Muẹrohọ Iruo Igbunu Ọghẹnẹ

“Iruo ibuobu ra nọ who ru, O Ọnowo ỌGHẸNẸ mẹ, iruo igbenu who ru kẹ omai; a sai dhesẹ ovo kẹ owhẹ hẹ!”—OLEZI 40:5.

 1, 2. Didi imuẹro iruo igbunu Ọghẹnẹ ma wo, kọ eme onana o rẹ w’omai ru?

NỌ WHO te se Ebaibol na, whọ sae ruẹ vevẹ nnọ Ọghẹnẹ o ru eware igbunu kẹ ahwo anwae riẹ, Izrẹl. (Joshua 3:5; Olezi 106:7, 21, 22) O tẹ make rọnọ Jihova o bi duomahọ iruẹru ahwo-akpọ evaọ edhere ọyena enẹna ha, ma rẹ ruẹ imuẹro iruo igbunu riẹ buobu nọ e wariẹ omai họ. Fikiere u fo re ma kuomagbe ọso-ilezi na evaọ ẹta eme na: “O ỌNOWO, ẹvẹ iruo ra i gbunu te! Areghẹ who ro ru ai kpobi, akpọ na ọ vọ avọ emama ra.”—Olezi 104:24; 148:1-5.

² Ahwo buobu nẹnẹ a re gbolo ovao kẹ hayo siọ imuẹro ivevẹ iruẹru Ọnọma itieye na. (Ahwo Rom 1:20) Rekọ, u re woma re ma roro kpahe ae jẹ j’owọ nọ u kiehọ kẹ edikihẹ gbe ẹkẹ-iruo mai kpahe Ọnọma omai. Job uzou avọ 38 rite 41 yọ obufihọ obọdẹ evaọ onana, keme evaọ etẹe Jihova o jo si iroro Job kpohọ abọjọ iruo igbunu Riẹ. Roro kpahe eme jọ nọ i wuzou nọ Ọghẹnẹ ọ kpare.

Iruo nọ I Dhesẹ Ogaga je Gbunu

 3. Wọhọ epanọ a kere fihọ Job 38:22, 23, 25-29, didi eware Ọghẹnẹ ọ nọ kpahe?

³ Evaọ oria jọ, Ọghẹnẹ ọ nọ Job inọ: “Whọ ruọ eria nọ ekpalekpa-ame e rọ no ẹdẹ jọ, binikọ oria nọ oso-itho o re notha whọ ruẹ no, enọ mẹ ruẹrẹhọ obei kẹ oke uye, rọ kẹ ẹdẹ ohọre gbe ẹdẹ ẹmo?” Evaọ abọ buobu ọrọ otọakpọ mai, ekpalekpa-ame gbe oso-itho e reria ahwo oma no. Ọghẹnẹ ọ tẹ nọ haro nọ: “Ono ọ tọ ugugu rọ kẹ oso, jegbọ ono o ru edhere rọ kẹ egbrara nọ e rẹ va, re e rọ oso kuọ otọ nọ ohwo ọ rọ họ, eva udhude ufofe nọ ohwo ọvo ọ be ria ha, ro ru otọ ufofe gheghe evawere, je ru re otọ na u di ẹbe ze? Oso o tube wo ọsẹ re, tobọ ono o yẹ ewhrọwhrọ na? Edhede ono ekpalekpa-ame na i nọze, jegbọ ono o yẹ ẹgho nọ ọ rọ obọ ehru?”—Job 38:22, 23, 25-29.

4-6. Evaọ edhere vẹ eriariẹ ohwo kpahe ekpalekpa-ame na o gbẹ rọ gba ha?

⁴ Ahwo jọ nọ a be rria eria nọ ahwo kpobi a rẹ jọ dhẹ gidigidi nọ a re kp’erẹ a rẹ sai rri ekpalekpa-ame wọhọ ọzadhe gheghe. Ghele na, amọfa nọ a re kele mu hu a re rri ekpalekpa-ame wọhọ oware omawere, nọ u re ru eria kpobi dhedhẹ je rovie edhere kẹ iruẹru obọdẹ. Evaọ eroro kpahe onọ Ọghẹnẹ na, kọ whọ riẹ kpahe ekpalekpa-ame ziezi, tubọ oghẹrẹ nọ e rọ? O, ma riẹ epanọ ibuobu rai e wọhọ, ẹsejọhọ ma ruẹ ekpalekpa-ame no evaọ ifoto hayo fikinọ ma ghinẹ ruẹ ibuobu rai no. Kọ ẹvẹ kpahe ikulu-ame na ọvuọvo? Kọ whọ riẹ epanọ e rọ, hayo kọ whọ kiẹ rai riwi no evaọ ehri rai?

⁵ Ahwo jọ a raha ikpe buobu no bi wuhrẹ kpahe je fi ikulu-ame họ ifoto. Ukulu ame ọvo u re wo egẹgẹ-ame oghoghẹrẹ nọ i bu te udhusoi. Obe na Atmosphere o ta nọ: “Oghoghẹrẹ ikulu sa-sa i no oke anwae ze, yọ dede nọ ekiotọ-eriariẹ a bi sikẹ nọ ọvuọvo ọ hẹrioma no ohwohwo ho, ma re ruẹ ikulu-ame ivẹ nọ e rọ ẹruọvo ho. U wo ekiakiẹ jọ nọ . . . Wilson A. Bentley o ru, ọnọ ọ raha bu vi ikpe 40 jẹ rehọ ughẹgbe ude-oruẹ wuhrẹ jẹ rehọ ifoto ikulu-ame ababọ ivẹ nọ ọ ruẹ nọ e rọ ẹruọvo.” A tẹ make rọ ọthobọ ruẹ ivẹ nọ e dina rọ ẹruọvo, kọ oyena u re nwene igbunu oghoghẹrẹ buobu ọrọ ikulu-ame na?

⁶ Kareghẹhọ onọ Ọghẹnẹ na: “Whọ ruọ eria nọ ekpalekpa-ame e rọ no ẹdẹ jọ?” Ibuobu i re roro nọ ẹgho na họ oria-evu ekpalekpa-ame. Kọ whọ sai ghine kpohọ oria utioye na re who kele oghoghẹrẹ sa-sa ekpalekpa-ame nọ i wo unu hu na je wuhrẹ kpahe epanọ e rọ lahwe? Ofeme-ulogbo otokiẹ-eriariẹ jọ o ta nọ: “Oghẹrẹ nọ ikulu-ame na e rọ, enọ i wuzou re i ru ẹgho na dhẹmu evaọ okenọ i te dhẹ te umuo nọ oware u re dhẹ ba no na, u ti vẹ hẹ.”—Olezi 147:16, 17; Aizaya 55:9, 10.

 7. Ẹvẹ eriariẹ ohwo-akpọ kpahe oso i kodo te?

⁷ Kọ ẹvẹ kpahe oso? Ọghẹnẹ ọ nọ Job inọ: “Oso o tube wo ọsẹ re, tobọ ono o yẹ ewhrọwhrọ na?” Ofeme-ulogbo otokiẹ-eriariẹ ovona o ta nọ: “Fiki epanọ idedeghe na e kpakre te gbe epanọ igrigri gbe ehẹhẹ-ame e hẹrioma te evaọ idedeghe na, o wọhọ nọ o lọhọ họ re a rọ oghẹrẹ jọ dhesẹ epanọ ẹgho gbe igrigri i bi ro muhọ.” Re a ru eme na vẹ, ekiotọ-eriariẹ i ru iwuhrẹ buobu no, rekọ a sai ghine dhesẹ oso ziezi hi. Ghele na, whọ riẹ nọ oso nọ ọ r’oja na ọ rẹ rọ, ọ rẹ vo otọakpọ na, ọ rẹ lẹliẹ ekakọ rro, o ve je ru uzuazọ lọhọ jẹ kẹ omawere.

 8. Fikieme eme Pọl nọ e rọ Iruẹru 14:17 i je kiehọ?

⁸ Kọ whọ gbẹ rọwo kugbe epanọ Pọl ukọ na o ro ku ẹme na họ? Ọ tuduhọ amọfa re a jọ iruo igbunu enana ruẹ isẹrise kpahe Ọnọ o ru rai na. Pọl ọ ta kpahe Jihova Ọghẹnẹ nọ: “Ọ siọ isẹi oma riẹ ba e se he, keme ọ riẹ ru, epanọ ọ kẹ owhai oso gbe ezi ivuẹvu, jẹ kẹ owhai emu avọ evawere.”—Iruẹru 14:17; Olezi 147:8.

 9. Ẹvẹ iruo igbunu Ọghẹnẹ i bi ro dhesẹ ogaga ulogbo riẹ via?

⁹ Avro ọ riẹ hẹ inọ Ọnọ O Re Ru iruo igbunu itieye na nọ e rẹ kẹ erere o wo areghẹ gbe ogaga ibadidi. Rọ kpahe ogaga riẹ, roro kpahe onana: A ta nọ ofou-ọwhibo 45,000 i re fou kẹdẹ kẹdẹ, bu vi ima 16 evaọ ẹgbukpe. Onana u dhesẹ nọ oware wọhọ ofou-ọwhibo 2,000 i bi fou obọnana. Ẹgba nọ o re no ofou-ọwhibo ọvo ze o rehọ akuakpe hayo bu viere ga vi ẹgba ebọmbo kpobi nọ a jọ Ẹmo Akpọ II gbolo na. Whọ rẹ ruẹ ẹgba ọyena jọ wọhọ elo-egbrara. U te no idudu riẹ no, elo-egbrara i re ghine fiobọhọ wha ekwakwa jọ ziọ otọ na, oria nọ ekakọ e rẹ jọ da ae rehọ wọhọ emuore. Fikiere elo-egbrara yọ ogaga nọ u dhesẹ oma via, rekọ o rẹ jẹ wha uvi irere ze.—Olezi 104:14, 15.

Okpomahọ Vẹ I Wo kẹ Owhẹ?

10. Ẹvẹ whọ rẹ k’iyo enọ nọ e rọ Job 38:33-38 na?

¹⁰ Dai fi oma ra họ oria Job, nnọ Ọghẹnẹ Erumeru na ọ be n’owhẹ enọ. Whọ te rọwo nnọ ahwo buobu a bi muẹrohọ iruo igbunu Ọghẹnẹ tere he. Jihova ọ nọ omai enọ nọ ma se eva Job 38:33-38 na. “Whọ riẹ ijaje obọ ihru na? Whọ sae rehọ izi rai ro muẹ eva akpọ na? Kọ whọ sae kpare uvo ra te obọ igho, re ame owhe o ti le owhẹ no? Whọ sai vi elo-egbrara, re e sae nya jẹ vuẹ [owhẹ] nọ, ‘Mai na’? Ono o dhesẹ areghẹ kẹ igho obọ ehru, hayo kọ ono ọ kẹ igrigri na eriẹariẹ? Ono ọ rẹ sai kele igho obọ ehru fiki areghẹ nọ o wo? Hayo kọ ono ọ rẹ [sae] jẹlẹ eviẹ-ame obọ ihru okenọ ovu ọ tẹ ma ukpulu [nọ] ọ hẹriẹ no ọ vẹ ma kugbe?”

11, 12. Didi eware jọ i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ họ Ọnọ O Re Ru iruo igbunu na?

¹¹ Amabọ jọ enọ nọ Elaihu ọ kpare kẹ Job ma duobọte no na, ma tẹ jẹ t’ẹme te enọ jọ nọ Jihova ọ nọ Job re ọ kpahe fihọ “wọhọ ọzae.” (Job 38:3) Ma rẹ ta nọ “ejọ” keme evaọ uzou avọ 38 gbe 39 na, Ọghẹnẹ ọ tẹrovi abọ ọfa emama nọ a re muẹrohọ. Wọhọ oriruo, ẹko-isi idhiwu na. Ono ọ riẹ izi rai kpobi? (Job 38:31-33) Jihova ọ kpọ iroro Job kpohọ erao na jọ—okpohrokpo gbe ọkọlọbe, ẹwe-ẹwọ gbe eketekete ẹwọ, eruẹ-ọzae gbe ogomugoro, anyenya ologbo na gbe ugo. Koyehọ, Ọghẹnẹ ọ be nọ Job sọ ọye ọ kẹ erao sa-sa enana iruemu rai, nọ e rẹ lẹliẹ ae rria je vi. Ẹsejọhọ o rẹ were owhẹ re who wuhrẹ izou enana, maero otẹrọnọ anyenya hayo erao efa i re si owhẹ urru.—Olezi 50:10, 11.

¹² Whọ rẹ sae jẹ kiẹ Job uzou avọ 40 gbe 41 riwi, oria nọ Jihova ọ jọ wariẹ nọ Job re ọ k’uyo kẹ enọ kpahe erao ilogbo ivẹ jọ. Ma riẹ enana wọhọ eniame, ọnọ ọ rro thesiwa jẹ rọ gaga evaọ ugboma, gbe edhere Naele nọ udu u re kpoho ho na. Evaọ edhere sa-sa erao enana yọ igbunu emama enọ i fo nọ ma re muẹrohọ. Enẹna joma rri iroro nọ ma ti ro ku ei họ.

13. Didi okpomahọ enọ Ọghẹnẹ i wo evaọ oma Job, kọ ẹvẹ eme enana i re kpomahọ omai?

¹³ Job uzou avọ 42 u dhesẹ k’omai epanọ enọ Ọghẹnẹ i kpomahọ Job te. Vẹre Job ọ jẹ tẹrovi omobọ riẹ gbe amọfa hrọ. Rekọ fiki ọkpọvio nọ o wo nọ enọ Ọghẹnẹ ze, Job o te nwene iroro riẹ. Ọ tẹ feva nọ: “Mẹ riẹ nọ [whẹ Jihova ọ] rẹ sai ru eware kpobi, gbe ohwo ọvuọvo ọ sae ra oma ra ha. ‘Nọ ono nọ ọ rẹ sae ku ẹjiroro dhere nọ a rẹ riẹ hẹ?’ Fikiere mẹ ta onọ mẹ riẹ otọ riẹ hẹ no, eware nọ i gbe unu hrọ nọ mẹ riẹ hẹ.” (Job 42:2, 3) Ẹhẹ, nọ o muẹrohọ iruo Ọghẹnẹ no, Job ọ tẹ ta nọ eware enana i gbunu hrọ kẹe. Nọ ma kiẹ emama igbunu enana riwi no na, oma o rẹ jẹ w’omai muẹrohọ areghẹ gbe ogaga Ọghẹnẹ. Avọ erere vẹ? Kọ re ogaga gbe ẹgba ologbo Jihova i gb’omai unu ọvo? Hayo kọ ma rẹ j’owọ viere?

14. Didi owọ Devidi ọ jẹ kpahe iruo igbunu Ọghẹnẹ?

¹⁴ Whaọ, evaọ Olezi 86, ma re duku eme itieye na nọ Devidi ọ ta, onọ ọ kake jọ olezi obemu jọ ta nọ: “Ihru e ta oruaro Ọghẹnẹ via; ivu ihru i dhesẹ iruo abọ riẹ. No ẹdẹ te ẹdẹ ọ rọ ẹme ẹta, no aso te aso i bi dhesẹ ẹriẹ.” (Olezi 19:1, 2) Rekọ Devidi ọ gbẹ so haro. Eva Olezi 86:10, 11, ma se nọ: “Whẹ họ oride nọ o re ru eware igbunu, whẹ ọvo họ Ọghẹnẹ. Wuhrẹ omẹ edhere ra, eyo ỌNOWO, re mẹ nya eva uzẹme ra; koko udu mẹ họ re mẹ dhẹozọ odẹ ra.” Urirẹ nọ Devidi o wo kẹ Ọnọma na fiki iruo igbunu Riẹ kpobi, u kugbe uvi ozodhẹ. Onana u re gb’owhẹ unu hu. Devidi ọ gwọlọ ru eva dha Ọnọ ọ rẹ sai ru iruo igbunu enana ha. Yọ ma gwọlọ ru ei eva dha gbe he.

15. Fikieme uvi ozodhẹ Devidi rọkẹ Ọghẹnẹ u je fo?

¹⁵ O sae jọ nọ Devidi o ghine vuhumu nnọ nọ Ọghẹnẹ o wo ogaga ibadidi nọ ọ be kpọ na, ọ rẹ sae kpọ ogaga na ro ruiruo mukpahe ohwo kpobi nọ o te kẹ aruoriwo riẹ hẹ. Oyena yọ oware imuozọ kẹ ahwo otiọye na. Ọghẹnẹ ọ nọ Job inọ: “Whọ ruọ eria nọ ekpalekpa-ame e rọ no ẹdẹ jọ, binikọ oria nọ oso-itho o re notha whọ ruẹ no, enọ mẹ ruẹrẹhọ obei kẹ oke uye, rọ kẹ ẹdẹ ohọre gbe ẹdẹ ẹmo?” Ekpalekpa-ame, oso-itho, ikpisou, ofou, gbe elo-egbrara e rọ abọjọ ekwakwa ẹmo riẹ. Yọ ẹvẹ ẹgba emama enana e ga te!—Job 38:22, 23.

16, 17. Eme o dhesẹ ogaga ibadidi nọ Ọghẹnẹ o wo via, kọ ẹvẹ ọ rọ rehọ ogaga utioye na ro ruiruo no evaọ oke nọ u kpemu?

¹⁶ Ẹsejọhọ whọ kareghẹhọ ọraha jọ nọ ovojọ evaọ usu eware enana ọ wha ze no—ọwhibo, ofou-owhre, oso-itho, hayo ẹvo. Re a dhesẹ iẹe, kẹle ekuhọ ukpe 1999 na, okpofou jọ ọ jọ obọze-ukiediwo-ọre Europe fou. O tube gbe enọ i wuhrẹ kpahe ova-ehru unu dede. Ofou na o je siawọ te ikilomita 200 evaọ auwa ọvo, avọ idhe iwou buobu nọ ọ be wọ no, bi gele ekpọ ikpẹ ẹlẹtriki kie, je bi fou imoto wariama. Dai roro iei: Ire nọ ofou ọyena o vurie kie hayo wiri i bu te ima 270, ire 10, 000 i kie evaọ ogege ọ Versailles na ọvo, onọ o rọ ughe Paris. Evaọ iviuwou ima buobu ikpẹ ẹlẹtriki i te fu ku ae. Ahwo nọ a whu a bu kẹle 100. Oyena kpobi yọ om’ofou emaharo jọ gheghe. Ẹvẹ ẹgba na ọ rro te!

¹⁷ Ohwo ọ sae ta nọ okpofou yọ eviavia idudhe, nọ a rẹ kpọ họ. Kọ eme ọ rẹ sae via otẹrọnọ Ọnọ o wo ogaga kpobi na o ru iruo igbunu ẹkwoma efihiruo ẹgba itieye na evaọ edhere nọ ọ rẹ kpọ? O ru oware utioye na evaọ edẹ Abraham, ọnọ ọ ruẹ nnọ Oguẹdhọ otọakpọ na kpobi ọ wawo emuemu ikpewho ivẹ na no, Sodọm avọ Gomora. A yoma te epanọ ubo kpahe ae u ro te Ọghẹnẹ oma, ọnọ ọ fiobọhọ kẹ ikiẹrẹe kpobi re a dhẹ vabọ no ikpewho nọ a brukpe no na. Ikuigbe e n’iyẹrẹ nọ: “Koyehọ ỌNOWO na ọ tẹ rehọ oso-itho gbe erae no obọ ehru ze,” ku ikpewho eyena. Oyena yọ iruo igbunu, esiwo ikiẹrẹe na gbe ẹraha enọ i fioka ha na.—Emuhọ 19:24.

18. Didi eware igbunu Aizaya uzou avọ 25 o riobọhọ?

¹⁸ Uwhremu na, Ọghẹnẹ o brukpe okpẹwho anwae na Babilọn, okpẹwho nọ o wọhọ nọ a t’ẹme te evaọ Aizaya uzou avọ 25 na. Ọghẹnẹ ọ ruẹaro nọ okpẹwho jọ o ti zihe ro oria ọraha: “Who ru okpẹwho na họ ezuzu whọ jẹ raha okpẹwho nọ a bọ gaga na; ọgua ologbo ewegrẹ na ọ gbẹ rọ okpẹwho ho, a gbẹ bọ e ofa ha.” (Aizaya 25:2) Ahwo nọ a weze kpohọ oria nọ Babilọn ọ jọ vẹre a rẹ sai sisẹri nọ ere o via. Kọ ọraha Babilọn yọ omuvia gheghe? Ijo. Ikpoye, ma rọwo eme Aizaya na inọ: “O! ỌNOWO, whẹ họ ỌGHẸNẸ mẹ; mẹ rẹ kẹ owhẹ oro, me re jiri odẹ ra; keme eware nọ who ru eware igbunu, ẹjiroro ra no anwae ze o re wowoma avọ imuẹro.”—Aizaya 25:1.

Iruo Igbunu Evaọ Obaro

19, 20. Didi orugba ọrọ Aizaya 25:6-8 ma rẹ sai rẹro riẹ?

¹⁹ Ọghẹnẹ o ru eruẹaruẹ obehru na gba evaọ oke nọ u kpemu, yọ o ti ru iruẹru igbunu evaọ obaro na. Oria nọ Aizaya ọ jọ fodẹ “eware igbunu” Ọghẹnẹ na, evaọ eme nọ e wariẹ e riẹ họ, ma ruẹ eruẹaruẹ evaifihọ jọ nọ i re ti rugba, wọhọ epanọ ẹdhoguo mukpahe Babilọn na o rugba na. Didi ‘oware igbunu’ a yeyaa riẹ? Aizaya 25:6 o ta nọ: “Ehru ugbehru itho nana ỌNOWO Ogbaẹmo na ọ jẹ te rehọ emamọ emu kuọ ahwo riẹ, gbe emamọ idi, te elọlọhọ te egaga nọ a there ziezi.”

²⁰ Eruẹaruẹ eyena i ti rugba hrọ evaọ akpọ ọkpokpọ eyaa Ọghẹnẹ na, onọ o nwane rọ aro mai na. Eva oke oyena, ebẹbẹ nọ i bi tunyẹ ahwo-akpọ na i ti no ai uzou. Evaọ uzẹme, eruẹaruẹ nọ e rọ Aizaya 25:7, 8 e kẹ imuẹro nnọ Ọghẹnẹ ọ te rehọ ogaga emama riẹ ru iruo nọ e mai gbunu kpobi: “Ọ vẹ lọ uwhu no ri bẹdẹ, Ọnowo na ỌGHẸNẸ o veti ririe irui oviẹ no aro rai, gbe ekela no oma ahwo riẹ nọ e rọ evaọ akpọ na kpobi; keme na ỌNOWO na ọ ta no.” Uwhremu na, Pọl ukọ na ọ wariẹ eme eyena je dhesẹ iẹe kpahe ezihetha nọ Ọghẹnẹ o ti zihe iwhuowhu na ze uzuazọ, ẹkpare iwhuowhu na. Ẹvẹ iruo eyena na i ti gbunu te!—1 Ahwo Kọrint 15:51-54.

21. Didi iruo igbunu Ọghẹnẹ o ti ru kẹ iwhuowhu na?

²¹ Ẹjiroro ọfa jọ nọ irui uweri e te rọ rayẹ no họ a ti si eyao ugboma ahwo kpobi no. Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, o siwi ibuobu—o rovie aro enọ i tuaro, rovie ezọ enọ i diezọ, ọ rehọ ogaga kẹ enọ e ko. Jọn 5:5-9 o gbiku nọ o siwi ọzae nọ ọ jọ ọmo evaọ ikpe 38. Iriughe e ta nọ onana yọ igbunu, hayo iruo igbunu. Yọ ere o ghinẹ jọ! Ghele na, Jesu ọ ta kẹ ae nọ oware nọ o te mai gbunu họ ẹkpare ze iwhuowhu na: “Onana u gbe owhai enu hu; keme oke o be tha nọ enọ e rọ eva [uki] kpobi i je ti yo uru riẹ, a vẹ te nya via, enọ i ru uwoma, e vẹ kparoma ruọ uzuazọ.”—Jọn 5:28, 29.

22. Fikieme iyogbere gbe enọ uye o be bẹ a je rri kpobaro avọ ẹruore?

²² Oyena o te via hrọ keme ohwo nọ ọ yeyaa riẹ họ Jihova. O rẹ sai mu omai ẹro nọ okenọ ọ te rehọ ogaga ezihetha ulogbo riẹ ruiruo ziezi, o te wha eware igbunu ze. Olezi 72 o riobọhọ oware nọ o ti ru ẹkwoma Ọmọ Ovie riẹ. Evaọ oke oyena ikiẹrẹe na i re ti vihọ. Udhedhẹ o te d’otọ fia. Ọghẹnẹ o ti siwi iyogbere gbe enọ uye o be bẹ. Ọ yeyaa nọ: “Jọ ibi i vihọ eva otọ na; jọ ofou o fou eva ehru igbehru; re ubi riẹ o jọ wọhọ Lebanọn; jọ ahwo a te gbọ no erẹwho na via wọhọ ebe ẹwọ.”—Olezi 72:16.

23. Eme iruo igbunu Ọghẹnẹ o rẹ w’omai re ma ru?

²³ U re vevẹ, ma wo ẹjiroro nọ ma re ro muẹrohọ iruo igbunu Jihova kpobi—eware nọ o ru no evaọ oke anwae, eware nọ o bi ru nẹnẹ, gbe eware nọ o ti ru evaọ obaro kẹle na. “Oghale u te Ọnowo, ỌGHẸNẸ Izrẹl, ọnọ ọye ọvo o re ru eware nọ i re gbunu. Oghale u te odẹ oro riẹ bẹdẹ bẹdẹ; jọ akpọ kpobi ọ vọ avọ oruaro riẹ! Ami, Ami.” (Olezi 72:18, 19) Jọ oyena o jọ uzoẹme nọ ma rẹ rọ ọwhọ ta kpahe kẹ imoni mai gbe amọfa ẹsikpobi. Ẹhẹ, joma “dhesẹ oruaro riẹ via kẹ erẹwho akpọ na, jegbe iruo urirẹ riẹ eva udevie ahwo na!”—Olezi 78:3, 4; 96:3, 4.

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Ẹvẹ enọ nọ a nọ Job i ro fiẹgbahọ ọnyaba eriariẹ ahwo-akpọ?

• Didi iriruo erọ iruo igbunu Ọghẹnẹ nọ a ruvẹ evaọ Job uzou avọ 37-41 i duobọte owhẹ?

• Ẹvẹ ma rẹ j’owọ nọ ma roro kpahe iruo igbunu Ọghẹnẹ jọ no na?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 16]

Eme whọ rẹ ta kpahe oghoghẹrẹ sa-sa ekpalekpa-ame gbe idudu ogaga elo-egbrara na?

[Ọnọ o wo uwoho]

snowcrystals.net

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 19]

Jọ iruo igbunu Ọghẹnẹ e jọ abọjọ ẹmeọta ra ẹsikpobi