Ru Ewhowho Ẹgbede Kẹ Esiwo

“Kohwo kohwo nọ o se odẹ Jihova a ti siwi ei.”—AHWO ROM 10:13, NW.

 1. No anwae ze, didi unuovẹvẹ a be kẹ?

IKUIGBE i dhesẹ ‘edẹ ỌNOWO na’ buobu. Ẹvo edẹ Noa, ọraha Sodọm avọ Gomora, gbe ọraha Jerusalẹm evaọ 607 B.C.E. gbe 70 C.E. e jọ edẹ ilogbo avọ idudu Jihova. E jọ edẹ nọ a rọ rehọ uvi ẹdhoguo gu ahwo nọ e be wọso Jihova. (Malakae 4:5; Luk 21:22) Evaọ edẹ eyena, ahwo buobu a whu fiki emuemu rai. Rekọ ejọ e zọ. Jihova o ru re a yo unuovẹvẹ, bi si irumuomu na ozọ kpahe ọraha nọ ọ be tha jẹ be kẹ erọ udu oruọzewọ uvẹ nọ a rẹ rọ gwọlọ esiwo.

 2, 3. (a) Unuovẹvẹ eruẹaruẹ vẹ a fodẹ eva Pẹntikọst? (b) No Pẹntikọst 33 C.E. ze, eme o gwọlọ re a se odẹ Jihova?

² Ọraha Jerusalẹm evaọ 70 C.E. o rọ oriruo ovevẹ onana. Jẹ ruẹaro kpahe oyena ole ikpe 900 taure oke na u te te, Joẹl ọruẹaro na o te kere nọ: “Me [re] ti dhesẹ eware urirẹ eva ihru gbe akpọ na, azẹ gbe erae gbe ekuye iwiri. Ọre o re ti zihe ruọ ebi, ọvẹre kọ azẹ, re ẹdẹ ologbo avọ idudu ỌNOWO na ọ tẹ ze.” Kọ ẹvẹ ohwo jọ ọ sae rọ zọ vrẹ oke imuozọ otiọye na? Joẹl o te kere evaọ otọ ogaga ẹzi nọ: “O rẹ te jọ nọ kohwo kohwo nọ o se odẹ [Jihova, NW ] a re ti siwi ei; keme eva ugbehru Zayọn gbe eva Jerusalem otu nọ ọ vabọ ọ rẹ te jọ, wọhọ epanọ ỌNOWO na ọ tae, udevie enọ i kiọkọ na enọ ỌNOWO na o se e rẹ te jọ.”—Joẹl 2:30-32.

³ Eva Pẹntikọst 33 C.E., Pita ukọ na ọ t’ẹme kẹ ogbotu ahwo Ju gbe enọ i kurẹriẹ no evaọ Jerusalẹm ọ tẹ fodẹ eruẹaruẹ Joẹl na, bi dhesẹ nnọ enọ e be gaviezọ kẹe na a rẹ sai rẹro orugba evaọ edẹ rai: “Mẹ rẹ te jọ eva ehru dhesẹ eware urirẹ eva akpọ na kọ eka, ọre o re ti zihe ruọ ebi ọvẹre kọ azẹ, re ẹdẹ ologbo Ọnowo ote te. Oke o yena kohwo kohwo nọ o se odẹ [Jihova, NW ] a re ti si yei.” (Iruẹru 2:16-21) Ogbotu nọ e jẹ gaviezọ kẹ Pita na kpobi a jọ otọ Uzi Mosis na, fikiere a riẹ odẹ Jihova. Pita o ru rie vẹ nnọ, no umuo inẹnẹ vrẹ, ese odẹ Jihova o te gwọlọ oware ofa jọ. Maero, onana u kugbe ame nọ a rẹ họ evaọ odẹ Jesu, ọnọ a kpe jẹ kpare no kpohọ uzuazọ sebaewhuo obọ odhiwu na.—Iruẹru 2:37, 38.

 4. Didi ovuẹ Ileleikristi a whowho kẹre?

⁴ No umuo Pẹntikọst vrẹ, Ileleikristi a tẹ vaha ẹme kpahe Jesu nọ ọ kparoma ze no na. (1 Ahwo Kọrint 1:23) A dhesẹ i rie via nnọ a rẹ sae dẹ ahwo rehọ wọhọ emọ ẹzi Jihova Ọghẹnẹ a ve zihe ruọ abọ ‘Izrẹl Ọghẹnẹ,’ orẹwho ẹzi nọ u re ‘whowho oruaro Jihova kẹre.’ (Ahwo Galesha 6:16; 1 Pita 2:9) Ahwo nọ a wo ẹrọwọ rite uwhu a te rria uzuazọ sebaewhuo obọ odhiwu wọhọ ibe ereuku kugbe Jesu evaọ Uvie odhiwu riẹ. (Matiu 24:13; Ahwo Rom 8:15, 16; 1 Ahwo Kọrint 15:50-54) Ofariẹ, Ileleikristi enana a re whowho ẹtha ẹdẹ ologbo avọ idudu Jihova na. A rẹ vẹvẹ akpọ ahwo Ju na unu nnọ a te ruẹ uye nọ o te rro vi oware kpobi nọ o via kẹ Jerusalẹm no gbe ahwo nọ i bi se oma rai ahwo Ọghẹnẹ rite oke oyena. Rekọ, ahwo jọ a te zọ. Amono? Ahwo nọ a bi se odẹ Jihova.

“Eva Edẹ Urere”

 5. Orugba eruẹaruẹ vẹ o via no nẹnẹ?

⁵ Evaọ idhere buobu, eyero oke oyena i tho enọ ma be ruẹ nẹnẹ na. Anwọ 1914 ze, ahwo-akpọ a be rria obọdẹ oke nọ a jọ Ebaibol na se “oke urere” na, “urere akpọ na,” gbe “edẹ urere” na. (Daniẹl 12:1, 4; Matiu 24:3-8; 2 Timoti 3:1-5, 13) Evaọ ikpe-udhusoi mai na, emo ọhaha, ugberuo ozighi, gbe ẹraha udogbe gbe okegbe e kẹ orugba ogbunu eruẹaruẹ Ebaibol na no. Enana kpobi e rọ abọ oka nọ Jesu ọ ruẹaro kpahe, nọ u dhesẹ nọ ahwo-akpọ a be te ruẹ ẹdẹ idudu imuozọ urere Jihova. Onana u ti kuhọ evaọ ẹmo Amagidọn, ekuhọ ‘uye ulogbo utionọ o re via no emuhọ akpọ na ze rite enẹ hẹ, ijo, o gbẹ sae jọ ofa ha.’—Matiu 24:21; Eviavia 16:16.

 6. (a) Didi owọ Jihova ọ jẹ no re o siwi otu omarokpotọ? (b) Diẹse ma rẹ jọ ruẹ ohrẹ Pọl kpahe oghẹrẹ nọ a rẹ rọ zọ?

⁶ Nọ ẹdẹ ọraha o bi si kẹle na, Jihova ọ be j’owọ kẹ esiwo ahwo omarokpotọ. Evaọ etoke “oke urere” nana, o koko abọ urere erọ Izrẹl ẹzi Ọghẹnẹ na họ no ọ tẹ jẹ rẹriẹ ova riẹ ku idibo otọakpọ riẹ, no anwọ 1930 ze, bi koko “otu obuobu jọ [họ], nọ ohwo ọvo ọ sai kele he, nọ i no erẹwho kpobi ze, erua gbe ahwo gbe erọo-unu.” Wọhọ ẹko, enana i no ‘uye ulogbo na ze’ avọ oma kọkọ. (Eviavia 7:9, 14) Rekọ ẹvẹ omomọvo ọ sai ro ru re esiwo riẹ u muẹro? Pọl ukọ na ọ kuyo onọ oyena. Evaọ Ahwo Rom uzou 10, ọ kẹ emamọ ohrẹ kẹ azọ—ohrẹ nọ u w’iruo evaọ edẹ riẹ gbe onọ o wariẹ w’iruo evaọ edẹ mai na.

Olẹ kẹ Esiwo

 7. (a) Didi ẹruore a fodẹ eva Ahwo Rom 10:1, 2? (b) Ẹvẹ Jihova ọ sai ro ru re a whowho “emamọ usi” na kẹre viere?

⁷ Okenọ Pọl o kere obe Ahwo Rom, yọ Jihova o le Izrẹl n’oma no wọhọ orẹwho. Ghele na, ukọ na ọ tẹ ta avọ udu nọ: “Iroro eva mẹ gbe [olẹ mẹ se] Ọghẹnẹ rọ kẹ ae ona, re a ruẹse siwi ae.” Ẹruore riẹ họ re omomọvo ahwo Ju a wo eriariẹ egbagba oreva Ọghẹnẹ, nọ u re su kpohọ esiwo rai. (Ahwo Rom 10:1, 2) Ofariẹ, Jihova ọ be gwọlọ esiwo kẹ ahwo akpọ na soso enọ i dhesẹ ẹrọwọ, wọhọ epanọ Jọn 3:16 u dhesẹ i rie na: “Keme Ọghẹnẹ o you akpọ na hrọ, ọ jẹ rehọ Ọmọvo riẹ kẹ, re kohwo kohwo nọ ọ rọwo riẹ o gbe vrẹ hẹ rekọ o re wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” Idhe ẹtanigbo Jesu u rovie edhere na kẹ esiwo oruaro oyena. Wọhọ epanọ o jọ evaọ edẹ Noa gbe edẹ ẹdhoguo efa nọ i lele oyena, Jihova o ru re a whowho “emamọ usi,” nọ o riobọ kpohọ edhere esiwo.—Mak 13:10, 19, 20.

 8. Evaọ aruorokele oriruo Pọl, amono Ileleikristi uzẹme a rẹ kẹre aruoriwo rai te nẹnẹ, kọ evaọ oghẹrẹvẹ?

⁸ Bi dhesẹ evezi riẹ kẹ te ahwo Ju gbe erọ orẹwho Egedhọ, Pọl ọ rehọ uvẹ kpobi ta usiuwoma. Ọ jẹ “duọ ahwo Ju gbe erọ Griki họ re a rẹriẹ.” Ọ ta kẹ ekpako obọ Ẹfẹsọs nọ: ‘Mẹ se oware ovo nọ o rẹ kẹ owhai erere, ba ẹta kẹ owhai hi, jehe wuhrẹ owhai evaọ aro ahwo kpobi, jehe no uwou ruọ uwou, je se isẹri rọ kẹ ahwo Ju avọ Griki kpahọ eva-ikurẹriẹ rọ kẹ Ọghẹnẹ jegbe ẹrorọsuọ Ọnowo mai Jesu.’ (Iruẹru 18:4; 20:20, 21) Epọvo na, Isẹri Jihova a be lahiẹ oma rai evaọ usiuwoma ota, orọnikọ rọ kẹ ahwo nọ a ta nọ ae Ileleikristi ọvo ho rekọ kẹ ahwo kpobi, makọ “rite ọnyaba akpọ na.”—Iruẹru 1:8; 18:5.

Ewhowho “Eme Orọwọ Na”

 9. (a) Didi oghẹrẹ ẹrọwọ Ahwo Rom 10:8, 9 ọ tuduhọ? (b) Okevẹ gbe oghẹrẹvẹ ma rẹ rọ ta ẹrọwọ mai via?

⁹ Ẹrọwọ ithihakọ o r’oja kẹ esiwo. Jẹ t’ẹme no Iziewariẹ 30:14 ze, Pọl o whowho nọ: “Ẹme na o [sikẹle] owhẹ, ọ rọ owhẹ igbenu jegbe eva iroro ra (oyena họ, eme orọwọ na nọ ma re whowho na).” (Ahwo Rom 10:8) Nọ ma tẹ be vuẹ “eme orọwọ na,” ẹsiẹe o rẹ nya kodo họ idu mai. Ere o jọ kẹ Pọl, yọ eme efa riẹ e rẹ sae k’omai udu re ma raro kele iei evaọ ẹrọwọ ọyena nọ ma rẹ ghale kugbe amọfa: “Keme, otẹrọnọ whọ rehọ igbenu ra ta via nọ Jesu ghinọ Ọnowo, whọ vẹ jẹ jọ eva ra rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ kpare riẹ no iwhuowhu, a re ti siwi owhẹ.” (Ahwo Rom 10:9) Orọnikọ etoke ame-ọhọ ra ọvo who je dhesẹ orọwọ onana via ha rekọ o rẹ jọ ribri, isẹri ọwhọ ẹgbede kpahe abọ ewoma sa-sa uzẹme na. Uzẹme utiọye na o rọ ova hwa odẹ oghaghae Olori Osu na Jihova; rova hwa Ovie Mesaya gbe Ọtanigbo na, Olori na Jesu Kristi; jẹ rova hwa eyaa urirẹ Uvie na.

10. Rọwo kugbe Ahwo Rom 10:10, 11, ẹvẹ ma rẹ rọ ta “eme orọwọ na”?

¹⁰ Esiwo ọvuọvo ọ rọ họ kẹ ohwo nọ ọ se nọ ọ rẹ jẹ je fi “eme orọwọ” onana họ iruo ho, wọhọ epanọ ukọ na ọ nyaharo ta nọ: “Keme iroro eva ohwo ọ rẹ rọ rọwa ọ vẹ rọ ere wo unuzou, ọ vẹ jẹ rehọ igbenu riẹ ta via, a vẹ rọ ere siwi ei. Ikereakere na e ta nọ, ‘Ohwo ọvo nọ ọ rọwo riẹ nọ a re ti ru oma vua ọ rọ họ.’ ” (Ahwo Rom 10:10, 11) Ma re wo eriariẹ egbagba ọrọ “eme orọwọ” onana hrọ ma ve je siei te idu mai re o wọ omai re ma tae kẹ amọfa. Jesu omariẹ ọ kareghẹhọ omai nọ: “Keme ohwo nọ ọ rẹ te vuoma mẹ gbe eme mẹ evaọ iraro oge obrẹnhwae avọ izieraha ọnana, Ọmọ ohwo ọ rẹ te vuoma riẹ re, nọ, [ọ te] rehọ oruaro Ọsẹ na tha avọ emamọ ikọ obọ odhiwu.”—Mak 8:38.

11. Ẹvẹ a re whowho emamọ usi na kẹre te, kọ fikieme?

¹¹ Wọhọ epanọ Daniẹl ọruẹaro na ọ ruẹaro, evaọ oke urere onana, a ruẹ “otu nọ o wo areghẹ” nọ i bi lo “wọhọ ẹgho-ehru,” nọ isẹri Uvie na o be kẹre te oka akpọ na. A bi ku “ahwo rẹriẹ ruọ ẹrẹreokie,” yọ eriariẹ uzẹme u ghine bu no, keme Jihova o bi fi elo họ eruẹaruẹ kpahe oke urere na viere. (Daniẹl 12:3, 4) Onana họ ovuẹ esiwo nọ o r’oja kẹ esiwo ahwo kpobi enọ i you uzẹme gbe ẹrẹreokie.

12. Ẹvẹ Ahwo Rom 10:12 o rọ rọwo kugbe uwou nọ a vi ẹnjẹle na eva Eviavia 14:6?

¹² Pọl ukọ na ọ taharo nọ: “Ẹhẹriẹ ọvo ọ rọ udevie Ju gbe Griki hi; Ọnowo ọvo na họ Ọnowo ahwo kpobi nọ ọ be rehọ ekẹ ibuobu riẹ kẹ ahwo kpobi nọ a [be] fa odẹ riẹ.” (Ahwo Rom 10:12) A re whowho “emamọ usi” na hrọ nẹnẹ kẹre nya akpọ na soso duwu—kẹ ahwo kpobi, makọ rite oka akpọ na. Ẹnjẹle Eviavia 14:6 ọ gbẹ be rra eva idadeghe na, bi mu “usiuwoma ebẹdẹ bẹdẹ na nọ o re woro kẹ enọ e be ria eva akpọ na, rọkẹ erẹwho gbe erua gbe evẹrẹ gbe ahwo kpobi” họ omai obọ. Ẹvẹ onana o te rọ kẹ ahwo nọ a kuyo kẹe erere?

Ese Odẹ Jihova

13. (a) Eme họ uzoẹme ẹgbukpe 1998 mai? (b) Fikieme ekere ẹgbukpe ọnana ọ jẹ nwani fo nẹnẹ?

¹³ Be fodẹ eme Joẹl 2:32, Pọl o whowho nọ: “Kohwo kohwo nọ o se odẹ Jihova a ti siwi ei.” (Ahwo Rom 10:13, NW ) Ẹvẹ u fo te inọ a salọ eme eyena wọhọ ese ẹgbukpe ọrọ Isẹri Jihova kẹ 1998! O te j’oja t’enẹ ẹdọvo ho re ma nyaharo evaọ evaifihọ Jihova, re a ru odẹ riẹ via gbe ẹjiroro oruaro riẹ onọ u dikihẹ kẹ na! Wọhọ epanọ o jọ eva ikpe-udhusoi ọsosuọ na, epọvo na eva edẹ urere eyero-akpọ ogbekuo ọnana, use na u bi do haro: ‘Wha zọ no oge ọgẹgẹle ọnana.’ (Iruẹru 2:40) O rọ wọhọ uzizie ọgba kẹ ahwo nọ e be dhozọ Ọghẹnẹ kpobi evaọ akpọ na re a se odẹ Jihova kẹ esiwo oruaro rai jẹ rọ kẹ enọ e be gaviezọ kẹ ewhowho ẹgbede emamọ usi rai.—1 Timoti 4:16.

14. Utho vẹ ma re bo bru kẹ esiwo?

¹⁴ Eme ọ te via okenọ ẹdẹ ologbo Jihova ọ tẹ bẹre lahwe eva akpọ ọnana? Ahwo buobu a ti rri bru Jihova kẹ esiwo ho. Ahwo-akpọ buobu a ti “bo kẹ igbehru-itho gbe itho nọ, ‘Wha kie ruru omai je si omai no ovao ọnọ ọ keria ehru agbarauvie na je no ofu Omogodẹ na.’ ” (Eviavia 6:15, 16) Ẹruore rai o te jọ ikoko gbe eruẹrẹfihọ eyero-akpọ ọnana enọ e wọhọ igbehru na. Kọ ẹvẹ o hai woma te otẹrọnọ a fievahọ Utho ulogbo kpobi na, Jihova Ọghẹnẹ! (Iziewariẹ 32:3, 4) Kpahiẹe, Devidi Ovie na ọ ta nọ: “Jihova họ utho mẹ gbe oria ukpehru mẹ gbe Ọnọ ọ rẹ k’omẹ adhẹzọ.” (NW ) Jihova họ “utho esiwo mai.” (Olezi 18:2; 95:1) Odẹ riẹ yọ “uwou ukpehru,” ọye ọvo họ “uwou” ukpehru nọ o rẹ sae thọ omai evaọ etoke ozighi nọ o be tha na. (Itẹ 18:10) Fikiere, o r’oja re a wuhrẹ umutho ahwo nọ ẹgba mai u re te kpobi evaọ ima-idu ezeza ahwo nọ e rọ uzuazọ nẹnẹ na re a se odẹ Jihova evaọ ẹrọwọ gbe oruọzewọ.

15. Eme Ahwo Rom 10:14 u dhesẹ kpahe ẹrọwọ?

¹⁵ Nwani fo, Pọl ukọ na ọ nyaharo ta nọ: “Rekọ kẹvẹ ahwo a re ti ro se odẹ ohwo nọ a re rọwo ho?” (Ahwo Rom 10:14) Ahwo buobu a gbẹ riẹ nọ a re fiobọhọ kẹ re a ru “eme orọwọ na” họ orai, re a ruẹse se odẹ Jihova kẹ esiwo. Ẹrọwọ o r’oja gaga. Pọl ọ jọ ileta ọfa fodẹ nọ: “O rẹ bẹbẹ re ohwo ọ were Ọghẹnẹ ababọ ẹrọwọ. Keme ohwo kpobi nọ o bikẹle Ọghẹnẹ ọ rẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rọ, jegbe ọ rẹ te hwosa kẹ e nọ e guọlọ e riẹ.” (Ahwo Hibru 11:6) Rekọ ẹvẹ ima ahwo buobu efa a ti ro fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ? Evaọ ileta bru Ahwo Rom, Pọl ọ nọ inọ: “Ẹvẹ a rẹ te rọ rọwo ohwo nọ a ti yo usi riẹ hẹ?” (Ahwo Rom 10:14) Kọ Jihova ọ kẹ rai uvẹ nọ a re ro yo? Avro ọ riẹ hẹ! Gaviezọ kẹ eme nọ Pọl ọ taharo: “Ẹvẹ a re ro yo ababọ ọtusiuwoma?”

16. Evaọ ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ, fikieme etausiuwoma e jẹ r’oja?

¹⁶ No avro Pọl ze o rọ vevẹ inọ etausiuwoma e riẹ. Jesu o dhesẹ nọ onana o rẹ te jọ ere, rite “urere akpọ na.” (Matiu 24:14; 28:18-20) Usiuwoma ota o rọ abọ ologbo ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ re a fiobọhọ kẹ ahwo se odẹ Jihova re a ruẹse zọ. Makọ evaọ Kristẹndọm dede, ahwo buobu a bi ru oware ovo ho re a kẹ odẹ oghaghae Ọghẹnẹ orro. Ahwo buobu a be rehọ Jihova gua kugbe Jesu gbe ẹzi ọfuafo na evaọ ewuhrẹ Esanerọvo nọ a be sae fa otọ riẹ hẹ. Ofariẹ, ahwo buobu a fi oma rai họ utu ọ ahwo nọ a ta kpahe na eva Olezi 14:1 gbe 53:1: “Ogheghẹ ọ rẹ jọ udu riẹ ta, nọ, ‘[Jihova, NW ] ọ rọ họ.’ ” U fo re a riẹ nnọ Jihova họ Ọghẹnẹ uzuazọ na, a ve je wo otoriẹ oware nọ odẹ riẹ u dikihẹ kẹ kpobi a tẹ gwọlọ nọ a rẹ zọ vrẹ uye ulogbo nọ o be tha na.

‘Erru Awọ’ Etausiuwoma Na

17. (a) Fikieme u je fo kẹ Pọl re ọ fodẹ eruẹaruẹ ezihetha? (b) Eme u kpomahọ re a wo ‘awọ erru’?

¹⁷ Pọl ukọ na o wo onọ ulogbo ofa jọ: “Kẹvẹ ahwo a rẹ [rọ] ta usiuwoma kẹ ae ajokpa nọ a re vi ai? Wọhọ epanọ a kere nọ, ‘Kinọ eru awọ ahwo nọ a be ta usiuwoma!’ ” (Ahwo Rom 10:15) Pọl ọ jọ etenẹ t’eme Aizaya 52:7, onọ o rọ abọ eruẹaruẹ ezihetha nọ u w’iruo no anwọ 1919 ze. Nẹnẹ na, Jihova ọ wariẹ vi ohwo ọfa no ọnọ ọ be “vuẹ ovuẹ udhedhẹ, ọnọ ọ be rehọ emamọ usi uwoma ze, ọnọ ọ be vuẹ ovuẹ usiwo.” Avọ ẹmeoyo, “ororoke” Ọghẹnẹ nọ a kẹ ẹzi gbe egbẹnyusu rai a bi bo via avọ oghọghọ. (Aizaya 52:7, 8) Awọ ọ rẹ sae rọ enọ i bi whowho esiwo nẹnẹ na, tubẹ jọ avọ ovu, nọ a be nya n’uwou ruọ uwou na, rekọ ẹvẹ ova rai u bi lo te avọ oghọghọ! A riẹ nọ Jihova o vi rai uwou re a whowho emamọ usi udhedhẹ re a jẹ sasa enọ i bi weri oma, bi fiobọhọ kẹ enana re a se odẹ Jihova avọ irẹro esiwo.

18. Eme Ahwo Rom 10:16-18 o ta kpahe iyẹrẹ ekuhọ ewhowho emamọ usi na?

¹⁸ Jọ ahwo a ‘fi ẹrọwọ họ eme nọ a yo na’ hayo a tẹ salọ nọ a rẹ ghẹmeeyo kẹe, eme Pọl e rọ uzẹme: “A ri yo vẹre? Ẹ-hẹ, a yo hrọ; keme ‘Uru rai o nya akpọ na kpobi duwuvi jegbe eme rai duwu oka avọ oka akpọ na.’ ” (Ahwo Rom 10:16-18) Epanọ “ihru e [be] ta oruaro Ọghẹnẹ via” na, epanọ iruo emama riẹ i dhesẹ via na, ere Isẹri riẹ evaọ otọakpọ a re whowho ‘ukpe aruoriwo ỌNOWO na, gbe ẹdẹ orukele Ọghẹnẹ mai . . . re a jaja enọ e rọ uweli oma.’—Olezi 19:1-4; Aizaya 61:2.

19. Eme ọ te via kẹ enọ i bi ‘se odẹ Jihova’ nẹnẹ?

¹⁹ Ẹdẹ ologbo avọ idudu Jihova o si kẹle vi epaọ anwọ ẹdẹ no. “Oda omẹ kẹ owhai fiki ẹdẹ ọyena! Keme ẹdẹ ỌNOWO na ọ kẹle i no, ọ te ze wọhọ ọraha no obọ Erumeru tha.” (Joẹl 1:15; 2:31) O rọ olẹ mai inọ ogbotu ahwo a te gbẹ kuyo vẹrẹ kẹ emamọ usi na, zurie ziọ ukoko Jihova. (Aizaya 60:8; Habakuk 2:3) Kareghẹhọ nọ edẹ Jihova efa e wha ọraha se irumuemu na—evaọ edẹ Noa, evaọ edẹ Lọt, gbe evaọ edẹ Izrẹl gbe Juda aghẹmeeyo na. Obọnana ma dikihẹ ẹroro uye nọ o mae rro kpobi, okenọ ofo ọwhibo Jihova o ti ro hwere emuemu no otọakpọ na no, u ve ru edhere vẹ kẹ aparadase udhedhẹ ebẹdẹ bẹdẹ. Kọ whọ te jọ ohwo nọ o bi “se odẹ Jihova” evaọ ẹrọwọ? Otẹrọ ere, ghọghọ! Who wo eyaa obọ Ọghẹnẹ inọ a ti siwi owhẹ.—Ahwo Rom 10:13, NW.

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

◻ Eware ekpokpọ vẹ a whowho nya lele Pẹntikọst 33 C.E.?

◻ Ẹvẹ Ileleikristi a rẹ rọ gaviezọ kẹ “ẹme orọwọ na”?

◻ Eme u dhesẹ re a ‘se odẹ Jihova’?

◻ Edhere vẹ ewhovuẹ Uvie na a ro wo ‘awọ erru’?

[Pictures on page 10]

Ahwo Ọghẹnẹ a bi whowho ewoma riẹ evaọ Puerto Rico, Senegal, Peru, Papua New Guinea—ẹhẹ, nya akpọ na wariẹ