọ rrọ obaro tha Hana ọ jẹ lẹ kpahe na.

3:3—Kọ Samuẹle o gine kiẹzẹ Ọrẹri Erẹri na? Ijo. Samuẹle yọ ohwo orua Livai, ọrọ uviuwou Kohat nọ izerẹ i re no ze he. (1 Iruẹru-Ivie 6:33-38) Fikiere, o wo udu nọ o re ro “riwi eware ẹri na ha.” (Ikelakele 4:17-20) Ofẹ nọ Samuẹle ọ rẹ sae ro evaọ aruẹri na họ etegu uwou-udhu na. O wọhọ nọ etẹe o kiẹzẹ. O wohọ nnọ oria jọ evaọ etegu na Ilai o kiẹzẹ re. Ẹme na, “oria nọ etehe-ọvọ Ọghẹnẹ ọ jọ” o dhesẹ uwou-udhu na soso.

7:7-9, 17—Fikieme Samuẹle o ro dheidhe eva obọ Mizpa jẹ rehọ agbada-idhe vi obọ Rema, nọ o rọnọ oria nọ Jihova ọ salọ ọvo a re jo dheidhe kẹse kẹse? (Iziewariẹ 12:4-7, 13, 14; Joshua 22:19) Nọ a si Etehe-Ọvọ ọrẹri na no uwou-udhu na eva obọ Shailo no, o tẹ wọhọ ẹsenọ Jihova ọ kwa no etẹe no. Fikiere, wọhọ ohwo ẹro Ọghẹnẹ, Samuẹle o dheidhe eva obọ Mizpa, ọ tẹ jẹ rehọ agbada-idhe vi Rema. O wọhọ nnọ Jihova ọ jẹ oware nana rehọ.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

1:11, 12, 21-23; 2:19. Uruemu ọ olẹ nọ Hana o wo, omarokpotọ riẹ, ovuhumuo riẹ kẹ ẹwo Jihova, gbe uyoyou riẹ wọhọ oniọmọ e rrọ emamọ oriruo kẹ eyae nọ e be dhozọ Ọghẹnẹ kpobi.

1:8. Oriruo nọ Ẹlkena o fihọ otọ ọrọ eme nọ a rẹ rọ ta udu họ amọfa awọ o woma kẹhẹ! (Job 16:5) Ọ rehọ urru uwowolẹ kake nọ Hana nọ ọ rrọ ọkora na nọ: “Eme uweli o jẹ vọ eva ra?” Onana o tẹ ta udu họ iẹe awọ nọ ọ rọ ta eva riẹ. Ẹlkena ọ tẹ kẹe imuẹro inọ o gbe you rie, ta nọ: “Kọ me gbe viọ emezae ikpe kẹ owhẹ?”

2:26; 3:5-8, 15, 19. Ma tẹ dadamu iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai, rehọ ọruẹrẹfihotọ ewuhrẹ abọ-ẹzi ruiruo vọvọ, jẹ rọ unu uwowolẹ ta ẹme kẹ ahwo avọ adhẹẹ, ma re “wo aruoriwo” evaọ obọ Ọghẹnẹ gbe ahwo.

4:3, 4, 10. Makọ oware nọ o rrọ ọrẹri wọhọ etehe-ọvọ na o jọ ekpọfia ha. Ma re ‘si oma mai no edhọgọ.’—1 Jọn 5:21.

OVIE ỌSOSUỌ IZRẸL —Ọ RIẸ UZUAZỌ YERI MANIKỌ O YERI UZUAZỌ THỌ?

(1 Samuẹle 8:1–15:35)

Samuẹle ọ nya lele Jihova dẹdẹdẹ evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi, rekọ emọ riẹ a lele edhere Ọghẹnẹ hẹ. Okenọ ekpako Izrẹl a ta nnọ a gwọlọ ovie, Jihova ọ tẹ kẹ ai uvẹ nọ a ru ere. Samuẹle o lele ọkpọvio Jihova ọ tẹ rehọ Sọl, ohwo orua Bẹnjamin nọ o wo erru, ro mu ovie. Re Sọl ọ ruẹsi ru ọkwa riẹ wọhọ ovie dikihẹ ziezi, o fi ahwo Amọn kparobọ.

Jonatan, ọmọ Sọl nọ ọ wharo ziezi, o fi evuẹ-egbaẹmo ahwo Filistia kparobọ. Ogbaẹmo ahwo Filistia nọ a wọ ẹmo bru Izrẹl ze a jọ buobu. Ozọ u mu Sọl gaga, ọye ọvo o te dheidhe, ghẹmeeyo kẹ uzi Ọghẹnẹ. Jonatan ọ rehọ ohwo nọ ọ rẹ wha ekwakwa ẹmo riẹ ọvo gboma, ọ tẹ rọ aruọwha wọ ohọre kpohọ evuẹ Filistia ọfa. Rekọ obokparọ Sọl o fo totọ họ fiki iyowu nọ ọ họrọ duwu. Sọl ọ jẹ “họre ewegrẹ riẹ kpobi eva kabọ kabọ.” (1 Samuẹle 14:47) Rekọ nọ o fi ahwo Amalẹk kparobọ no, ọ ghẹmeeyo kẹ Jihova ẹkwoma ẹseba eware gbe ahwo nọ u fo nnọ a re “kpe no.” (Iruo-Izerẹ 27:28, 29) Fikiere, Jihova ọ tẹ siọ Sọl wọhọ ovie.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

9:9—Eme họ otofa eme na inọ “ọruẹaro enẹna, ọruẹ-ude a je se ei”? Eme nana e sai dhesẹ nọ, nọ eruẹaro e be viodẹ viere evaọ edẹ Samuẹle gbe etoke ivie Izrẹl na, a tẹ te rehọ “ọruẹaro” ro nwene odẹ na “ọruẹ-ude.” Samuẹle a rehọ wọhọ ohwo ọsosuọ evaọ uhie eruẹaro na.—Iruẹru 3:24.

14:24-32, 44, 45—Kọ Jonatan o ku aruoriwo Ọghẹnẹ fiẹ fikinọ ọ lalọ ọnyọ, kpakiyọ Sọl o duwu iyowu inọ ohwo ọvo ọ rehọ uvumọ oware te unu hu? O wọhọ nnọ oware nọ o via na o lẹliẹ Jonatan ku aruoriwo Ọghẹnẹ fiẹ hẹ. Orọ ọsosuọ, Jonatan ọ riẹ kpahe iyowu nọ ọsẹ riẹ o duwu hu. Ofariẹ, iyowu na, onọ Sọl o duwu fikinọ o bi dhesẹ ọwhọ nọ ọ vrẹ ẹta hayo be rehọ ogaga ovie riẹ ruiruo thọthọ na, o wha ebẹbẹ se ahwo na. Ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ sae rọ jẹ iyowu itieye na rehọ? Dede nọ Jonatan ọ rọwo inọ o re whu fikinọ o zue iyowu na, ahwo na a rọwo nnọ a kpei hi.

15:6—Fikieme Sọl o ro dhesẹ uvi ororokẹ rọkẹ ahwo Kẹn? Ahwo Kẹn yọ emọ ọgọ Mosis. A fi obọ họ kẹ emọ Izrẹl okenọ a ro no Ugbehru Saena ze no. (Ikelakele 10:29-32) Evaọ ẹkwotọ Kenan, ahwo Kẹn a je lele emọ Juda rria evaọ etoke jọ. (Ibruoziẹ 1:16) Dede nọ uwhremu na a jẹ rria evaọ udevie ahwo Amalẹk gbe oghẹrẹ amọfa sa-sa, ahwo Kẹn a gbẹ jọ emamọ usu kugbe Izrẹl. Kpakọ gheghe he nọ Sọl o gbe ro dhobọ te ahwo Kẹn he.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

9:21; 10:22, 27. Ababọ-omorro gbe omarokpotọ nọ Sọl o wo okenọ a kake rehọ iẹe mu ovie o thọ riẹ nọ o gbe ro ru oware ugheghẹ hẹ okenọ ‘ifogori jọ’ a se inọ a rẹ jẹe rehọ wọhọ ovie. Uruemu utioye na o rẹ ginẹ thọ ohwo no owojẹ ofu.

12:20, 21. Ma rẹ kuvẹ hẹ re “eware ifofe,” wọhọ ẹrorọsuọ ahwo-akpọ, evaifihọ ekwakwa ẹmo erọ orẹwho, hayo edhọgọ, i si omai no ẹgọ Jihova.

12:24. Oware nọ u re fi obọ họ kẹ omai dhozọ Jihova ziezi jẹ rehọ udu mai kpobi gọe họ, ma rẹ kareghẹhọ “eware ilogbo nọ o ru kẹ” ahwo riẹ no evaọ oke anwae gbe oke ọgbọna.

13:10-14; 15:22-25, 30. Yọrọ oma kẹ oheri—onọ a rẹ rehọ aghẹmeeyo hayo uruemu omoya dhesẹ via.—Itẹ 11:2.

A SALỌ ỌMỌZAE NỌ Ọ RRỌ OTHURU-IGODẸ RE Ọ JỌ OVIE

(1 Samuẹle 16:1–31:13)

Samuẹle o wholo Devidi ọrọ orua Juda re ọ te jọ ovie. U kri hi, Devidi ọ tẹ rehọ ubiutho udeme gheghe kpe Goliat, oguara Filistia na. Devidi avọ Jonatan a tẹ te ruọ usu okpekpe. Sọl o fi Devidi họ ọnọ o wo uzou egbaẹmo riẹ. Fiki emo buobu nọ Devidi o fi kparobọ, eyae Izrẹl a tẹ so nọ: “Sọl o ghine kpe idu ahwo, rekọ Devidi idu ahwo ikpe!” (1 Samuẹle 18:7) Avọ ihrieriọ, Sọl ọ tẹ gwọlọ kpe Devidi. Nọ Sọl ọ daoma isiasa no re o kpe Devidi, Devidi o te muhọ ẹdhẹ je zihe ruọ ọnọ o bi ghoro.

Evaọ ikpe nọ Devidi ọ jẹ rọ dhẹ fiki Sọl na, isiava soso o wo uvẹ nọ ọ hai ro kpe Sọl, rekọ ọ nya se iẹe ba. Ọ tẹ jẹ nyaku Abigẹle nọ o wo erru ziezi, jẹ rehọ iẹe. Nọ ahwo Filistia a wọ ohọre bru Izrẹl ze, Sọl ọ tẹ nekpẹ mi Jihova. Rekọ Jihova ọ gbẹ rrọ kugbei hi. Samuẹle o whu no. Fikinọ eware i keke bae no, Sọl ọ tẹ nya bru ọbo-ẹva jọ, ọnọ ọ ta kẹe inọ a ti kpei evaọ ẹmo nọ o ti lele ahwo Filistia fi na. Evaọ etoke ohọre na, a nwa Sọl oma gaga, a te je kpe emọ riẹ. Ukuhọ ikuigbe na họ Sọl o whu wọhọ ọnọ o yeri uzuazọ thọ. Devidi ọ gbẹ rrọ idhere.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

16:14—Ẹzi oyoma vẹ o je kpokpo Sọl? Ẹzi oyoma nọ o mi Sọl udhedhẹ udu riẹ họ iroro iyoma udu riẹ—oma nọ o be kpakpa iẹe re o ru eyoma. Okenọ Jihova o mi ei ẹzi ọfuafo riẹ no, Sọl o gbe wo ọthọwẹ Ọghẹnẹ hẹ, ẹzi oyoma omobọ riẹ o te mu ei họ ẹkpọ. Nọ o rọnọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ẹzi oyoma yena uvẹ re o rehọ ẹta ẹzi ọfuafo Riẹ na, a se ẹzi oyoma nana “ẹzi omuomu nọ o no obọ ỌNOWO na ze.”

17:55-58—Ma te se eme nọ e rrọ 1 Samuẹle 16:17-23, fikieme Sọl ọ rọ nọ inọ ono họ ọsẹ Devidi? Onọ Sọl na orọnikọ ọ gwọlọ riẹ odẹ ọsẹ Devidi ọvo ho. O wọhọ nọ, ọ gwọlọ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ o yẹ ọmọzae nọ o ru oware igbunu nana, nọ o kpe oguara na.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

16:6, 7. Ukpenọ ma rẹ rehọ eriwo okafe jiri ahwo hayo bru kpe ai kpatakpata, ma rẹ daoma rri rai wọhọ epanọ Jihova o bi rri rai.

17:47-50. Ma rẹ sae rehọ aruọwha rẹriẹ ovao ku ukpokpoma nọ u re no obọ enọ e wọhọ Goliat ze “keme ẹmo na ọ rọ ỌNOWO na.”

18:1, 3; 20:41, 42. A rẹ sae ruẹ uvi egbẹnyusu evaọ udevie ahwo nọ i you Jihova.

21:12, 13. Jihova o rẹro mi omai inọ ma rẹ rehọ ona gbe ẹgba-iroro mai yeri kugbe iyero ebẹbẹ evaọ uzuazọ. Ọ kẹ omai Ẹme riẹ nọ a rọ ẹgba ẹzi ọfuafo kere no, onọ o rẹ kẹ omai areghẹ, eriariẹ, gbe ẹgba-iroro. (Itẹ 1:4) Ma te je wo obufihọ ekpako Ileleikristi nọ a ro mu.

24:6; 26:11. Oriruo nọ Devidi o fihọ otọ u woma kẹhẹ orọ uvi adhẹẹ nọ a rẹ rọ kẹ ọnọ Jihova o wholo!

25:23-33. Areghẹ Abigẹle ọ rrọ emamọ oriruo.

28:8-19. Evaọ omodawọ rai re a su ahwo thọ jẹ nwa ahwo oma, izi imuomu e rẹ sai nwene oma rai re a wọhọ ahwo jọ nọ a whu no. Ma rẹ kẹnoma kẹ oghẹrẹ iruẹru-imizi kpobi.—Iziewariẹ 18:10-12.

30:23, 24. Iroro-ejẹ nana, onọ a rehọ no Ikelakele 31:27 ze na, u dhesẹ nnọ Jihova ọ be rehọ ubiẹro ọghaghae rri enọ i bi ru ẹkabọ rai ẹkwoma uketha nọ a be rọ kẹ enọ e be kobaro evaọ iruẹru Uvie na. Fikiere, oware nọ ma bi ru kpobi, joma ‘rehọ udu kpobi ru ei wọhọ rọ kẹ Ọnowo na, orọnikọ ahwo ho.’—Ahwo Kọlọsi 3:23.

Eme “O Woma Vi Idhe”?

Ugogo uzẹme vẹ a rehọ eware nọ e via kẹ Ilai, Samuẹle, Sọl, gbe Devidi na dhesẹ via? Ona: “Ẹme oyo, o woma vi idhe, gbe ezọgaviẹ i woma vi iwhri-erao. Keme uzou-uveghe o wọhọ uzioraha ẹva-ọgba, jegbe udu-uwo o wọhọ umuomu ẹdhọ-ọgọ.”—1 Samuẹle 15:22, 23.

Ọghọ nọ ma wo nọ ma bi ro wo obọ evaọ iruo usiuwoma ota akpọ-soso gbe ilele-iruo na o rro kẹhẹ! Nọ ma be “rehọ igbenu mai jiri” Jihova na, ma rẹ daoma gaga re ma yo ẹme kẹ ọkpọvio nọ ọ be kẹ ẹkwoma Ẹme riẹ gbe abọ otọakpọ ọrọ ukoko riẹ.—Hosia 14:2; Ahwo Hibru 13:15.

[Oruvẹ-obotọ]