Uwuhrẹ—O Rẹ Kẹ Erere Avọ Omawere
“Otẹrọnọ whọ gwọle riẹ . . . , whọ vẹ te . . . ruẹ eriariẹ Ọghẹnẹ na.”—ITẸ 2:4, 5.
1. Ẹvẹ isase evaọ etoke eriosehọ o rẹ rọ wha omawere buobu s’omai?
AHWO buobu a re se ebe fiki omawere nọ o rẹ kẹ ọvo. Otẹrọnọ obe na yọ emamọ obe, isase na e rẹ sae jọ etoke eriosehọ omokpokpọ. U te no ugogo omaa isase Ebaibol rai no, Ileleikristi jọ e rẹ ruẹ uvi omawere evaọ isase nọ a re se no Ilezi na, Itẹ, ikuigbe Usiuwoma na, hayo abọ ọfa Ebaibol na ze evaọ ẹsejọ. Ewoma ẹvẹrẹ nọ a ro kere eme na gbe iku na e rẹ kẹ ae omawere. Amọfa a rẹ rehọ oke eriosehọ rai se Yearbook of Jehovah’s Witnesses, emagazini Awake! na, iku uzuazọ ahwo nọ e rọ emagazini ọnana, hayo eme kpahe ikuigbe anwae, ikuigbe eria, gbe iwuhrẹ emama.
2, 3. (a) Edhere vẹ a rẹ sae rọ rehọ eme ọ abọ-ẹzi ididi rọ wawo emuore ọgaga? (b) Eme uwuhrẹ o gwọlọ?
2 Nọ isase gheghe o rẹ sae jọ edhere eriosehọ na, uwuhrẹ o gwọlọ omodawọ iroro. Francis Bacon, ọgbaeriariẹ Oyibo na, o kere nọ: “Ebe jọ e riẹ nọ a rẹ dawo, ejọ e riẹ nọ a re silọ, umutho jọ e riẹ nọ a rẹ re e vẹ daruọ oma.” Ebaibol na ọ rọ ofẹ edhesẹ urere na. Pọl ukọ na o kere nọ: “Ma wo eware nọ a rẹ ta kpahe [Kristi, ọnọ a rehọ Mẹlkizẹdẹk Ozerẹ gbe Ovie na dhesẹ] nọ edhesẹ rai ọ rẹ gaga, fiki okuako iyayo rai. . . . Emu ọgaga ọ rọ kẹ e nọ e [rro te] no nọ, i wo areghẹ te epanọ a sae hẹriẹ uwoma no uyoma.” (Ahwo Hibru 5:11, 14) A rẹ re emu ọgaga re a te ti si rie lọ re ọ tẹ te daruọ oma. Eme ọ abọ-ẹzi ididi e gwọlọ erorokpahe re e tẹ te daruọ oma re e jẹ daji.
3 Ofeme jọ o f’otọ “uwuhrẹ” wọhọ “iruo hayo edhere ọ iroro nọ a fih’iruo re a sai wo eriariẹ hayo otoriẹ, wọhọ epanọ o rrọ kpahe isase, otokiẹ, gbe efa.” O gwọlọ vi isase ọdhẹdu gheghe ọvo, ẹsejọhọ nọ ma re ro kpoka họ eme jọ evaọ okenọ ma bi se haro na. Uwuhrẹ yọ iruo, omodawọ iroro, gbe efihiruo ẹgba ereghẹ. Dede nọ uwuhrẹ o gwọlọ omodawọ, orọnikọ onana u dhesẹ nọ a rẹ sae reawere riẹ ha ha.
Eru Uwuhrẹ Fihọ Omawere
4. Wọhọ epanọ ọso-ilezi na ọ ta, ẹvẹ uwuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ o rẹ sae rọ kẹ omosasọ gbe erere?
4 Isase gbe uwuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ o sae jọ omosasọ gbe ọbọga. Ọso-ilezi na o whowho nọ: “Uzi ỌNOWO o gbakiete, o rẹ jaja ẹzi aro; isẹri-ise ỌNOWO umuẹro, o rẹ rọ areghẹ kẹ iwewe; iruo ỌNOWO i kiete, e rẹ ghariẹ eva; ujaje ỌNOWO o rẹ fuafo, o rẹ lẹliẹ aro ruẹ ude.” (Olezi 19:7, 8) Izi gbe ekareghẹhọ Jihova e rẹ jaja ẹwẹ mai, i re ru omokpokpọ abọ-ẹzi mai woma viere, e rẹ k’omai oghọghọ obeva, i ve je ru ibiaro mai lo avọ eriwo ovevẹ ọrọ ẹjiroro igbunu Jihova. Ẹvẹ onana o rọ omawere te!
5. Evaọ idhere vẹ uwuhrẹ o sae rọ k’omai omawere ulogbo?
5 Ma tẹ be ruẹ emamọ iyẹrẹ no iruo mai ze, ẹsiẹ eruo riẹ ọ rẹ were omai. Fikiere, re ma ru uwuhrẹ fihọ oware omawere, ma re fi eriariẹ ekpokpọ nọ ma wo na h’iruo ababọ oke oraha. Jemis o kere nọ: “Ọnọ oriwi e ruọ eva uzi ufuoma nọ o gba kiete na, ọ vẹ yahiẹe, ọ gbẹ jọ ọnọ oyo no othọrọ iẹ ẹro ho, rekọ ọ tẹ rọ oruiruo na, ohwo ọnana o re ti wo oghale eva iruo riẹ.” (Jemis 1:25) Efihiruo ẹsiẹsiẹ ọrọ eware nọ ma wuhrẹ na o rẹ wha edẹro ilogbo ze. Eru ekiakiẹ avọ ẹjiroro re ma k’iyo enọ nọ a n’omai evaọ iruo usiuwoma ota gbe uwuhrẹ mai o rẹ jẹ wha evawere ilogbo s’omai.
Ẹbọ Uyoyou kẹ Ẹme Ọghẹnẹ
6. Ẹvẹ okere Olezi avọ 119 na o ro dhesẹ uyoyou riẹ kẹ ẹme Jihova?
6 Ohwo nọ o kere Olezi avọ 119 na, ẹsejọhọ Hẹzikaya evaọ okenọ ọ gbẹ jọ ọmọ-ovie uzoge, o dhesẹ uyoyou riẹ kẹ ẹme Jihova via. Evaọ eme ọ ajiri, ọ ta nọ: “Awere mẹ ọ rẹ jọ eva ijaje ra; ẹme ra ọ rẹ thọrọ omẹ ẹro ho. Eva isẹri-ise ra mẹ jẹ ghọghọ, . . . ijaje ra nọ ome you, e rẹ were omẹ eva. Ru re ohrọ ra u bru omẹ ze, re mẹ ruẹse zọ; keme uzi ra họ evawere mẹ. ỌNOWO uru esiwo ra u bi si omẹ, keme uzi ra họ evawere mẹ.”—Olezi 119:16, 24, 47, 77, 174.
7, 8. (a) Wọhọ epanọ obe jọ o ta, eme u dhesẹ re a dhesẹ “awere” kẹ Ẹme Ọghẹnẹ? (b) Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ uyoyou mai kẹ Ẹme Jihova? (c) Ẹvẹ Ẹzra ọ rọ ruẹrẹ oma riẹ họ taure o te ti se Uzi Jihova?
7 Nọ o je dhesẹ ẹme nọ a fa “awere” evaọ Olezi avọ 119 na, ofeme ọ Ikereakere Hibru na jọ o ta nọ: “Epanọ a rehọ ẹme na ruiruo evaọ owọ avọ 16 na o rọ epavo na kugbe oghọghọ . . . gbe erorokpahe . . . Ugogo ẹme na họ ghọghọ, roro, wo evawere fihọ . . . Ọguakugbe eme nana i dhesẹ nọ uvi erorokpahe yọ edhere nọ ohwo o re ro wo evawere kpahe eme ọ Yahweh. . . . Otofa na u w’obọ kugbe ẹme ọwhọ.”a
8 Ẹhẹ, uyoyou mai kẹ Ẹme Jihova u re no udu mai, ehri owojẹ mai na ze. U fo re ma rehọ omawere raha omoke jọ fihọ eria jọ nọ ma se no. U fo nọ ma re dhizu roro kpahe eme ididi abọ-ẹzi, ru re e daruọ omai oma, ma ve roro kpahe ae. Onana o gwọlọ oria ofọfọ nọ a re jo roro jẹ lẹ. Wọhọ Ẹzra, u re fo re ma ruẹrẹ idu mai họ kẹ isase gbe uwuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ. A kere kpahe iẹe nọ: “Ẹzra ọ rehọ udu riẹ kpobi rọ kẹ ewuhrẹ uzi ỌNOWO na, re o je koko iei, re o je wuhrẹ ijaje gbe izi-eguae nọ e rọ Izrẹl.” (Ẹzra 7:10) Muẹrohọ ẹjiroro esa nọ Ẹzra ọ rọ ruẹrẹ udu riẹ họ: re o wuhrẹ, re o fi ai họ iruo, jẹ rehọ ai wuhrẹ ahwo. U fo re ma lele oriruo riẹ.
Uwuhrẹ Wọhọ Owojẹ Egagọ
9, 10. (a) Idhere vẹ ọso-ilezi na o ro dhesẹ osegboja rọkẹ Ẹme Jihova? (b) Eme ubiẹme Hibru nọ a fa ‘roro kpahe’ na u dhesẹ? (c) Fikieme u je wuzou k’omai re ma roro kpahe ewuhrẹ Ebaibol na wọhọ “owojẹ egagọ”?
9 Ọso-ilezi na ọ ta nọ o dhesẹ osegboja kẹ izi, ijaje, gbe ekareghẹhọ Jihova. Ọ so nọ: “Mẹ rẹ ta epaọ ijaje ra, mẹ vẹ jẹ tẹrovi idhere ra kpobi. Mẹ rẹ rehọ adhẹẹ rọ kẹ ijaje ra, no ome you, mẹ vẹ jọ eva mẹ roro ijaje ra. O, epanọ me you uzi ra! O rọ eva iroro mẹ kẹdẹ kẹdẹ. Me wo eriariẹ vi iwuhrẹ mẹ kpobi, keme isẹi ra họ iroro mẹ.” (Olezi 119:15, 48, 97, 99) Eme u dhesẹ re a ‘roro kpahe’ Ẹme Jihova?
10 Ubiẹme Hibru nọ a fa ‘roro kpahe’ na u re je dhesẹ “eroro kpahe odidi,” “eroro kpahe oware evaọ iroro ohwo.” “A rehọ e riẹ dhesẹ iruo Ọghẹnẹ . . . gbe ẹme Ọghẹnẹ nọ a rẹ fọtou roro kpahe.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Ubiẹme na “roro” u dhesẹ “eroro odidi ọso-ilezi na,” “ewuhrẹ oyoyou riẹ” ọrọ uzi Ọghẹnẹ, wọhọ “owojẹ egagọ.” Ma te roro kpahe ewuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ wọhọ abọjọ egagọ mai o rẹ lẹliẹ omai se ei gboja viere. Fikiere a rẹ roma totọ ru ei avọ olẹ. Uwuhrẹ yọ abọjọ egagọ mai yọ a re ru ei re u ru egagọ mai woma viere.
Ẹtọ Diwi Rueva ọ Ẹme Ọghẹnẹ
11. Ẹvẹ Jihova o bi ro dhesẹ eware ididi abọ-ẹzi kẹ ahwo riẹ?
11 Avọ idudu igbunu, ọso-ilezi na o bo nọ: “Ẹvẹ iruo ra e rute, O ỌNOWO! Iroro ra i re didi!” (Olezi 92:5) Yọ Pọl ukọ na ọ ta kpahe “eware ididi Ọghẹnẹ,” iroro ididi nọ Jihova o dhesẹ kẹ ahwo riẹ “evaọ Ẹzi” riẹ nọ ọ rọ oma utu ọrigbo ẹrọwọ avọ areghẹ na ruiruo na. (1 Ahwo Kọrint 2:10; Matiu 24:45) Utu ọrigbo na a be rehọ emuore abọ-ẹzi kẹ ahwo kpobi avọ ọwhọ—“ame-ivie” rọkẹ ahwo ọkpokpọ na rekọ “emu ọgaga” rọkẹ ‘enọ e kpako no.’—Ahwo Hibru 5:11-14.
12. Kẹ oriruo jọ ọrọ “eware ididi Ọghẹnẹ” nọ otu ọrigbo na a ru vẹ no.
12 Re ma wo otoriẹ “eware ididi Ọghẹnẹ” itieye na, u wuzou re ma rọ oma olẹ wuhrẹ je roro kpahe Ẹme riẹ. Wọhọ oriruo, a kporo emamọ ebe buobu no nọ i dhesẹ epanọ Jihova o re ro dhesẹ ekiete gbe ohrọ. Edhesẹ ohrọ riẹ orọnikọ yọ abọgbekẹ uvi-ẹdhoguo riẹ hẹ; ukpoye, ohrọ Ọghẹnẹ yọ odhesẹvia uvi-ẹdhoguo gbe uyoyou Ọghẹnẹ. O te bi gu ọrahauzi ẹdhọ, Jihova ọ rẹ kaki roro tao sọ o lọhọ re o dhesẹ ohrọ fiki idhe ẹtanigbo Ọmọ riẹ. Otẹrọnọ ọrahauzi na o kurẹriẹ hẹ hayo o veghe uzou, Ọghẹnẹ ọ rẹ kuvẹ re uvi-ẹdhoguo o nyate oka ababọ ohrọ nọ u fo ho. Oghẹrẹ nọ o rrọ kpobi, ọ rẹ lavrẹ ehri-izi ikpehru riẹ hẹ.b (Ahwo Rom 3:21-26) ‘O! Wha ri edidi areghẹ Ọghẹnẹ!’—Ahwo Rom 11:33.
13. Ẹvẹ ma re ro dhesẹ ovuhumuo kẹ “ubu” izẹme abọ-ẹzi nọ a rovie kẹ omai no na?
13 Wọhọ ọso-ilezi na, oma u re mu omai fikinọ Jihova ọ be ghale iroro ibuobu riẹ kugbe omai. Devidi o kere nọ: “Ẹvẹ iroro ra, e ghare kẹ omẹ te, O Ọghẹnẹ! Ẹvẹ [ubu rai u] te! Otẹrọnọ me kele i rai, i bu vi ẹkpẹ.” (Olezi 139:17, 18) Dede nọ eriariẹ mai nẹnẹ yọ amabọ jọ gheghe ọrọ iroro nọ i wo umuo ho nọ Jihova o ti dhesẹ k’omai bẹdẹ bẹdẹ na, ma wo ovuhumuo odidi kẹ “ubu” izẹme eghaghae abọ-ẹzi nọ a rovie via no na jẹ be tọ di viere kpohọ ubu Ẹme Ọghẹnẹ.—Olezi 119:160.
O Gwọlọ Omodawọ gbe Emamọ Ekwakwa
14. Ẹvẹ Itẹ 2:1-6 u ro dhesẹ ẹgwọlọ kẹ omodawọ evaọ ewuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ?
14 Uwuhrẹ Ebaibol odidi o gwọlọ omodawọ. Ma tẹ roma totọ se Itẹ 2:1-6 uzẹme nana u re dhesẹ oma via vevẹ. Muẹrohọ eme ọwhọ nọ Solomọn Ovie na o ro dhesẹ omodawọ nọ a gwọlọ re a sai wo eriariẹ, areghẹ, gbe orimuo Ọghẹnẹ. O kere nọ: “Ọmọ mẹ, otẹrọnọ whọ rehọ eme mẹ, re whọ yọrọ izi mẹ fihọ eva ra, re whọ gaviezọ kẹ areghẹ, who ve je rovie udu ra kẹ otoriẹ, uzẹme, otẹrọnọ who bo kẹ orimuo, whọ vẹ jẹ kpare uru ra kẹ otoriẹ, otẹrọnọ whọ gwọle riẹ wọhọ isiliva, jẹ gwọlọ iẹe wọhọ efe nọ a sino, kẹsena whọ vẹ te riẹ ozodhẹ ỌNOWO na jẹ ruẹ eriariẹ Ọghẹnẹ na. Keme ỌNOWO na ọ rẹ kẹ areghẹ, evaọ unu riẹ eriariẹ gbe otoriẹ i re no tha.” (Ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.) Ẹhẹ, uwuhrẹ nọ o rẹ kẹ erere o gwọlọ ekiakiẹ, ẹtọ, epaọ ẹsenọ a be gwọlọ efe nọ a sino.
15. Ọtadhesẹ Ebaibol vẹ o fielo họ ẹgwọlọ kẹ emamọ ona uwuhrẹ?
15 Uwuhrẹ nọ o rẹ kẹ erere abọ-ẹzi o gwọlọ emamọ ona uwuhrẹ re. Solomọn o kere nọ: “Otẹrọnọ utehru o da ha, nọ a gbẹ jẹ thọ e he ọ vẹ rọ ogaga ro ru iruo.” (Ọtausiwoma Na 10:10) Ohwo ọ tẹ be rehọ ọpia nọ ọ da ha ruiruo hayo ọ tẹ be rehọ iẹe ruiruo thọthọ, ọ rẹ raha ogaga riẹ kufiẹ iruo riẹ e vẹ jẹ jọ jẹvujẹvu. Epọvo na, irere nọ i re no oke nọ ma raha ro wuhrẹ ze e rẹ sai wo ohẹriẹ gaga, wọhọ epanọ ona uwuhrẹ mai o rrọ. Ẹjiroro obọdẹ ọrọ epanọ ma re ro ru ẹnyaharo evaọ edhere uwuhrẹ mai e rọ Uwuhrẹ avọ 7 ọrọ Theocratic Ministry School Guidebook na.c
16. Ẹjiroro vẹ a kẹ nọ i re fiobọhọ k’omai wuhrẹ ziezi?
16 Taure oruiruo o te ti mu iruo họ, ọ rẹ ruẹrẹ ekwakwa nọ ọ gwọlọ ro ruiruo na họ. Epavo na re, nọ ma te bi mu uwuhrẹ họ, ma rẹ jọ evu-ebe mai salọ ebe nọ ma te gwọlọ. Ma tẹ kareghẹhọ nnọ uwuhrẹ yọ iruo yọ o gwọlọ eroruiruo iroro na, u re je woma re ma kerria kpọvi ziezi. Ma tẹ gwọlọ jaja aro vi ziezi evaọ iroro, re ma kerria jẹ wọ ebe mai fihọ ehru emẹjẹ u re woma vi ehru ehwa nọ ma re kiẹzẹ hayo oma nọ ma rẹ riẹ fihọ akaba nọ ọ vẹ kpemu. Who te gbuzou h’otọ se te oria jọ no, o rẹ sae kẹ erere re who s’oma na họ hayo re whọ riawọ omojọ.
17, 18. Kẹ iriruo epanọ a rẹ rọ rehọ emamọ ekwakwa uwuhrẹ nọ who wo ro ruiruo?
17 Ekwakwa buobu nọ ma re ro wuhrẹ e kẹle omai obọ. Orọ ọsosuọ evaọ enana họ Ebaibol ọ New World Translation na, onọ a kporo omariẹ kpobi hayo abọ riẹ jọ fihọ evẹrẹ 37 no na. New World Translation na u wo oria nọ o rẹ t’ẹme kpeze kpohọ eria efa gbe “Ẹkpẹti Ebe Ebaibol Na” nọ o dhesẹ ohwo nọ o kere obe na, oria nọ a jo kere iei, gbe oke nọ o rehọ. U te je wo ọruẹrẹhọ eme Ebaibol, eme-ofiba, gbe omaa udhesẹ-oria. Evaọ evẹrẹ jọ, a kporo Ebaibol nana ruaro, onọ a re se Reference Bible. U wo ekwakwa obehru na kpobi gbe efa buobu, kugbe eme-otofa buobu, enọ a kere kugbe unọjọ utọjọ. Kọ whọ be rehọ eware nọ e rọ ẹvẹrẹ ra ruiruo vọvọ re i fiobọhọ kẹ owhẹ tọ didi kpohọ Ẹme Ọghẹnẹ?
18 Okwakwa uwuhrẹ ofa nọ o ghare gaga họ iko ivẹ ofeme-ulogbo Ebaibol na Insight on the Scriptures. Who te wo ebe nana evaọ ẹvẹrẹ nọ whọ rẹ sai se, u fo re e jọ kẹle owhẹ ẹsikpobi nọ who bi wuhrẹ. O te k’owhẹ evuẹ emuhọ kpahe izoeme Ebaibol buobu. Obe ofa nọ u re fiobọhọ họ “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial.” Who te biti muọ obe okpokpọ Ebaibol jọ họ ese, u re woma re who se kpahe iẹe evaọ obe ọ “All Scripture” na re whọ riẹ kpahe oria gbe oke ekere obe na, gbe orukpẹre ọ eware nọ e rọ eva obe Ebaibol na gbe erere nọ u wo k’omai. Okwakwa okpokpọ jọ nọ a fiba ibuobu nọ e riẹ vẹre na họ Watchtower Library nọ o rọ kọmputa, onọ o rọ evẹrẹ izii enẹna.
19. (a) Fikieme Jihova ọ rọ k’omai ekwakwa iwoma kẹ uwuhrẹ Ebaibol? (b) Eme o gwọlọ re ma se Ebaibol je wuhrẹ ziezi?
19 Jihova ọ rehọ ekwakwa nana kpobi kẹ ẹkwoma ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ re i fiobọhọ kẹ idibo riẹ evaọ otọakpọ ‘gwọlọ jẹ ruẹ eriariẹ Ọghẹnẹ.’ (Itẹ 2:4, 5) Emamọ uruemu uwuhrẹ u re fiobọhọ k’omai wo eriariẹ Jihova ziezi viere jẹ reawere usu okpekpe kugbei. (Olezi 63:1-8) Ẹhẹ, uwuhrẹ yọ iruo, rekọ o rọ iruo nọ e rẹ kẹ omawere gbe erere. Rekọ o rẹ rehọ oke yọ ẹsejọhọ who bi roro nọ, ‘Kọ diẹse mẹ jẹ sai duku oke nọ mẹ rẹ rọ rẹriẹ ovao ku isase Ebaibol gbe uwuhrẹ omobọ mẹ ziezi?’ Ma te t’ẹme kpahe abọ nana evaọ uzẹme urere orọ othotha nana.
[Oruve-oboto]
a New International Dictionary of Old Testament Theology & Exegesis, Uko avọ 4, ewẹ. 205, 207.
b Rri Uwou-Eroro Na, August 1, 1998, ẹwẹ-obe avọ 27, edhe avọ 7. Wọhọ omaa uwuhrẹ Ebaibol, whọ rẹ sae kiẹ izoẹme iwuhrẹ ivẹ nọ e rọ etẹe na riwi jegbe izoẹme na “Uvi-ẹdhoguo,” “Ohrọ,” gbe “Ẹrẹreokie” evaọ ofeme-ulogbo Ebaibol na Insight on the Scriptures, onọ Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., a kporo.
c Onọ Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., a kporo. A rẹ sae jẹ ruẹ emamọ ohrẹ kpahe ona uwuhrẹ evaọ ikere Uwou-Eroro enana: August 15, 1993, ẹwẹ-obe avọ 13-17; May 15, 1986, ẹwẹ-obe avọ 19-20 (erọ Oyibo).
Enọ Ọkiẹkpemu
• Ẹvẹ ma sai ro ru uwuhrẹ omobọ mai re o kẹ omosasọ gbe erere?
• Wọhọ ọso-ilezi na, ẹvẹ ma sai ro dhesẹ “awere” gbe ‘isiuru’ kẹ Ẹme Jihova?
• Ẹvẹ Itẹ 2:1-6 u ro dhesẹ ẹgwọlọ kẹ omodawọ evaọ ewuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ?
• Emamọ ekwakwa uwuhrẹ vẹ Jihova ọ kẹ no?
[Uwoho no o rro ewe-obe avo 22]
Eroro odidi gbe olẹ u re fiobọhọ k’omai bọ uyoyou kẹ Ẹme Ọghẹnẹ
[Iwoho no e rro ewe-obe avo 25]
Kọ whọ be rehọ ekwakwa uwuhrẹ nọ e riẹ na ruiruo vọvọ rọ tọ didi rueva Ẹme Ọghẹnẹ?