Kọ Whọ Dawo Ebrẹdi Uzuazọ na No?

OHỌO u bi kpe ahwo jọ nọ a kpohọ ugheriwo. Okpẹwho Bẹtlẹhẹm a jo kpohọ ugheriwo na, yọ a gwọlọ dawo emu ahwo ẹwho na jọ. Omọvo rai jọ o te gbẹro ku oria nọ a be jọ zẹ emu evaọ ẹwho na; a be jariẹ zẹ ibi-ire, etomatoso, arubasa, ẹbe, gbe ebrẹdi. Emu ovovo nana nọ a re na ọ kẹ rai ẹgba nọ a sai ro riwi ughe na te urere.

Ebrẹdi nọ a jọ ẹwho na there nọ a re na, o rẹ thọrọ ae ẹro vievie he. Otofa odẹ na Bẹtlẹhẹm họ “Uwou Ebrẹdi,” yọ u kri akpọ no nọ a be rọ jọ ẹwho na there ebrẹdi. (Rut 1:22; 2:14) Makọ enẹna dede, a gbẹ be jọ ẹwho Bẹtlẹhẹm there ebrẹdi.

Enwene ikpe idu ene (4,000) nọ i kpemu, Sera, aye Abraham, o there “emu” hayo ebrẹdi nọ a rọ ghọ erara esa jọ nọ e kpahe rai evaọ ẹwho jọ nọ ọ kẹle Bẹtlẹhẹm. (Emuhọ 18:6) O sae jọnọ ebrẹdi nọ a rọ eka ru Sera o there evaọ ẹdẹ yena. Ovovẹrẹ Sera o ro there ebrẹdi na, yọ o sae jọnọ ehru itho eroro o jo there ebrẹdi na.—1 Ivie 19:6.

Abraham avọ uviuwou riẹ a jẹ hai ru ebrẹdi obọrai. Fikinọ a jẹ hae kwa no eria ruọ eria, oghẹrẹ ovini nọ Sera avọ idibo riẹ a jẹ hae ro there ebrẹdi o wo ohẹriẹ no ọnọ a jẹ hae ro there ebrẹdi evaọ obọ Ọr. Eka a jẹ hai ro ru ebrẹdi na. Onana o jọ okpiruo gaga keme nọ a tẹ rehọ uwuhu eka wuhu eka na no, ẹsejọ a vẹ rehọ udo duwu ai.

Evaọ ikpe egba ene (400) nọ i lele i rie, Uzi Mosis o ta nọ who re gboro uwuhu eka ohwo nọ ọ re osa ra ha, keme o wọhọ ẹsenọ whọ “rehọ uzuazọ” riẹ. (Iziewariẹ 24:6) Ọghẹnẹ o rri uwuhu eka ghaghae gaga evaọ oke emọ Izrẹl, keme uviuwou u gbe wo uwuhu eka ha, ohọo u re kpe ai whu.—Rri ẹkpẹti na “Epanọ A jẹ Hai ro Wuhu Eka je There Ebrẹdi Evaọ Oke Emọ Izrẹl.”

A jọ Ebaibol na fodẹ ebrẹdi unuẹse buobu, yọ fikinọ ebrẹdi avọ emu oware ovona, ahwo nọ a kere Ebaibol na a tẹ gwọlọ ta kpahe emu a vẹ fodẹ ebrẹdi. Jesu ọ ta nọ ma hae lẹ nọ: “Rehọ emu inẹnẹ kẹ omai nẹnẹ.” (Matiu 6:11) Ẹme nọ Jesu ọ ta na u dhesẹ nọ ma tẹ rẹroso Ọghẹnẹ, ọ rẹ kẹ omai emu okpẹdẹ mai.—Olezi 37:25.

Rekọ oware jọ o riẹ nọ u wuzou vi ebrẹdi hayo emu. Jesu ọ ta nọ: “Fiki ebrẹdi ọvo ohwo ọ rẹ rọ zọ họ, rekọ fiki kẹme kẹme nọ ọ via no unu Ọghẹnẹ ze.” (Matiu 4:4) Okenọ emọ Izrẹl a nwani no Ijipti no nọ Ọghẹnẹ ọvo ọ jẹ rọ kuo ae Jesu ọ be rọ ẹme nana ta kpahe na. Nọ a rria igbrẹwọ na te amara soso no, emu nọ a wha lele oma o te muhọ ere. Fikinọ a roro nọ ohọo u ti kpe ai whu evaọ igbrẹwọ na, a te muhọ ẹgo, be ta nọ: “Ma je wo emamọ emu jẹ re eva vọ” evaọ obọ Ijipti.—Ọnyano 16:1-3.

Uzẹme riẹ họ, ebrẹdi obọ Ijipti na e jẹ hae were gaga. Evaọ oke emọ Izrẹl, ahwo nọ a riẹ ebrẹdi ethere ziezi ae a jẹ hae there oghoghẹrẹ ebrẹdi gbe ikeki kẹ ahwo Ijipti. Rekọ Jihova ọ te rehọ ohọo ebrẹdi hayo emu kpe ahwo riẹ hẹ. Ọ ta kẹ ae nọ: “Riri, mẹ rẹ te rehọ emu no ehru tha kuẹ owhai.” Ere o ginẹ jọ, evaọ ohiohiẹ frifri emu nana ọ jẹ hai ro kie no ehru ze, yọ ọ rẹ jọ ‘kpakpala’ wọhọ ekpalekpa ame hayo igrigri. Nọ emọ Izrẹl a ruẹ oware nana evaọ ẹdẹ ọsosuọ, a tẹ nọ inọ: “Nọ didi oware?” Mosis ọ tẹ ta kẹ ae nọ: “Onana họ ebrẹdi nọ ỌNOWO na ọ rọ kẹ owhai nọ wha re.” A te sei mana,a yọ ebrẹdi nana a re evaọ ikpe udhuvẹ soso nọ a jọ igbrẹwọ na.—Ọnyano 16:4, 13-15, 31.

Evaọ oke ọsosuọ, mana na e jẹ were emọ Izrẹl gaga. O jẹ hae were wọhọ “ebrẹdi-ọvẹvẹ nọ a rehọ ọnyọ ro ru,” yọ ahwo na kpobi a jẹ ruẹ onọ u re te ai re. (Ọnyano 16:18) Rekọ nọ oke o be nyaharo na, a te mu oghoghẹrẹ emu nọ a jẹ hae re evaọ obọ Ijipti họ eroro kpahe. A te muhọ ẹgo, be ta nọ: “Uvomo oware ugbe kiọkọ họ ajokpa mana ọvo.” (Ikelakele 11:6) Uwhremu na a tẹ be ta nọ: “Emu nana nọ o wo otọhọ na ọ vẹso omai no.” (Ikelakele 21:5) Ebrẹdi nọ i no obọ odhiwu ze na o te je tu ai oma, a te je rri rie tọtọtọ.—Olezi 105:40.

Ebrẹdi ọ rrọ usu eware nọ ahwo a re rri vo gaga. Rekọ Ebaibol ọ fodẹ oghẹrẹ ebrẹdi jọ nọ ma re rri vo vievie he. Ebrẹdi nana nọ Jesu o ro dhesẹ mana nọ emọ Izrẹl a re evaọ obọ igbrẹwọ na, o rẹ kẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.

Jesu ọ ta nọ: “Mẹ họ ebrẹdi uzuazọ. Esẹ rai e re mana eva obọ ẹwọ, a te whu. Ọnana họ ebrẹdi nọ o no obọ odhiwu ze; re ohwo ọ re ebrẹdi ọnana, ọ rẹ te jọ bẹdẹ bẹdẹ; . . . Mẹ họ ebrẹdi uzuazọ nọ o no obọ odhiwu ze; ohwo nọ ọ re ebrẹdi ọnana, ọ rẹ te jọ bẹdẹ bẹdẹ; ere ebrẹdi nọ mẹ [te] kẹ na [họ] oma mẹ fiki uzuazọ akpọ na.”—Jọn 6:48-51.

Ibuobu ahwo nọ Jesu ọ jẹ ta ẹme kẹ na, a wo otoriẹ ẹme “ebrẹdi” gbe “oma” riẹ na ha. Rekọ ọtadhesẹ na o kiehọ gaga. Ahwo Ju a jẹ hae re ebrẹdi kẹdẹ kẹdẹ re eva e ruẹse vọ ai, epọvo na emọ Izrẹl a re mana ikpe udhuvẹ nọ a rọ jọ igbrẹwọ na. Dede nọ obọ Ọghẹnẹ mana na i no ze, o sae kẹ emọ Izrẹl uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ hẹ. Rekọ uzuazọ Jesu nọ o ro dheidhe na, o rẹ kẹ ahwo nọ a fi ẹrọwọ họ iẹe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Ginọ Jesu họ “ebrẹdi uzuazọ” na.

Nọ ohọo u te bi kpe owhẹ, whọ rẹ sae re ebrẹdi. Nọ whọ tẹ re no, who re yere Ọghẹnẹ rọkẹ ebrẹdi hayo emu na. (Matiu 6:11) O tẹ make rọnọ ma rẹ gwọlọ re emamọ emu, a jọ Jesu kristi nọ ọ rrọ “ebrẹdi uzuazọ” na, ọ thọrọ omai ẹro vievie he.

Nọ orọnọ emọ Izrẹl a je rri mana nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai vo na, eme ma re ru nọ u re dhesẹ nọ ma bi rri ebrẹdi uzuazọ na ghaghae? Jesu ọ ta nọ: “Wha te you omẹ, wha re ti koko izi mẹ.” (Jọn 14:15) Nọ ma te koko izi Jesu, ma te rria bẹdẹ bẹdẹ.—Iziewariẹ 12:7.