Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ
Oruvẹ no Obe Hosia Ze
EGAGỌ uzẹme e whoma rayẹ no uvie erua ikpe ẹkpẹlobọ ovatha-ọre Izrẹl kpobi no. Okenọ ọmọ Jeroboam o je su, ahwo Izrẹl a jẹ riakpọ kuoma, rekọ nọ ọ nwani whu no eware i te nwene. Kẹsena ababọ omofọwẹ gbe ozighi isuẹsu e tẹ romavia. A kpe ivie ene evaọ usu ivie ezeza nọ i su unọjọ utọjọ. (2 Ivie 14:29; 15:8-30; 17:1-6) Oke ozighi nana o jọ usu ikpe 59 ọrọ aruọruẹ Hosia, onọ u muhọ evaọ 804 B.C.E na.
A rehọ eware nọ e via evaọ orọo Hosia ro dhesẹ vevẹ oghẹrẹ nọ Jihova o rri orẹwho Izrẹl nọ o kie no egagọ riẹ na. Ovuẹ nọ Hosia o je whowho họ ẹferevia oruthọ Izrẹl gbe ẹdhoguo obrukpe nọ o ti tei gbe uvie Juda. Hosia ọ rehọ eme elọlọhọ nọ i re duobọte ohwo udu gbe eme egaga nọ e rrọ vevẹ ro kere evuẹ nana fihọ obe nọ a rọ odẹ riẹ se. Ovuẹ nana yọ abọjọ Ẹme Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ uzuazọ je wo ẹgba.—Ahwo Hibru 4:12.
“NYA E REHỌ AYE OGBERẸ”
Jihova ọ ta kẹ Hosia nọ: “Nya e rehọ aye ogberẹ.” (Hosia 1:2) Hosia o yoẹme ọ tẹ rehọ Goma ọnọ o yẹ ọmọzae kẹe. Emọ ivẹ nọ Goma ọ wariẹ yẹ, o yẹ rai fihọ ogbẹ. Edẹ rai Lo-ruhama gbe lo-ami i wo otofa nọ u dhesẹ inọ Jihova o gbe wo ohrọ kẹ ahwo Izrẹl he, ọ siọ ahwo riẹ nọ e kare omarokpotọ.
Ẹvẹ Jihova o gine rri ahwo riẹ nọ i bi veghe uzou kẹe na? Ọ ta kẹ Hosia inọ: “Wariẹ nya, who you aye ọnọ o kiehọ uzi hi nọ ọ rọ obruẹnwae; wọhọ epanọ ỌNOWO na o you ahwo Izrẹl, dede nọ a rẹriẹ bru edhọ.”—Hosia 3:1.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
1:1—Fikieme Hosia o ro se edẹ ivie ene nọ i su Juda evaọ etoke odibọgba riẹ rekọ ọ tẹ fodẹ odẹ ovie ọvo evaọ uvie Izrẹl? O ru ere keme ivie nọ i no orua Devidi ze ọvo họ enọ a sai dhesẹ wọhọ isu nọ Ọghẹnẹ o ro mu kẹ ahwo riẹ nọ ọ salọ. Ivie Juda ọvo họ enọ i no orua Devidi ze orọnikọ enọ i je su uvie ọrọ ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre na ha.
1:2-9—Kọ Hosia o gine wo aye ogberẹ? Ee, Hosia ọ rehọ aye nọ o gine zihe ruọ ogberẹ uwhremuna. Ọruẹaro na ọ ta uvumọ oware he onọ u dhesẹ inọ oware nọ ọ ta kpahe uzuazọ uviuwou riẹ na yọ ewezẹ hayo eruẹaruẹ.
1:7—Okevẹ a rọ riohrọ uwou Juda je siwi iei? Onana o via evaọ ukpe ọ 732 B.C.E., evaọ edẹ Hẹzikaya Ovie na. Oke oyena Jihova o ro bru ohọre nọ ahwo Asiria a jẹ wọ ze Jerusalẹm dhe, nọ ọ rehọ ẹnjẹle ọvo kpe egbaẹmo ewegrẹ nọ i bu te 185,000 eva aso ọvo. (2 Ivie 19:34, 35) Jihova ọ tẹ rehọ enẹ siwi Juda, orọnikọ ẹkwoma “uzei, hayo ọgbọdọ hayo ẹmo, hayo anyenya, hayo ahwo nọ a rẹ dhẹ enyenya” ha rekọ ẹkwoma ẹnjẹle.
1:10, 11—Nọ orọnọ a fi uvie erua ikpe ọrọ ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre Izrẹl na kparobọ evaọ 740 B.C.E. na, ẹvẹ a ro “koko ae họ oria ovo” kugbe ahwo Juda? Ibuobu ahwo nọ e jẹ rria uvie ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre na a kwa kpohọ obọ Juda no taure a te ti mu ahwo Juda kpohọ igbo obọ Babilọn evaọ 607 B.C.E. (2 Iruẹru-Ivie 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) Okenọ ahwo Ju nọ e jọ igbo a zihe ziọ otọ ẹwho rai evaọ 537 B.C.E., emọ ahwo nọ i no uvie ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre Izrẹl ze a jọ usu rai.—Ẹzra 2:70.
2:21-23—Eme họ otofa ẹme Jihova na inọ: “Mẹ rẹte kọ [Jezril] kẹ omobọmẹ eva otọ na. Mẹ rẹte re ohrọ enọ a re ohrọ họ”? Odẹ ọmọ ọkpako nọ Goma o yẹ kẹ Hosia họ Jezril. (Hosia 1:2-4) Odẹ na nọ otofa riẹ o rrọ, “Ọghẹnẹ ọ te kọ ubi,” a rehọ e riẹ ruẹaro kpahe okiọkotọ ẹrọwọ nọ Jihova o re ti kokohọ eva 537 B.C.E. ọ vẹ te kọ ai fihọ Juda wọhọ ubi. Otọ nọ o jọ ofofe evaọ ikpe 70 na u veti zihe ruọ otọ nọ o te mọ ibi, nọ a ti jo wo emamọ udi gbe ewhri. A jọ eruẹaruẹ na rehọ eme ọketa dhesẹ eware iwoma nana wọhọ ẹsenọ e be te lẹ otọ na inọ u siobọno ẹvi riẹ, otọ o vẹ te yare ihru kẹ oso. Kẹsena, ihru na e vẹ te lẹ Ọghẹnẹ re o siobọno oso. Ẹjiroro onana kpobi họ, re okiọkotọ nọ o bi zihe ze na a ruẹse ruẹ udi da jẹ ruẹ emu re d’oma ziezi. Pọl gbe Pita ikọ na a fotọ ẹme Hosia 2:23 na kiekpahe ekokohọ okiọkotọ Izrẹl abọ-ẹzi.—Ahwo Rom 9:25, 26; 1 Pita 2:10.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
1:2-9; 3:1, 2. Roro kpahe eware nọ Hosia o thihakọ rai nọ o yoẹme re ọ daji orọo nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹe nọ ọ rọo na! Ẹvẹ whọ te kpairoro vrẹ ẹgwọlọ omobọ ra te re whọ sai ru oreva Ọghẹnẹ?
1:6-9. Jihova o mukpahe ẹnwae-obro abọ-ẹzi, koyehọ ọguakugbe egagọ, wọhọ epanọ o mukpahe uzedhe ẹnwae-obro na.
1:7, 10, 11; 2:14-23. Eware nọ Jihova ọ ta kpahe Izrẹl avọ Juda i rugba. Ẹme Jihova o re rugba ẹsikpobi.
2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Jihova ọ rẹ rọ vrẹ enọ i kurẹriẹ no eva ze. (Nehemaya 9:17) Wọhọ Jihova, u fo re ma rehọ ororokẹ gbe ohrọ-oriọ yeri kugbe amọfa.
‘ỌNOWO O WO ẸDHỌ KUGBE AHWO NA’
‘ỌNOWO o wo ẹdhọ kugbe enọ e be rria otọ na.’ Fikieme? “Keme ọriẹruo, uyoyou, gbe eriariẹ Ọghẹnẹ e rọ otọ na ha.” (Hosia 4:1) Ahwo Izrẹl nọ i bi veghe uzou na a duomahọ ofruriọ gbe azẹ-okpe no, a roma kẹ ọfariẹ-ogbe no makọ ẹnwae-obro egagọ dede. Ikpenọ a rẹroso Ọghẹnẹ kẹ obufihọ, a tẹ “wẹriẹ kpo obọ Ijipti, no etẹe bi kpo obọ Asiria.”—Hosia 7:11
Jihova o whowho oziẹobro riẹ inọ: ‘A rẹ te lọ Izrẹl no.’ (Hosia 8:8) Uvie Juda o riabe re. Hosia 12:2 o ta nọ: “ỌNOWO na ọ tẹ be gwọlọ iruthọ kpahe ahwo Juda, ọ vẹte kẹ Jekọp uye epanọ eruo riẹ ọ rọ, ọ vẹ jẹte hwa osa rọ kẹ e epanọ iruo riẹ e rọ.” (Hosia 12:2) Rekọ u muẹro nọ a ti zihe ziọ ẹkwotọ rai, keme Ọghẹnẹ ọ yeyaa nọ: “Kọ mẹ rẹte fa e no ogaga Ẹri? Kọ mẹ rẹte ta e no uwhu?”—Hosia 13:14
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
6:1-3—Ono ọ jẹ ta nọ: “Wha nyaze re ma zihe bru ỌNOWO na”? O sae jọnọ emọ Izrẹl nọ i fioka ha na a jẹ tudu họ ohwohwo awọ re a zihe bru Jihova. Orọnọ ere o ginẹ jọ, kiyọ a be faki ru wọhọ ẹsenọ a kurẹriẹ no. Uyoyou-ẹwo rai u kri hi wọhọ “ẹgho irioke, . . . wọhọ ewhrọwhrọ irioke.” (Hosia 6:4) Eva abọdekọ riẹ, ọnọ ọ t’ẹme na ọ sae jọ Hosia nọ ọ be lẹ ahwo na re a zihe bru Jihova ze. Oghẹrẹ nọ o jọ kpobi, o gwọlọ nọ ahwo uvie ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre Izrẹl nọ e kare ẹrọwọ na a dhesẹ uvi ekurẹriẹ re a zihe bru Jihova ze.
7:4—Edhere vẹ emọ Izrẹl nọ e nyasiọ Ọghẹnẹ ba na a rọ wọhọ “eyerae nọ ọ vọ avọ ẹroro”? A rehọ ẹme nana dhesẹ epanọ isiuru eware iyoma nọ e rrọ eva rai e ga te.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
4:1, 6. Ma tẹ gwọlọ daji aruoriwo Jihova, ma rẹ ruabọhọ ewo eriariẹ riẹ je fi eware nọ ma wuhrẹ họ iruo.
4:9-13. Jihova ọ te rehọ enọ i bi gbe ọfariẹ avọ enọ e be roma kẹ egagọ etọtọ kpobi gu ẹdhọ.—Hosia 1:4.
5:1. Enọ e be kobaro eva udevie ahwo Ọghẹnẹ a re mukpahe ekieno-ẹrọwọ gaga. Ogbẹrọ ere he, a vẹ te lẹliẹ ejọ kieruọ egagọ ọrue, a vẹ te rọ ere zihe ruọ ‘ẹta jegbe ẹriri’ kẹ ai.
6:1-4; 7:14, 16. Re a jọ unu ọvo kurẹriẹ yọ ekurẹriẹ eviẹhọ nọ o fiokaha. Re Ọghẹnẹ ọ sae riohrọ ọnọ o ruthọ, o re kurẹriẹ no eva ze, ọ vẹ kẹ imuẹro onana ẹkwoma ezihe ziọ egagọ efuafo. Uruemu riẹ o rẹ rọwo kugbe izi ikiẹrẹe Ọghẹnẹ.—Hosia 7:16.
6:6. Ohwo ọ tẹ be ruabọhọ uzioraha yọ ọ kare uvi uyoyou kẹ Ọghẹnẹ. U wo epanọ ọ rẹ jọ egagọ Ọghẹnẹ lahiẹ oma te nọ a jẹ kpairoro vrẹ uruemu nana ha.
8:7, 13; 10:13. Ehri-uzi nọ o ta nọ “koware koware nọ ohwo ọ kọ e, oye o re vuẹ” u rugba evaọ oma emọ Izrẹl nọ i kiemuku Ọghẹnẹ.—Ahwo Galesha 6:7.
8:8; 9:17; 13:16. Eruẹaruẹ nọ a ruẹ kpahe uvie ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre Izrẹl na i rugba okenọ Asiria o fi Sameria okpẹwho esuo Izrẹl kparobọ. (2 Ivie 17:3-6) O rẹ sai mu omai ẹro inọ Ọghẹnẹ o ti ru ẹme kpobi nọ ọ ta gba.—Ikelakele 23:19.
8:14. Jihova ọ rehọ egbaẹmo Babilọn tu “erae họ ikpewho” Juda evaọ 607 B.C.E. enẹ ọ rọ raha Jerusalẹm gbe ẹkwotọ Juda wọhọ epanọ a ruẹaro riẹ vẹre. (2 Iruẹru-Ivie 36:19) Ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹ seba erugba ha.—Joshua 23:14.
9:10. Dede nọ emọ Izrẹl a rọ oma mudhe kẹ Ọghẹnẹ uzẹme na no, “obọ ugbehru Bale a kpo họ, a tẹ rehọ oma rai bọwo Bale.” O rrọ oware areghẹ re ekpehre uruemu rai o jọ unuovẹvẹ k’omai re ma siọ oma nọ ma ro mudhe kẹ Jihova no ba ezue.—1 Ahwo Kọrint 10:11.
10:1, 2, 12. Ma rẹ rehọ udu nọ o kare eviẹhọ gọ Ọghẹnẹ. Ma tẹ ‘kọ ẹrẹreokie kẹ oma-obọ mai, ma te kọrọ ibi uyoyou ulogbo.’
10:5. Bẹt-avin (onọ otofa riẹ o rrọ “Uwou Omonwa”) yọ odẹ ẹkoko nọ a mu kẹ Bẹtẹl (onọ otofa riẹ o rrọ “Uwou Ọghẹnẹ”). Nọ a wọ ọmọ-eruẹ Bẹt-avin kpohọ igbo, ahwo Sameria a te weri ẹmema nana nọ a jẹ gọ na. Rri epanọ o kare areghẹ te re a rẹroso ẹmema owhuowhu nọ ọ sae tubẹ thọ oma riẹ hẹ!—Olezi 135:15-18; Jerimaya 10:3-5.
11:1-4. Jihova ọ rẹ rọ uyoyou yeri kugbe ahwo riẹ ẹsikpobi. Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ uye bẹ enọ e roma kpotọ kẹe he.
11:8-11; 13:14. Ẹme nọ Jihova ọ ta kpahe ahwo riẹ nọ o ti zihe ziọ egagọ uzẹme ‘u zihe bru ei ababọ họ.’ (Aizaya 55:11) Eva 537 B.C.E., igbo Babilọn na i te kuhọ, okiọkotọ jọ a te zihe kpohọ Jerusalẹm. (Ẹzra 2:1; 3:1-3) Oware kpobi nọ Jihova ọ rehọ eruẹaro riẹ ta o rẹ seba ẹvia ha.
12:6. Ma rẹ gbae mu inọ ma re dhesẹ uyoyou, uvi-ẹdhoguo, jẹ rẹroso Jihova kẹse kẹse.
13:6. Nọ emọ Izrẹl a “re bẹ no, eva rai e tẹ vọ, udu rai o tẹ kpare kpehru.” Oyejabọ nọ Jihova ọ rọ “thọrọ ae ẹro.” U fo re ma whaha ẹzi oma okpare kpehru.
“IDHERE ỌNOWO NA I KIETE”
(Hosea 14:1-9)
Hosia ọ lẹ nọ: “O Izrẹl wha rẹriẹ bru ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai, keme wha kie fiki umuomu rai.” Ọ tudu họ ahwo awọ re a lẹ Jihova inọ: “Si umuomu kpobi no; who mi o nọ uwoma. Ma vẹte rehọ igbenu mai jiri owhẹ.”—Hosia 14:1, 2.
Orumuomu nọ o kurẹriẹ o re bru Jihova ze, jẹ idhere riẹ rehọ, je dhe idhe ujiro kẹe. Fikieme? Keme “idhere ỌNOWO na i kiete, enọ i kiẹrẹ e rẹ nya eva rai.” (Hosia 14:9) Eva e be were omai inọ ibuobu e te gbẹ “rọ ozodhẹ ro bru ỌNOWO na ze, jegbe ewoma riẹ eva edẹ urere” na.—Hosia 3:5.