Uzuazọ Ebẹdẹ Bẹdẹ Evaọ Otọakpọ—Ẹruore Ileleikristi?
“[Ọghẹnẹ] o ve ti ririe irui kpobi no aro rai; uwhu o gbẹte jọ ofa ha.”—EVIA. 21:4.
1, 2. Ẹvẹ ma rọ riẹ inọ ahwo Ju buobu erọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ?
ỌDAFE ọmoha jọ ọ dhẹ bru Jesu, o te kigwẹ fihọ aro riẹ, jẹ nọe inọ: “Owuhrẹ ezi, eme me re ruẹ re mẹ reuku uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ?” (Mak 10:17) Ọmoha na ọ jẹ nọ kpahe ẹria uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, rekọ evaọ bovẹ? Wọhọ epanọ ma ta evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, ikpe buobu taure oke yena o te ti te, Ọghẹnẹ ọ kẹ ahwo Ju ẹruore ẹkparomatha gbe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ. Ahwo Ju buobu erọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a wo ẹruore nana.
2 Ababọ avro, ẹkparomatha ziọ uzuazọ evaọ otọakpọ oye Mata, ogbẹnyusu Jesu, o wo họ iroro okenọ ọ ta kpahe oniọvo riẹ nọ o whu no nọ: “Mẹ riẹ nọ ọ rẹ te kparoma eva ẹkparomatha ẹdẹ urere.” (Jọn 11:24)Uzẹme, otu Sadusi evaọ oke yena a rọwo ẹkparomatha ha. (Mak 12:18) Rekọ, evaọ obe riẹ, Judaism in the First Centuries of the Christian Era, George Foot Moore ọ ta nọ: “Ebe nọ a kere . . . evaọ ikpe ẹgba ọvo hayo ikpe egba ivẹ taure a te ti yẹ Jesu e kẹ imuẹro inọ ahwo a rọwo inọ oke o be tha nọ a te kpare enọ i whu no ziọ uzuazọ evaọ otọakpọ.” Ọdafe nọ ọ nya bru Jesu na ọ gwọlọ wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ.
3. Didi enọ ma te ta ẹme kpahe evaọ uzoẹme nana?
3 Nẹnẹ, egagọ buobu gbe egba-eriariẹ Ebaibol buobu a rọwo ho inọ ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ yọ uwuhrẹ Ileleikristi. Ahwo buobu a wo ẹruore na inọ a te whu no a vẹ nyae rria evaọ akpọ izi. Fikiere okenọ ahwo buobu nọ i se Ikereakere Griki na a te se ku ẹme wọhọ “uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ,” uzuazọ obọ odhiwu iroro rai i re kpohọ. Kọ ere o ginẹ rrọ? Eme Jesu o wo họ iroro nọ ọ ta ẹme kpahe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ? Eme ilele riẹ a rọwo? Kọ Ikereakere Griki na i dhesẹ inọ ahwo a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ na?
Uzuazọ Ebẹdẹ Bẹdẹ “Eva Akpọ nọ Tha”
4. Eme ọ te via “eva akpọ nọ tha” na?
4 Ebaibol i wuhrẹ inọ a te kpare Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo kpobọ odhiwu re a jọ obei su otọakpọ na. (Luk 12:32; Evia. 5:9, 10; 14:1-3) Rekọ orọnọ utu ahwo yena ọvo Jesu o wo họ iroro ho nọ ọ tẹ ta kpahe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Roro kpahe ẹme nọ ọ ta kẹ ilele riẹ nọ ọdafe ọmoha na o kpo no avọ uweri okenọ Jesu ọ ta kẹe inọ ọ zẹ eware riẹ kpobi re o ti zihe ruọ olele riẹ. (Se Matiu 19:28, 29.) Jesu ọ ta kẹ ikọ riẹ inọ a te jọ usu enọ i ti su wọhọ ivie a ve je guẹdhọ ‘erua kpogbivẹ Izrẹl,’ koyehọ enọ e te rọ otọakpọ na reuku. (1 Kọr. 6:2) Ọ tẹ jẹ ta kpahe osohwa nọ o ti te “kohwo kohwo” nọ o lele i rie. Ahwo yena a ti wo “uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ” re. Onana kpobi o te via “eva akpọ nọ tha” na.
5. Ẹvẹ whọ rẹ fa otọ “akpọ nọ tha” na?
5 Eme “akpọ nọ tha” nọ Jesu ọ fodẹ na o dhesẹ? A fa ẹme na “akpọ ọkpokpọ na” evaọ The Bible—An American Translation. A fa riẹ “a te ru eware kpobi kpokpọ no” evaọ The Jerusalem Bible. Nọ orọnọ Jesu ọ fa otọ ẹme riẹ hẹ na, ọ rehọ eme riẹ na dhesẹ ẹruore nọ ahwo Ju a wo anwẹdẹ. A te wariẹ ru eware akpọ na kpokpọ re eware i zihe ruọ epanọ e jọ evaọ ọgbọ Idẹn taure Adamu avọ Ivi a tẹ te thọ uzi. “Akpọ nọ tha” na họ orugba eyaa Ọghẹnẹ inọ ọ te “ma idhiwu ekpokpọ gbe akpọ ọkpokpọ.”—Aiz. 65:17.
6. Eme ọtadhesẹ igodẹ avọ ewe na o wuhrẹ omai kpahe ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ?
6 Jesu ọ wariẹ ta ẹme kpahe uzuazọ ebẹdẹ bẹde evaọ ẹme nọ ọ ta kpahe ekuhọ uyerakpọ na. (Mat. 24:1-3) Ọ ta nọ: “Nọ Ọmọ ohwo ọ te tha eva oruaro riẹ, gbe ikọ-odhiwu kpobi a viẹ, kẹsena ọvẹ te keria ehru akaba oruaro riẹ. Erẹwho kpobi i re ti kuku aro riẹ ọ vẹ te hẹriẹ ae ọjọ nọ ọjọ wọhọ epanọ othuru-igodẹ ọ rẹ hẹriẹ igodẹ no ewe.” Ahwo nọ a brukpe a ti kpohọ ‘uye bẹdẹ bẹdẹ, rekọ ikiẹrẹe i ve kpohọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” ‘Ikiẹrẹe na’ nọ i ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ na họ enọ i fi obọ họ kẹ “imoni” Kristi nọ a rọ ẹzi wholo. (Mat. 25:31-34, 40, 41, 45, 46) Nọ orọnọ a salọ enọ a rọ ẹzi wholo na re a jọ isu evaọ Uvie obọ odhiwu na, kiyọ otọakpọ na ‘ikiẹrẹe na’ a rẹ te jọ. Ebaibol e ta nọ: “[Ovie nọ Jihova o ro mu o ti] su nọ abade te abade, je su no ethẹ na ri duwu onyaba akpọ na!” (Ol. 72:8) Ahwo nana nọ Uvie na o ti su na a te reawere uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ.
Eme Obe Usiuwoma Jọn O Dhesẹ?
7, 8. Ẹruore ivẹ vẹ Jesu ọ ta kpahe kẹ Nikodemọs?
7 Wọhọ epanọ ebe Matiu, Mak, avọ Luk i dhesẹ, Jesu ọ fodẹ “uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ” evaọ eria nọ ma ta ẹme te no na. Obe Usiuwoma Jọn o dhesẹ inọ Jesu ọ ta ẹme kpahe ẹria bẹdẹ bẹdẹ asia 17. Jọ ma ta ẹme kpahe eria yena jọ re ma ruẹ eme nọ Jesu ọ ta kpahe ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ.
8 Wọhọ epanọ Jọn o kere, Jesu ọ kake ta kpahe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ kẹ ohwo Farisi nọ a re se Nikodemọs. Ọ ta kẹ Nikodemọs nọ: “Ajokpa ame gbe Ẹzi i gbe yẹ ohwo ho ọ sae ruọ uvie Ọghẹnẹ hẹ.” Re ohwo ọ sae ruọ Uvie obọ odhiwu, a rẹ ‘wariẹ yẹ’ ohwo na. (Jọn 3:3-5) Jesu ọ jọ etẹe ku ẹme na họ họ. Kẹsena ọ tẹ ta kpahe ẹruore nọ ọ rrọ kẹ ahwo-akpọ kpobi. (Se Jọn 3:16.) Jesu ọ jẹ ta kpahe ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ nọ ilele riẹ nọ a rọ ẹzi wholo a ti wo evaọ obọ odhiwu, enọ i kiọkọ kọ otọakpọ na.
9. Ẹruore vẹ Jesu ọ ta ẹme riẹ kẹ aye Sameria na?
9 Nọ Jesu o lele Nikodemọs ta ẹme no evaọ Jerusalẹm, o te kpobọ Galili. Ọ tẹ jọ edhere nyaku aye jọ eva akotọ oza Jekọp kẹle ẹwho Saeka nọ ọ rrọ Sameria. Ọ tẹ ta kẹ aye na nọ: “Kohwo kohwo nọ ọ da ame nọ mẹ rẹ te kẹ e na, uruame u gbe kpe ei ofa ha; rekọ ame nọ mẹ rẹ te kẹ e na, o rẹ te jọ eva riẹ zihe ruọ eyeri ame nọ ọ rẹ vọ eruọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Jọn 4:5, 6, 14) Ame nọ Jesu ọ ta ẹme te na họ ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ re ahwo-akpọ kpobi a sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, onọ u kugbe enọ e te rria otọakpọ na. Evaọ obe Eviavia, Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Mẹ rẹ te rehọ eyeri-ame uzuazọ ọvọvẹ kẹ enọ uruame u re kpe.” (Evia. 21:5, 6; 22:17) Fikiere, Jesu ọ ta kẹ aye Sameria na inọ ahwo nọ a wo ẹruore ẹria otọakpọ na a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, orọnikọ enọ i ti kpohọ odhiwu ọvo ho.
10. Nọ Jesu o siwi ọzae jọ no kẹle ẹtẹre Bẹtẹsda, eme ọ ta kẹ isu egagọ nọ i je kpokpo ei kpahe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ?
10 Ukpe nọ u lele i rie, Jesu o zihe kpobọ Jerusalẹm. Ọ tẹ jọ etẹe rovie aro ọzae nọ o tuaro kẹle ẹtẹre Bẹtẹsda. Jesu ọ ta kẹ ahwo Ju enọ e jẹ whọku ei inọ: “Ọmọ ọvo ọ sai ru oware ovo ho, rekọ epanọ ọ ruẹ Ọsẹ nọ o re ruo.” Nọ Jesu ọ ta kẹ ai no inọ Ọsẹ na “ọ rehọ oziẹobro kpobi họ obọ Ọmọ na,” ọ tẹ ta nọ: “Ọnọ oyo ẹme mẹ ọ tẹ rọwo Ọ nọ o vi omẹ ze, o wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” Jesu ọ tẹ jẹ ta nọ: “Oke o be tha nọ enọ e rọ eva [uki] kpobi i je ti yo uru [Ọmọ ohwo], a vẹ te nya via, enọ i ru uwoma, e vẹ kparoma ruọ uzuazọ, enọ i ru umuomu e vẹ kparoma ruọ oziẹobro.” (Jọn 5:1-9, 19, 22, 24-29) Jesu ọ jẹ ta kẹ ahwo Ju enọ i je kpokpo ei na inọ ọye Ọghẹnẹ o ro mu re o ru ẹruore nọ ahwo Ju a wo na gba, ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ, yọ o ti ru ere ẹkwoma ẹkpare ze enọ i whu no.
11. Ẹvẹ ma rọ riẹ nnọ ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ u kugbe ẹme nọ Jesu ọ ta, onọ a kere fihọ Jọn 6:48-51 na?
11 Evaọ Galili, idu ahwo buobu enọ e gwọlọ re ebrẹdi nọ Jesu ọ rehọ edhere igbunu kẹ ai a te je lele ei. Jesu ọ ta kẹ ai kpahe oghẹrẹ ebrẹdi ọfa jọ—“ebrẹdi uzuazọ.” (Se Jọn 6:40, 48-51.) Ọ ta nọ: “Ebrẹdi nọ mẹ te kẹ na oma mẹ.” Orọnikọ enọ i ti lele ei su evaọ Uvie riẹ nọ ọ rrọ obọ odhiwu ọvo Jesu o whu kẹ hẹ, rekọ te enọ i ti wo ‘uzuazọ evaọ akpọ na,’ koyehọ enọ i fi ẹrọwọ họ iẹe. “Ohwo nọ ọ re ebrẹdi ọnana,” koyehọ ohwo nọ o fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo Jesu, o ti wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Evaọ uzẹme, “uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ” nọ Jesu ọ fodẹ na u kugbe ẹruore ẹria otọakpọ onọ ahwo Ju a wo anwẹdẹ, onọ a te reawere riẹ evaọ otọ esuo Mesaya na.
12. Ẹruore vẹ Jesu ọ jẹ ta kpahe okenọ ọ ta kẹ enọ e jẹ wọso ẹe inọ ‘ọ te rrọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ kẹ igodẹ riẹ’?
12 Uwhremu na, eva Ehaa Eromudhe evaọ Jerusalẹm, Jesu ọ ta kẹ enọ e jẹ wọso ẹe nọ: “Wha rọwo ho, epanọ wha rọ igodẹ mẹ hẹ. Igodẹ mẹ i re yo uru mẹ, mẹ riẹ rai, i re lele omẹ; mẹ kẹ rai uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Jọn 10:26-28) Kọ uzuazọ obọ odhiwu ọvo Jesu ọ jẹ ta ẹme kpahe na, manikọ o wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ aparadase otọakpọ họ iroro re? Jesu ọ kake rehọ eme nana sasa ilele riẹ oma inọ: “Wha dhẹ-ozọ họ, uthuru okakao, keme o were Ọsẹ rai nọ ọrẹ rehọ uvie na kẹ owhai.” (Luk 12:32) Eva oke Ehaa Eromudhe ọvo nana, Jesu ọ ta nọ: “Igodẹ efa jọ nọ me wo, enọ e rọ uthuru onana ha; mẹ rẹ te rehọ ae tha hrọ.” (Jọn 10:16) Fikiere, okenọ ọ jẹ ta ẹme kẹ enọ e jẹ wọso ẹe na, ọ ta kpahe ẹruore uzuazọ obọ odhiwu kẹ otu “uthuru okakao” na gbe ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ rọkẹ ima ahwo erọ “igodẹ efa” na.
Ẹruore nọ Ahwo A Riẹ Kpahe no Vẹre
13. Eme Jesu o wo họ iroro nọ ọ ta nọ: “Who re ti lele omẹ jọ obọ Paradais”?
13 Okenọ Jesu ọ jẹ ruẹ uye evaọ ure oja na, o dhesẹ vevẹ inọ ẹria bẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ yọ ẹruore nọ ahwo-akpọ a wo. Orumuomu jọ nọ a kare kẹle iẹe ọ ta nọ: “Jesu roro omẹ, okenọ whọ ze ogaga uvie ra.” Jesu ọ tẹ ya eyaa kẹe nọ: “Uzẹme mẹ ta kẹ [owhẹ nẹnẹ na], who re ti lele omẹ jọ obọ Paradais.” (Luk 23:42, 43) Nọ orọnọ ohwo nana yọ ohwo Ju na, ọ riẹ kpahe Aparadase no vẹre. Ọ riẹ kpahe ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ nọ ọ be tha.
14. (a) Eme o dhesẹ inọ o jọ bẹbẹ re ikọ Jesu a wo otoriẹ ẹruore obọ odhiwu? (b) Okevẹ ilele Jesu a ro wo otoriẹ ẹruore obọ odhiwu ziezi?
14 Rekọ oware nọ ahwo a riẹ kpahe he họ ẹruore obọ odhiwu onọ Jesu ọ ta ẹme kpahe na. Okenọ ọ ta kẹ ilele riẹ inọ o ti kpobọ odhiwu re ọ ruẹrẹ oria họ kẹ ai, a wo otọriẹ ẹme na ha. (Se Jọn 14:2-5.) Ọ ta kẹ ai uwhremu na nọ: “Me wo eware buobu nọ mẹ hẹ ta kẹ owhai, rekọ wha sae wha ae enẹna ha. Okenọ Ẹzi uzẹme ọ zi no, o re ti su owhai ruọ uzẹme na kpobi.” (Jọn 16:12, 13) Nọ Pẹntikọst 33 C.E. o vrẹ no, nọ a rọ ẹzi Ọghẹnẹ wholo ai no re a jọ ivie evaọ obaro, ẹsiẹ ilele Jesu a rọ riẹ inọ obọ odhiwu egbara-uvie rai e te jọ. (1 Kọr. 15:49; Kọl. 1:5; 1 Pita 1:3, 4) Ẹruore uzuazọ evaọ obọ odhiwu o jọ oware okpokpọ, yọ onana o jọ ẹme nọ o dhẹ ileta nọ e rrọ Ikereakere Griki na duwu, koyehọ no obe Ahwo Rom rite obe Jud. Kọ ileta nana e fodẹ ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ?
Eme Ileta nọ E Rrọ Ikereakere Griki na E Ta?
15, 16. Ẹvẹ ileta nọ a kere se ahwo Hibru gbe eme ọ Pita i ro dhesẹ ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ?
15 Evaọ ileta nọ o kere se ahwo Hibru, Pọl ukọ na o se ibe eg’Ọghẹnẹ riẹ “erẹri imoni mẹ, ogbẹghale use obọ odhiwu na.” Rekọ ọ tẹ jẹ ta nnọ Ọghẹnẹ ọ rehọ “akpọ nọ be tha” họ obọ Jesu. (Hib. 2:3, 5; 3:1) Evaọ Ikereakere Griki na, ẹme ọsosuọ nọ a rọ fa “akpọ” na họ otọakpọ nọ ahwo-akpọ a be rria na. Fikiere “akpọ nọ be tha” na họ uyerakpọ ọkpokpọ nọ Jesu Kristi o ti su. Oke yena Jesu o ti ro ru eyaa Ọghẹnẹ na gba: “Ikiẹrẹe e rẹ te rehọ otọ na reuku, a vẹ jẹ ria ae bẹdẹ.”—Ol. 37:29.
16 Pita ukọ na omariẹ o kere kpahe oghẹrẹ nọ uzuazọ o te jọ kẹ ahwo evaọ obaro. O kere nọ: “[A] ruẹrẹ ihru gbe akpọ nọ erọ enẹna kpahe kẹ erae, enọ a ruẹrẹ kpahe bọ ẹdẹ oziẹobro gbe ẹraha otu nọ ekare erọ Ọghẹnẹ.” (2 Pita 3:7) Kọ eme o ti nwene egọmeti inẹnẹ nọ a jọ etenẹ se ihru na, avọ uyerakpọ omuomu nọ a se akpọ na? (Se 2 Pita 3:13.) Oware nọ a ti ro nwene ai họ “ihru ekpokpọ,” koyehọ Uvie Mesaya nọ Ọghẹnẹ o ro mu na, avọ “akpọ ọkpokpọ,” koyehọ akpọ nọ ahwo okiẹrẹe ọvo a te jọ.
17. Ẹvẹ a jọ Eviavia 21:1-4 dhesẹ ẹruore nọ ahwo-akpọ a wo?
17 Obe urere Ebaibol na o ruẹaro kpahe oghẹrẹ nọ ahwo-akpọ a te jọ nọ a te te ẹgbagba no, yọ onana o rrọ omosasọ kẹ omai. (Se Eviavia 21:1-4.) Onana yọ ẹruore ahwo-akpọ nọ i wo ẹrọwọ anwẹnọ a ro ku ẹgbagba fiẹ evaọ ọgbọ Idẹn. Ahwo nọ i kiẹrẹe a te rria Aparadase evaọ otọakpọ bẹdẹ bẹdẹ ababọ owho. Ebaibol na soso o ta kpahe ẹruore nana, yọ o gbẹ be bọ idibo Jihova ga nẹnẹ.—Evia. 22:1, 2.
Kọ Whọ Sae k’Iyo Enọ Nana Vevẹ?
• Eme “akpọ nọ tha” nọ Jesu ọ fodẹ na o dhesẹ?
• Eme Jesu ọ ta kpahe kẹ Nikodemọs?
• Didi eyaa Jesu ọ ya kẹ orumuomu nọ a kare kẹle iẹe?
• Ẹvẹ ileta nọ Pọl o kere se ahwo Hibru gbe onọ Pita o kere i ro dhesẹ inọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ o lọhọ?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 8]
Ahwo nọ e wọhọ igodẹ a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]
Jesu ọ ta kpahe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ nọ ahwo a ti wo