Jihova—“Ọnọ Ọ Thọ” Ahwo Riẹ Evaọ Oke Anwae

“Ọghẹnẹ, jọ ovẹrẹ owhẹ who bru omẹ ze. Whẹ họ obọufihọ mẹ gbe ọnọ ọ [be] thọ omẹ.”—OL. 70:5.

 1, 2. (a) Okevẹ idibo Ọghẹnẹ a re ro bo sei kẹ obufihọ? (b) Onọ vẹ o roma via, kọ diẹse ma rẹ jọ ruẹ uyo na?

OKENỌ ọzae avọ aye jọ a kpohọ erẹ, a tẹ jọ obei yo inọ a be gwọlọ ọmọtẹ rai bẹ ọnọ ọ rrọ ikpe 23 nọ o wo ọzae no. A te viẹro ku ohwo jọ nọ ọ kẹle ọmọtẹ na gaga. A tẹ kwa ewha rai ovovẹrẹ re a kpo, yọ evaọ edhere a be lẹ Jihova inọ o fi obọ họ kẹ ae. Edọkita a jọ oma Osẹri jọ nọ ọ rrọ ikpe 20 ruẹ ẹyao jọ nọ ọ te lẹliẹ okie ki ei. Ababọ okioraha, o te bo se Jihova evaọ olẹ. Aye jọ nọ ọye avọ ọmọtẹ riẹ nọ ọ rrọ ikpe 12 a rrọ uwou nọ ọ be gwọlọ iruo o wo ugho nọ ọ rẹ rọ dẹ emu nọ a rẹ re he. Ọ tẹ viẹ se Jihova evaọ olẹ. Ẹhẹ, okenọ idibo Ọghẹnẹ a tẹ rẹriẹ ovao ku edawọ hayo ọbẹwẹ, a re bo sei kẹ obufihọ. Kọ who bo se Jihova no ẹdẹjọ evaọ okenọ eware e jọ owhẹ oma gaga?

² Onọ ulogbo jọ o rehọ oma via: Kọ ma sai gine rẹro inọ Jihova o ti yo olẹ nọ ma lẹ sei kẹ obufihọ? A rẹ jọ Olezi avọ 70 ruẹ uyo onọ nana nọ o rẹ bọ ẹrọwọ mai ga. Ohwo nọ o kere olezi nana họ Devidi, uvi odibo Jihova nọ ọ rẹriẹ ovao ku edawọ gbe ebẹbẹ buobu evaọ uzuazọ riẹ. Oma o wọ ọso-ilezi nana ta kpahe Jihova nọ: “Ọghẹnẹ, . . . whẹ họ obọufihọ mẹ gbe ọnọ ọ [be] thọ omẹ.” (Ol. 70:5) Ma tẹ kiẹ Olezi avọ 70 riwi u ti fi obọ họ kẹ omai ruẹ oware nọ ma jẹ sai bo se Jihova evaọ oke ọbẹwẹ avọ udu inọ ‘ọ te thọ’ omai.

‘Whẹ họ . . . Ọnọ Ọ be Thọ Omẹ’

 3. (a) Ubo obufihọ ovovẹrẹ vẹ o rrọ Olezi avọ 70? (b) Evaifihọ vẹ Devidi o dhesẹ evaọ Olezi avọ 70?

³ Olezi avọ 70 u muhọ je kuhọ avọ ubo nọ ọso-ilezi na o bo se Ọghẹnẹ re ọ dhogbo ze ovovẹrẹ. (Se Olezi 70:1-5.) Devidi ọ yare Jihova inọ o ru “ovẹrẹ” ti siwi ei gbe nnọ o “dheizu hu.” No owọ avọ 2 rite owọ avọ 4, Devidi ọ yare eware isoi, yọ taure ọ tẹ te yare eware nana, ọ rẹ kake ta nnọ “jọ.” Ayare esa ọsosuọ i kiekpahe enọ e jẹ gwọlọ iẹe kpe. Devidi ọ yare Jihova nnọ o fi ewegrẹ riẹ kparobọ je kpe omovuọ họ ae oma fiki emuemu rai. Ayare ivẹ nọ i lele i rie evaọ owọ avọ 4 na i kiekpahe idibo Ọghẹnẹ. Devidi ọ lẹ inọ jọ enọ e be gwọlọ Jihova a ghọghọ je jiri ei. Devidi o ku olezi riẹ na họ be ta kẹ Jihova inọ: “Whẹ họ obọufihọ mẹ gbe ọnọ ọ [be] thọ omẹ.” Muẹrohọ inọ orọnikọ Devidi ọ ta nọ “Jọ ọnọ ọ be thọ omẹ” hẹ, wọhọ ẹsenọ ọ be yare oware ofa jọ. Ikpoye, ọ ta nọ ‘Whẹ họ ọnọ ọ be thọ omẹ,’ be rọ enẹ dhesẹ inọ o fi eva họ ẹme nọ ọ be ta na. Devidi ọ riẹ nọ Ọghẹnẹ o ti fi obọ họ kẹe.

 4, 5. Eme ma jọ Olezi avọ 70 wuhrẹ kpahe Devidi, kọ didi evaifihọ ma wo?

⁴ Eme Olezi avọ 70 o dhesẹ kpahe Devidi? Nọ Devidi ọ nyaku ewegrẹ nọ e gba riẹ mu no inọ a re kpei, ọ rẹroso areghẹ obọriẹ hẹ. Ukpoye, u mu rie ẹro inọ Jihova o ti dhesẹ akpọ kẹ ewegrẹ riẹ evaọ edhere gbe oke nọ u je rie. (1 Sam. 26:10) U mu Devidi ẹro ziezi inọ Jihova o re fi obọ họ je siwi enọ e be gwọlọ iẹe. (Hib. 11:6) Devidi ọ riẹ inọ idibo Ọghẹnẹ a wo ẹjiroro nọ a rẹ rọ ghọghọ je jiri Jihova ẹkwoma amọfa nọ a rẹ ta kẹ kpahe oruaro riẹ.—Ol. 5:11; 35:27.

⁵ Wọhọ Devidi, ma wo imuẹro inọ Jihova họ Ofiobọhọ mai gbe ‘ọnọ ọ be thọ’ omai. Fikiere, ma tẹ rẹriẹ ovao ku ebẹbẹ ilogbo hayo nọ ma tẹ gwọlọ obufihọ, ma rẹ lẹ inọ Jihova ọ dhogbo bru omai ze ovovẹrẹ. (Ol. 71:12) Rekọ nọ ma tẹ lẹ se Jihova inọ o fi obọ họ kẹ omai, eme ọ te sai ru ro fi obọ họ? Re ma tẹ ta kpahe idhere nọ Jihova o re ro fi obọ họ kẹ omai, joma ta kpahe idhere esa nọ ọ rọ dhogbo bru Devidi ze, je fi obọ họ kẹe evaọ oke uye.

Esiwo no Obọ Ewegrẹ

 6. Eme o fi obọ họ kẹ Devidi riẹ nnọ Jihova ọ rẹ thọ ahwo okiẹrẹe?

⁶ Devidi ọ jọ umutho Ikereakere nọ e jariẹ evaọ oke yena wuhrẹ inọ ahwo ikiẹrẹe a rẹ sae rẹroso Jihova kẹ obufihọ. Okenọ Jihova ọ rehọ Ẹvo kpe ahwo omuomu, ọ thọ Noa avọ uviuwou riẹ nọ e jẹ dhozọ riẹ. (Emu. 7:23) Okenọ Jihova ọ rehọ erae gbe isọ-ọre raha ahwo omuomu erọ Sọdọm avọ Gomora, o fi obọ họ kẹ Lọt ohwo okiẹrẹe na avọ emetẹ ivẹ riẹ dhẹ vabọ. (Emu. 19:12-26) Okenọ Jihova o kpe Fẹro avọ egbaẹmo riẹ evaọ Abade Ọwawae na, ọ thọ ahwo riẹ no uwhu uyoma. (Ọny. 14:19-28) Agbẹta nọ Devidi ọ rọ jọ olezi ọfa jiri Jihova wọhọ “Ọghẹnẹ usiwo.”—Ol. 68:20.

 7-9. (a) Ẹjiroro vẹ Devidi o wo nọ o ro fi eva họ ogaga nọ Ọghẹnẹ o re ro siwi? (b) Ono Devidi ọ ta nnọ o siwi rie?

⁷ Devidi ọ tẹ jẹ jọ uzuazọ riẹ ruẹ inọ o re fi eva riẹ kpobi họ ogaga nọ Jihova o re ro siwi. Devidi ọ jọ eware nọ e via kẹe ruẹ inọ Jihova ọ rẹ sae rehọ “abọ riẹ nọ o wo urere he” siwi enọ e be gọe. (Izie. 33:27) Evaọ unuẹse buobu, Jihova o siwi Devidi no obọ “ewegrẹ” riẹ. (Ol. 18:17-19, 48) Joma rehọ oriruo jọ.

⁸ Okenọ eyae Izrẹl a je jiri Devidi fiki nọ ọ kparobọ evaọ ẹmo, ihrieriọ e tẹ da Sọl Ovie na oma fia te epanọ ọ rọ daoma isiava re ọ rehọ ozuẹ fi Devidi kpe. (1 Sam. 18:6-9) Rekọ Devidi ọ vabọ isiava na. Kọ fiki areghẹ gbe ona ẹmo-ofio riẹ Devidi ọ rọ vabọ? Ijo. Ebaibol e ta inọ “avọ ỌNOWO na a gbẹ jọ.” (Se 1 Samuẹle 18:11-14.) Uwhremu na, nọ ahwo Filistia a sai kpe Devidi hi wọhọ epanọ Sọl ọ jẹ gwọlọ, “Sọl ọ te ruẹ nọ ỌNOWO na avọ Devidi a gbẹ rọ.”—1 Sam. 18:17-28.

⁹ Ono Devidi ọ ta nnọ o siwi rie no obọ Sọl? Eme nọ e rrọ ehru Olezi avọ 18 i dhesẹ inọ Devidi “ọ ta eme ole ọnana kẹ ỌNOWO eva ẹdẹ nọ ỌNOWO o siwi rie i no . . . obọ Sọl.” Devidi ọ tẹ rehọ eme nọ e rrọ udu riẹ so ole, inọ: “ỌNOWO họ eri mẹ, oria esino ogaga mẹ, Osiwi mẹ, Ọghẹnẹ mẹ, ẹzẹ ogaga mẹ, ọye me re fi eva họ.” (Ol. 18:2) Kọ o gbẹ rrọ oware nọ o rẹ bọ ẹrọwọ mai ga nọ ma tẹ riẹ inọ Jihova ọ rẹ sai siwi ahwo riẹ?—Ol. 35:10.

Ẹruorote Evaọ Oke Ẹyao

10, 11. Eme o fi obọ họ kẹ omai riẹ okenọ ẹyao nọ Devidi ọ fodẹ evaọ Olezi avọ 41 na o ro kru rie?

¹⁰ Okpẹyao o kru Devidi Ovie na okejọ, onọ ọ fodẹ evaọ Olezi avọ 41. Ẹyao nọ o kru Devidi fihọ ehwa na o ga te epanọ ewegrẹ riẹ jọ a je ro roro inọ “ọ gbẹ sae te kparoma” ha. (Owọ avọ 7 gbe 8) Okevẹ okpẹyao otiọye o ro kie Devidi? Eme nọ e rrọ olezi nana i dhesẹ nnọ o te jọ okenọ uzuazọ Devidi ọ rọ jọ awawa nọ Absalọm ọmọ riẹ ọ jẹ gwọlọ mi ei uvie na.—2 Sam. 15:6, 13, 14.

¹¹ Wọhọ oriruo, Devidi ọ fodẹ ogbẹnyusu eva riẹ, ọnọ a gbẹ jẹ riemu kugbe, nọ o vivi rie. (Owọ avọ 9) Onana o rẹ sae kareghẹhọ omai oware jọ nọ o via kẹ Devidi. Evaọ okenọ Absalọm ọ jẹ gwọlọ mi ei uvie na, Ahitofẹl, ọkiroro nọ Devidi o fi eva họ, o te kuomagbe Absalọm jẹ kpareso Devidi ovie na. (2 Sam. 15:31; 16:15) Dae jọ udu ra ruẹ ovie na nọ ẹyao o kru fihọ ehwa nọ ọ be sae kpama ha, yọ ọ riẹ inọ otu ọkparesuọ e ware riẹ họ be hẹrẹ uwhu riẹ re a sai ru eware iyoma nọ e rrọ udu rai.—Owọ avọ 5.

12, 13. (a) Evaifihọ vẹ Devidi ọ rọ unu riẹ ta via? (b) Idhere vẹ o sae jọnọ Ọghẹnẹ ọ rọ ta udu họ Devidi awọ?

¹² Eva nọ Devidi o fihọ ‘ọnọ ọ be thọ’ ahwo riẹ na u whrehe he. Kpahe uvi ọg’Ọghẹnẹ nọ ọ be mọ, Devidi o kere nọ: “ỌNOWO ọ rẹ te thọ e eva ẹdẹ uye; ỌNOWO ọ te rọ ẹro ro te ei okenọ o kiẹzẹ rọ ẹmọ; eva oke ẹyao riẹ, who re ti siyei no ọyawa riẹ kpobi.” (Ol. 41:1, 3) Wariẹ jọ etenẹ muẹrohọ evaifihọ Devidi, nọ ọ ta nnọ “ỌNOWO ọ te.” U mu Devidi ẹro inọ Jihova ọ te thọe. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

¹³ Orọnikọ Devidi o je rẹro nnọ Jihova ọ te rọ edhere igbunu siwi ei no ẹyao na ha. Ukpoye, u mu Devidi ẹro inọ Jihova ọ te “rọ ẹro ro te ei”—koyehọ, ọ te thọe jẹ kẹe ẹgba nọ ọ rrọ ẹmọ na. Devidi ọ ginẹ gwọlọ obufihọ otiọye na. U te no ẹyao nọ o mi rie ẹgba no, ewegrẹ e ware riẹ họ enọ e jẹ ta eme iyoma kpobi kpahe iẹe. (Owọ avọ 5 gbe 6) O sae jọnọ Jihova o fi obọ họ kẹ Devidi kareghẹhọ eware nọ e rẹ sae sasa iẹe oma. Devidi ọ ta nọ: “Whọ sẹro mẹ fiki ẹgbakiete mẹ.” (Owọ avọ 12) O sae jẹ jọnọ udu u kie Devidi vi nọ o roro inọ, dede nọ ẹyao o mi rie ẹgba no gbe nnọ ewegrẹ riẹ a be ta eme iyoma kpahe iẹe, Jihova o rri rie wọhọ ohwo nọ o kiete. Ẹyao Devidi o te ti kpo. Kọ o gbẹ rrọ oware uduotahawọ re ma riẹ nnọ Jihova ọ rẹ sẹro enọ e be mọ?—2 Kọr. 1:3.

A Kẹ Riẹ Emu gbe Eware Efa

14, 15. Okevẹ eware e rọ jọ Devidi avọ ahwo riẹ oma gaga, kọ ẹvẹ a ro fi obọ họ kẹ ae?

¹⁴ Okenọ a rehọ iẹe mu ovie Izrẹl, Devidi ọ jẹ re emu jẹ da udi nọ e mai woma kpobi yọ o je tube zizie amọfa re a lele iei re emu. (2 Sam. 9:10) Rekọ Devidi ọ tẹ jẹ riẹ epanọ ọbẹwẹ ọ rẹ jọ ohwo oma. Okenọ Absalọm ọmọ riẹ o se ahwo gb’oma re ọ ruẹsi mi ei uvie na, Devidi avọ ahwo nọ e jọ abọ riẹ a tẹ dhẹ no Jerusalẹm. A dhẹ kpohọ ẹkwotọ Giliad nọ o jọ ofẹ ovatha-ọre Ethẹ Jọdan. (2 Sam. 17:22, 24) Fikinọ a jẹ dhẹ no oria ruọ oria, ohọo gbe uruame o te ti mu Devidi avọ ahwo riẹ họ ekpe, a tube wo oria nọ a re kiẹzẹ dede he. Kọ diẹse a rẹ sae jọ ruẹ eware nana evaọ udhude na?

¹⁵ Devidi avọ ahwo riẹ a tẹ te dhẹ te okpẹwho Mahanem. Etẹe a jọ nyaku ezae esa nọ e g’ẹro ziezi—Shobai, Makaya, gbe Bazilai. U no rai eva ze inọ a re fi uzuazọ rai họ ọza ro fi obọ họ kẹ ovie nọ Ọghẹnẹ o ro mu, keme otẹrọnọ Absalọm o zihe ruọ ovie, o ti ru akpọ bẹ ohwo kpobi nọ ọ jọ abọ Devidi. Nọ a ruẹ inọ Devidi avọ ahwo riẹ a rrọ ọbẹwẹ, ezae esa nana a tẹ rehọ emuore gbe eware efa ro se ai, ehwa, eka, ibi ebali emu, egua gbe egua-eyaya, eka eyaya, ọnyọ, ameivie-eruẹ, gbe igodẹ. (Se 2 Samuẹle 17:27-29.) Oware nọ ezae esa nana a ru na o were Devidi eva gaga. Kọ ẹvẹ oware nọ a ru kẹ Devidi na o rẹ rọ thọrọ iẹe ẹro?

16. Ono ma rẹ sae ginẹ ta nnọ o ru nọ Devidi avọ ahwo riẹ a ro wo emuore gbe eware efa?

¹⁶ Kọ ono ma rẹ sae ginẹ ta nnọ o ru nọ Devidi avọ ahwo riẹ a ro wo emuore gbe eware efa? U mu Devidi ẹro inọ Jihova ọ be rẹrote ahwo riẹ. Jihova ọ rẹ sae duobọte udu idibo riẹ re a dhogbo bru ibe eg’Ọghẹnẹ rai nọ eware e rrọ oma gaga. Nọ o je roro kpahe oware nọ o via evaọ ẹkwotọ Giliad, avro ọ riẹ hẹ inọ Devidi ọ ruẹ nnọ ẹwo nọ ezae esa nana a dhesẹ kẹe na yọ imuẹro uyoyou ẹruọsa Jihova. Evaọ ubrobọ ekuhọ uzuazọ riẹ, Devidi o kere nọ: “Mẹ jọ ọmaha, enẹna mẹ who uno; dede na mẹ te ruẹ okiẹrẹe [te ọye omariẹ] nọ a se he, hayo kọ emọ riẹ e jẹ yare re a tẹ re he.” (Ol. 37:25) Kọ o gbẹ rrọ oware omosasọ re ma riẹ inọ Jihova ọ rẹ sae rẹrote idibo riẹ kpobi?—Itẹ 10:3.

“Ọnowo Ọ Riẹ Epanọ O re ro Siwẹ Ahwo”

17. Eme Jihova o dhesẹ via no unuẹse buobu?

¹⁷ U te no Devidi no, Jihova ọ thọ idibo riẹ buobu evaọ oke anwae. No anwọ oke Devidi ze, Ọghẹnẹ o dhesẹ via unuẹse buobu no inọ eme nọ Pita ukọ na o kere na uzẹme: “Ọnowo ọ riẹ epanọ o re ro siwẹ ahwo-Ọghẹnẹ no edawọ.” (2 Pita 2:9) Joma rehọ iriruo ivẹ efa.

18. Ẹvẹ Jihova ọ rọ thọ ahwo riẹ evaọ edẹ Hẹzikaya?

¹⁸ Okenọ ogbaẹmo Asiria nọ o jọ gaga a fi ikpewho Juda jọ kparobọ no je bi se ofu họ igbabọ kẹ Jerusalẹm, Hẹzikaya Ovie na ọ tẹ lẹ nọ: “O ỌNOWO Ọghẹnẹ mai, siwi omai . . . re ivie akpọ na kpobi a ruẹse riẹ nọ whẹ ọvo họ ỌNOWO na.” (Aiz. 37:20) Oware nọ o mae jọ Hẹzikaya oja họ odẹ Ọghẹnẹ. Jihova ọ kuyo olẹ yena nọ ọ lẹ n’udu ze na. Evaọ aso ọvo, ukọ-odhiwu ọvo o te kpe egbaẹmo Asiria nọ i bu te idu udhe-uzii gbe isoi (185,000), ọ tẹ rọ enẹ thọ ahwo Jihova.—Aiz. 37:32, 36.

19. Didi unuovẹvẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a gaviezọ kẹ nọ a rọ v’abọ no uye?

¹⁹ Umutho edẹ jọ taure o te ti whu, Jesu ọ kẹ unuovẹvẹ nọ o te jọ erere kẹ ilele riẹ nọ e rrọ Judia. (Se Luk 21:20-22.) Nọ ikpe buobu e vrẹ no, ahwo Rom a tẹ wọ ẹmo ziọ Jerusalẹm evaọ ukpe 66 C.E. fikinọ ahwo Ju a kpareso ai. Egbaẹmo nọ e jọ otọ Cestius Gallus a te muọ ugbẹhẹ etẹmpol na họ ekporo; rekọ idudhe na a te kuomarẹriẹ. Nọ a ruẹ onana wọhọ uvẹ nọ a rẹ rọ dhẹ vabọ no ọraha nọ Jesu ọ ruẹaro riẹ na, uvi Ileleikristi a tẹ dhẹ kpohọ obọ igbehru. Egbaẹmo Rom a te zihe ze evaọ 70 C.E. Oke nana a kuomarẹriẹ hẹ, a tẹ raha Jerusalẹm muotọ. Ileleikristi nọ e kezọ kẹ unuovẹvẹ Jesu a v’abọ no uye ulogbo yena.—Luk 19:41-44.

20. Fikieme ma jẹ sae rẹroso Jihova wọhọ ‘ọnọ ọ be thọ’ omai?

²⁰ Eware nọ ma wuhrẹ kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o ro fi obọ họ kẹ ahwo riẹ evaọ oke anwae na e bọ ẹrọwọ mai ga no. Eware nọ o ru evaọ oke anwae na e rẹ lẹliẹ omai rẹroso iẹe. Makọ ebẹbẹ nọ e rẹ sai te omai enẹna hayo evaọ obaro, ma rẹ sai fi eva mai kpobi họ Jihova wọhọ ‘ọnọ ọ be thọ’ omai. Rekọ ẹvẹ Jihova ọ be rọ thọ omai? Kọ ẹvẹ kpahe ahwo nọ ma fodẹ evaọ obọ emuhọ uzoẹme nana? Ẹvẹ eware e jọ kẹ ae uwhremu na? Ma te riẹ kpahe onana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

• Evaifihọ vẹ Olezi avọ 70 o kẹ omai?

• Ẹvẹ a rọ thọ Devidi evaọ okenọ ọ jẹ mọ?

• Iriruo vẹ i dhesẹ inọ Jihova ọ rẹ sae thọ ahwo riẹ no obọ ewegrẹ?

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 6]

Jihova o yo olẹ Hẹzikaya