Jihova—Ọnọ O Wo Ẹgba Ologbo Na
“Fiki ẹgba ologbo riẹ, ọvuọvo o vo rie ei ẹro ho.”—AIZAYA 40:26.
1, 2. (a) Ẹgba ogaga vẹ mai kpobi a rọ oma hwa? (b) Dhesẹ oware nọ Jihova ọ jẹ rọ uvi Ehri ogaga kpobi.
OGAGA yọ oware jọ nọ ibuobu mai a re rri vo. Wọhọ oriruo, ma rẹ kaki roro kpahe ogaga ẹlẹtriki nọ o rẹ k’omai elo gbe ẹroro hayo ekwakwa ẹlẹtriki mai nọ ma re dhehọ iẹ na tere he. Okenọ a tẹ rehọ ikpẹ idudhe, ma je vuhumu nnọ ababọ ogaga ikpẹ, ikpewho mai na i re fu no. Abọ ologbo ẹlẹtriki nọ izuazọ mai e rẹro so na o rọ oma hwa ehri ogaga otọakpọ nọ a rẹ mai fievahọ na—ọre na.a Evaọ emaharo kpobi, ẹgba elo nana ọ rẹ re ima isoi egalọno ewhri, o vẹ vravra ẹgba ogaga nọ o rẹ sẹro uzuazọ fihọ otọakpọ na.
2 Diẹse ogaga ọre nana kpobi u no ze? Ono o ru ẹgba elo ọnana? Jihova Ọghẹnẹ. Be ta kpahe iẹe, Olezi 74:16 o ta nọ: “Aso gbe uvo e ra; who fi eware nọ i re lo gbe ọre họ.” Ẹhẹ, Jihova họ uvi Ehri ogaga kpobi, wọhọ epanọ ọ rọ Ehri uzuazọ kpobi na. (Olezi 36:9) Ma re rri ogaga riẹ vo vievie he. Ẹkwoma Aizaya ọruẹaro na, Jihova ọ kareghẹhọ omai re ma rri ekwakwa obọ odhiwu, wọhọ ọre gbe isi na, re ma je roro kpahe oghẹrẹ nọ e rọ ziọ ẹrria. “Wha kpare aro rai kpo ehru re wha ri: ono ọ ma enana kpobi? Ono ọ rehọ enana kpobi ọvuọvo ze, o je mu edẹ kẹ ai kpobi; fiki ẹgba ologbo riẹ, ọvuọvo o vo rie ei ẹro ho.”—Aizaya 40:26; Jerimaya 32:17.
3. Oghẹrẹ vẹ ma re ro wo erere no odhesẹvia ogaga Jihova ze?
3 Nọ o rọnọ Jihova o wo ẹgba ologbo na, ma re wo evaifihọ kpobi inọ ọre na ọ te gbẹ k’omai elo gbe ẹroro nọ izuazọ mai e rọ oma hwa. Ghele na, oma nọ ma rọ hwa ogaga Ọghẹnẹ u vi ẹgwọlọ ugboma mai ọvo. Ẹtanigbo mai no uzioraha gbe uwhu, gbe ẹruore kẹ obaro, gbe eva nọ ma fihọ Jihova e roma hwa ogaga riẹ. (Olezi 28:6-9; Aizaya 50:2) Iriruo buobu e vọ Ebaibol na nọ e kẹ imuẹro ogaga Jihova nọ ọ rẹ rọ ma jẹ tanigbo, ro siwi ahwo riẹ jẹ raha ewegrẹ riẹ.
Ogaga Ọghẹnẹ U Dhesẹ Oma Via Evaọ Emama
4. (a) Ẹvẹ o jọ Devidi oma nọ ọ jẹ hai rri ehru na evaọ aso? (b) Eme ekwakwa obehru na i dhesẹ via kpahe ogaga Ọghẹnẹ?
4 Pọl ukọ na o ru rie vevẹ nnọ a rẹ sae ‘ruẹ ogaga oride Ọnọma omai vevẹ evaọ eware nọ ọ ma.’ (Ahwo Rom 1:20) Ikpe udhusoi buobu nọ i kpemu, Devidi ọso-ilezi na, nọ ọ jọ othuru-igodẹ, nọ ọ jẹ hai rri ehru kẹse kẹse evaọ aso, ọ riẹ urirẹ ehrugbakpọ na gbe ogaga Ọnọ-Oru rie. O kere nọ: “Nọ ome ri ihru ra, iruo iziabọ ra; ọvẹre gbe isi e nọ who ro mu; eme ohwo ọ rọ nọ whọ jẹ be kezọ riẹ; gbe ọmọ ohwo [nọ] whọ jẹ be sẹro riẹ?” (Olezi 8:3, 4) Ghelọ umutho eriariẹ riẹ kpahe ekwakwa obehru na, Devidi o vuhumu nnọ o kpotọ gaga vi Ọnọma ehrugbakpọ orerede mai na. Nẹnẹ, ekiotọ ehrugbakpọ a riẹ gaga no kpahe epanọ ehrugbakpọ na ọ rro te gbe ogaga nọ u kru rie dikihẹ. Wọhọ oriruo, a ta k’omai nnọ evaọ emaharo kpobi ọre mai o re ku erri nọ ẹroro riẹ o te ẹko ima 100,000 erọ TNT.b Abọ ọsese gheghe ọrọ ogaga oyena u bi te otọakpọ na; ghele na oyena u te epanọ o be rọ sẹro uzuazọ kpobi evaọ okogho-akpọ mai na. Rekọ, orọnikọ ọre mai na họ esi nọ ọ mai wo ogaga evaọ idhiwu na ha. Erri nọ isi jọ i re ku evaọ emaharo ọvuọvo họ erri nọ ọre na o re ku evaọ okpẹdoke soso. Whọ dai roro kpahe ogaga nọ Ọnọ ọ ma ekwakwa obọ odhiwu itieye na o wo! Elaihu ọ tehe enu gbagba anọ: “Erumeru na—ma rẹ sae rue riẹ hẹ; ọ rẹ ruaro avọ ogaga gbe ẹrẹreokie, ọ rẹ nyathọ fiki ẹrẹreokie obuobu riẹ hẹ.”—Job 37:23.
5. Didi imuẹro ogaga Jihova ma rẹ ruẹ evaọ iruo riẹ?
5 Ma tẹ ‘guọlọ riẹ iruo Ọghẹnẹ’ wọhọ epanọ Devidi o ru, ma rẹ ruẹ imuẹro ogaga riẹ evaọ oria kpobi—evaọ ofou gbe ẹkporo, evaọ egbrara gbe elo egbrara, evaọ ithẹ ilogbo gbe igbehru ilogbo. (Olezi 111:2; Job 26:12-14) Ofariẹ, wọhọ epanọ Jihova ọ kareghẹhọ Job na, erao e rẹ kẹ imuẹro ogaga Riẹ. Usu enana họ eniame. Jihova ọ ta kẹ Job nọ: “Eri riẹ ọ rọ eva eku riẹ . . . Igbegbe riẹ e wọhọ okpọna.” (Job 40:15-18) A riẹ ogaga idudu ọrọ eruẹ ẹwọ na ziezi evaọ oke Ebaibol re, yọ Devidi ọ lẹ re a thọe no ‘enu okpohrokpo, je no izei eruẹ ẹwọ.’—Olezi 22:21; Job 39:9-11.
6. Eme a rehọ eruẹ dhesẹ evaọ Ikereakere na, kọ fikieme? (Rri ẹme-otofa na.)
6 Fiki ogaga riẹ, a jọ Ebaibol na rọ eruẹ dhesẹ ogaga Jihova.c Eruẹaruẹ Jọn ukọ na ọrọ agbara-uvie Jihova u dhesẹ emama uzuazọ ene, ọvo rai jọ o wo ovao eruẹ. (Eviavia 4:6, 7) U re vevẹ, okwakwa ovo jọ evaọ usu ekwakwa ene Jihova nọ a rọ chẹrub enana dhesẹ họ ogaga. Enọ i kiọkọ họ uyoyou, areghẹ, gbe uvi-ẹdhoguo. Nọ ogaga o rọ abọ ologbo ekwakwa-oma Ọghẹnẹ na, otoriẹ uvevẹ orọ ogaga riẹ gbe epanọ ọ be rọ rehọ iẹe ruiruo u re si omai kẹle iẹe je fiobọhọ k’omai raro kele oriruo riẹ re ma rehọ ogaga nọ ma wo kpobi ruiruo ziezi.—Ahwo Ẹfẹsọs 5:1.
‘ỌNOWO Ọgbaẹmo, Oride Na’
7. Ẹvẹ o sai ro mu omai ẹro inọ ewoma o ti fi eyoma kparobọ?
7 Evaọ Ikereakere na, a se Jihova “Ọghẹnẹ Erumeru,” odẹ-ovao nọ o kareghẹhọ omai nnọ ma re rri ogaga riẹ vo ho hayo vro ẹgba riẹ nọ o re ro fi ewegrẹ riẹ kparobọ. (Emuhọ 17:1; Ọnyano 6:3) O rẹ sae wọhọ nnọ uyerakpọ umuemu Setan u dikihẹ kothi, rekọ evaọ aro Jihova “erẹwho na [e wọhọ] ogẹ-ame nọ usu no ogẹgẹ ze, a re kele ai wọhọ ovu nọ ọ yagha owawọ eware.” (Aizaya 40:15) Uyere u te ogaga Ọghẹnẹ, avro ọ riẹ hẹ sọ ewoma o re ti fi eyoma kparobọ. Evaọ okenọ emuemu ọ tẹ d’otọ fia, ma rẹ sai wo omosasọ evaọ ẹriẹ inọ “ỌNOWO Ogbaemo, Oride ọvo Izrẹl na” o ti si emuemu no bẹdẹ bẹdẹ.—Aizaya 1:24; Olezi 37:9, 10.
8. Egbaẹmo obọ odhiwu vẹ e rọ otọ Jihova, kọ didi imuẹro ma wo kpahe ogaga rai?
8 Ẹme na ‘ỌNOWO ogbaẹmo,’ onọ o jọ Ebaibol na roma via asia 285 na, yọ ekareghẹhọ ọfa ọrọ ogaga Ọghẹnẹ. ‘Ogbaẹmo’ nọ a jọ etenẹ t’ẹme te na họ ẹko emama ẹzi nọ e rọ otọ Jihova. (Olezi 103:20, 21; 148:2) Evaọ aso ọvo, ẹnjẹle ọvo evaọ usu enana o kpe isoja Asiria 185,000 nọ e jẹ wọ ẹmo ziọ Jerusalẹm. (2 Ivie 19:35) Ma te vuhu ogaga ogbaẹmo obehru Jihova mu, ma rẹ kake dhozọ otu ọwọsuọ họ. Elaesha ọruẹaro na ọ daezọ họ okenọ ogbaẹmo jọ soso nọ o jẹ gwọlọ iẹe a koi họ keme, wo ohẹriẹ no odibo riẹ, ọ rehọ ibiaro ẹrọwọ ruẹ ogbaẹmo ulogbo obehru nọ o be thae uke.—2 Ivie 6:15-17.
9. Fikieme ma je fievahọ uketha Ọghẹnẹ, wọhọ Jesu?
9 Epọvo na re, Jesu ọ riẹ nọ o wo uketha enjẹle evaọ okenọ otu-ugbarugba nọ e wha egbọdọ gbe elọkọ a bru ei ziọ ọgbọ Getsemane. Nọ ọ ta kẹ Pita re o zihe ọgbọdọ riẹ fihọ oria riẹ no, Jesu ọ tẹ ta kẹe nọ, u te fo, Ọ rẹ sae lẹ Ọsẹ riẹ kẹ ‘eko ẹnjẹle ikpegbivẹ.’ (Matiu 26:47, 52, 53) Ma te wo ovuhumuo ọvo na kẹ egbaẹmo obọ odhiwu nọ e rọ otọ Ọghẹnẹ, ma rẹ sai fi eva mai kpobi họ uketha Ọghẹnẹ re. Pọl ukọ na o kere nọ: “Kọ ovẹ mẹ rẹ ta kpahe eware nana? Otẹrọnọ Ọghẹnẹ ọ rọ abọ mai no, kọ ono ọ rẹ rọ suọ omai?”—Ahwo Rom 8:31.
10. Amono Jihova ọ rẹ rọ ogaga riẹ thọ?
10 Fikiere, ma wo ẹjiroro kpobi nọ ma re ro fievahọ uketha Jihova. Ọ rẹ rọ ogaga riẹ ru ewoma ẹsikpobi jẹ nya lele ekwakwa efa riẹ—uvi-ẹdhoguo, areghẹ, gbe uyoyou. (Job 37:23; Jerimaya 10:12) Nọ ezae nọ i wo ẹgba e rẹ rọ uye bẹ iyogbere gbe iwhrori fiki erere oriobọ na, Jihova ‘ọ rẹ kpare iwhrori na no ovu’ ọ tẹ jẹ ‘vọ avọ ogaga nọ o re ro siwi.’ (Olezi 113:5-7; Aizaya 63:1) Wọhọ epanọ Meri, oni omarokpotọ Jesu, o vuhumu na, “ọnọ o wo ogaga” na ọ rẹ rọ ababọ oriobọ rọ ogaga fiobọhọ kẹ enọ e be dhozọ riẹ, hrẹ otu oheri kpotọ jẹ kpare iwhrori.—Luk 1:46-53.
Jihova O Re Dhesẹ Ogaga Riẹ kẹ Idibo Riẹ
11. Imuẹro ogaga Ọghẹnẹ vẹ emọ Izrẹl a ruẹ evaọ ukpe 1513 B.C.E.?
11 Ẹsibuobu, Jihova o dhesẹ ogaga riẹ kẹ idibo riẹ no. Oke utioye na jọ họ eva Ugbehru Saena evaọ 1513 B.C.E. Evaọ etoke ukpe oyena emọ Izrẹl a kake ruẹ imuẹro ogaga Ọghẹnẹ no vẹre. Iye ọraha ikpe na i dhesẹ obọ ulogbo Jihova gbe oyẹlẹ eghẹnẹ Ijipti via no. Rekọ u kri hi, edhere igbunu nọ a rọ fa Abade Ọwawae na vrẹ gbe ọraha egbaẹmo Fẹro o tẹ kẹ imuẹro efa kpahe ẹgba Ọghẹnẹ. Emerae esa evaọ obaro, evaọ otọ Ugbehru Saena, Jihova o te zizie emọ Izrẹl re a jọ ‘obọdẹ ahwo riẹ eva udevie erẹwho na kpobi.’ Evaọ abọ rae, a y’eyaa nnọ: “Onọ ỌNOWO na ọ ta kpobi ma re ruẹ.” (Ọnyano 19:5, 8) Kẹsena, Jihova ọ tẹ jọ iraro rai dhesẹ ogaga riẹ. Evaọ udevie egbrara gbe ehru nọ o bi rienẹ gbe edo ologbo ọgba, Ugbehru Saena u te je kuye iwiri je bi nuhu. Ahwo na, nọ a dikihẹ ugbo na, a te je nuhu. Rekọ Mosis ọ tẹ ta kẹ ae nnọ oware nana nọ a ruẹ na u re wuhrẹ ai ozodhẹ Ọghẹnẹ, ozodhẹ nọ o rẹ wọ ae re a yoẹme kẹ Ọghẹnẹ uzẹme ọvo nọ o wo ogaga kpobi na, Jihova.—Ọnyano 19:16-19; 20:18-20.
12, 13. Eme ọ lẹliẹ Elaeja dhẹ no iruo riẹ, rekọ ẹvẹ Jihova ọ rọ kẹe ogaga?
12 Ikpe buobu evaọ obaro, evaọ oke Elaeja, Ugbehru Saena o tẹ ruẹ odhesẹvia ogaga Ọghẹnẹ ọfa. Ọruẹaro na ọ ruẹ odhesẹvia ogaga Ọghẹnẹ no vẹre. Evaọ ikpe esa gbe ubro, Ọghẹnẹ o “wuhu ihru na” fiki ekieno-ẹrọwọ orẹwho emọ Izrẹl. (2 Iruẹru-Ivie 7:13) Evaọ etoke okpakpọ na, ekọlọbe e jẹ ko Elaeja evaọ ukiekpotọ Kẹrit, uwhremu na a tẹ rọ edhere igbunu ru eka aye-uku jọ nọ a wuhu gbe ewhri riẹ wo ẹvi re ọ sae ruẹ emuore. Jihova ọ tubẹ kẹ Elaeja ẹgba re ọ kpare ọmọzae aye-uku nana. Uwhremu na, evaọ odawọ odhesẹvia ọkwa-Ọghẹnẹ evaọ Ugbehru Kamẹl, erae i te no ehru ze te mahe idhe Elaeja. (1 Ivie 17:4-24; 18:36-40) Ghele na, u kri hi, ozọ u te je mu Elaeja, udu u te noi awọ, okenọ Jezibẹl ọ ta nnọ o re kpei. (1 Ivie 19:1-4) Ọ tẹ dhẹ no orẹwho na, bi roro nọ iruo riẹ wọhọ ọruẹaro i kuhọ no. Re ọ kẹe imuẹro jẹ kẹe ẹgba, Jihova o te dhesẹ ogaga riẹ kẹe.
13 Okenọ Elaeja o dhere eghogho jọ, ọ tẹ ruẹ odhesẹvia urirẹ ọrọ egaga esa nọ Jihova o bi ro ruiruo: ofou ọgaga, otọ nọ u nuhu, gbe ukuhọ riẹ kọ erae. Dedena, okenọ Jihova ọ t’ẹme kẹ Elaeja, o ru rie avọ “uru okakao.” Ọ kẹ riẹ iruo efa ọ tẹ jẹ vuẹe nnọ egegagọ ẹrọwọ Jihova efa nọ e rọ ẹkwotọ na i bu te 7,000. (1 Ivie 19:9-18) Udu u te no omai awọ wọhọ Elaeja fiki ababọ iyẹrẹ nọ ma be jọ odibọgba mai wo, ma rẹ sae lẹ Jihova kẹ “ogaga ulogbo nọ othesiwa”—ogaga nọ o rẹ sae k’omai ẹgba ruabọhọ usiuwoma ota na ababọ eriosehọ.—2 Ahwo Kọrint 4:7.
Ogaga Jihova O Kẹ Imuẹro Orugba Eyaa Riẹ
14. Eme odẹ omobọ Jihova u dhesẹ, kọ ẹvẹ ogaga riẹ u ro w’obọ kpahe odẹ riẹ?
14 Ogaga Jihova u w’obọ okpekpe kugbe odẹ riẹ gbe orugba oreva riẹ. Odẹ oghaghae na, Jihova, onọ otofa riẹ o rọ “O re Ru Zihe Ro,” u dhesẹ nnọ o re ru oma riẹ zihe ro Ọrọ Orugba eyaa riẹ. Uvumọ oware hayo uvumọ ohwo ọ sae whaha Ọghẹnẹ erugba ẹjiroro riẹ hẹ, dedenọ otu egbavro a re rri rae fihọ ogbẹta gheghe. Wọhọ epanọ Jesu ọ ta kẹ ikọ riẹ okejọ, “eware kpobi e rẹ lọlọhọ eva obọ Ọghẹnẹ.”—Matiu 19:26.
15. Ẹvẹ a rọ kareghẹhọ Abraham avọ Sera inọ uvumọ oware o ro vi Jihova abọ họ?
15 Re a dhesẹ iẹi, Jihova ọ yeyaa kẹ Abraham avọ Sera okejọ nnọ o ti ru emọ rai zihe ruọ okpẹwho ulogbo. Rekọ, a jọ ababọ emọ ikpe buobu. Aimava a kpako gaga no nọ Jihova ọ ta kẹ ae nnọ eyaa na i ti rugba kẹle, Sera ọ tẹ hwẹ. Evaọ uyo, ẹnjẹle na ọ tẹ ta nọ: “Kọ oware jọ o rẹ bẹ Ọghẹnẹ eruo?” (Emuhọ 12:1-3; 17:4-8; 18:10-14) Ikpe egba ene evaọ obaro, okenọ Mosis o koko emọ Abraham họ—enọ i zihe ruọ orẹwho ulogbo no—fihọ Ukiekpotọ Moab, ọ tẹ kareghẹhọ ae nnọ Ọghẹnẹ o ru eyaa riẹ gba no. Mosis ọ ta nọ: “Keme fiki epanọ [Jihova] o you esẹ rai ọ tẹ sanọ uyẹ rai nọ u no ai no, ọyeomariẹ ọ tẹ rehọ owhai no obọ Ijipti ze, avọ ogaga ulogbo, nọ ọ jọ iraro rai le erẹwho nọ ero jẹ ga vi owhai, re ọ rọ owhai ruọ ereuku, wọhọ epanọ o rọ nẹnẹ na.”—Iziewariẹ 4:37, 38.
16. Fikieme ahwo Sadusi a ro kie ruọ ẹthọthọ avro ẹkparomatha iwhuowhu na?
16 Ikpe buobu evaọ obaro, Jesu ọ whọku ahwo Sadusi, enọ e rọwo ẹkparomatha na ha. Fikieme a rọ se nnọ a rẹ rọwo eyaa Ọghẹnẹ inọ ọ te kpare iwhuowhu na ze? Jesu ọ ta kẹ ae nọ: “Wha riẹ ikere-akere na gbe ogaga Ọghẹnẹ hẹ.” (Matiu 22:29) Ikereakere na e k’omai imuẹro nnọ ‘enọ e rọ uki ekareghẹhọ kpobi a ti yo urru Ọmọ ohwo a vẹ lahwe.’ (Jọn 5:27-29) Ma tẹ riẹ oware nọ Ebaibol na ọ ta kpahe ẹkparomatha, eva nọ ma fihọ ogaga Ọghẹnẹ o rẹ k’omai imuẹro nnọ iwhuowhu na a te kparoma ze. Ọghẹnẹ ọ te “lọ uwhu no ri bẹdẹ, . . . keme na ỌNOWO na ọ ta no.”—Aizaya 25:8.
17. Ẹdẹ obaro vẹ evaifihọ Jihova o te rọ j’oja evaọ edhere obọdẹ?
17 Evaọ obaro kẹle na, oke o te tha nọ mai kpobi a ti ro fievahọ ogaga esiwo Ọghẹnẹ evaọ edhere obọdẹ. Setan Ẹdhọ na ọ te wọ ohọre bru ahwo Ọghẹnẹ ze, enọ e te wọhọ nnọ a wo ohwo ho. (Izikiẹl 38:14-16) Ọghẹnẹ o ve ti dhesẹ ogaga ulogbo riẹ rọ thọ omai, ahwo kpobi a vẹ te riẹ nọ ọye họ Jihova. (Izikiẹl 38:21-23) Enẹna họ oke nọ ma rẹ rọ bọ ẹrọwọ gbe evaifihọ mai họ Ọghẹnẹ Erumeru na re ma seba enuhu evaọ oke idabolo ọyena.
18. (a) Didi irere ma re wo no eroro kpahe ogaga Jihova ze? (b) Didi enọ ma ti roro kpahe evaọ uzoẹme n’otha na?
18 Ababọ avro, ẹjiroro buobu e riẹ nọ ma re ro roro kpahe ogaga Jihova. Nọ ma bi roro kpahe iruo riẹ na, oma o rẹ wọ omai avọ omarokpotọ re ma jiri Ọnọma Oride na jẹ kẹe uyere fikinọ ọ be rehọ ogaga riẹ ruiruo evaọ edhere areghẹ avọ uyoyou utioye na. Ozọ u re mu omai hi ma te fievahọ Jihova ọgbaẹmo na. Ẹrọwọ mai evaọ eyaa riẹ ọ rẹ jọ kothi. Rekọ kareghẹhọ nnọ a ma omai evaọ uwoho Ọghẹnẹ. Fikiere, ma wo ogaga re—dede nọ u tulo ho. Ẹvẹ ma sae rọ raro kele Ọnọma omai evaọ edhere nọ ma re dhesẹ ogaga mai? Ma te ta kpahe onana evaọ uzoẹme n’otha na.
[Oruvẹ-obotọ]
a A jọ oria kpobi rehọ iẹe nnọ ogaga utioye na—eria nọ ikpẹ i re no ze—i re wo ẹgba rai no ọre na ze.
b Wo ohẹriẹ, erri nọ ọ rọ eva ebọmbo nọ e mae ga kpobi nọ a sa no o bu te ẹko 57 ọrọ TNT.
c Ogholi nọ a jọ Ebaibol ta kpahe na họ ilogbo na (Latin urus). Ikpe idu ivẹ nọ i kpemu, a ruẹ erao enana evaọ Gaul (France a re se i enẹna), yọ Julius Caesar o kere enẹ ro dhesẹ ai: “Eni ọ nwane rro vi uri [ogholi] enana gaga ha, rekọ evaọ oma, eriwo gbe ovioma rai e wọhọ iruẹ. A re gbiku ogaga gbe awọ-osio rai hi: a te gbẹro ku ohwo hayo arao, a re vu ai wa ha.”
Whọ Sae k’Iyo Enọ Enana?
• Ẹvẹ emama e rọ kẹ imuẹro ogaga Jihova?
• Egbaẹmo vẹ Jihova ọ sae rọ thọ ahwo riẹ?
• Okejọ vẹ Jihova o jo dhesẹ ogaga riẹ?
• Didi imuẹro ma wo inọ Jihova o ti ru eyaa riẹ gba?
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 21]
“Wha kpare aro rai kpo ehru re wha ri: ono ọ ma enana kpobi?”
[Ọnọ o wo uwoho]
Ifoto nọ Malin ọ rehọ, © IAC/RGO 1991
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 24]
Eroro kpahe odhesẹvia ogaga Jihova o rẹ bọ ẹrọwọ fihọ eyaa riẹ.