“Ọnowo, Ọghẹnẹ Nọ Ọ Vọ Avọ Ohrọ Gbe Aruoriwo”

“ỌNOWO na, ỌNOWO na, Ọghẹnẹ nọ ọ vọ avọ ohrọ gbe aruoriwo, ọ rẹ kaki muofu hu, o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ gbe ọtẹruo.”—ỌNYANO 34:6.

 1. (a) Didi omosasọ Ebaibol ọ rọ kẹ enọ e ruẹ iyoyou rai nọ i ghoro no egagọ efuafo no? (b) Ẹvẹ Jihova o rri enọ i ruthọ?

“ỌMỌTẸ mẹ ọ ta k’omẹ nọ ọ gbẹ gwọlọ jọ ukoko Ileleikristi na ha,” ere ọsẹ Oleleikristi jọ ọ ta. “Edẹ buobu, eka, makọ emerae, oma u te mu omẹ họ ẹda gaga. U yoma vi uwhu.” O ghinẹ rọ oware uweri re a ruẹ oyoyou nọ o ghoro no ada egagọ efuafo. Kọ oware utioye o via k’owhẹ no? Otẹrọ ere, o te sa-sa owhẹ oma re whọ riẹ nnọ Jihova o wo aruọdawẹ k’owhẹ. (Ọnyano 3:7; Aizaya 63:9) Rekọ ẹvẹ o re rri ahwo otiọye nọ a ruthọ na? Ebaibol na o dhesẹ nnọ Jihova ọ rehọ ohrọ zizie ai re a zihe ziọ aruoriwo riẹ. Ọ lẹ ahwo Ju aghẹmeeyo erọ edẹ Malakae anọ: “Wha kurẹriẹ bru omẹ ze, re me kurẹriẹ bru owhai.”—Malakae 3:7.

 2. Ẹvẹ Ebaibol na o ro dhesẹ nọ ohrọ o rọ abọ ologbo ọ rọ uruemu Jihova?

² A ru ohrọ Ọghẹnẹ vevẹ kẹ Mosis evaọ Ugbehru Saena. Jihova ọ jọ obei dhesẹ oma riẹ via wọhọ “Ọghẹnẹ nọ ọ vọ avọ ohrọ gbe aruoriwo, ọ rẹ kaki muofu hu, o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ gbe ọtẹruo.” (Ọnyano 34:6) Owhowhovia ọnana o dhesẹ nnọ ohrọ yọ abọ ologbo ọrọ uruemu Jihova. Ọ gwọlọ nọ “ahwo kpobi a zite ekurẹriẹ,” ere Pita ukọ Oleleikristi na o kere. (2 Pita 3:9) Dede na, orọnikọ ohrọ Ọghẹnẹ o kare umuo ho. A ta kẹ Mosis nọ: “Dede o re voro imuemu no ho.” (Ọnyano 34:7; 2 Pita 2:9) Ghele na, “Ọghẹnẹ họ uyoyou,” yọ ohrọ o rọ abọ ologbo ọrọ okwakwa oyena. (1 Jọn 4:8; Jemis 3:17) Jihova “ọ rẹ yọrọ ofu riẹ bẹdẹ hẹ,” yọ ọ rẹ “re ohrọ.”—Maeka 7:18, 19.

 3. Ẹvẹ eriwo ohrọ Jesu o rọ hẹrioma no orọ ikere-ebe gbe otu Farisi na?

³ Jesu ọ raro kele Ọsẹ obọ odhiwu riẹ gbagba. (Jọn 5:19) Ohrọ nọ o je ro yeri kugbe irumuomu orọnikọ u dhesẹ ẹjẹrehọ izieraha rai hi rekọ odhesẹvia ọdawẹ ọvo na nọ o je dhesẹ kẹ enọ e be mọ na. (Wawo Mak 1:40, 41.) Ẹhẹ, Jesu o dhesẹ ohrọ kẹ ‘eware nọ e mae gbẹdẹ’ eva Uzi Ọghẹnẹ. (Matiu 23:23) Wo ohẹriẹ, roro kpahe ikere-ebe gbe otu Farisi na, enọ e kare ohrọ kpobi fiki obọ ogaga nọ a ro kru izi. Okenọ a ruẹ Jesu nọ o bi bikẹle erahaizi, a te gu unoma nọ: “Ohwo ọnana ọ rehọ erahaizi o te lele ai re-emu.” (Luk 15:1, 2) Jesu ọ rehọ etadhesẹ esa kuyo kẹ enọ e be bọo riẹ ota, ọvuọvo o dhesẹ ohrọ Ọghẹnẹ.

 4. Didi etadhesẹ ivẹ Jesu ọ fodẹ, kọ eme họ otofa ọvuọvo rai?

⁴ Orọ ọsosuọ, Jesu ọ ta kpahe ohwo nọ ọ nyasiọ igodẹ 99 ba nya e gwọlọ ọvo nọ o vru. Eme họ otofa ẹme riẹ? “Ere a rẹ ghọghọ obọ odhiwu fiki ọrahaizi ọvo nọ o kurẹriẹ, vi nọ a ghọghọ fiki udhe one gbe ikpogbizi ikiẹrẹe, e nọ i wo eva-ikurẹriẹ hẹ.” Ofa, Jesu ọ tẹ ta kpahe aye jọ nọ ọ jẹ gwọlọ idọlọ-efuafo nọ i vru ọ tẹ ghọghọ evaọ okenọ ọ rue riẹ. Otofa ẹme na o rọ? “Ere oghọghọ o rẹ jọ aro ikọ Ọghẹnẹ fiki ọrahaizi ọvo nọ o kurẹriẹ.” Jesu ọ tẹ fodẹ ọtadhesẹ avesa riẹ onọ o wọhọ ohare.a Ahwo buobu a rri rie wọhọ iku ekpẹkpẹ nọ e mai woma nọ a gbe no. Eroro kpahe ohare onana u ti fiobọhọ k’omai wo ovuhumuo jẹ raro kele ohrọ Ọghẹnẹ.—Luk 15:3-10.

Ọmọzae Aghẹmeeyo O no Uwou

 5, 6. Ẹvẹ ọmọ ọmaha evaọ ọtadhesẹ avesa Jesu na o ro dhesẹ ababọ ovuhumuo nọ o yoma gaga?

⁵ “Ohwo jọ o wo emezae ivẹ; ọ rọ ọsese rai ọ tẹ ta kẹ ọsẹ riẹ nọ, ‘Baba, kẹ omẹ ẹkẹ eyero ra nọ o re te omẹ.’ Ọ tẹ ghale eware riẹ kẹ ae. Edẹ i ri bu hu na, ọ rọ ọmọzae ọsese na ọ tẹ kua ai kpobi koko, ọ tẹ wọ kpo erẹ riẹ eva orẹwho uthethabọ; etẹe ọ jẹ [rehọ] eware riẹ gbọfariẹ.”—Luk 15:11-13.b

⁶ Ọmọzae ọmaha na o dhesẹ ababọ ovuhumuo nọ o yoma gaga. Orọ ọsosuọ, ọ yare ukuoriọ riẹ, ọ tẹ raha igho na ro “gbọfariẹ.” Ẹme na, “gbọfariẹ,” a fa riẹ no ubiẹme Grik ze onọ u dhesẹ “uzuazọ ozighi.” Ọwena-isukulu jọ ọ ta nọ ẹme na “o dhesẹ epanọ a re gbabọkẹ uvi uruemu.” Avọ uvi iroro, a re se ọmoha ohare Jesu na ogbọfariẹ, ubiẹme nọ a re ro dhesẹ ohwo nọ ọ rọ whọhọwhọhọ.

 7. Ono ọ wọhọ ogbọfariẹ na nẹnẹ, kọ fikieme ibuobu itieye na a be rọ gwọlọ mẹrẹjomẹsa evaọ “orẹwho uthethabọ”?

⁷ Kọ ahwo jọ a riẹ nẹnẹ nọ a wọhọ ogbọfariẹ na? E. Uyoma kẹhẹ, umutho ahwo jọ a nyasiọ “uviuwou” ufuoma orọ Ọsẹ obọ odhiwu mai, Jihova, ba no. (1 Timoti 3:15) Enana jọ a roro nọ okegbe uviuwou Ọghẹnẹ u keke hrọ, inọ ibiaro ẹruọsa Jihova o rọ awhaha vi uketha. (Wawo Olezi 32:8.) Roro kpahe aye Oleleikristi jọ nọ a rehọ izi Ebaibol yọrọ rekọ o te duomahọ idieda gbe ẹlọ imu egaga. Nọ o rri kpemu kpohọ ezi uzuazọ ọkora riẹ oyena, ọ ta nọ: “Mẹ gwọlọ dhesẹ nọ mẹ sai ru uzuazọ nọ o mai woma kẹ oma mẹ. Mẹ gwọlọ ru oware nọ u j’omẹ, mẹ gwọlọ nnọ ohwo ọvo ọ ta ẹme ọfa k’omẹ hẹ.” Wọhọ ogbọfariẹ na, uvovo aye ọnana ọ gwọlọ mẹrẹjomẹsa. Uyoma kẹhẹ, fiki iruemu riẹ nọ i mu kpahe Ikereakere na, a te si ei no ukoko Ileleikristi na.—1 Ahwo Kọrint 5:11-13.

 8. (a) Didi obufihọ a rẹ sae rọ kẹ enọ e gwọlọ rria wọso ute Ọghẹnẹ? (b) Fikieme ohwo o je roro gaga kpahe erarọ riẹ evaọ ẹme egagọ?

⁸ U re ghine yoma gaga okenọ oniọvo ọ tẹ gwọlọ rria wọso ute Ọghẹnẹ. (Ahwo Filipai 3:18) Okenọ onana o tẹ via, ekpako gbe amọfa nọ i te evaọ abọ-ẹzi a rẹ daoma kpọ ọnọ o ruthọ na vi. (Ahwo Galesha 6:1) Ghele na, a gba ohwo ọvo họ re ọ wọ owha ọkwa-olele ọrọ Ileleikristi hi. (Matiu 11:28-30; 16:24) Okenọ a te te ahwo no, makọ izoge dede a rẹ jiroro kẹ omobọ rai evaọ ẹme egagọ. Evaọ ukuhọ, kohwo kohwo yọ omama nọ ọ rẹ sai ru onọ u je rie ọnọ o ti guọvunu omobọ riẹ kẹ Ọghẹnẹ. (Ahwo Rom 14:12) Dede na, ma ti je ‘vu onọ ma kọ’—uwuhrẹ nọ ogbọfariẹ ohare Jesu na o bi ti wuhrẹ na.—Ahwo Galesha 6:7, 8.

Ọkora Evaọ Orẹwho Ugbothabọ

 9, 10. (a) Didi enwene uyero ogbọfariẹ na ọ ruẹ, kọ didi owọ ọ jẹ kpahe iẹe? (b) Dhesẹ epanọ ejọ nọ e nyasiọ egagọ uzẹme ba no nẹnẹ a be rọ ruẹ uye wọhọ ogbọfariẹ na.

⁹ “Nọ ọ re ai kpobi no, ohọwo ulogbo jọ u te zi mu eva orẹwho na; uvuhu u te mu ei họ ekpe. Ọ tẹ rọ oma riẹ kuagbe ohwo orẹwho ọyena jọ, o te vi ei re ọ kuọ isi ẹwho eva udhu riẹ. Ọ tẹ guọlọ nọ ọ rẹ rehọ ehọrọ nọ isi na e rẹ riọ kuọ eva riẹ; ohwo ọvo ọ kẹ riẹ hẹ.”—Luk 15:14-16.

¹⁰ Dede nọ uvuhu u bi kpe ei, ogbọfariẹ na o ti roro kpahe ezihe kpo ho. Ukpoye, ọ tẹ nyabru ọmotọ jọ nọ ọ kẹ riẹ iruo ẹruọsa isi. Nọ Uzi Mosis o ta nọ isi yọ erao igbegbe na, ohwo Ju ọ rẹ rọwo ruiruo itieye he. (Iruo-Izerẹ 11:7, 8) Rekọ otẹrọnọ udu ogbọfariẹ na u bru kpei, ọ r’obọ duẹe nyaotọ. Whaọ, o re rẹro nọ ohwo nọ ọ rehọ e riẹ iruo na, ọmotọ na, ọ rẹ daezọ kpahe iroro ọrara nọ uvuhu o rọ oma ha. Uye nọ ogbọfariẹ na ọ rọ na o wọhọ orọ ahwo buobu nẹnẹ enọ e nyasiọ edhere ọliọliọ egagọ efuafo ba no. Ẹsibuobu, ahwo otiọye na a ve duomahọ iruo nọ a re rri tọtọtọ vẹre. Wọhọ oriruo, evaọ ukpe avọ 17, ọmoha jọ o te kiemu ku ẹyọrọ Oleleikristi riẹ. Ọ feva nọ: “Ọfariẹ-ogbe gbe ogbẹlọ imu i voho iwuhrẹ Ebaibol ọrọ ikpe buobu na kpobi no.” U kri hi, ọmoha ọnana ọ tẹ ruọ uwou-odi fiki ujitho gbe ohwo-okpe. Dede nọ ọ wariẹ wo omokpokpọ abọ-ẹzi, rri uye nọ o bẹ riẹ fiki ‘omawere uzioraha ubroke’!—Wawo Ahwo Hibru 11:24-26.

11. Eme ọ lẹliẹ uye ogbọfariẹ na ga viere, kọ ẹvẹ ejọ e rọ ruẹ isiuru akpọ na nẹnẹ wọhọ ‘ẹghẹ ofofe’?

¹¹ Uye ogbọfariẹ na o rro viere fikinọ ohwo ọvo ọ be ‘kẹe oware ovo ho.’ Kọ egbẹnyusu riẹ okiẹdẹ na a rọ? Enẹna nọ ukọpa o gbẹ riẹ obọ họ na, o zihe ruọ “oware otọtọ” kẹ ai no. (Itẹ 14:20, NW ) Ere re, ibuobu nọ i ghoro no ukoko na no nẹnẹ a vẹ te ruẹ nọ isiuru gbe eriwo akpọ ọnana ‘ẹghẹ ofofe’ gheghe. (Ahwo Kọlọsi 2:8) “Ababọ uketha Jihova, mẹ ruẹ uye edada gbe idhọvẹ,” ere uvovo aye jọ nọ o g’oma h’emu no ukoko Ọghẹnẹ evaọ ubroke jọ ọ ta. “Mẹ daoma duoma mẹ họ akpọ na, rekọ fikinọ mẹ ghinẹ wọhọ e rae he, a tẹ se omẹ. Mẹ tẹ wọhọ ọmọ nọ o vru nọ ọ gwọlọ ọsẹ nọ ọ rẹ kpọe. Ẹsiẹe me ro vuhumu nọ mẹ gwọlọ Jihova. Mẹ gbẹ gwọlọ rria ababọ riẹ ofa ha.” Ibiaro ogbọfariẹ ọtadhesẹ Jesu na i te rovie epọvo na.

Ogbọfariẹ na O Bruoma Kpiroro

12, 13. Didi eware i fiobọhọ kẹ otujọ no nẹnẹ bruoma kpiroro? (Rri ẹkpẹti na.)

¹² “Nọ o ti bru omariẹ kpiroro ọ tẹ ta nọ, ‘Bro izizie-iruo ọsẹ mẹ o wo, nọ a wo emuore thọ esiwa, ohọwo o vẹ jọ etenẹ bi kpe omẹ! Mẹ rẹ te kparoma [me ve] kpo obọ ọsẹ mẹ, mẹ vẹ te ta kẹ e nọ, “Baba, mẹ rahaizi odhiwu, je te iraro ra; me gbe te epanọ a re se omẹ ọmọ ra ha; ru omẹ rọ ozizie-iruo ra jọ.” ’ Ọ tẹ kparoma bru ọsẹ riẹ ze.”—Luk 15:17-20.

¹³ Ogbọfariẹ na ‘o bruoma kpiroro.’ Umuoke jọ, ogbọfariẹ na ọ jẹ gwọlọ isiuru, epaọ ẹsenọ ọ rọ akpọ ọnana ha. Rekọ enẹna o te ti ghine vuhu uzedhe edikihẹ abọ-ẹzi riẹ mu. Ẹhẹ, dede nọ o kie no vẹre, ẹruore ọ gbẹ rọ kẹ ọmoha ọnana. A rẹ sai duku oware uwoma jọ evaọ oma riẹ. (Itẹ 24:16; wawo 2 Iruẹru-Ivie 19:2, 3.) Kọ ẹvẹ kpahe enọ e nya no uthuru Ọghẹnẹ nẹnẹ? Kọ u re fo re a ku ei họ nọ ahwo nana a gbe wo ẹruore he, inọ evaọ oghẹrẹ kpobi edhere aghẹmeeyo rai o dhesẹ nọ a thuzi mukpahe ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ no? (Matiu 12:31, 32) Orọnikọ ere he. Udu u bi kpoho ejọ rai fiki edhere ọthọthọ rai, yọ ibuobu rai a te bruoma kpiroro. “Jihova ọ thọrọ omẹ ẹro makọ ẹdọvo ho,” ere oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ ta, nọ o je roro kpahe oke nọ ọ raha evaọ otafe ukoko Ọghẹnẹ. “Kẹse kẹse mẹ jẹ hae lẹ inọ oghẹrẹ jọ, ẹdẹjọ, ọ te jẹ omẹ rehọ ziọ ukoko na.”—Olezi 119:176.

14. Didi ọtamuo ogbọfariẹ na o ru, kọ ẹvẹ o ro dhesẹ omarokpotọ evaọ ere oruo?

¹⁴ Rekọ eme enọ i ghoro no a rẹ sai ru kpahe uyero rai? Evaọ ọtadhesẹ Jesu, ogbọfariẹ na ọ jiroro nọ o re zihe kpo re ọ lẹ ọsẹ riẹ kẹ erọvrẹ. Oware nọ o jọ ogbọfariẹ na udu nọ ọ rẹ ta họ: “Ru omẹ [wọhọ] ozizie-iruo ra jọ.” Ozizie-iruo yọ ohwo nọ a rẹ rehọ iruo okpẹdẹ, yọ a tẹ gwọlọ lei no iruo, a rẹ sae vuẹe ẹdẹdẹ ọyena. Onana u kpotọ vi ọrigbo, ọnọ ọ wọhọ omọvo uviuwou na. Fikiere orọnikọ ogbọfariẹ na o wo iroro nọ ọ te lẹ re ọ wariẹ jọ ọmọ họ. U ti noi eva ze re ọ rehọ oria nọ o mai kpotọ kpobi dede re o ro dhesẹ omarokpotọ okpokpọ riẹ kẹ ọsẹ riẹ kẹdẹ kẹdẹ. Rekọ, oware igbunu o be hẹrẹ ogbọfariẹ na.

Odederehọ Ọsasa

15-17. (a) Didi owọ ọsẹ na ọ jẹ nọ ọ ruẹ ọmọ riẹ? (b) Eme ewu, ẹmẹro, gbe eviẹ nọ ọsẹ na ọ rọ kẹ ọmọ riẹ na i dhesẹ? (c) Eme ẹruẹrẹ ehaa emuore ọsẹ na u dhesẹ?

¹⁵ “Nọ ọ gbẹ rọ ugbo uthethabọ, ọsẹ riẹ ọ tẹ rue riẹ, ohrọ o tẹ re iẹe, ọ tẹ dhẹ e gbale iẹe, ọ jẹ viọlọ iẹe. Ọmọ na ọ tẹ ta kẹ e nọ, ‘Ọsẹ, mẹ thuzi mukpahe odhiwu gbe owhẹ. Me gbe te epanọ a re ro se omẹ ọmọ ra ha. Ru omẹ wọhọ ozizie-iruo ra jọ.’ Rekọ ọsẹ na ọ tẹ ta kẹ irigbo riẹ nọ, ‘Ovẹrẹ wha rehọ emamọ ewu nọ ọ raro ze, wha fi ei họ iẹe oma, wha fi ẹmẹro họ iẹ obọ, gbe eviẹ awọ riẹ. Wha rehọ ọmọ eruẹ nọ owo iwhri ze, wha kpe i, wha ru ma re, ma ghọghọ, keme ọmọ mẹ na o whu no ọ tẹ wariẹ ziọ uzuazọ; o vru no, a rue riẹ no.’ A te muhọ ẹghọghọ.”—Luk 15:20-24.

¹⁶ Ọyewọ oyoyou kpobi o re rẹro ezihetha abọ-ẹzi ọrọ ọmọ riẹ. Fikiere, ma rẹ sai roro epanọ ọsẹ ogbọfariẹ na o je he no edhere uwou riẹ rri kẹdẹ kẹdẹ, je bru okpakpa hẹrẹ ekpozi ọmọ riẹ. Whaọ o gbẹro ku ọmọ riẹ no nọ ọ be tha! Ababọ avro, oma ọmọ na u nwene no. Ghele na, ọsẹ na o vuhu rie nọ ọ gbẹ rọ “ugbo uthethabọ” na. Ọ ruẹ vi ehọ nọ e bẹre ku ei oma gbe ọkora riẹ; ọ ruẹ ọmọ riẹ, ọ tẹ dhẹ nya i zere iei!

¹⁷ Okenọ ọsẹ na o zere ọmọ riẹ, ọ tẹ gbale iẹe ọ tẹ viọlọ iẹe. Ọ tẹ ta kẹ erigbo riẹ re a whẹ ewu họ iẹe, ẹmẹro, gbe eviẹ. Ewu ọnana orọnikọ ewu gheghe he, rekọ “emamọ ewu”—ẹsejọhọ ọnọ a zuo ziezi nọ a rẹ rọ kẹ ọrara ọghọ. Nọ erigbo e rẹ whẹ ẹmẹro gbe eviẹ hẹ na, ọsẹ na o bi ru ei vevẹ inọ ọ rọ abava dede ọmọ riẹ rehọ wọhọ omọvo uviuwou na. Rekọ ọsẹ na o ru viere. O there emu re o ru ehaa ezihetha ọmọ riẹ. U re vevẹ, orọnikọ ọzae ọnana ọ be rehọ eva ivẹ rọ vrẹ ọmọ riẹ hẹ, hayo kọ o bi ru ei fikinọ ezihetha ọmọ riẹ o gba riẹ họ họ; ọ gwọlọ rọ vrẹ. U ru rie ghọghọ.

18, 19. (a) Eme ohare ọmọ ogbọfariẹ na u wuhrẹ owhẹ kpahe Jihova? (b) Epanọ oyerikugbe riẹ kugbe Juda avọ Jerusalẹm i dhesẹ na, ẹvẹ Jihova ọ be rọ “hẹrẹ” ezihetha orumuomu?

¹⁸ Eme ohare ọmọ ogbọfariẹ na u wuhrẹ omai kpahe Ọghẹnẹ nọ ma be gọ na? Orọ ọsosuọ, inọ Jihova “ọ vọ avọ ohrọ gbe aruoriwo, ọ rẹ kaki muofu hu, o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ gbe ọtẹruo.” (Ọnyano 34:6) Evaọ uzẹme, ohrọ yọ okwakwa ulogbo Ọghẹnẹ. O rọ ẹkoma riẹ re o dhesẹ ohrọ kẹ enọ e rọ uye. Ohare Jesu u te je wuhrẹ omai inọ Jihova o wo “erọvrẹ.” (Olezi 86:5) O wọhọ nọ o fiẹro họ edhere re ọ ruẹ enwene udu ahwo-akpọ uzioraha nọ o rẹ sae lẹliẹe dhesẹ ohrọ.—2 Iruẹru Ivie 12:12; 16:9.

¹⁹ Wọhọ oriruo, roro kpahe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ oro yeri kugbe Izrẹl. Jihova ọ kẹ Aizaya ọruẹaro na ẹgba ro dhesẹ Juda avọ Jerusalẹm wọhọ enọ e ‘be mọ n’ehru duotọ.’ Ghele na, ọ tẹ jẹ ta nọ: “Fikiere ỌNOWO na ọ be hẹrẹ re o ri owhai aro, fikiere ọ jẹ kparoma riẹ kpehru re o dhesẹ ohrọ kẹ owhai.” (Aizaya 1:5, 6; 30:18; 55:7; Izikiẹl 33:11, ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.) Wọhọ ọsẹ ohare Jesu na, o wọhọ ẹsenọ Jihova o bi ‘rri edhere.’ O wo irẹro egaga kẹ ezihetha ọnọ o no uwou riẹ no. Kọ ogbẹrọnọ onana ma re rẹro riẹ no obọ ọsẹ oyoyou ze?—Olezi 103:13.

20, 21. (a) Edhere vẹ ahwo buobu a be rọ dhẹ gbalọ ohrọ Ọghẹnẹ? (b) Eme ma te t’ẹme kpahe evaọ uwuhrẹ n’otha?

²⁰ K’ukpe k’ukpe, ohrọ Jihova o be lẹliẹ ibuobu bruoma kpiroro je zihe ziọ egagọ uzẹme. Ẹvẹ oghọghọ nọ onana o be wha te iyoyou rai o rro te! Wọhọ oriruo, roro kpahe ọsẹ Oleleikristi nọ ma jọ emuhọ fodẹ na. Avọ evawere, ọmọtẹ riẹ ọ sasa evaọ abọ-ẹzi yọ obọnana ọ rọ ọkobaro. Ọzae na ọ ta nọ: “Oria nọ eva e rẹ were ohwo ba, ere e be were omẹ. Irui uweri mẹ i nwene ruọ irui oghọghọ no.” Uzẹme, eva e be jẹ were Jihova re!—Itẹ 27:11.

²¹ Rekọ etenẹ ohare ogbọfariẹ na o jọ kuhọ họ. Jesu ọ ta haro dhesẹ ohẹriẹ nọ o rọ ohrọ Jihova avọ ẹdhoguo eva egaga nọ o jọ oma ikere-ebe gbe otu Farisi na. Epanọ ọ ta riẹ—gbe otofa nọ onana u wo k’omai—ma te ta kpahe iẹe evaọ uwuhrẹ n’otha.

[Footnotes]

Evaọ Ọkiẹkpemu

◻ Ẹvẹ uruemu Jesu kpahe ohrọ u ro wo ohẹriẹ no orọ otu Farisi?

◻ Ono ọ wọhọ ogbọfariẹ na nẹnẹ, kọ evaọ oghẹrẹvẹ?

◻ Iyero vẹ e lẹliẹ ogbọfariẹ na bruoma kpiroro?

◻ Ẹvẹ ọsẹ na o ro dhesẹ ohrọ kẹ ọmọ riẹ nọ o kurẹriẹ?

[Box on page 21]

A Bruoma Rai Kpiroro

Eme o fiobọhọ kẹ otujọ nọ a sino ukoko Ileleikristi okejọ bruoma rai kpiroro? Eme ọ obotọ na i ru ẹme na vẹ.

“Evaọ udu mẹ, mẹ gbẹ riẹ oria nọ uzẹme na o rọ. Ikpe buobu erọ ewuhrẹ Ebaibol na gbe ekpohọ iwuhrẹ Ileleikristi i duobọ te omẹ gaga. Kọ ẹvẹ me re ro kiemuku Jihova? Ọ se omẹ ba ha; mẹ se riẹ ba. Ukuhọ riẹ, me te vuhumu epanọ me ruthọ jẹ guzou te, jegbe nnọ Ẹme Jihova họ onọ o gba n’otọ ze—‘onọ whọ kọ oye who re vu.’ ”—C.W.

“Ọmọtẹ ọfofa mẹ o mu ẹme họ ẹta, oyena u te duobọ te omẹ udu keme mẹ gwọlọ wuhrẹ iẹe oware wọhọ ohwo nọ Jihova ọ rọ gbe epanọ a rẹ rọ lẹ sei. Owezẹ u je su omẹ hẹ, yọ udeviaso ẹdẹjọ mẹ tẹ dhẹ kpohọ ogege jọ me te muhọ ẹviẹ. Mẹ tẹ viẹ jẹ lẹ se Jihova orọ ọsosuọ nọ ikpe buobu e ruemu no. Oware nọ mẹ riẹ kpobi họ mẹ gwọlọ nọ Jihova ọ wariẹ ziọ uzuazọ mẹ, yọ me rẹro nọ ọ te rọ vrẹ omẹ.”—G.H.

“Okenọ a tẹ be t’ẹme kpahe egagọ, mẹ vẹ ta kẹ ahwo nnọ otẹrọnọ mẹ rẹ salọ egagọ nọ i bi wuhrẹ uzẹme, omọvo Isẹri Jihova mẹ rẹ jọ. Mẹ vẹ ta nọ mẹ jọ omọvo rai okejọ, rekọ me te kie. Nọ me vuhu onana, udu u ve bi bru kpe omẹ, mẹ vẹ jẹ kare evawere. Mẹ tẹ rọwo nnọ, ‘Mẹ rọ iyiyẹ. U fo re me ru inwene ilogbo jọ.’ ”—C.N.

“Ikpe ọgba gbe isoi nọ e vrẹ a ro si omẹ avọ ọzae mẹ no ukoko. Kẹsena, evaọ 1991, avọ igbunu ekpako ukoko ivẹ i te weze bru omai ze a tẹ ta k’omai kpahe edhere nọ ma re ro zihe bru Jihova ze. Emerae ezeza evaọ obaro, eva e were omai thesiwa nọ a rehọ omai. Ọzae mẹ ọ rọ ikpe 79, mẹ kọ 63.”—C.A.