Kristi—Ọnọ Eruẹaruẹ Ebaibol E Riobọ Họ

“Isẹri Jesu họ ẹzi aruọruẹ.”—EVIAVIA 19:10.

 1, 2. (a) Muhọ evaọ 29 C.E., didi iroro-ejẹ e rẹriẹ ovao ku Izrẹl? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

UKPE na họ 29 C.E. Ahwo Izrẹl a be rehọ ọwhọ ta ẹme kpahe Mesaya nọ a yeyaa riẹ na. Odibọgba Jọn Ọhọahwo-Ame na o fiba ọwhọ ahwo na no. (Luk 3:15) Jọn ta nnọ ọye họ Kristi na ha. Ukpoye, be ta kpahe Jesu ohwo Nazarẹt na, ọ ta nọ: “Me . . . sisẹi, nọ: Ọnana họ Ọmọ Ọghẹnẹ na.” (Jọn 1:20, 34) U kri hi, ogbotu ahwo a te je lele Jesu re a gaviezọ kẹ ewuhrẹ riẹ re o je siwi ai.

² Evaọ emerae nọ i lele i rie, Jihova ọ kẹ imuẹro buobu kpahe Ọmọ riẹ. Enọ e roma totọ se Ikereakere na gbe enọ i muẹrohọ iruo Jesu a wo uvi imuẹro nọ a re ro fi ẹrọwọ họ iẹe. Dede na, ibuobu ahwo nọ Ọghẹnẹ riọvọ kugbe na a dhesẹ ẹrọwọ họ. Umutho ahwo jọ ọvo a jẹ Jesu rehọ wọhọ Kristi na, Ọmọ Ọghẹnẹ. (Jọn 6:60-69) Eme whọ hai ru o hae jọnọ whọ jọ uzuazọ evaọ oke yena? Kọ oma o hae wọ owhẹ dede Jesu rehọ wọhọ Mesaya na, re who je zihe ruọ olele ẹrọwọ riẹ? Roro kpahe imuẹro nọ Jesu ọ kẹ kpahe oghẹrẹ ohwo nọ ọye omariẹ ọ rrọ okenọ a bọ riẹ ota inọ o bi zue Ẹdijala na, je muẹrohọ imuẹro nọ ọ kẹ re ọ rọ bọ ẹrọwọ ilele omarokpotọ riẹ ga.

Jesu Omariẹ Ọ Kẹ Imuẹro Na

 3. Eme ọ wọ Jesu kẹ imuẹro kpahe oghẹrẹ ohwo nọ ọ rrọ?

³ Oke Ọnyavrẹ u te no evaọ 31 C.E. Jesu ọ rrọ Jerusalẹm. Ọ nwani siwi ọzae jọ nọ ọ mọ te ikpe 38 no obọ. Rekọ ahwo Ju a te bi kpokpo Jesu fikinọ o ru onana evaọ Ẹdijala. A tẹ jẹ ta nnọ ọ be ta eme aghọ, a tẹ gwọlọ kpei fikinọ o se Ọghẹnẹ Ọsẹ riẹ. (Jọn 5:1-9, 16-18) Ẹme nọ Jesu ta rọ thọ oma riẹ o rehọ ẹjiroro ilogbo esa lahwe nọ e rẹ sai ru ohwo Ju udu-oruọzewọ kpobi gine vuhu oghẹrẹ ohwo nọ Jesu ọ rrọ.

 4, 5. Eme ọ jọ ẹjiroro odibọgba Jọn, kọ ẹvẹ o ru iruo nana fo te?

⁴ Orọ ọsosuọ, Jesu riobọ họ isẹri-ise ọnọ ọ karo kẹe, Jọn Ọhọahwo-Ame na, ọ ta nnọ: “Wha vi ikọ bru Jọn, o te se isẹi uzẹme na. Ọye họ ukpẹ nọ o jẹ ware je lo, otẹ ruọ owhai nọ wha rẹ ghọghọ eva ezi jọ eva elo riẹ.”—Jọn 5:33, 35.

⁵ Jọn Ọhọahwo-Ame na ọ jọ “ukpẹ nọ o jẹ ware” keme taure Herọd o te ti mu ei fihọ uwou-odi ababọ oware uyoma ovo nọ o ru, Jọn o ru iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ re ọ ruẹrẹ edhere kẹ Mesaya na gba no. Jọn ọ ta nọ: “Re a rehọ iẹ via kẹ ahwo Izrẹl, fiki onana mẹ jẹ be rehọ ame họ ahwo-ame. . . . Mẹ ruẹ Ẹzi na nọ o no obọ ehru ze wọhọ erueruẹ; o te dikihẹ ehru riẹ. Mẹ riẹ riẹ hẹ: rekọ ọ nọ o vi omẹ te rehọ ame họ ahwo-ame, ọ ta kẹ omẹ nọ, ‘Ehru ọ nọ whọ jẹ te ruẹ Ẹzi nọ ọ rẹte tha, o dikihẹ ehru riẹ, ọyena họ ọ nọ ọ rẹ te rehọ Ẹzi Ẹri họ ahwo-ame.’ Mẹ tẹ ruẹ, me te sisẹi, nọ: Ọnana họ Ọmọ Ọghẹnẹ na.”a (Jọn 1:26-37) Jọn o dhesẹ Jesu wọhọ Ọmọ Ọghẹnẹ—Mesaya nọ a yeyaa riẹ na. Isẹi nọ Jọn o se kpahe Jesu i vẹ te epanọ, nọ Jọn o whu te emerae eree no, ahwo Ju udu-oruọzewọ buobu a ta nọ: “Eme kpobi nọ Jọn ọ ta kpahe ohwo ọnana uzẹme.”—Jọn 10:41, 42.

 6. Fikieme iruo Jesu e hae rọ lẹliẹ ahwo na rọwo inọ o wo uketha Ọghẹnẹ?

⁶ Kẹsena, Jesu ọ tẹ kẹ imuẹro efa ro dhesẹ nnọ o te wọhọ Mesaya na. Ọ fodẹ iruo iwoma riẹ wọhọ imuẹro inọ o wo uketha Ọghẹnẹ. Ọ ta nọ: “Isẹi nọ me wo e ro vi e rọ Jọn, keme iruo nọ Ọsẹ na ọ kẹ omẹ ru, iruo yena me re ruo, i se isẹi kẹ omẹ nọ Ọsẹ na ọye o vi omẹ ze.” (Jọn 5:36) Makọ ewegrẹ Jesu dede a vro ho sọ o je ru eware iwoma, onọ o kẹre te eware igbunu buobu. Ahwo jọ a nọ uwhremu na nọ: “Eme ma re ruo na? Keme ohwo ọnana o bi ruẹ eware-igbenu gaga.” (Jọn 11:47) Rekọ otujọ a jẹ emamọ owọ, a ta nọ: “Kinọ Kristi ọ rẹ te tha, ọ sai ru eka vi enọ ohwo ọnana o ru?” (Jọn 7:31) Enọ e jẹ gaviezọ kẹ Jesu a wo obọdẹ uvẹ nọ a rẹ rọ jọ oma Ọmọ na ruẹ ekwakwa Ọsẹ na.—Jọn 14:9.

 7. Ẹvẹ Ikereakere Hibru na i ro se isẹri kpahe Jesu?

⁷ Orọ urere, Jesu fodẹ imuẹro nọ a rẹ sae vro ho. Ọ ta nọ: “Ikerakere na . . . i se isẹi kẹ omẹ,” o te je fibae nọ: “Ọrọnọ wha rọwo Mosis, wha hẹ rọwo omẹ, keme o kere kpahe omẹ.” (Jọn 5:39, 46) Whaọ, Mosis yọ omọvo jọ gheghe evaọ usu isẹri oke anwae buobu nọ i kere kpahe Kristi na. Eware nọ a kere i kugbe eruẹaruẹ udhusoi buobu gbe ekele uyẹ, aikpobi e riobọ họ Mesaya na. (Luk 3:23-38; 24:44-46; Iruẹru 10:43) Kọ ẹvẹ kpahe Uzi Mosis na? Pọl ukọ na o kere nọ: “Uzi na oye o jọ owuhrẹ mai re o ruẹse rehọ omai bru Kristi ze.” (Ahwo Galesha 3:24) Ẹhẹ, “isẹri Jesu họ ẹzi [hayo ẹjiroro] aruọruẹ.”—Eviavia 19:10.

 8. Fikieme ahwo Ju buobu a gbe ro fi ẹrọwọ họ Mesaya na ha?

⁸ Kọ imuẹro nana kpobi—isẹri-ise ivevẹ erọ Jọn, iruo igbunu Jesu gbe oghẹrẹ uruemu Ọghẹnẹ nọ o dhesẹ via, gbe isẹri-ise gbidi gbidi erọ Ikereakere na—e gbẹ kẹ owhẹ imuẹro inọ Jesu họ Mesaya na? Ohwo kpobi nọ o wo uvi uyoyou kẹ Ọghẹnẹ gbe Ẹme riẹ ọ rẹ ruẹ onana vevẹ je fi ẹrọwọ họ Jesu wọhọ Mesaya nọ a yeyaa riẹ na. Oma umutho ahwo jọ gheghe evaọ Izrẹl a jo duku oghẹrẹ uyoyou yena. Jesu ọ ta kẹ enọ e jẹ wọso iẹe nọ: “Mẹ riẹ nọ wha wo uyoyou Ọghẹnẹ evaọ eva rai hi.” (Jọn 5:42) Ukpenọ a rẹ gwọlọ “oro nọ uno obọ Ọghẹnẹ ze,” a jẹ “rehọ oro ohwo.” Agbẹta nọ a jẹ rọ wọso Jesu ẹsikpobi na. ọnọ o mukpahe iroro itieye na wọhọ Ọsẹ riẹ!—Jọn 5:43, 44; Iruẹru 12:21-23.

Ẹmẹvo Eware Obaro nọ A Ruẹ O Bọ Ẹrọwọ Rai Ga

 9, 10. (a) Fikieme oke nọ a rọ kẹ ilele Jesu oware oka na o rọ jọ ẹruoke? (b) Eyaa igbunu vẹ Jesu yaa kẹ ilele riẹ?

⁹ O vrẹ ukpe ovo no anwẹnọ Jesu ọ rọ kẹ imuẹro nọ ma jọ obehru fodẹ na ro dhesẹ inọ ọye họ Mesaya na. Ọnyavrẹ ọrọ ukpe 32 C.E. ọ nyaze je kpo no. Ibuobu nọ i je lele iei vẹre a kuomarẹriẹ no, ẹsejọhọ fiki ukpokpoma, isiuru-ekwakwa-efe, hayo awaọruọ uzuazọ. Ẹsejọhọ eware i reghe otu jọ aro no, a gbẹ riẹ onọ a re ru hu hayo o da rai inọ Jesu ọ se nọ ahwo na a jẹ dawo re a rehọ iẹe mu ovie. Okenọ isu egagọ ahwo Ju a sei abọ, ọ se nọ ọ rẹ kẹ ae oka nọ u no obọ odhiwu ze nọ o rẹ wha orro se omobọ riẹ. (Matiu 12:38, 39) Ẹsejọhọ o kẹ ahwo jọ idhọvẹ gaga nọ ọ se nnọ o re ru onana ha. Ofariẹ, eme jọ nọ Jesu ọ be ta kẹ ilele riẹ kẹlena u bi gbe ai unu gaga—“o re ti kpo obọ Jerusalem, ọ vẹ te ruẹ uye buobu obọ ekpako na gbe ilori izerẹ gbe otu ikere-obe, a ve ti kpe ei.”—Matiu 16:21-23.

¹⁰ U kiọkọ oware wọhọ emerae izii hayo ikpe re Jesu o “no akpọ na no kpobọ Ọsẹ na.” (Jọn 13:1) Fikinọ o wo ọdawẹ kẹ ilele omarokpotọ riẹ gaga, Jesu ọ yeyaa kẹ otu rai jọ nnọ ọ te kẹ ae oware nọ ọ rọ gbọ ahwo Ju nọ e kare ẹrọwọ ogbọ na—oka nọ u no obọ odhiwu ze. Jesu ta nọ: “Uzẹme mẹ ta kẹ owhai, ejọ e rọ nọ idikihẹ etenẹ nọ a re ti whuẹ hẹ, bẹsenọ a te ruẹ Ọmọ ohwo nọ ọ te tha evaọ uvie riẹ.” (Matiu 16:28) O rrọ vevẹ, orọnikọ Jesu be ta nnọ ilele riẹ jọ a te jọ uzuazọ bẹsenọ a rẹ rehọ Uvie Mesaya na mu no evaọ 1914 hi. Oware nọ Jesu wo họ iroro họ ọ te kẹ ilele esa riẹ jọ ẹmẹvo igbunu ọrọ oghẹrẹ oruaro nọ o ti wo evaọ ogaga Uvie. A re se onana ẹrẹriẹ na.

11. Dhesẹ epanọ ẹrẹriẹ na o rọ via.

¹¹ Edẹ ezeza e vrẹ no, Jesu tẹ rehọ Pita, Jemis, gbe Jọn kpohọ ugbehru ukpehru jọ—o wọhọ nnọ oria osiọsiọle jọ ọrọ Ugbehru Hẹmọn. Jesu tẹ jọ etẹe “rẹriẹ obọ aro rai, ovao riẹ u te je lo wọhọ ọre, iwu riẹ e tẹ jẹ fuafo wọhọ elo.” Mosis gbe Elaeja eruẹaro na a roma via, a te je lele Jesu ta ẹme. O wọhọ nọ evaọ aso oware igbunu nana o via, onọ u ru rie tubẹ jọ wọhọ aruakpọ. Evaọ uzẹme, o jọ wọhọ oware aruakpọ te epanọ Pita ọ rọ ta nnọ ọ rẹ rehọ iwou-idhu esa ro vi—ọvo jọ kẹ Jesu, ọjọ kẹ Mosis, ọfa kẹ Elaeja. Nọ Pita ọ gbẹ be ta ẹme na, elo ọnwranwra jọ o te lo mu ai, urru jọ u te no ẹgho na ze ta nọ: “Ọnana họ Ọmọ oyoyou mẹ, ọnọ ọ were omẹ hrọ; wha yo ẹme riẹ.”—Matiu 17:1-6.

12, 13. Oghẹrẹ vẹ ẹrẹriẹ na o du obọ te ilele Jesu te, kọ fikieme?

¹² Uzẹme, u ri kri hi nọ Pita ọ ta vevẹ nnọ Jesu họ “Kristi na, Ọmọ Ọghẹnẹ uzuazọ.” (Matiu 16:16) Rekọ dai roro epanọ o ja riẹ oma nọ o yo urru Ọghẹnẹ dẹẹ, nọ o ta vevẹ inọ Jesu họ Ọmọ riẹ nọ o wholo jẹ fodẹ ọkwa riẹ! Ẹrẹriẹ na o ginẹ bọ ẹrọwọ Pita, Jemis, gbe Jọn ga! Nọ a bọ ẹrọwọ rai ga no na, a ruẹrẹ oma kpahe ziezi no kẹ eware nọ e rrọ obaro tha gbe obọdẹ iruo nọ a ti ru evaọ ukoko Ileleikristi nọ a bi ti ro mu evaọ obaro na.

¹³ Oware nọ ẹrẹriẹ na o wuhrẹ ilele na o rẹ thọrọ ai ẹro ho. Nọ ikpe 30 e vrẹ no, Pita kere nọ: “[Jesu] o mi adhẹe gbe oruaro no obọ Ọghẹnẹ Ọsẹ na ze, nọ Oruaro urirẹ na o wha uruẹme sei nọ, ‘Ọnana họ Ọmọ oyoyou nọ ọ were omẹ hrọ.’ Ma yo uru nana nọ udo nọ obọ odhiwu ze, keme ma gbẹ jọ obọ ehru ugbehru ẹri na.” (2 Pita 1:17, 18) Oware nọ o via na u du obọ te Jọn udu re. Bu vi ikpe 60 nọ o via vrẹ no, o wọhọ nọ ẹrẹriẹ na o dhunu te na nọ ọ ta nọ: “Ma ruẹ oruaro riẹ, oruaro wọhọ ọmọ ọvo nọ Ọsẹ na o yẹ.” (Jọn 1:14) Ghele na, u te no ẹrẹriẹ na no, Jesu ọ kẹ ilele riẹ eruẹaruẹ efa.

Oruvẹ Ọfa kẹ Otu Omarokpotọ Ọghẹnẹ

14, 15. Evaọ edhere vẹ Jọn ukọ na ọ te gbẹ rọ jọ uzuazọ bẹsenọ Jesu rẹ nyaze?

¹⁴ Nọ ọ kparoma ze no, Jesu roma via kẹ ilele riẹ eva unueri Abade Galili. Ọ jọ obei ta kẹ Pita nọ: “O tẹ ruọ omẹ nọ [Jọn] ọ jọ bẹsenọ mẹ rẹ tha, ẹvẹ oyena o rẹ jọ obọ ra?” (Jọn 21:1, 20-22, 24) Kọ eme nana i dhesẹ nnọ ikọ edekọ na a te kake rehọ Jọn ukọ na whu? O wọhọ ere, keme ọ gbẹ gọ Jihova avọ ẹrọwọ te enwenọ ikpe 70 efa. Dede na, eme ọ Jesu i wo otofa viere.

¹⁵ Eme ọ Jesu na “bẹsenọ mẹ rẹ tha,” o kareghẹhọ omai eme jọ nọ ọ ta kpahe “Ọmọ ohwo nọ ọ te tha evaọ uvie riẹ.” (Matiu 16:28) Jọn ọ jọ uzuazọ bẹsenọ Jesu ọ rọ nyaze keme uwhremu na a kẹ Jọn eruẹaruẹ ọrọ Jesu nọ ọ be tha evaọ ogaga Uvie. Nọ Jọn ọ kẹle ekuhọ uzuazọ riẹ no, nọ a mu ei kpohọ ukoliko Patmọs, a kẹ riẹ eruẹaruẹ nọ e rrọ obe Eviavia na avọ eware eka igbunu nọ e rẹ te via evaọ ‘edẹ Olori na.’ Eware nọ Jọn ruẹ i mu rie urirẹ te epanọ, okenọ Jesu ta nnọ: “Uzẹme, mẹ be tha enẹna,” Jọn o te bo nọ: “Ami. Nyaze, Ọnowo Jesu!”—Eviavia 1:1, 10; 22:20.

16. Fikieme u je wuzou re ma gbẹ hae bọ ẹrọwọ mai ga?

¹⁶ Otu oruọzewọ nọ e jẹ rria evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na a jẹ Jesu rehọ wọhọ Mesaya na je fi ẹrọwọ họ iẹe. Fikinọ ahwo nọ a wariẹ e rai họ a kare ẹrọwọ, iruo e tẹ jẹ rrọ aro rai, yọ edawọ e rrọ obaro kẹ ae, enọ e rọwo na e gwọlọ ọbọga. Jesu kẹ imuẹro buobu no inọ ọye họ Mesaya na ọ tẹ jẹ kẹ eruẹaruẹ buobu no nọ e rẹ bọ ilele omarokpotọ riẹ ga. Nẹnẹ, ma whoma bi te ekuhọ ‘ẹdẹ Olori na’ no. Kẹle na, Kristi be te raha uyerakpọ Setan kpobi no o ve siwi ahwo Ọghẹnẹ. Ma rẹ bọ ẹrọwọ mai ga re ẹkwoma ekwakwa Jihova nọ ma re ro ruiruo vọvọ, enọ ọ kẹ omai re ma sae nyaharo evaọ abọ-ẹzi.

Esiwo no Ebi gbe Uye

17, 18. Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na, ohẹriẹ ulogbo vẹ o jọ udevie ilele Jesu gbe ahwo nọ e wọso ẹjiroro Ọghẹnẹ, kọ didi oware o via kẹ ẹko ọvuọvo?

¹⁷ Nọ Jesu whu no, ilele na a rehọ aruọwha yo ẹme kẹ ujaje riẹ inọ a se isẹri kpahe iẹe “eva Jerusalem gbe Judia kpobi te Sameria je rite ọnyaba akpọ na.” (Iruẹru 1:8) Ghelọ ukpokpoma buobu, Jihova rehọ otoriẹ abọ-ẹzi gbe ilele ekpokpọ buobu rọ ghale ukoko Ileleikristi nọ a ro mu obọ na.—Iruẹru 2:47; 4:1-31; 8:1-8.

¹⁸ Evaọ abọdekọ riẹ, uyero enọ e wọso emamọ usi na u re dhe eyeyoma ọvo. Itẹ 4:19 o ta nọ: “Edhere iruimuomu ọ wọhọ ebi ọlala, a gbẹ riẹ eware nọ a re kpeawọ họ họ.” “Ebi ọlala” na ọ ga viere evaọ 66 C.E. nọ egbaẹmo ahwo Rom a wariẹ Jerusalẹm họ. Nọ a nwene iroro je zihe kpo gheghe gheghe, ahwo Rom a tẹ wariẹ zihe ze evaọ 70 C.E., a tẹ mahe okpẹwho na muotọ. Wọhọ epanọ Josephus, ogbiku ọrọ ahwo Ju, ọ ta, ahwo Ju nọ a whu a bu vi ima ọvo. Rekọ Ileleikristi ẹrọwọ a vabọ. Fikieme? Keme okenọ ahwo Rom a zihe kpemu evaọ oke ọsosuọ nọ a ko okpẹwho na họ, Ileleikristi na a yoẹme kẹ ujaje nọ Jesu kẹ rai nnọ a dhẹ.—Luk 21:20-22.

19, 20. (a) Fikieme ahwo Ọghẹnẹ a gbe du dhozọ họ nọ uyerakpọ nana u bi si kẹle ekuhọ riẹ na? (b) Eriariẹ igbunu vẹ Jihova kẹ ahwo riẹ evaọ ikpe jọ taure 1914 o te ti te?

¹⁹ Oghẹrẹ uyero yena o rẹriẹ ovao ku omai nẹnẹ na. Uye ulogbo nọ o be tha na o te raha uyerakpọ Setan kpobi muotọ. Rekọ ahwo Ọghẹnẹ a re du dhozọ họ, keme Jesu yeyaa nnọ: “Ri, mẹ avọ owhai a gbẹ jọ kẹse kẹse, makọ te urere akpọ na.” (Matiu 28:20) Re ọ bọ ẹrọwọ ilele ọsosuọ riẹ ga re ọ jẹ ruẹrẹ ai họ kẹ eware nọ e rrọ obaro, Jesu ọ kẹ rai ẹmẹvo ọrọ oruaro obọ odhiwu riẹ wọhọ Ovie Mesaya na. Kọ ẹvẹ kpahe inẹnẹ? Oware nọ Jesu o dhesẹ kẹ ilele riẹ evaọ ẹrẹriẹ na u rugba evaọ 1914. Yọ onana o ginẹ bọ ẹrọwọ ahwo Ọghẹnẹ ga no! O kẹ eyaa obaro igbunu, yọ a kẹ idibo Jihova otoriẹ no kpahe epanọ obaro yena o te jọ. Evaọ udevie akpọ inẹnẹ nọ ebi riẹ ọ be ga họ ọvo na, “edhere enọ i kiẹrẹ ọ wọhọ elo irioke, nọ u re he lo gahọ ri te udevie uvo.”—Itẹ 4:18.

²⁰ Makọ taure 1914 o te ti te, utu ọsese ọrọ Ileleikristi nọ a wholo a muọ otoriẹ obọdẹ họ ewo kpahe ezihetha Olori na no. Wọhọ oriruo, a te rehọ ubiẹro ruẹ ezihetha riẹ hẹ, wọhọ epanọ ijẹle ivẹ nọ e roma via kẹ ilele na evaọ 33 C.E. eva okenọ Jesu je tovrẹ kpohọ odhiwu na a dhesẹ na. Nọ Jesu ruọ ẹgho no, ijẹle na a ta nọ: ‘Jesu ọvo nana nọ a jọ abọ rai rehọ vrẹ kpo eva ehru na, jẹ ruọ oghẹrẹ nọ wha ruẹ nọ o bi ro kpohọ ehru na o je ti ro zihe tha.’—Iruẹru 1:9-11.

21. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o tha na?

²¹ Ilele omarokpotọ Jesu ọvo a ruẹ e riẹ nọ o je tovrẹ. Wọhọ epanọ o via evaọ oke ẹrẹriẹ na, orọnikọ ahwo kpobi a ruẹ e riẹ hẹ; akpọ na ọ tubẹ riẹ oware nọ o via na dede he. Epọvo na o te jọ re nọ Kristi o te zihe ze evaọ ogaga Uvie. (Jọn 14:19) Ilele omarokpotọ riẹ nọ a wholo ọvo a te riẹ nnọ o zihe ze no wọhọ Ovie. Evaọ uzoẹme nọ ma bi ti te na, ma te riẹ epanọ eriariẹ yena u ro kpomahọ ae, onọ u su kpohọ ekokohọ ima ahwo buobu nọ i ti zihe ruọ enọ e te jọ otọ esuo Jesu evaọ otọakpọ.—Eviavia 7:9, 14.

[Oruvẹ-obotọ]

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

• Nọ a gba eme họ Jesu uzou nnọ o bi zue Ẹdijala na gbe nnọ ọ be ta eme aghọ, imuẹro vẹ ọ kẹ ro dhesẹ nnọ ọye họ Mesaya na?

• Ẹvẹ ilele ọsosuọ Jesu a ro wo erere no ẹrẹriẹ na ze?

• Eme Jesu wo họ iroro nọ ọ ta nnọ Jọn ọ te jariẹ bẹsenọ ọ rẹ nyaze?

• Evaọ 1914, oware vẹ nọ a kẹ ẹmẹvo riẹ no vẹre u rugba?