A Ma Omai “Evaọ Edhere Igbunu”

“A ma omẹ evaọ edhere igbunu.”—OLEZI 139:14, NW.

 1. Fikieme ahwo buobu nọ a fi ẹro hotọ a rọ ta nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware igbunu nọ e rrọ otọakpọ na?

AKPỌ na ọ vọ avọ emama igbunu. Ẹvẹ enana e rọ ziọ akpọ? Ahwo jọ a ta nọ a rẹ sai dhesẹ epanọ e rọ ze akpọ ababọ Ọmemama nọ o wo areghẹ nọ ọ ma rai. Amọfa a wo eriwo inọ ababọ Ọmemama nọ a rẹ ta ẹme te evaọ ẹme ọnana, ma rẹ sai wo otoriẹ emama vọvọ họ. A rọwo inọ emama nọ e rrọ otọakpọ i bu ona, rrọ oghoghẹrẹ, je tube gbunu gaga te epanọ a gbẹ sae rọ ta nọ i mu rrọ họ. Rọkẹ ahwo buobu, te ekiotọ-eriariẹ, imuẹro na i dhesẹ nọ Ọmemama oyoyou jọ, nọ o wo areghẹ gbe ogaga họ ọnọ ọ ma ehrugbakpọ na.a

 2. Eme ọ wọ Devidi jiri Jihova?

² Devidi ovie Izrẹl oke anwae na yọ ohwo jọ nọ o vuhumu inọ Ọmemama na o te ọnọ a re jiri kẹ emama igbunu Riẹ. Dede nọ ọ rria oke lelehie nọ u kpemu taure aruorovie ọrọ ewuhrẹ otọkiẹ-eriariẹ ọgbọna u te ti te, ọ ruẹ vuhumu inọ emama igbunu Ọghẹnẹ e wariẹ e riẹ họ. Ugboma riẹ ọvo dede nọ o muẹrohọ u ru rie vuhumu inọ ona nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ma eware u gbunu thesiwa. O kere nọ: “Me re jiri owhẹ, keme who muozọ [je] gbenu. Iruo ra i mu urirẹ! Whọ tẹ jẹ riẹ omẹ ziezi.”—Olezi 139:14.

 3, 4. Fikieme u ro wuzou re mai omomọvo ọ hai roro ziezi kpahe iruo abọ Jihova?

³ Devidi o wo imuẹro nana ẹkwoma eroro odidi. Nẹnẹ, eware buobu nọ a be jọ isukulu wuhrẹ jẹ jọ ekwakwa awhusi ta kpahe emuhọ ohwo-akpọ i re whrehe ẹrọwọ ohwo. Re ma ruẹsi wo otiọ ẹrọwọ Devidi na, u fo nọ ma re roro didi re. O rrọ oware enwoma re ma kie lele onọ amọfa a ta kpobi, maero eva eme nọ i wuzou gaga, wọhọ ẹme avro kpahe Ọmemama na gbe iruo abọ riẹ.

⁴ Ofariẹ, eroro kpahe iruo abọ Jihova o rẹ bọ ovuhumuo nọ ma wo kẹe ga, jẹ lẹliẹ omai fi eva họ eyaa nọ ọ ya kpahe obaro na. Ere oruo o vẹ te wọ omai wuhrẹ kpahe Jihova viere jẹ gọe. Fikiere, joma ta ẹme kpahe epanọ otọkiẹ-eriariẹ ọgbọna o rọ kẹ imuẹro ẹme Devidi na inọ a ginẹ ma omai evaọ “edhere igbunu.”

Epanọ Uzuazọ Mai O rọ Tohọ Evaọ Edhere Igbunu

 5, 6. (a) Ẹvẹ uzuazọ mai kpobi u ro muhọ? (b) Iruo vẹ ibieku mai i bi ru evaọ oma na?

⁵ “Whẹ họ ọnọ ọ ma [ibieku] mẹ, jegbe ọnọ o koko omẹ họ eva edhede oni mẹ.” (Olezi 139:13) Uzuazọ mai kpobi u muhọ evaọ edhede oni mai wọhọ ogẹgẹ-uzuazọ nọ o kawo vi odọto nọ a nyẹ fihọ urere uhie-ẹme nana. Eware nọ e jọ evaọ omogẹgẹ-uzuazọ yena, ẹkpẹ-hẹbe! Omogẹgẹ-uzuazọ na u te muhọ ẹrro kpata kpata. Nọ who te emerae ivẹ evaọ edhede oni ra no, yọ igogo ekwakwa oma ra i koko oma họ no. Ibieku ra e jọ usu ekwakwa nana. Nọ a yẹ owhẹ yọ ibieku ra e ruẹrẹ oma kpahe no epanọ e rẹ rọ hẹriẹ ame no azẹ, ku ekpehre ame nọ ọ rrọ oma na fiẹ siọ emamọ nọ oma na o gwọlọ ba. Ibieku ivẹ ra i te bi ru iruo ziezi, e rẹ hẹriẹ ame nọ o te oware wọhọ ubro ogogolo no azẹ ra evaọ iminiti udhuvẹgbisoi kpobi!

⁶ Ibieku ra i re je fi obọ họ ru ame nọ ọ rẹ kẹ owhẹ erri evaọ azẹ na jọ umuo, nọ ekpehre uwhei o gbẹ rọ dae fia ha, je ru ofu nọ azẹ ọ rẹ rọ dhẹ oma na wariẹ jọ umuo. Ibieku na i re ru obọdẹ iruo efa, i re fi obọ họ zihe vitamin D (okwakwa jọ nọ emu ọ rẹ kẹ oma na) ruọ oghẹrẹ nọ u re ro ru igbenwa ohwo ga, je ru okwakwa nọ u re ru azẹ ọwawae bu evaọ igbenwa ra vihọ, onọ a re se erythropoietin. Agbẹta nọ a ro se ibieku na “ọbo-imu oma na”!b

 7, 8. (a) Dhesẹ epanọ ọmọ o re ro muhọ ẹrro evaọ edhede. (b) Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ “a jọ eva edidi otọ-ẹkpẹ ru iruo ẹma” ọrọ ọmọ nọ ọ be rro evaọ edhede?

⁷ “Emuhọ ẹma mẹ o dhere owhẹ hẹ, nọ a jọ eva idhere ma omẹ, nọ a jọ eva edidi otọ-ẹkpẹ ru iruo ẹma mẹ.” (Olezi 139:15) Ogẹgẹ-uzuazọ ọsosuọ nọ uzuazọ ra u muhọ noze na o ghale kpohọ abava, ivẹ nana i te je muhọ ẹghale. O raha oke he, egẹgẹ-uzuazọ na i te mu oma họ ẹhẹriẹ ruọ oghẹrẹ egẹgẹ efa sa-sa nọ i ti zihe ruọ iriẹ-oma, iwo-oma, ohọrọ-oma, gbe ekwakwa oma na efa. Egẹgẹ-uzuazọ sa-sa nọ e rrọ oghẹrẹ ovo a te kuomagbe ru abọ sa-sa ọrọ oma na via. Wọhọ oriruo, nọ a di eva ra họ te eka esa no, igbenwa ra i te mu oma họ ẹrọvia evaọ edhede oni ra. Eva oka avọ ihrẹ, nọ whọ rro te enwenọ ubro-uziobọ no, yọ igbenwa 206 nọ ohwo o re wo na e ruẹrẹ oma họ ẹta rai no dede nọ e re ga ha.

⁸ Uzuazọ o rehọ edhere igbunu nana muhọ evaọ edhede oni ra, nọ ohwo-akpọ ọvuọvo ọ rẹro ruẹ hẹ wọhọ ẹsenọ o jọ evaọ edidi otọ-ẹkpẹ. Evaọ uzẹme, eware buobu e riẹ kpahe epanọ ohwo-akpọ o re ro muhọ evaọ edhede nọ ma riẹ hẹ. Wọhọ oriruo, eme o ru egẹgẹ-ukuoriọ evaọ egẹgẹ-uzuazọ ra nọ i ro muhọ ẹhẹriẹ kpohọ abọ sa-sa ọrọ ekwakwa oma na? O sae jọnọ ekiotọ-eriariẹ a te kiẹ onana via eva obaro, rekọ wọhọ epanọ Devidi ọ ta, Jihova, Ọnọ ọ ma omai ọ riẹ onana notọ avọ otọ ze.

 9, 10. Oghẹrẹ vẹ emuhọ ọmọ nọ ọ rrọ eva o rọ wọhọ oware nọ “a kere” fihọ eva “obe” Ọghẹnẹ?

⁹ “Ibiaro ra e ruẹ ekuakua mẹ nọ a te ma omẹ hẹ; eva obe ra a kere i rai kpobi ọvuọvo họ, eva okenọ a je ru ai kẹ omẹ; okenọ ae ọvuọvo ọ te jọ họ.” (Olezi 139:16) Omaa ugboma ra kpobi o jọ evaọ ogẹgẹ-uzuazọ ọsosuọ ra. Omaa nana họ oware nọ o kpọ orro ra evaọ emerae izii nọ whọ jọ evaọ edhede taure a te ti yẹ owhẹ, jẹ ruọ etoke ikpe udhe nọ ohwo ọ rẹ rọ rro whẹro na. Eva etoke yena, u wo inwene buobu nọ e roma via evaọ uzuazọ ra yọ omaa rai kpobi o jọ evaọ ogẹgẹ-uzuazọ ọsosuọ na.

¹⁰ Devidi ọ riẹ kpahe egẹgẹ-ukuoriọ uzuazọ họ, keme evaọ oke riẹ o wo ughẹgbe nọ u re ru oware osese jọ ruaro evaọ ibiaro ohwo ho nọ ọ sai ro wuhrẹ kpahe eware nana. Rekọ o vuhumu nọ oghẹrẹ nọ uzuazọ riẹ u ro muhọ eva edhede o kẹ imuẹro omaa nọ a ma fihotọ. O sae jọnọ Devidi o wo umutho eriariẹ ọrọ epanọ akpaeva o re ro muhọ, fikiere ọ sae jọ iroro riẹ ruẹ inọ orro riẹ u lele omaa gbe oke nọ a ruẹrẹhọ kẹe. Ọ rehọ edhere ẹwoho dhesẹ ona orọ emuhọ ohwo-akpọ nana wọhọ oware nọ “a kere” fihọ eva “obe” Ọghẹnẹ.

11. Ẹvẹ ma ro wo oghẹrẹ ekwakwa oma nọ ma wo na?

¹¹ Ma riẹ nẹnẹ inọ egẹgẹ-ukuoriọ uzuazọ ra u ru nọ who ro wo eware nọ whọ reuku rai no obọ ọsẹgboni ra ze na—wọhọ uthethei, oghẹrẹ ovao, ibiaro, eto gbe ekwakwa oma ra buobu efa. Ogẹgẹ-uzuazọ ra ọvuọvo u wo egẹgẹ-ukuoriọ gbidi gbidi yọ ọvuọvo rai ọ rrọ abọjọ ufi orọ okwakwa nọ u re yẹ egẹgẹ-ukuoriọ uzuazọ, onọ a re se DNA (deoxyribonucleic acid ). O wọhọ ẹsenọ a “kere” omaa evuẹ nọ e rẹ kpọ orro ugboma ra fihọ DNA ra. Ẹsikpobi nọ egẹgẹ-uzuazọ ra e ghale—nọ i yẹ ekpokpọ hayo nwene erọ anwae—DNA ra ọ vẹ wha evuẹ yena haro, nọ whọ sae gbẹ rọ jọ uzuazọ nọ enwene ologbo ọ gbẹ rọ nwani dhesẹ oma via evaọ ugboma ra ha. Ogaga ulogbo gbe areghẹ okpehru Ọsẹ obọ odhiwu nọ Ọ ma omai na i gbunu kẹhẹ!

Ẹgba Iroro Mai nọ Ọ Rrọ Oghẹrẹsa

12. Ugogo oware vẹ u ru ahwo-akpọ wo ohẹriẹ nọ erao?

¹² “Kọ ẹvẹ iroro ra, e ghare kẹ omẹ te, O Ọghẹnẹ! ẹvẹ [ekele] rai i bu te! Otẹrọnọ me kele i rai, i bu vi ẹkpẹ.” (Olezi 139:17, 18a) A ma erao evaọ edhere igbunu re, yọ ejọ rai i wo oghẹrẹ ekwakwa jọ gbe ẹgba nọ o vi erọ ohwo-akpọ. Rekọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ohwo-akpọ ẹgba iroro nọ o vi ọrọ erao kpekufiẹ. Obe otọkiẹ-eriariẹ jọ o ta nọ: “Ghelọ epanọ mai ahwo-akpọ a tho emama efa te evaọ abọ buobu, ma rrọ oghẹrẹsa evaọ ẹgba ẹmeọta gbe iroro.” Obe na o ta re nọ: “Ma wo ohẹriẹ re evaọ isiuru nọ ma gwọlọ rọ riẹ kpahe omobọ mai, ma gwọlọ iyo kẹ enọ wọhọ: Ẹvẹ uzuazọ mai u ro muhọ? Ẹvẹ a ma ugboma mai na?” Devidi o roro kpahe enọ nana re.

13. (a) Ẹvẹ Devidi ọ sai ro roro didi kpahe iruẹru Ọghẹnẹ? (b) Ẹvẹ ma sae rọ raro kele oriruo Devidi?

¹³ Mai wuzou na, ma wo ohẹriẹ no erao evaọ obọdẹ edhere keme ma wo ẹgba nọ ma sai ro roro didi kpahe iruẹru Ọghẹnẹ.c Okẹ obọdẹ nana nọ ma wo na yọ edhere jọ nọ a rọ rehọ “uwoho oma Ọghẹnẹ” ma omai. (Emuhọ 1:27) Devidi ọ rehọ okẹ nana ru iruo ziezi. O roro didi kpahe imuẹro nọ i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ gbe ekwakwa-aghae riẹ nọ i dhesẹ oma via wariẹ iẹe họ. Devidi o te je wo abọjọ Ikereakere Efuafo na, onọ Ọghẹnẹ ọ jọ dhesẹ oma riẹ gbe iruo riẹ via. Ikere nana nọ a gie ẹwolo ku na i fi obọ họ kẹ Devidi wo otọriẹ iruẹru Ọghẹnẹ, ekwakwa-aghae gbe ẹjiroro Riẹ. Nọ Devidi o roro didi kpahe Ikereakere na, emama gbe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o bi ro lele iei yeri, o whariẹ ze nọ o ro jiri Ọnọ ọ ma riẹ.

Oware nọ U Dhesẹ nọ Ohwo O Wo Ẹrọwọ

14. Fikieme o gbẹ rọ gwọlọ nọ ma rẹ riẹ eware kpobi kpahe Ọghẹnẹ hẹ re ma te fi ẹrọwọ họ iẹe?

¹⁴ Epanọ Devidi o roro kpahe emama gbe Ikereakere na te, ere o wo ovuhumuo te inọ kpakọ ọ rẹ sai wo otoriẹ ẹgba gbe eriariẹ Ọghẹnẹ re he. (Olezi 139:6) Epọvo na o rrọ kẹ omai re. Ma rẹ sae riẹ eware kpobi kpahe emama Ọghẹnẹ hẹ. (Ọtausiwoma Na 3:11; 8:17) Dede na, Ọghẹnẹ ọ rehọ ẹkwoma Ikereakere na gbe eware nọ ọ ma ru eriariẹ buobu “vẹ” no, re o ruẹsi fi obọ họ kẹ ahwo oge kpobi nọ e be gwọlọ uzẹme na wo ẹrọwọ nọ ọ roma hwa imuẹro.—Ahwo Rom 1:19, 20; Ahwo Hibru 11:1, 3.

15. Dhesẹ epanọ ẹrọwọ ọ rọ jẹhọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ.

¹⁵ Orọnikọ re a rọwo inọ Ohwo owareghẹ jọ ọ kẹ uzuazọ jẹ ma ehrugbakpọ na ọvo họ ẹrọwọ họ. Ẹrọwọ ọ kẹre te eva nọ a re fihọ Jihova Ọghẹnẹ inọ ọ ginẹ rrọ, yọ ọ gwọlọ nọ ma riẹe ziezi je wo emamọ usu kugbei. (Jemis 4:8) Ma sai roro kpahe evaifihọ nọ ohwo o re wo kpahe ọsẹ oyoyou riẹ. Ohwo jọ ọ tẹ nọ owhẹ unu sọ ọsẹ ra o ti gine fi obọ họ kẹ owhẹ eva oke uye, ẹsejọhọ whọ te sae kẹe imuẹro ho inọ who fi eva họ nọ ọsẹ ra o ti gine fi obọ họ kẹ owhẹ. Rekọ otẹrọnọ ọsẹ ra ọ be hai fi obọ họ kẹ owhẹ anwẹdẹ, whọ sai fi eva họ inọ o re ti ru oma vuọ owhẹ hẹ. Epọvo na re, ẹriẹ nọ ma riẹ Jihova ẹkwoma Ikereakere na nọ ma be hai se, emama nọ ma be hai roro kpahe, gbe obọ nọ o bi fihọ kẹ omai ẹkwoma elẹ mai nọ ọ kuyo rai no o whariẹ ze nọ ma ro fi eva họ iẹe. U ru nọ ma be rọ gwọlọ wuhrẹ kpahe iẹe viere, je wo isiuru nọ ma re ro jiri ei bẹdẹ bẹdẹ fiki omarọkẹ gbe uyoyou nọ u no eva ze nọ ma wo kẹe. Onana họ ute ọghọ nọ o mae rro nọ ohwo kpobi ọ rẹ sai le.—Ahwo Ẹfẹsọs 5:1, 2.

Gwọlọ Ọkpọvio Ọnọ Ọ Ma Omai!

16. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no usu okpekpe nọ Devidi o wo kugbe Jihova ze?

¹⁶ “ [Kiẹ] omẹ, O Ọghẹnẹ, re whọ riẹ iroro udu mẹ! Dawo omẹ re whọ riẹ ẹjiroro mẹ! Re who vuhu mu sọ mẹ rọ eva edhere umuomu, re who je su omẹ eva edhere ebẹdẹ!” (Olezi 139:23, 24) Devidi o vuhumu inọ Jihova ọ riẹ riẹe lafi—oware kpobi nọ o wo họ iroro, ta, je ru i rovie fihọ gbaladhẹ eva aro Ọnọ ọ ma riẹ. (Olezi 139:1-12; Ahwo Hibru 4:13) Oyena nọ Devidi o vuhumu na o lẹliẹ udu kiei vi, wọhọ epanọ udu u re kie ọmọ vi nọ ọ tẹ rrọ igbama ọsẹ oyoyou riẹ. Devidi o rri usu nana nọ o wo kugbe Jihova na ghaghae, ọ tẹ jẹ daoma gaga re ọ ruẹ nọ ọ yọrọ usu na ẹkwoma ẹlẹ se Ọghẹnẹ gbe eroro kpahe iruo abọ Riẹ. Ẹhẹ, ilezi Devidi buobu—kugbe olezi avọ 139 na—e jọ elẹ nọ ọ so wọhọ ole. Eroro odidi avọ olẹ o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai si kẹle Jihova re.

17. (a) Fikieme Devidi ọ rọ gwọlọ nọ Jihova ọ kiẹ udu riẹ riwi? (b) Ẹvẹ oghẹrẹ nọ ma rehọ ufuoma iroro-ejẹ mai ru iruo u re ro kpomahọ uzuazọ mai?

¹⁷ Fikinọ a ma omai evaọ uwoho Ọghẹnẹ, ma wo ufuoma iroro-ejẹ. Ma rẹ sae salọ oware uwoma hayo uyoma uruo. Dede na, ufuoma yena o gwọlọ nọ ma ti guọvunu kpahe oware nọ ma ru. Devidi ọ gwọlọ nọ a kele iei kugbe irumuomu hu. (Olezi 139:19-22) Ọ gwọlọ whaha ethobọ nọ ọ rẹ vioja riẹ. Oyejabọ nọ o roro kpahe eriariẹ ilogbo Jihova, Devidi ọ tẹ yare Ọghẹnẹ avọ omurokpotọ inọ jọ ọ kiẹe riwi re ọ jẹ kpọe evaọ edhere uzuazọ. Itee ikiẹrẹe Ọghẹnẹ e rrọ rọkẹ ohwo kpobi; fikiere u fo nọ ma rẹ salọ eruo oware nọ u kiehọ. Jihova ọ ta udu họ omai kpobi awọ nọ ma yo ẹme riẹ. Nọ ma tẹ be hai ru ere, ma ti wo aruoriwo riẹ gbe eghale buobu. (Jọn 12:50; 1 Timoti 4:8) Nọ ma tẹ be nya lele Jihova kẹdẹ kẹdẹ u re fi obọ họ kẹ omai wo udhedhẹ iroro, nọ ebẹbẹ ilogbo e tẹ make rẹriẹ ovao dhe omai.—Ahwo Filipai 4:6, 7.

Yoẹme kẹ Ọnọ Ọ Ma Omai Evaọ Edhere Igbunu Na!

18. Fikinọ ọ jẹ hai roro kpahe emama ẹsikpobi, eme onana o lẹliẹ Devidi vuhumu?

¹⁸ Nọ ọ jọ uzoge, ẹsibuobu Devidi ọ jẹ hae jọ otafe rẹrote igodẹ. Igodẹ na i te gbovao hotọ be re ẹbe, yọ Devidi ọ kpaovao bi rri idedeghe na. Nọ oke u te si aro họ no, Devidi ọ vẹ be hai roro kpahe igbunu ehrugbakpọ na gbe oware nọ onana u dhesẹ. O kere nọ: “Ihru e [be] ta oruaro Ọghẹnẹ via; ivu ihru i [bi] dhesẹ iruo abọ riẹ. No ẹdẹ te ẹdẹ [e] rọ ẹme ẹta, no aso te aso i bi dhesẹ ẹriẹ.” (Olezi 19:1, 2) Devidi o vuhumu inọ u fo nọ ọ rẹ gwọlọ, je mu usu kugbe Ọnọ o ru eware igbunu nana kpobi na. U fo nọ ma re ru epọvo na re.

19. Uwuhrẹ vẹ te emaha te ekpako a rẹ sai wo no “edhere igbunu” nọ a rọ ma ai ze?

¹⁹ Devidi o fi oriruo hotọ ọrọ efihiruo ohrẹ nọ Solomọn ọmọ riẹ ọ kẹ emaha na uwhremuna inọ: “Kareghẹhọ ọnọ ọ ma owhẹ evaọ oke ọmoha ra . . . Dhẹozọ Ọghẹnẹ, who koko izi riẹ; keme onana họ iruo kpobi nọ i te ohwo e ruo.” (Ọtausiwoma Na 12:1, 13) Nọ ọ jọ uzoge dede yọ Devidi ọ riẹ no inọ a ma riẹ evaọ “edhere igbunu.” Otoriẹ nana nọ o jẹ kpọe u fi obọ họ kẹe gaga evaọ uzuazọ uyero riẹ. Otẹrọnọ mai, te emaha te ekpako ma te bi jiri jẹ gọ Ọmemama Oride mai na, uzuazọ mai o te jọ wowoma nẹnẹ gbe evaọ obaro. Ebaibol na e yaa eyaa kẹ ahwo nọ a si kẹle Jihova jẹ be rria lele itee ikiẹrẹe riẹ nọ: “A te jọ gaga ghele evaọ oke owho, a te gbẹ jọ bọbọbọ avọ ẹgba, ro dhesẹ nọ Jihova o kiẹrẹe.” (Olezi 92:14, 15, NW ) Ma ti je wo ẹruore nọ ma te rọ reawere iruo abọ igbunu Ọnọ ọ ma omai na bẹdẹ bẹdẹ.

[Oruvẹ-obotọ]

Kọ Whọ Sae k’Iyo Enọ Nana Vevẹ?

• Ẹvẹ oghẹrẹ nọ ọmọ ọ rẹ rọ rro evaọ edhede u ro dhesẹ nọ a ma omai evaọ “edhere igbunu”?

• Fikieme u je fo re ma roro didi kpahe iruo abọ Jihova?

• Ẹvẹ ẹrọwọ ọ rọ jẹhọ usu mai kugbe Jihova?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 15]

Omaa nọ a ruẹrẹ kpahotọ o be kpọ orro ọmọ nọ ọ rrọ evaọ edhede

DNA

[Ọnọ o wo uwoho]

Ọmọ nọ ọ rrọ eva: Lennart Nilsson

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 16]

Wọhọ epanọ emọ i re fi eva họ ọsẹ oyoyou rai, ere ma fi eva họ Jihova

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 17]

Iruo abọ Jihova nọ o je roro kpahe didi e wọ Devidi jiri ei