Ẹdẹ Ẹdhoguo Jihova Ọ kẹlino!
“Ẹdẹ ologbo ỌNOWO na ọ kẹle i no, o te je te otọ no.”—ZEFANAYA 1:14.
1. Didi unuovẹvẹ Ọghẹnẹ ọ kẹ ẹkwoma Zefanaya?
JIHOVA ỌGHẸNẸ o bi ti du lahwe obọnana wọso otu omuomu na. Gaviezọ! Onana họ unuovẹvẹ riẹ: “Me re ti hwere ohwo [no]; . . . me ve ti si ahwo no otọ akpọ na no.” (Zefanaya 1:3) Eme eyena erọ Olori Osu na Jihova a ta rai ẹkwoma ọruẹaro riẹ Zefanaya, ẹsejọhọ ọnọ ọ rrọ ọmọ oruọmọ-avọ-esa ọ Hẹzikaya Ovie ẹrọwọ na. Eme eyena, enọ a ta evaọ edẹ Josaya Ovie owoma na, e ruẹaro ewoma rọkẹ erahaizi na nọ e rọ evaọ ẹkwotọ Juda na ha.
2. Fikieme owojẹ Josaya o gbẹ whaha ẹdẹ ẹdhoguo Jihova ha?
2 Ababọ avro aruọruẹ Zefanaya ọ kpare ọwhọ Josaya ọmoha na kpahe ẹgwọlọ nọ a re ro si egagọ igbegbe no Juda. Rekọ, owojẹ ovie na re o si egagọ erue no ẹkwotọ na u si emuemu kpobi no udevie ahwo na hayo voro izieraha ọsẹ-ode riẹ, Manasẹ Ovie na no ho, ọnọ “o ku Jerusalem vọ avọ azẹ ọhaha.” (2 Ivie 24:3, 4; 2 Iruẹru-Ivie 34:3) Fikiere, ẹdẹ ẹdhoguo Jihova ọ te tha hrọ.
3. Ẹvẹ o sai ro mu omai ẹro nọ o lọhọ re a zọ vrẹ “ẹdẹ ofu ỌNOWO na”?
3 Ghele na, ahwo jọ a te zọ vrẹ ẹdẹ idudu ọyena. Fikiere, ọruẹaro Ọghẹnẹ ọ kẹ udu otahọ awọ nọ: “[Taure] a te ti le owhai vrẹ wọhọ ohọrọ nọ a rẹ viẹ kufiẹ, [taure] ofu omuomu ỌNOWO na, o te ti te owhai oma, [taure] ẹdẹ ofu ỌNOWO na o te ti te owhai oma. Wha gwọlọ ỌNOWO na, whai enọ e rọ oma kpotọ eva otọ na, enọ i bi koko ijaje riẹ; wha gwọlọ ẹrẹreokie, wha gwọlọ oma-urokpotọ; otiẹsejọ a [rẹ te ko] owhai dhere eva ẹdẹ [ofu ỌNOWO] na.” (Zefanaya 2:2, 3) Avọ ẹjiroro ọ irẹro ẹzọ vrẹ ẹdẹ ẹdhoguo Jihova nọ ma re wo h’eva, joma t’ẹme kpahe obe Ebaibol Zefanaya na. A kere i rie evaọ Juda taure 648 B.C.E. u te ti te, o rọ abọjọ ‘ẹme eruẹaruẹ’ Ọghẹnẹ nọ ma re muẹrohọ avọ udu kpobi.—2 Pita 1:19.
Obọ Jihova O Rriẹ Lahwe
4, 5. Ẹvẹ Zefanaya 1:1-3 o ro rugba kpahe irumuomu nọ e rọ Juda?
4 “Ẹme ỌNOWO na” kẹ Zefanaya o rehọ unuovẹvẹ nọ a kaki dh’unu te na muhọ. Ọghẹnẹ o whowho nọ: “ ‘Me re ti hwere eware kpobi no evaọ otọ na no tẹtẹtẹ’—[ere] ỌNOWO na ọ tae. ‘Me re ti hwere ohwo gbe arao no; me re ti hwere evra obehru gbe iyei obọ abade no. Mẹ rẹ te raha erahaizi na, me ve ti si ahwo no otọ akpọ na no,’—[ere] ỌNOWO na ọ tae.”—Zefanaya 1:1-3.
5 Ẹhẹ, Jihova ọ be te rehọ emuemu nọ o thesiwa te oba evaọ ẹkwotọ Juda. Kọ ono Ọghẹnẹ o ti ro “hwere eware kpobi no evaọ otọ na”? Nọ o wọhọ nọ Zefanaya ọ ruẹaro evaọ abọ emuhọ esuo Josaya Ovie na, onọ u muhọ evaọ 659 B.C.E., eme ọ eruẹaruẹ eyena i wo orugba evaọ ọraha Juda gbe okpẹwho riẹ, Jerusalẹm, eva abọ ahwo Babilọn evaọ 607 B.C.E. Eva oke oyena, a “raha” irumuomu no Juda.
6-8. Eme a ruẹaro kpahe eva Zefanaya 1:4-6, kọ ẹvẹ eruẹaruẹ na i ro rugba kpahe Juda anwae?
6 Be ruẹaro kpahe owojẹ Ọghẹnẹ mukpahe egegagọ erue na, Zefanaya 1:4-6 o ta nọ: “Mẹ rẹ te riẹ obọ mẹ mukpahe Juda, gbe enọ e rọ Jerusalem ria kpobi; me re ti si utho ahwo Bale nọ i kiọkọ etenẹ no gbe odẹ izerẹ egedhọ na. Enọ e be jọ ehru ebọ digwẹ gọ otu ehru; e nọ i re digwẹ ya eya kẹ ỌNOWO na no a vẹ jẹ ya eya kẹ Malkọm; enọ i ki uke ku ỌNOWO enọ e rẹ [gwọlọ] ỌNOWO na hayo be nọ ekpẹ riẹ hẹ.”
7 Obọ Jihova o riẹ lahwe mukpahe ahwo Juda gbe Jerusalẹm. Ọ gba riẹ mu no re o kpe egegagọ Bale, ẹdhọ ẹvi Kenan na no. A je se emedhọ sa-sa Bale keme enọ e be gọ ae a rehọ e rai nọ a re kpomahọ oghẹrẹ eria jọ. Wọhọ oriruo, Bale nọ ahwo Moab gbe ahwo Midia a jẹ gọ ọ jọ eva Ugbehru Piọ. (Ikelakele 25:1, 3, 6) Evaọ Juda kpobi, Jihova o ti kpe izerẹ Bale no, jegbe izerẹ Livai nọ e kare ẹrọwọ enọ e rehọ usu nọ a be nya kugbe ai zue uzi Ọghẹnẹ.—Ọnyano 20:2, 3.
8 Ọghẹnẹ o ti je kpe enọ i bi ‘ruwẹ kẹ ọgbaẹmo idhiwu’ na, enọ e be rọ isi gbẹva gbe enọ e be gọ ọre. (2 Ivie 23:11; Jerimaya 19:13; 32:29) Ofu Ọghẹnẹ o ti je hwẹ ku enọ e be gwọlọ gua egagọ uzẹme kugbe egagọ erue ẹkwoma ‘ỌNOWO nọ a be y’eyaa kẹ a vẹ jẹ y’eyaa kẹ Malkọm.’ O wọhọ nọ Malkọm yọ odẹ ofa kẹ Molẹk, ẹdhọ ologbo ahwo Amọn na. Egagọ Molẹk u kugbe emọ nọ a re ro dheidhe.—1 Ivie 11:5; Jerimaya 32:35.
Ekuhọ Kristẹndọm Ọ Kẹlino!
9. (a) Eme Kristẹndọm ọ reabe riẹ? (b) Wo ohẹriẹ no enọ e kare ẹrọwọ erọ Juda, eme ma rẹ gbamu nọ ma re ru?
9 Enana kpobi e sae kareghẹhọ omai kpahe Kristẹndọm ziezi, ọnọ o duoma le no fihọ egagọ erue gbe isi-erọgbẹva na. Yọ ima izuazọ nọ a bi kpe evaọ emo nọ isu-ichọche e thuke o ghinẹ rọ oware otọtọ! A joma jọ wọhọ enọ e kare ẹrọwọ erọ Juda na vievie he, enọ ‘e siọ ỌNOWO na ba elele,’ enọ e rọ ababọ-osegboja se iẹe jẹ se ọkpọvio riẹ ba ẹgwọlọ. Ukpoye, joma yọrọ ẹgbakiete mai kẹ Ọghẹnẹ.
10. Ẹvẹ who re ru otofa eruẹaruẹ Zefanaya 1:7 vẹ?
10 Eme ọ efa ọruẹaro na i fo irumuomu Juda gbe erọ edẹ mai nana. Enẹ Zefanaya 1:7 o ta: “Fọ tou evaọ aro ỌNOWO ỌGHẸNẸ na! Keme ẹdẹ ỌNOWO na ọ kẹle i no. ỌNOWO na ọ ruẹrẹ idhe riẹ kpahe i no ọ tẹ jẹ rehọ enọ o se na mu no.” O wọhọ nọ ahwo Kaldia ewegrẹ Juda họ “enọ o se na.” “Idhe” na họ Juda omariẹ, kugbe okpẹwho riẹ. Fikiere, Zefanaya o te whowho ẹjiroro Ọghẹnẹ re ọ raha Jerusalẹm, yọ eruẹaruẹ nana e riobọhọ ọraha Kristẹndọm re. Evaọ uzẹme, avọ ẹdẹ ẹdhoguo Ọghẹnẹ nọ ọ kẹlino gaga nẹnẹ, u fo re akpọ na kpobi ọ “fọ tou evaọ aro ỌNOWO ỌGHẸNẸ na” re a yo eme nọ ọ be rehọ “uthuru okakao” erọ ilele Jesu nọ a wholo na gbe egbẹnyusu rai, “igodẹ efa” riẹ na ta. (Luk 12:32; Jọn 10:16) Ọraha ọ be hẹrẹ ahwo kpobi nọ a te gaviezọ họ gbe enọ e wọso esuo Uvie Ọghẹnẹ.—Olezi 2:1, 2.
Kẹle na—Ẹdẹ Unubo!
11. Eme họ uzedhe otofa Zefanaya 1:8-11 na?
11 Kpahe ẹdẹ Jihova, Zefanaya 1:8-11 u fibae nọ: “Evaọ ẹdẹ idhe ỌNOWO na—‘Mẹ rẹ te rehọ uye kẹ enọ iwouzou gbe emọ ivie gbe enọ e gọ ẹgọ orẹwho ofa. Evaọ ẹdẹ ọyena mẹ rẹ te rehọ uye kẹ ohwo kpobi nọ ọ la ruọ unuwou, gbe [enọ] e rehọ ofruriọ gbe eviẹhọ vọ uwou olori rai.’ ‘Evaọ ẹdẹ ọyena,’ ỌNOWO na ọ tae, a re ti yo edo oviẹ no obọ Unuẹthẹ Eri Avọivẹ tha, gbe edo oviẹ nọ iyẹrẹ avọivẹ na ze gbe edo ologbo no ehru ikpehru ze. Wha viẹ, O whai enọ e rọ obọ Mọta ria! Keme ihreki kpobi e gbẹ rọ họ; enọ e rẹ wawe siliva a si rai no.”
12. Ẹvẹ a ro duku ahwo jọ nọ a be “gọ ẹgọ orẹwho ofa”?
12 U te no Josaya Ovie na no u ve ti te Jehoahaz, Jehoakim, avọ Jehoyakin. Kẹsena u ve ti te esuo Zẹdikaya, onọ o ruẹ ọraha Jerusalẹm na. Dede nọ okpẹtu otiọye na ọ rẹriẹ ovao ku ae, o wọhọ nọ ejọ e jẹ gwọlọ ọjẹrehọ erẹwho erivẹ ẹkwoma “ẹgọ orẹwho ofa” nọ a jẹ gọ. Epọvo na re, ibuobu nẹnẹ a bi dhesẹ via evaọ idhere sa-sa nọ a rọ abọ ukoko Jihova ha. Wọhọ abọ ukoko Setan, a te kẹ ae uye.
13. Rọwo kugbe eruẹaruẹ Zefanaya, eme ọ te via evaọ okenọ ahwo Babilọn na a tẹ wọ ohọre kpohọ Jerusalẹm?
13 “Ẹdẹ” ọvunu-oguo Juda ọyena o kie kpahe ẹdẹ Jihova nọ o ti ro bruoziẹ kpe ewegrẹ riẹ, ro ku emuemu họ, je dhesẹ ogaga ukpehru riẹ. Nọ ahwo Babilọn a wọ ohọre kpohọ Jerusalẹm, ubo u te no Unuẹthẹ Iyei na ze. O wọhọ nọ a se rie ere fikinọ o kẹle eki imiyei. (Nehemaya 13:16) Ogbotu Babilọn a te ruọ abọ nọ a re se iyẹrẹ avivẹ na, yọ “edo ologbo no ehru ikpehru ze” o sai dhesẹ edo ahwo Kaldia nọ a kẹle obei no. Ahwo Mọta, ẹsejọhọ abọ Ukiekpotọ Tyropoeon, a ti “bo.” Fikieme a je ti bo? Keme ekiọthuọ, kugbe erọ “enọ e rẹ wawe siliva,” e te jọ obei serihọ.
14. Ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ te nya thabọ te evaọ ẹkiẹvia enọ i se oma rai egegagọ riẹ?
14 Ẹvẹ Jihova ọ te nya thabọ te evaọ ẹkiẹvia enọ i se oma rai egegagọ riẹ? Eruẹaruẹ na e nyaharo ta nọ: “Evaọ oke oyena mẹ rẹ te rehọ ikpẹ kiẹ otọ Jerusalem, mẹ vẹ te rehọ uye kẹ ahwo nọ a rọ egba-idi-eda na, enọ e be jọ eva rai ta nọ, ‘ỌNOWO na o re ti ru uwoma, hayo uyoma gbe he.’ A re ti mi ai eyero rai, iwou rai e vẹ te jọ ifofe. A tẹ make bọ iwou dede, a rẹ te ria eva rai hi; a make kọ ọgbọ-evaene dede, a rẹ te da udi rai hi.”—Zefanaya 1:12, 13.
15. (a) Eme ọ te via kẹ izerẹ ikọ-erue erọ Jerusalẹm? (b) Eme ọ be hẹrẹ enọ e rrọ egagọ erue nẹnẹ?
15 Izerẹ ikọ-erue erọ Jerusalẹm a be rehọ egagọ erue gua egagọ Jihova. Dede nọ a roro nọ udu u kie rai vi, Ọghẹnẹ ọ te rehọ ikpẹ enwranwra nọ e rẹ ruẹ lafi ebi abọ-ẹzi nọ a rọ uzou da na gwọlọ ae via. Ọvuọvo ọ te dhẹ vabọ no ewhowho gbe obrukpe ẹdhoguo Ọghẹnẹ hẹ. Ikọ-erue ehoo eyena a bọmu oria ovo wọhọ erara nọ i dhẹmu otọ egho udi. A gwọlọ re omadhehọ ewhowho Ọghẹnẹ fihọ eyero ohwo-akpọ o kpokpo ai hi, rekọ a te dhẹ vabọ no odhesẹvia ẹdhoguo Ọghẹnẹ hẹ. Enọ e rọ egagọ erue nẹnẹ, kugbe otu Kristẹndọm jegbe enọ i kie no egagọ Jihova no a te dhẹ vabọ họ. Be vro nọ enana họ “edẹ urere” na, a be jọ udu rai ta nọ, “ỌNOWO na o re ti ru uwoma, hayo uyoma gbe he.” Ẹvẹ a roro thọ te!—2 Timoti 3:1-5; 2 Pita 3:3, 4, 10.
16. Eme ọ via evaọ okenọ ẹdhoguo Ọghẹnẹ o te Juda, kọ ẹvẹ eriariẹ eyena i re kpomahọ omai?
16 A vẹvẹ ikọ-erue Juda unu nọ ahwo Babilọn a te kwa efe rai, raha iwou rai, jẹ rehọ ibi egbọ rai. Ekwakwa efe i ti w’iruo ho evaọ okenọ ẹdhoguo Ọghẹnẹ o ti bru Juda ze. Epọvo na o te jọ evaọ okenọ ẹdẹ ẹdhoguo Jihova o te bru uyerakpọ ọnana ze. Fikiere, joma wo eriwo abọ-ẹzi re ma ‘koko efe họ obọ odhiwu’ ẹkwoma iruo Jihova nọ ma re fihọ oware ọsosuọ evaọ izuazọ mai!—Matiu 6:19-21, 33.
‘Ẹdẹ Ologbo ỌNOWO Ọ Kẹlino’
17. Wọhọ epanọ Zefanaya 1:14-16 o ta, ẹvẹ ẹdẹ ẹdhoguo Jihova ọ kẹle te no?
17 Ẹvẹ ẹdẹ ẹdhoguo Jihova ọ kẹle te no? Wọhọ epanọ Zefanaya 1:14-16 o ta, Ọghẹnẹ ọ kẹ imuẹro nana: “Ẹdẹ ologbo ỌNOWO na ọ kẹle i no, o te je te otọ no; edo ẹdẹ ỌNOWO na ọ rẹ yara, ahwo ologbo a rẹ te viẹ gaga evaọ etẹe. Ẹdẹ ọyena ọ rẹ te jọ ẹdẹ ofu, ẹdẹ uye gbe evedha, ẹdẹ ọraha gbe idhọvẹ, ẹdẹ ebi gbe ozọ, ẹdẹ ẹgho gbe ebi ọlala. Ẹdẹ edo ọgba gbe edo ẹmo rọ kẹ emamọ ikpewho na gbe oria ẹmo ọgaga.”
18. Fikieme ma gbe ku ei họ họ inọ ẹdẹ ẹdhoguo Jihova ọ gbẹ rọ obaro thethabọ?
18 A vẹvẹ izerẹ erahaizi Juda, emọ-ivie rai, gbe ahwo riẹ unu nọ “ẹdẹ ologbo ỌNOWO na ọ kẹle i no.” ‘Ẹdẹ ỌNOWO na o ti siawọ ze gaga’ kẹ Juda. Epọvo na evaọ oke mai na, ajọ uvumọ ohwo o roro ho inọ ẹdhoguo obrukpe Jihova ọrọ irumuomu na ọ te via evaọ obaro na thethabọ. Ukpoye, wọhọ epanọ Ọghẹnẹ ọ j’owọ vẹrẹ vẹrẹ kpahe Juda na, ere o ti ru ẹdẹ ẹdhoguo riẹ ‘vẹrẹ.’ (Eviavia 16:14, 16) Ẹvẹ oyena o te jọ oke oyayare te kẹ ohwo kpobi nọ o rri unuovẹvẹ Jihova nọ Isẹri riẹ a kẹ vo gbe enọ e se egagọ uzẹme!
19, 20. (a) Didi eware jọ e jọ ofu Ọghẹnẹ kpahe Juda gbe Jerusalẹm? (b) Ma te roro kpahe ọraha ọsalọ-kpe nọ ọ be rẹriẹ ovao ku uyerakpọ onana, didi enọ e rẹ romavia?
19 Ofu Ọghẹnẹ kpahe Juda gbe Jerusalẹm ọ jọ “ẹdẹ uye gbe evedha.” Enọ e wọ ohọre no Babilọn ze na a wha uye-oruẹ buobu se enọ e be rria Juda, kugbe akọriọ iroro evaọ etoke uwhu gbe ọraha. “Ẹdẹ ọraha gbe idhọvẹ” ọyena ọ jọ ọrọ ebi, ẹgho, gbe ebi ọlala, ẹsejọhọ orọnikọ evaọ edhere ẹwoho ọvo ho rekọ te aruakpọ, keme iwiri gbe ikpakpe e jọ oria kpobi. O jọ “ẹdẹ edo ọgba gbe edo ẹmo,” rekọ edo unuovẹvẹ nọ a kẹ kpobi yọ ufofe gheghe.
20 Iroroke Jerusalẹm a kare obufihọ okenọ ekwakwa ẹmo ahwo Babilọn i je zurie “oria ẹmo ọgaga” na kie. Epọvo na re eria egaga uyerakpọ omuomu nana i ti w’iruo evaọ akotọ ekwakwa-ẹmo odhiwu Ọghẹnẹ hẹ, enọ ọ ruẹrẹhọ no rọkẹ iruo ọsosuọ riẹ evaọ ọraha ọsalọ-kpe na. Kọ who rẹro nọ a te se owhẹ ba? Kọ who dikihẹ gaga no evaọ abọ Jihova, ‘ọnọ ọ rẹ yọrọ enọ i you rie kpobi; rekọ ọnọ ọ te raha iru-umuomu na kpobi’?—Olezi 145:20.
21, 22. Ẹvẹ Zefanaya 1:17, 18 o ti ro rugba evaọ edẹ mai?
21 Ẹvẹ ẹdhoguo nọ a ruẹaro riẹ eva Zefanaya 1:17, 18 na o rọ idudu te! Jihova Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Mẹ rẹ te rehọ uye kẹ ahwo, re a te nya wọhọ ituaro, fiki epanọ a raha uzi ỌNOWO na; azẹ rai o re ti hwẹ wọhọ ovu, oma rai o rẹ te wọhọ isọ. Makọ siliva hayo oro rai dede i re ti siwi ai hi. Evaọ ẹdẹ ofu ỌNOWO na, evaọ erae ofu-ihri eriọ riẹ na, a rẹ te rọ raha akpọ na kpobi no; keme o re ti ru urere emama kpobi re e jọ idudhe.”
22 Wọhọ epanọ o ru evaọ edẹ Zefanaya, kẹle na Jihova ọ te rọ uye bẹ “emama kpobi,” enọ e se nọ a re yo unuovẹvẹ riẹ. Fikinọ a raha uzi mukpahe Ọghẹnẹ, a te nya gedegede wọhọ ahwo ituaro, a te ruẹ usiwo ho. Evaọ ẹdẹ ẹdhoguo Jihova, azẹ rai “o re ti hwẹ wọhọ ovu,” wọhọ oware nọ u fioka ha. Ukuhọ rai o te jọ orọ omovuọ, keme Ọghẹnẹ ọ te vaha igboma—makọ ivu—erọ itu irumuomu na fihọ otọakpọ na, “wọhọ isọ.”
23. Dede nọ irumuomu e te dhẹ vabọ họ “evaọ ẹdẹ ofu ỌNOWO na,” didi ẹruore eruẹaruẹ Zefanaya e kẹ?
23 Uvumọ ohwo ọ rẹ sai siwi enọ e be họre wọso Ọghẹnẹ gbe ahwo riẹ hẹ. Makọ isiliva hayo igoru e sai siwi irumuomu Juda ha, nwane wọhọ epanọ efe ofruriọ gbe udi-oriọ e te jọ uketha hayo adhẹzọ kẹ Kristẹndọm gbe uyerakpọ omuomu nana ha na evaọ “ẹdẹ ofu ỌNOWO na.” Evaọ ẹdẹ ẹdhoguo ọyena, erae ọwhọ Ọghẹnẹ e te “raha akpọ na kpobi no” okenọ ọ be te r’obọ k’otọ raha irumuomu na. Fikinọ ma wo ẹrọwọ fihọ ẹme eruẹaruẹ Ọghẹnẹ, ma wo imuẹro nọ ma rria kodo ruọ “oke urere” na no. (Daniẹl 12:4) Ẹdẹ ẹdhoguo Jihova ọ kẹlino, yọ ọ te kpọ ofu riẹ bru iwegrẹ riẹ kẹle. Ghele na, eruẹaruẹ Zefanaya e kẹ ẹruore usiwo. Kọ eme a gwọlọ mi omai re a ko omai dhere evaọ ẹdẹ ofu Jihova?
Didi Uyo Whọ Te Kẹ?
• Ẹvẹ eruẹaruẹ Zefanaya i ro rugba kpahe Juda gbe Jerusalẹm?
• Eme ọ be hẹrẹ Kristẹndọm gbe irumuomu kpobi erọ edẹ mai na?
• Fikieme ma gbe roro ho inọ ẹdẹ ẹdhoguo Jihova ọ te tha evaọ obaro thethabọ?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 5]
Zefanaya ọ rọ aruọwha whowho nọ ẹdẹ ẹdhoguo Jihova ọ kẹlino
[Ọnọ o wo uwoho]
A rehọ iẹe no Self-Pronouncing Edition of the Holy Bible na ze, onọ u kugbe Ebaibol King James na gbe Ewariẹkere riẹ
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]
Ẹdẹ Jihova o bru Juda gbe Jerusalẹm ze eva obọ ahwo Babilọn evaọ 607 B.C.E.
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 8]
Kọ who rẹro nọ a te se owhẹ ba evaọ okenọ Jihova ọ te raha irumuomu na?