Eva Ukuhọ—uvi-ẹdhoguo Kẹ Ahwo Kpobi

“Ma te daoma re ma gaviezọ evaọ idhere ekpokpọ . . . kẹ ahwo nọ a nwa oma no, ahwo awaọruọ, ahwo nọ a bi bo re a yo urru rai. . . . Oware nọ u kiọkọ họ re ma fi oware nọ o rọ uzi na họ iruo: re u mu omai ẹro inọ epanọ a yẹ ahwo kpobi avọ ọghọ ẹrẹrẹ evaọ aro Ọghẹnẹ na, ere a yẹ ahwo kpobi avọ ọghọ ẹrẹrẹ evaọ aro ahwo re.”—President Richard Milhous Nixon, osu United States, eme ọ eromuo riẹ, January 20, 1969.

OKENỌ ivie, isu, gbe eba a tẹ ruọ ọkwa, a rẹ t’ẹme kpahe uvi-ẹdhoguo. Nwanọ ere Richard Nixon, osu United States vẹre o ru. Rekọ eme iwoma riẹ na i ku ewoma rai fiẹ nọ a te rri kpemu. Dede nọ ọ y’eyaa nnọ ọ te ‘kpare uzi na kpehru,’ uwhremu na a tẹ ruẹ nọ Nixon ọ be raha uzi, a tẹ gbae họ dhẹ no ọkwa riẹ. Ọgbukpe nọ u lele i rie, ‘ahwo nọ a nwa oma, erọ awaọruọ, gbe enọ e kare ẹruore’ e tẹ ruabọhọ ubo re a yo urru rai.

Re a yo irru itieye na je ru ẹgwọlọ rai kẹ ae o lọhọ họ, wọhọ epanọ isu evezi buobu a ruẹ no na. ‘Uvi-ẹdhoguo kẹ ahwo kpobi’ o rọ ute nọ a bi le mu hu. Ghele na, ikpe-udhusoi buobu nọ i kpemu, a y’eyaa jọ nọ u fo nọ ma re roro kpahe—obọdẹ eyaa jọ kpahe uvi-ẹdhoguo.

Ẹkwoma ọruẹaro riẹ Aizaya, Ọghẹnẹ ọ kẹ ahwo Riẹ imuẹro inọ o ti vi “odibo” jọ nọ ọye omariẹ ọ te salọ se ai. “Mẹ rehọ ẹzi mẹ kẹe,” ere Jihova ọ ta kẹ ai. “Ọ rẹte jọ erẹwho ru uvioziẹ.” (Aizaya 42:1-3) Osu ohwo-akpọ ọvuọvo o re yiwi t’ẹme otiọye na ha, onọ u re dhesẹ uvi-ẹdhoguo okrẹkri kẹ erẹwho kpobi. Kọ a rẹ sai fievahọ eyaa nana? Kọ okpoware utioye na o sai ti rugba?

Eyaa nọ Ma rẹ Sai Fievahọ

A rẹ sai fievahọ eyaa otẹrọnọ a rẹ sai fievahọ ohwo nọ ọ y’eyaa na. Evaọ abọ ọnana, Ọghẹnẹ Erumeru na ọvo họ ọnọ o whowho nnọ “odibo” riẹ ọ te rehọ uvi-ẹdhoguo mu evaọ akpọ-soso. Hẹriẹ oma no enọ i bi hrowo esuo, Jihova o re mu y’eyaa ha. ‘Ọ rẹ sae ta erue he,’ ere Ebaibol na o k’omai imuẹro. (Ahwo Hibru 6:18) “Oware nọ mẹ gwọlọ ru kpobi o rẹ via,” ere Ọghẹnẹ ọ ta avọ ẹgba.—Aizaya 14:24, Today’s English Version.

Evaifihọ mai evaọ eyaa yena o ga viere ẹkwoma okerefihotọ kpahe “odibo” Ọghẹnẹ nọ ọ salọ, Jesu Kristi. Ohwo nọ ọ te rehọ uvi-ẹdhoguo mu o re you uvi-ẹdhoguo jẹ rria lele uvi-ẹdhoguo. Jesu ọ nyasiọ oriruo nọ o kare epe ba wọhọ ohwo nọ o ‘you ẹrẹreokie je mukpahe umuomu.’ (Ahwo Hibru 1:9) Eme nọ ọ ta, uzuazọ nọ o yeri, tubọ epanọ o whu, aikpobi i dhesẹ nnọ ohwo okiẹrẹe ọ ghinẹ jọ. Eva uwhu Jesu, oletu ogbaẹmo Rom, ababọ avro ọnọ o muẹrohọ ẹdhoguo gbe ukpe Jesu, oma o wọ riẹ ta nọ: “Ghinọ uzẹme ohwo ọnana okiẹrẹe!”—Luk 23:47.

U te no uzuazọ ukiẹrẹe nọ ọ rria no, Jesu o mudhe kẹ ẹdhoguo-okienyẹ nọ o jọ odode evaọ ẹdẹ riẹ. Orọnikọ ẹwhọ gbe ohọre o je ro ru onana ha, rekọ ẹkwoma uvi-ẹdhoguo nọ o je ro wuhrẹ ahwo nọ a gwọlọ gaviezọ kpobi. Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ o rọ edhere ovevẹ nọ a re ro dhesẹ uvi-ẹdhoguo gbe ẹrẹreokie.—Matiu, izou 5-7.

Jesu o je ru lele epanọ ọ ta. Ọ jẹ emoti nọ akpọ o kiethọ kufiẹ hẹ, “otu etọtọ” erọ okegbe ahwo Ju na. Ukpoye, o lele i rai, t’ẹme, kaobọ te ai, tube siw’ai dede. (Mak 1:40-42) Ahwo nọ ọ nyaku kpobi, kugbe iyogbere gbe otu ọjẹfiẹ, e jọ ghaghae kẹe. (Matiu 9:36) Ọ ta kẹ ae nọ: “Whai e ruẹ uye gbe enọ e wha owha ogbẹgbẹdẹ kpobi, wha bru omẹ ze, mẹ rẹ kẹ owhai udhedhẹ.”—Matiu 11:28.

Maero, Jesu ọ kuvẹ hẹ re ẹdhoguo-okienyẹ nọ e wariẹ e riẹ họ i kpomahọ iẹe hayo ru ei eva dha. Ọ rehọ eyoma hwosa eyoma ha. (1 Pita 2:22, 23) Ọ make jọ edada egaga, ọ lẹ se Ọsẹ obọ odhiwu riẹ kẹ isoja nọ e kare riẹ na. Ọ lẹ nọ: “Ọsẹ, rehọ vrẹ ae; keme a riẹ epanọ a re ruo ho.” (Luk 23:34) Uzẹme, Jesu o ‘ru oware nọ uvi-ẹdhoguo o rọ vevẹ kẹ erẹwho na.’ (Matiu 12:18) Imuẹro ọfa vẹ ma gwọlọ wo ọrọ ẹgwọlọ Ọghẹnẹ re ọ rehọ akpọ okiẹrẹe mu vi oriruo ovevẹ Ọmọ obọ riẹ?

A rẹ Sai fi Ẹdhoguo-Okienyẹ Kparobọ

Imuẹro ivevẹ inọ a rẹ sai fi ẹdhoguo-okienyẹ kparobọ o rọ akpọ inẹnẹ na. Kohwo kohwo, jẹ wọhọ ukoko, Isẹri Jihova a be daoma fi omohẹriẹ kparobọ, ọriẹwẹ, ohọre-uyẹ, gbe ozighi. Roro kpahe oriruo obaro na.

Pedroa ọ rọwo inọ ohọre ọvo a sae rọ rehọ uvi-ẹdhoguo te Orẹwho Basque, ẹkwotọ Spen nọ ọ be rria. Fiki onana ọ tẹ ruọ ukoko ugbarugba jọ nọ u wuhrẹ i rie ona ohọre evaọ France. Nọ o wuhrẹ ruotọ no, a tẹ ta kẹe nọ o koko ahwo ugbarugba họ re a rehọ ebọmbo raha ebarake iporisi. Ahwo riẹ a muọ iruo họ no nọ iporisi a ro mu ei. Ọ raha emerae 18 evaọ uwou-odi, rekọ makọ evaọ ekarọ na ọ gbẹ be gbẹgwae isuẹsu riẹ, be rọ ohọwo kpe omobọ riẹ jẹ tubẹ rọ aghae biẹ oma riẹ dede.

Pedro o roro inọ ọ be họre kẹ uvi-ẹdhoguo. Kẹsena ọ tẹ te riẹ Jihova gbe ẹjiroro riẹ. Okenọ Pedro ọ jọ uwou-odi, Isẹri Jihova a te muọ Ebaibol họ ewuhrẹ kugbe aye riẹ, yọ okenọ a siobọnoi no, aye na o te zizie ei re o kpohọ iwuhrẹ rai jọ. O were riẹ oma ga te epanọ ọ rọ yare uwuhrẹ Ebaibol, uwuhrẹ nọ o wọ riẹ ru inwene ilogbo evaọ eriwo gbe edhere uzuazọ riẹ. Ukuhọ riẹ, evaọ 1989, te Pedro avọ aye riẹ a tẹ họ-ame.

“Me yere Jihova inọ me kpe ohwo ọvo ho evaọ ikpe ugbarugba mẹ kpobi na,” ere Pedro ọ ta. “Enẹna mẹ be rehọ ọgbọdọ ẹzi Ọghẹnẹ, Ebaibol na, rọ kẹ ahwo ovuẹ uvi udhedhẹ gbe uvi-ẹdhoguo—emamọ usi Uvie Ọghẹnẹ.” Kẹle na Pedro, ọnọ ọ rọ ọkpako Isẹri Jihova enẹna, o te kpohọ ebarake nọ ọ gwọlọ raha okiẹdẹ na. Enẹna ọ nya avọ ẹjiroro ewhowho ovuẹ udhedhẹ kẹ iviuwou nọ e be rria obei.

Isẹri Jihova a bi ru inwene enana keme a bi rẹro akpọ okiẹrẹe. (2 Pita 3:13) Dede nọ a fieva kpobi họ eyaa Ọghẹnẹ nọ ọ te rọ rehọ onana ze, a vuhumu nnọ o rọ owha-iruo rai re re a rria lele uvi-ẹdhoguo. Ebaibol na o dhesẹ vevẹ k’omai inọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma ru ẹkẹ abọ mai.

Ẹkọ Ibi Ẹrẹreokie

Uzẹme, nọ ma tẹ rẹriẹ ovao ku ẹdhoguo-okienyẹ, oma o rẹ sae wọ omai bo nọ: “Diẹse Ọghẹnẹ obruoziẹ okiẹrẹe na ọ rọ?” Oyena yọ ubo ahwo Ju erọ edẹ Malakae. (Malakae 2:17) Kọ Ọghẹnẹ o se unoma rai gboja? Ukpoye, o lẹliẹ oma ‘lọhọ’ iẹe keme, u te no eware efa no, ae omarai a jẹ rọ ẹghẹ yeri kugbe eyae rai nọ e kpako no, be rehọ fiki oware nọ a gb’obọ kru kpobi se ai. Jihova o dhesẹ ọdawẹ riẹ kẹ ‘eyae uzoge rai, enọ a be rọ ẹghẹ yeri kugbe, dede nọ erivẹ rai a rọ gbe eyae ọvọ rai.’—Malakae 2:14.

Kọ ma sai gu unoma gbagba kpahe ẹdhoguo-okienyẹ otẹrọnọ ma wo uruemu okienyẹ? Evaọ abọdekọ riẹ, ma tẹ daoma raro kele Jesu ẹkwoma omohẹriẹ gbe ohọre-uyẹ nọ ma re sino idu mai, kare ọriẹwẹ je you ahwo kpobi, gbe ẹkwoma eyoma nọ ma rẹ rọ hwosa kẹ eyoma ha, yọ ma bi dhesẹ nnọ ma ghine you uvi-ẹdhoguo.

Ma tẹ gwọlọ uvi-ẹdhoguo, Ebaibol na ọ ta k’omai inọ ma ‘kọ ibi evaọ ẹrẹreokie.’ (Hosia 10:12) Epanọ o rẹ jọ omai ẹro kawo te kpobi, ẹdhoguo-okienyẹ nọ ma fikparobọ kpobi o r’oja. Wọhọ epanọ Martin Luther King, ọrọ ọmaha, o kere evaọ obe riẹ Letter From Birmingham Jail, “ẹdhoguo-okienyẹ evaọ oria jọ yọ awa kẹ uvi-ẹdhoguo evaọ oria kpobi.” Ahwo nọ a be “gwọlọ ẹrẹreokie” họ enọ Ọghẹnẹ ọ te salọ re a riuku akpọ ọkpokpọ okiẹrẹe riẹ nọ ọ te tha kẹle na.—Zefanaya 2:3.

Ma rẹ sae bọ ẹruore mae kẹ uvi-ẹdhoguo fihọ otọhotọ udedeghe eyaa ahwo-akpọ họ, rekọ ma rẹ sae fievahọ ẹme Ọnọma oyoyou mai. Oye jabọ Jesu ọ jẹ ta kẹ ilele riẹ re a ruabọhọ olẹ kẹ Uvie Ọghẹnẹ re o ze. (Matiu 6:9, 10) Jesu, Ovie Uvie ọyena nọ a ro mu, “o re siwi oyogbere gbe ọnọ o wo ọthuke he. Ọ be re ohrọ eyẹlẹ gbe iruori, o te bi siwi uzuazọ iruori.”—Olezi 72:12, 13.

U re vevẹ, ẹdhoguo-okiẹnyẹ o kare ekuhọ họ. Esuo Kristi evaọ otọakpọ na kpobi o ti fi ẹdhoguo-okienyẹ kparobọ bẹdẹ bẹdẹ, epanọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹkwoma Jerimaya ọruẹaro riẹ k’omai imuẹro na: “Oke o be tha nọ me ti ro ru eware nọ mẹ yaa gba . . . Eva oke oyena mẹ te salọ ọmọ Devidi wọhọ ovie. Ovie ọyena o ti ru oware nọ u kiete je fo evaọ otọ na kpobi.”—Jerimaya 33:14, 15, TEV.

[Footnotes]