Uzou 12

Otofa Ame-Ọhọ Ra

 1, 2. (a) Fikieme ame-ọhọ ọ jẹ jọ oware isiuru k’omai omomọvo? (b) Kpẹkpẹe, ẹvẹ whọ rẹ za enọ nọ e rọ edhe-ẹme avọ 2 na?

EVAỌ ukpe 29 C.E., a duwu Jesu họ ame evaọ Ethẹ Jọdan. Jihova omariẹ o je rri o te n’ere dhesẹ ọjẹrehọ. (Mat. 3:16, 17) Ikpe esa gbe ubro e te vrẹ ino, lele ẹkparomatha riẹ, Jesu ọ tẹ kẹ ilele riẹ ohrẹ, ta nọ: “A rehọ ogaga kpobi nọ o rọ evaọ odhiwu gbe akpọ na kẹ omẹ no. Fikiere wha wuhrẹ ahwo erẹwho kpobi, wha họ ae ame.” (Mat. 28:18, 19) Kọ whọ họ-ame no rọ nya lele oware nọ Jesu ọ jọ etẹe dhesẹ na? Hayo kọ whọ be ruẹrẹ oma kpahe re who ru ere?

² Evaọ oghẹrẹ nọ o rọ kpobi, otoriẹ vevẹ kpahọ ame-ọhọ u wuzou. Enọ nọ u fo nọ a re roro kpahe i kugbe enana: Kọ ame-ọhọ Ileleikristi inẹnẹ na u wo otofa ovo na wọhọ orọ Jesu? Kọ eware kpobi nọ Ebaibol na e ta kpahọ ame-ọhọ i kpoma h’owhẹ? Eme u kugbe re a rria te oware nọ ame-ọhọ Ileleikristi u dikihẹ kẹ?

Ame-Ọhọ nọ Jọn O Ru

 3. Amono ọvo ame-ọhọ Jọn ọ jọ kẹ?

³ Ole emerae ezeza taure a tẹ te họ Jesu ame, Jọn Ọhọahwo-ame na ọ tẹ nya kpohọ igbrẹwọ Judia, je whowho nọ: “Wha kuevarẹriẹ, keme uvie odhiwu o kẹle ino.” (Mat. 3:1, 2) Ahwo nọ i no otọ oyena kpobi ze nọ a yo oware nọ Jọn ọ ta, a tẹ fa izieraha rai, ọ tẹ họ ai ame evaọ Jọdan. Ame-ọhọ ọyena o jọ kẹ ahwo Ju.—Iruẹru 13:23, 24; Luk 1:13-16.

 4. (a) Fikieme ahwo Ju a jẹ gwọlọ ekurẹriẹ ọkpakpata? (b) Eme o gwọlọ mi ai a tẹ gwọlọ whaha ‘ame ọhọ errae’?

⁴ Ahwo Ju eyena a gwọlọ ekurẹriẹ kpatakpata. Evaọ ukpe ọ 1513 B.C.E. eva Ugbehru Sainai esẹ rai a jẹ ruọ ọvọ orẹwho kugbe Jihova Ọghẹnẹ. Rekọ a rute owha-iruo rai evaọ otọ ọvọ ọye na ha fikiere a te bru kpe ai wọhọ erahizi. Eyero rai ọ jọ gaga. ‘Ẹdẹ ologbo avọ idudu ọ ỌNOWO’ nọ Malakae ọ ruẹaro riẹ na ọ kẹle ino, yọ evaọ ukpe 70 C.E. ọ tẹ nyaze Jerusalem wọhọ ọraha idudhe. Jọn Ọhọahwo-ame na, avọ ọwhọ rọ kẹ egagọ uzẹme wọhọ orọ Elaeja, a vi karo ọraha ọyena “re ọ ruẹrẹ ahwo na kpahe kẹ Ọnowo na.” Orọ ẹgwọlọ nnọ a re kurẹriẹ no izi nọ a thọ mukpahe Uzi ọvọ na re a jẹ ruẹrẹ udu gbe iroro kpahe nọ a rẹ rọ jẹ Ọmọ Ọghẹnẹ rehọ, ọnọ Jihova o bi vi bru ai. (Mal. 4:4-6; Luk 1:17; Iruẹru 19:4) Wọhọ epanọ Jọn o ru rie vẹ, Ọmọ Ọghẹnẹ ọ te rehọ ẹzi ọfuafo họ-ame (ame-ọhọ nọ ilele nọ i wo ẹrọwọ a tu ruẹ evaọ Pẹntikọst 33 C.E.) je kugbe errae (ọnọ o te enọ i kurẹriẹ hẹ wọhọ ọraha evaọ 70 C.E.). (Luk 3:16) Re ae omomọvo ọ ruẹse whaha ‘ame-ọhọ errae,’ ahwo Ju ikpe udhusoi ọsosuọ eyena u fo nọ a rẹ họ-ame wọhọ oka ekurẹriẹ, a vẹ jẹ jọ ilele Jesu Kristi nọ uvẹ oyena u te rovie.

 5. (a) Okenọ Jesu ọ nyaze nọ a họe ame, fikieme Jọn ọ jẹ nọ onọ kpahe iẹe? (b) Eme ame-ọhọ Jesu u dhesẹ? (c) Ẹvẹ o jọ Jesu oja ga te re o ru onọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ mi ei gba?

⁵ Usu enọ e nya bru e Jọn ze kẹ ame-ọhọ họ Jesu omariẹ. Rekọ fikieme? Jọn ọ riẹ nọ Jesu o wo izieraha nọ ọ te fa ha, fikiere ọ tẹ ta nọ: “Whọ hae họ omẹ ame, who ve bru omẹ ze?” Rekọ ame-ọhọ Jesu o bi ti dhesẹ oka oware sa. Fikiere ọ tẹ k’uyo nọ: “Jọ o jọ ere enẹna; keme ere u fo omai re ma ru eware kpobi nọ u kiete gba.” (Mat. 3:13-15) Ame-ọhọ Jesu o rẹ sai dhesẹ ekurẹriẹ no izieraha ha; hayo kọ ọ rẹ rehọ oma mudhe kẹ Ọghẹnẹ, keme ọ rọ udevie orẹwho nọ o rehọ oma mudhe kẹ Jihova no vẹre. Ukpoye, ame-ọhọ riẹ, nọ ọ kpako te ikpe 30 no evaọ aro ahwo Ju u dhesẹ oma riẹ nọ ọ rọ kẹ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ nnọ o ti gbe ru ẹgwọlọ Riẹ haro. Ẹgwọlọ Ọghẹnẹ rọ kẹ ‘ohwo na, Kristi Jesu,’ u kugbe iruẹru nọ i kiekpahe Uvie na, jegbe idhe uzuazọ ogbagba riẹ wọhọ ẹtanigbo jegbe wọhọ ehri ọvọ ọkpokpọ na. (Luk 8:1; 17:20, 21; Hib. 10:5-10; Mat. 20:28; 26:28; 1 Tim. 2:5, 6) Jesu o kru oware nọ ame-ọhọ riẹ na u dikihẹ kẹ gaga. Ọ k’uvẹ kẹ omariẹ re isiuru riẹ i kpohọ eware efa ha. Rite ekuhọ uzuazọ otọakpọ riẹ ọ tamu oreva Ọghẹnẹ uruo.—Jọn 4:34.

Ame-Ọhọ Fihọ Uwhu

 6. Didi ame-ọhọ ọfa Jesu ọ họ, kọ ẹvẹ etoke na o theri te?

⁶ Rọ rọwo kugbe oware nọ ame-ọhọ Jesu u dikihẹ kẹ, ọ wariẹ họ-ame ọfa re. Ọ riẹ nọ iruo nọ Ọghẹnẹ o fihọ aro riẹ u ti su kpohọ efihotọ uzuazọ ohwo riẹ wọhọ idhe rekọ inọ a te jẹ kpare iẹe evaọ oma ẹzi ẹdẹ avọ esa. Ọ ta kpahe onana wọhọ ame-ọhọ. “Ame-ọhọ” ọnana o muhọ evaọ 29 C.E. rekọ u re he bẹsenọ o ti ro ghine whu jẹ kparoma no. Fikiere ole ikpe esa nọ a du rie họ ame no ọ jẹ sai ghinẹ ta gbagba nọ: “Me wo ame-ọhọ nọ a rẹ rọ họ omẹ, kọ ẹvẹ mẹ rẹ yọrọ oma mẹ bẹsenọ o rẹ gba no!”—Luk 12:50.

 7. (a) Amono ọfa a họ-ame fihọ uwhu? (b) Ono o ru ame-ọhọ ọnana?

⁷ Enọ i ti lele Kristi su evaọ Uvie obọ odhiwu riẹ a rẹ họ ai ame fihọ uwhu re. (Mak 10:37-40; Kọl. 2:12) Evaọ uwhu rai a rẹ wọ uzuazọ akpọ rai họ akotọ bẹdẹ bẹdẹ, wọhọ epanọ Jesu o ru. Kẹsiẹe eva ẹkparomatha rai a ve kuomagbei evaọ isuẹsu obọ odhiwu. Ọnana yọ ame-ọhọ nọ, ohwo ọvo ọ rẹ họ ai he, rekọ Ọghẹnẹ ẹkwoma Ọmọ odhiwu riẹ ze.

 8. Eme u dhesẹ re a jẹ họ ae ame “eva Jesu Kristi” re?

⁸ Enọ a họ-ame fihọ uwhu Jesu na a rẹ sae jẹ ta kpahe ai wọhọ nọ a ‘họ rai ame eva Jesu Kristi.’ Ẹkwoma ẹzi ọfuafo nọ ono oma Kristi ze a ve ti kuoma gbei, ọnọ o wuzou rai, wọhọ ahwo ugboma ukoko riẹ enọ a rehọ ẹzi wholo, “oma” riẹ. Fikinọ ẹzi ọyena o re ru ai dhesẹ ekwakwa oma ukpehru i Kristi via, a rẹ sae ta kpahe ai nnọ a zihe ruọ “oma-ovo eva Kristi Jesu” no.—Rom 6:3-5; 1 Kọr. 12:13; Gal. 3:27, 28; Iruẹru 2:32, 33.

Ame-Ọhọ Ilele Ikristi

 9. (a) Oke vẹ ame-ọhọ nọ a dhesẹ eva Matiu 28:19 na o rọ kaki muhọ? (b) Efihiruo enọ gbe ikereakere nọ e rọ edhe-ẹme ọnana, kiẹ oware nọ Jesu o je dhesẹ riwi nọ enọ e be họ-ame a re vuhumu hrọ.

⁹ Jọn ọ họ ilele ọsosuọ Jesu ame, a tẹ kpọ ovao rai bru Jesu wọhọ ahwo nọ e te jọ ugboma ọva ẹzi riẹ. (Jọn 3:25-30) Evaọ ọkpọvio Jesu ae omarai a họ ahwo ame re, nọ u wo otofa oghẹrẹsa ovo na wọhọ ame-ọhọ Jọn. (Jọn 4:1-3) Dede, muhọ kugbe Pẹntikọst 33 C.E., a te mu ujaje a họ ahwo ame ‘evaọ odẹ Ọsẹ, gbe Ọmọ gbe ẹzi ẹri’ na họ e rugba. (Mat. 28:19) Whọ te ruẹ nọ o vọ avọ erere re whọ kiẹ oware nọ otọ-ofa oyena o rọ, evaọ obufihọ ikereakere nọ i lele enọ enana:

Re a họ-ame “evaọ odẹ Ọsẹ” na, eme ohwo o re vuhumu kpahọ Ọsẹ na? (2 Iv. 19:15; Ol. 3:8; 73:28; Aiz. 6:3; Rom 15:6; Hib. 12:9; Jem. 1:17)

Ame-ọhọ fihọ odẹ “Ọmọ” na o gwọlọ ovuhumuo eme? (Mat. 16:16, 24; Fil. 2:9-11; Hib. 5:9, 10)

Eme ohwo ọ rẹ rọwo hrọ re a họe ame fihọ odẹ ‘ẹzi ọfuafo’ na? (Luk 11:13; Jọn 14:16, 17; Iruẹru 1:8; 10:38; Gal. 5:22, 23; 2 Pit. 1:21)

10. (a) Eme ame-ọhọ Ileleikristi inẹnẹ na u dikihẹ kẹ? (b) Ẹvẹ onana u ro wo ohẹriẹ no ame-ọhọ Jesu? (c) Okenọ ahwo nọ a te ute Ikereakere na no a tẹ họ-ame, eme a re zihe ro?

¹⁰ Ahwo ọsosuọ nọ a kake họ-ame rọwo kugbe ehrẹ yena nọ Jesu ọ kẹ họ ahwo Ju (gbe enọ i kuomagbe ahwo Ju), enọ wọhọ orẹwho a rehọ oma mudhe kẹ Ọghẹnẹ no vẹre nọ o dhesẹ ororokẹ obọdẹ kẹ rri te ikpe 36 C.E. Dede na, okenọ uvẹ a ru Ileleikristi u rovie kẹre te ahwo Sameria gbe Egedhọ, taure a tẹ te họ ae ame, ae ọvo a rẹ kake rehọ oma mudhe kẹ Jihova riẹriẹriẹ nnọ a rẹ gọe wọhọ ilele Ọmọ riẹ. Rọ kẹ ai kpobi, kugbe ahwo Ju, onana o gbẹ rọ oka ame-ọhọ Ileleikristi rii te edẹ mai. “Ame-ọhọ ọvo” ọnana o kie kpahọ ahwo kpobi nọ e ziọ Ileleikristi uzẹme. A ve no ere ziọ Ileleikristi isẹri Jihova, egbọdibo Ọghẹnẹ nọ e rọ omamudhe kẹe.—Ẹf. 4:5; 2 Kọr. 6:3, 4.

11. (a) Eme ame-ọhọ Ileleikristi o wọhọ, evaọ oghẹrẹ vẹ? (b) Eme a siwi Oleleikristi no?

¹¹ Oghẹrẹ ame-ọhọ otiọye na o wo aghare ologbo evaọ aro Ọghẹnẹ. Nọ a fodẹ okọ nọ Noa o ku nọ ọye gbe uviuwou riẹ a rọ zọ no Ẹvo na, Pita ukọ na o te si iroro kpohọ onana. Enẹ o kere: “Ame-ọhọ, nọ u kiehọ onana, u bi siwi owhai enẹna, orọnikọ uluhu ofano oma ha, rekọ uyo nọ emamọ eva i re yo kẹ Ọghẹnẹ, fiki ẹkparomatha Jesu Kristi.” (1 Pit. 3:21) Okọ na yọ imuẹro ovevẹ inọ Noa ọ rehọ oma riẹ mudhe kẹ oreva Ọghẹnẹ uruo ọ tẹ jẹ jọ oke yena ru iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ na avọ ẹrọwọ. Onana o tẹ wha azọ sei. Nwanọ epavo na re, enọ e rehọ omarai mudhe kẹ Jihova evaọ ẹrọwọ nọ a fihọ Kristi nọ ọ kparoma na, nọ e họ-ame wọhọ oka yena jegbe enọ i muọ oreva Ọghẹnẹ họ eruo nọ o wo kẹ idibo riẹ evaọ edẹ mai na a ti siwi ai no akpọ omuemu ọnana. (Gal. 1:3, 4) A gbe bi lele akpọ na tu haro kpohọ ọraha ha. A siwi rai no onana no, yọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai iroro ezi no.

Ẹria te Ewha-Iruo Mai

12. Fikieme ame-ọhọ ọvo o gbẹ nwane rọ obe-udu esiwo ho?

¹² O rẹ jọ oware othọthọ re ma ku ei họ nọ re a họ-ame ọvo yọ obe-udu usiwo. U re wo aghare otẹrọnọ ohwo ọ ghinẹ rehọ oma riẹ mudhe kẹ Jihova no ẹkwoma Jesu Kristi ze jẹ rehọ ere wha oreva Ọghẹnẹ haro, je wo ẹrọwọ rii te urere.—Mat. 24:13.

13. (a) Eme họ oreva Ọghẹnẹ kpahọ oghẹrẹ nọ Ileleikristi nọ e họ-ame no a re fi izuazọ rai họ iruo? (b) Ẹvẹ iruo a ru Ileleikristi u re wuzou te evaọ izuazọ mai?

¹³ Oreva Ọghẹnẹ kẹ Jesu u kugbe oghẹrẹ nọ ọ rehọ uzuazọ riẹ ruiruo wọhọ ohwo. O re fie hotọ wọhọ idheidhe. Rọ k’omai, ma rẹ rehọ oma mai na kẹ Ọghẹnẹ, re ma wha uzuazọ omamai-rodhidhe haro. Ma rẹ rehọ oma mai kpobi riẹriẹriẹ kẹ oreva Ọghẹnẹ uruo. (Rom 12:1, 2) Uzẹme, orẹ jọ nọ ma bi ru ere he otẹrọnọ, ẹsejọ, ma bi keke aro fihọ ru wọhọ akpọ nọ ọ wariẹ omai họ na hayo otẹrọnọ ma bọ uzuazọ mai wariẹ ilale mọvuọria ma vẹ rehọ umutho egagọ kakao gheghe kẹ Ọghẹnẹ. (1 Pit. 4:1-3; 1 Jọn 2:15-17) Okenọ ohwo Ju jọ ọ nọ oware nọ o re ru hrọ re o te ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, Jesu ọ tẹ kareghẹhọ iẹ epanọ u wuzou te re a rria uzuazọ ofuafo, ọ tẹ riobọ họ kẹe oware nọ u je fo re o ru iruo Ileleikristi, re ọ jọ olele Jesu, oware ọsosuọ evaọ uzuazọ. Ilale ekwakwa efe u re mi ei aro ho.—Mat. 19:16-21.

14. (a) Didi owha-iruo kpahọ Uvie na Ileleikristi kpobi a wo? (b) Wọhọ epanọ a dhesẹ i rie evaọ ẹwẹre-obe avọ 101, didi idhere obọdẹ jọ ma rẹ sai ro ru iruo nana? (c) Otẹrọnọ ma rẹ ghinẹ rehọ eva mai kpobi ro ru iruo tiọye na, didi imuẹro oyena o rẹ kẹ?

¹⁴ Ma rẹ jẹ kareghẹhọ re nọ oreva Ọghẹnẹ kẹ Jesu u kugbe uvi iruo nọ u wo obọ kugbe Uvie na. Jesu omariẹ, a wholo i rie re ọ jọ Ovie. Rekọ evaọ oke nọ ọ jọ otọakpọ ọ jọ osẹri nọ o wo ọwhọ kpahe Uvie na. Ma wo oghẹrẹ iruo isẹri otiọye na nọ ma re ru, yọ ma wo oware nọ o soriẹ nọ ma je ru ei no eva ze. Eva ere oruo ma ve dhesẹ ovuhumuo mai kẹ esuo Jihova jegbe uyoyou mai kẹ erivẹ mai. Ma re je dhesẹ nọ ma kuomagbe ibe enọ e be gọ evaọ akpọ na soso, nọ ai kpobi a rọ isẹri Uvie na, nọ i bi tu haro kpohọ ute uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọ Uvie oyena.

Eme Ọkiẹkpemu

● Didi ithẹtho gbe ehẹriẹ e rọ udevie ame-ọhọ Jesu gbe ame-ọhọ inẹnẹ na?

● Ono ame-ọhọ e Jọn ọ jọ kẹ? Amono a họ-ame fihọ uwhu? Jegbe ono a ‘họ-ame eva Jesu Kristi’?

● Eme u kugbe re a rria te ewha-iruo ame-ọhọ Oleleikristi?

[Box/Pictures on page 101]

Didiọ Idhere Who Bi ro Whowho Uvie Na?

No ẹthẹ ruọ ẹthẹ

Ẹkwoma ezihe bru enọ i wo isiuru

Eva obe uwuhrẹ Ebaibol

Evaọ iyẹrẹ

Kẹ erivẹ isukulu

Kẹ erivẹ iruo