Ewo Obokparọ Vi Ewhrehe Ohwo-akpọ

“Iroro erọ kpahọ eware iwo oye họ uwhu.”—AHWO ROM 8:6.

 1. Ẹvẹ ahwo jọ a rri ugboma ohwo-akpọ na fihọ, kọ didi onọ o gwọlọ nọ ma re roro kpahe?

‘ME RE jiri owhẹ, keme evaọ edhere igbunu whọ rọ ma omẹ.’ (Olezi 139:14) Ere Devidi ọso-ilezi na ọ so nọ o je roro kpahe emama Jihova jọ—ugboma ohwo-akpọ na. Viukpenọ a rẹ kẹ emamọ ujiro utioye na, iwuhrẹ egagọ jọ e rehọ ugboma na wọhọ oria nọ emuemu o re dhere gbe okwakwa uzioraha. A se rie no wọhọ “ogbru ọ ogbori, otọhotọ eyoma, ufi ogbekuo, ekete ebi, uzuazọ ufofe, ori nọ ọ rrọ uzuazọ, uki nọ o be nya.” Uzẹme, Pọl ukọ na ọ ta nọ: “Eva uwo mẹ, oware uwoma ovo o riẹe he.” (Ahwo Rom 7:18) Kọ onana u dhesẹ nọ ma rọ igbo ugboma uzioraha ababọ ẹruore?

 2. (a) Eme “iroro erọ kpahọ eware iwo” u dhesẹ? (b) Didi ohọre evaọ udevie “iwo” gbe “ẹzi” o be via evaọ oma ahwo-akpọ nọ e gwọlọ ru Ọghẹnẹ eva were?

² Ẹsejọ Ikereakere na i re dhesẹ ugboma ohwo-akpọ na wọhọ ‘uwo.’ (1 Ivie 21:27) A rẹ jẹ rehọ ‘uwo’ ro dhesẹ ohwo-akpọ evaọ uyero sebaẹgba riẹ wọhọ emọ uzioraha ọ Adamu nọ ọ kpareso na. (Ahwo Ẹfẹsọs 2:3; Olezi 51:5; Ahwo Rom 5:12) Ukuoriọ nọ ma wo no obọ riẹ ze o wha ‘ewhrehe uwo na ze.’ (Ahwo Rom 6:19) Yọ Pọl ọ vẹvẹ unu nọ: “Iroro erọ kpahọ eware iwo oye họ uwhu.” (Ahwo Rom 8:6) “Iroro erọ kpahọ eware iwo” itieye na u dhesẹ ẹnya lele hayo ẹkpọ nọ isiuru iwo sebaẹgba na e rẹ kpọ ohwo. (1 Jọn 2:16) Fikiere nọ ma tẹ be daoma ru Ọghẹnẹ eva were, ohọre ikẹse kẹse o rẹ jọ udevie edikihẹ abọ-ẹzi mai gbe uwo sebaẹgba mai nọ u bi tunyẹ omai ẹsikpobi re ma ru “iruo uwo” na. (Ahwo Galesha 5:17-23; 1 Pita 2:11) Nọ o dhesẹ ohọre odada nana nọ o rọ evaọ oma riẹ na no, Pọl ọ tẹ tehe enu nọ: “O! Ovuogho nọ omẹ rọ! Ono ọ rẹ sai ti si omẹ no oma uwhu nana?” (Ahwo Rom 7:24) Kọ Pọl ọ kare obufihọ evaọ otọ ẹdawọ? Ebaibol na ọ kuyo na vevẹ nọ Ijo!

Imuẹro Ẹdawọ gbe Uzioraha

 3. Ẹvẹ ibuobu i rri uzioraha gbe ẹdawọ, kọ ẹvẹ Ebaibol na ọ rọ vẹvẹ unu wọso uruemu utioye na?

³ Rọkẹ ahwo buobu nẹnẹ, uzioraha yọ oware ovuovo ho. Ejọ i re rri “uzioraha” vovori wọhọ ubiẹme anwae nọ a re ro dhesẹ iruthọ esese ohwo-akpọ. A vuhumu hu inọ “mai kpobi a re ti dikihẹ eva aro akaba oziẹobro Kristi na; kohwo kohwo o reti wo osa iruo riẹ, uwoma hayo uyoma, wọhọ epanọ ọ rehọ oma riẹ ru.” (2 Ahwo Kọrint 5:10) Efa e rẹ t’eme eve anọ: “Mẹ rẹ sae whaha oware kpobi ajokpa ẹdawọ!” Ahwo jọ a be rria avọ uruemu nọ o rọ orọ ewo omawere okpakpa, makọ ọrọ emuore, owezẹ ezae avọ eyae, akpọriọ, hayo eware nọ a rẹ sai le tobọ. Orọnikọ a gwọlọ eware kpobi ọvo ho rekọ a gwọlọ e rai obọnana! (Luk 15:12) A re rri kparo vrẹ omawere obọnana kpohọ oghọghọ obaro na ha orọ “uvi uzuazọ.” (1 Timoti 6:19) Rekọ Ebaibol na o wuhrẹ omai re ma roro ziezi je rri kparo, kẹnoma kẹ oware kpobi nọ o rẹ nwa omai oma. Itẹ jọ nọ a kẹ ẹgba ro kere o ta nọ: “Ohwo nọ o wo areghẹ ọ rẹ ruẹ imuozọ o ve dhere; rekọ ohwo ogheghẹ o re dhere he, ọ vẹ ruẹ uye riẹ.”—Itẹ 27:12.

 4. Didi ohrẹ nọ a kere fihọ 1 Ahwo Kọrint 10:12, 13 Pọl ọ kẹ?

⁴ Okenọ Pọl o kere se Ileleikristi nọ e jẹ rria Kọrint—okpẹwho nọ a riẹ kẹ uruemu ogbekuo riẹ—ọ kẹ uvi unuovẹvẹ mukpahe ẹdawọ gbe ogaga uzioraha. Ọ ta nọ: “Wha jọ ọ nọ o roro nọ o dikihẹ whawha [ọ] yọrọ oma riẹ, ogbẹrọ ere he o re ti kie. Ẹdawọ ọvuọvo o re bru owhẹ tha ha, ajokpa oghẹrẹ nọ u bi te ahwo kpobi: rekọ Ọghẹnẹ avọ ọtẹruo, ọ nọ o re je ẹdawọ nọ ọ ro vi owhẹ o te owhẹ hẹ; rekọ ọ rẹ jọ eva ẹdawọ na ru epanọ owhẹ rẹ rọ va ae abọ, re who ruẹse sai thihi-akọ riẹ.” (1 Ahwo Kọrint 10:12, 13) Mai kpobi—te emaha te ekpako, ezae gbe eyae—ma rẹ nyaku edawọ buobu evaọ isukulu, oria iruo, hayo eria efa jọ. Fikiere, joma kiẹ eme Pọl na riwi jẹ ruẹ otofa nọ i wo k’omai.

Who Fievahọ Omobọ Ra Hrọ Họ

 5. Fikieme evaifihọ omobọ ohwo ga hrọ o rọ rrọ enwoma?

⁵ Pọl ọ ta nọ: “Wha jọ ọ nọ o roro nọ o dikihẹ whawha [ọ] yọrọ oma riẹ, ogbẹrọ ere he o re ti kie.” Ma te fievahọ ẹgba edikihẹga uruemu mai ga hrọ o rẹ jọ enwoma. U re dhesẹ ababọ otoriẹ kpahe edhere gbe ogaga uzioraha. Nọ ahwo wọhọ Mosis, Devidi, Solomọn, gbe Pita ukọ na a kie ruọ uzioraha na, kọ ma gbe roro nọ ma rẹ sai kie re? (Ikelakele 20:2-13; 2 Samuẹle 11:1-27; 1 Ivie 11:1-6; Matiu 26:69-75) “Ohwo owareghẹ o re wo areghẹ te oma riẹ o ve kurẹriẹ, rekọ ohwo ogheghẹ ọ rẹ sae yọrọ oma riẹ hẹ o ve ru fariẹfariẹ,” ere Itẹ 14:16 o ta. Ofariẹ, Jesu ọ ta nọ: ‘Ẹzi na ọ ghinẹ rọwo rekọ uwo o lọhọ.’ (Matiu 26:41) Nọ ohwo-akpọ sebaẹgba ọvuọvo o wo ufuoma no isiuru ogbekuo ho na, u fo nọ ma re se unuovẹvẹ Pọl na gboja je mudhe kẹ ẹdawọ, ogbẹrọ ere he kọ ma re ti kie.—Jerimaya 17:9.

 6. Okevẹ gbe oghẹrẹ vẹ ma rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹdawọ?

⁶ O rọ oware areghẹ re a ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹbẹbẹ nọ ọ rẹ sae roma via idudhe. Asa Ovie na o vuhumu nnọ etoke udhedhẹ họ oke nọ u kiehọ kẹe nọ ọ rẹ rọ bọ ọthọwẹ riẹ. (2 Iruẹru-Ivie 14:2, 6, 7) Ọ riẹ nọ u ti lehie hrọ re ọ ruẹrẹ oma họ evaọ etoke ọwọsuọ. Epọvo na re, etoke udhedhẹ họ oke nọ o mai kiehọ nọ a rẹ rọ rehọ iroro egbagba rọ jiroro oware nọ a re ru evaọ okenọ edawọ e tẹ roma via. (Olezi 63:6) Daniẹl gbe egbẹnyusu riẹ nọ e jọ ahwo nọ a rẹ dhozọ Ọghẹnẹ a ru ọtamuo rai re a lele uzi Jihova no taure a te ti tunye ae re a riọ okpemu-awere ovie na. Fikiere, a sienẹ h’emu hu re a dadamu imuẹro rai jẹ se emu ogbegbe ba ẹre. (Daniẹl 1:8) Taure uyero ẹdawọ o tẹ te roma via, joma ru ọtamuo mai re ma jọ fuafo evaọ uruemu ga. Kẹsena ma vẹ te sai mudhe kẹ uzioraha.

 7. Fikieme o jẹ rọ omosasọ re ma riẹ nọ amọfa a mudhe kẹ ẹdawọ no avọ obokparọ?

⁷ Ẹvẹ omosasọ nọ ma wo no eme Pọl na ze o rro te: “Ẹdawọ ọvuọvo o re bru owhẹ tha ha, ajokpa oghẹrẹ nọ u bi te ahwo kpobi”! (1 Ahwo Kọrint 10:13) Pita ukọ na o kere nọ: “Mudhe [kẹ Edhọ na], dikihẹ ga eva orọwọ ra, riẹ nọ uye utiona ovo na egbobọ te imoni ra nọ erọ akpọ na soso du.” (1 Pita 5:9) Ẹhẹ, amọfa a rẹriẹ ovao ku edawọ itieye na no yọ a fi rai kparobọ no avọ obufihọ Ọghẹnẹ, yọ ma rẹ sai ru ere re. Rekọ, wọhọ Ileleikristi uzẹme nọ e be rria akpọ ogbekuo, mai kpobi ma rẹ sai rẹro ẹdawọ oke kpobi. Kọ ẹvẹ ma sai ro wo evaifihọ ọrọ obokparọ vi ewhrehe ohwo-akpọ gbe ẹdawọ re ma thuzi?

Ma rẹ Sai Mudhe kẹ Ẹdawọ!

 8. Ovẹ họ ugogo edhere nọ a rẹ rọ whaha ẹdawọ?

⁸ Ugogo edhere jọ nọ a rẹ rọ siọ “umuomu ba ẹga” họ ẹwhaha ẹdawọ evaọ okenọ o tẹ lọhọ. (Ahwo Rom 6:6) Itẹ 4:14, 15 o tuduhọ omai nọ: “Whọ ruọ edhere iruimuomu hu, whọ nya eva idhere ahwo oyoma ha. Kẹnẹ oma kẹe, [whọ] nyae he; noi no whọ nya vrẹ.” Ẹsibuobu ma rẹ kake riẹ sọ eghẹrẹ iyero jọ i ti su kpohọ uzioraha. Fikiere, oware uvevẹ nọ ma re ru wọhọ Ileleikristi họ ma rẹ “nyae vrẹ,” kẹnoma kẹ ohwo kpobi gbe oware kpobi gbe oria kpobi nọ o rẹ sae kpare isiuru iyoma jẹ wha urusio egbegbe h’omai.

 9. Ẹvẹ a ro fiẹgbahọ ẹdhẹ no iyero ẹdawọ evaọ Ikereakere na?

⁹ Ẹdhẹ no uyero ẹdawọ yọ ugogo owojẹ ofa jọ kpohọ obokparọ vi ẹdawọ. Pọl ọ k’ohrẹ nọ: “Wha si oma rai no egbegbe.” (1 Ahwo Kọrint 6:18) Yọ o kere nọ: “Wha siọ edhegọ ba.” (1 Ahwo Kọrint 10:14) Ukọ na ọ tẹ jẹ vevẹ Timoti unu re ọ dhẹ no isiuru ethọthọ rọkẹ ekwakwa efe, je “si omano urusio ogena.”—2 Timoti 2:22; 1 Timoti 6:9-11.

10. Didi iriruo ivẹ nọ i wo ohẹriẹ i dhesẹ aghare ẹdhẹ no ẹdawọ?

¹⁰ Roro kpahe oriruo Devidi Ovie Izrẹl na. Nọ o je rri no ehru uwou-ovie riẹ ze, ọ tẹ ruẹ aye owowoma jọ nọ ọ jẹ họ, isiuru iyoma e tẹ vọ udu riẹ. Ọ hae nya no ehru-uwou na no jẹ dhẹ no ẹdawọ na. Ikpoye, ọ tẹ nọ kpahe aye nana—Batshẹba—yọ ukuhọ riẹ o wha ọraha ze. (2 Samuẹle 11:1–12:23) Evaọ abọdekọ riẹ, eme Josẹf o ru okenọ aye ọfariẹ olori riẹ ọ tẹziẹe re o lele iei kiẹzẹ? Ikuigbe na e ta k’omai nọ: “Nọ ọ jẹ ta kẹ e kẹdẹ kẹdẹ ghele na, Josẹf ọ kezọ riẹ hẹ, re o lele iei wezẹ hayo a gbẹ jọ.” Makọ ababọ Uzi Mosis na, onọ a te rọ kẹ evaọ okioye na ha na, Josẹf ọ kẹ riẹ uyo nọ ọ ta nọ: “Kẹvẹ me je ru umuomu ulogbo utiona, re mẹ thọ uzi Ọghẹnẹ?” Ẹdẹjọ ọ tẹ jabọ họ iẹe, ọ tẹ ta nọ: “Lele omẹ wezẹ.” Kọ Josẹf o dikihẹ etẹe re ọ daoma lele iei jiroro? Ijo. Ọ “dhẹ vrẹ no eva uwou na ruọ otafe.” Josẹf ọ kuvẹ kẹ ẹdawọ ọfariẹ-ogbe re ọ kparobọ vi ei hi. Ọ dhẹ!—Emuhọ 39:7-16.

11. Eme ọ rẹ sae lọhọ eruo otẹrọnọ ma be rẹriẹ aro ku ẹdawọ nọ ọ rẹ roma via ẹsikpobi?

¹¹ Ẹsejọ a re dhesẹ ẹdhẹ wọhọ ozodhẹ, rekọ re ma sioma mai no uyero na họ edhere areghẹ nọ a rẹ nya. Ẹsejọhọ ma be rẹriẹ aro ku ẹdawọ jọ nọ ọ rẹ roma via ẹsikpobi evaọ oria iruo. Dede nọ ma rẹ sai nwene iruo ho, idhere efa e sae jariẹ nọ ma re ro sioma mai no iyero ẹdawọ. U fo re ma dhẹ no oware kpobi nọ ma riẹ nọ o thọ, yọ ma re ru ọtamuo re ma ru oware nọ u kiete ọvo. (Emọs 5:15) Evaọ oria ofa, ẹdhẹ no ẹdawọ o rẹ gwọlọ ẹwhaha ifoto ẹbẹba Itanẹte gbe eria aruọzaha nọ a sai viẹro kpahe. O sae jẹ gwọlọ ẹbẹre kufiẹ emagazini jọ hayo ẹgwọlọ egbẹnyusu ekpokpọ—enọ i you Ọghẹnẹ nọ e rẹ sai fiobọhọ k’omai. (Itẹ 13:20) O rẹ jọ nọ ma wo areghẹ otẹrọnọ ma gba riẹ mu re ma se oware kpobi nọ o rẹ dawo omai re ma thuzi.—Ahwo Rom 12:9.

Epanọ Olẹ O Sai ro Fiobọhọ

12. Eme ma be yare mi Ọghẹnẹ okenọ ma tẹ lẹ nọ: “Who su omai ruọ ẹdawọ họ”?

¹² Pọl ọ kẹ imuẹro uduotahawọ onana: “Ọghẹnẹ avọ ọtẹruo, ọ nọ o re je ẹdawọ nọ ọ ro vi owhẹ o te owhẹ hẹ; rekọ ọ rẹ jọ eva ẹdawọ na ru epanọ owhẹ rẹ rọ va ae abọ, re who ruẹse sai thihi-akọ riẹ.” (1 Ahwo Kọrint 10:13) Edhere jọ nọ Jihova o re ro fiobọhọ k’omai họ ẹkwoma eyo elẹ mai rọkẹ obufihọ riẹ evaọ eyeri kugbe ẹdawọ. Jesu Kristi o wuhrẹ omai re ma lẹ nọ: “Who su omai ruọ ẹdawọ họ, rekọ si omai no eyoma.” (Matiu 6:13) Evaọ uyo kẹ uvi olẹ utioye na, Jihova ọ te nyasiọ omai ba kẹ ẹdawọ họ; o ti si omai no obọ Setan gbe ereghẹ ẹghẹ riẹ. (Ahwo Ẹfẹsọs 6:11) Ma rẹ lẹ Ọghẹnẹ re o fiobọhọ k’omai vuhu edawọ mu je wo ẹgba nọ ma re ro mudhe ke ae. Ma tẹ lẹe re ọ se omai ba evuwa evaọ okenọ ma tẹ rọ otọ ẹdawọ, o ti fiobọhọ k’omai re Setan, ‘oyoma na’ ọ se omai ba efikparobọ.

13. Eme ma re ru okenọ ma tẹ rẹriẹ ovao ku ẹdawọ ẹsikpobi?

¹³ Maero u fo re ma lẹ gaga evaọ okenọ ma te zere ẹdawọ okrẹkri. Edawọ jọ e sae wha ohọre iroro egaga ze, avọ iroro gbe iruemu nọ e rẹ kareghẹhọ omai vevẹ kpahe epanọ ma ghine whrehe te. (Olezi 51:5) Wọhọ oriruo, eme ma rẹ sai ru otẹrọnọ ma be rova fiki ekareghẹhọ uruemu othọthọ anwae jọ? Kọ otẹrọnọ ma rọ ẹdawọ re ma zihe kpoho iẹe? Ukpenọ whọ rẹ daoma nẹ iroro itieye nyaotọ, rehọ ẹme na bru Jihova evaọ olẹ—ẹwẹwariẹ otẹrọnọ o lọhọ. (Olezi 55:22) Avọ ogaga Ẹme gbe ẹzi ọfuafo riẹ, ọ sai fiobọhọ k’omai ru iroro mai fo no iroro igbegbe.—Olezi 19:8, 9.

14. Fikieme olẹ u je wuzou re ma yeri kugbe ẹdawọ?

¹⁴ Nọ o muẹrohọ owezẹ ikọ riẹ evaọ ogba ọ Getsemane, Jesu ọ tẹ tuduhọ ae awọ nọ: “Wha roro hẹ lẹ, re wha siọ ẹdawọ ba ẹruọ; [ẹzi] ọ ghinẹ rọwo rekọ uwo o lọhọ.” (Matiu 26:41) Edhere jọ nọ a re ro fi ẹdawọ kparobọ họ aro jajavi kẹ oghẹrẹ nọ edawọ sa-sa e sae rọ nyaze gbe ẹromuhotọ kẹ ẹghẹ rai. O tẹ jẹ r’oja re ma lẹ kpahe ẹdawọ na ababọ oke-oraha re ma sae thoma kpahe evaọ abọ-ẹzi rọ họre iẹe. Fikinọ ẹdawọ o re t’omai evaọ oria nọ ma je wo ewhrehe, mai ọvo ma rẹ sae whaha iẹe he. Olẹ u wuzou keme ẹgba nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ ọ rẹ sae kẹ ọthọwẹ mai uketha wọso Setan. (Ahwo Filipai 4:6, 7) Ma rẹ sae jẹ gwọlọ obufihọ abọ-ẹzi gbe elẹ “ekpako [ukoko] na.”—Jemis 5:13-18.

Mudhe Ẹsikpobi kẹ Ẹdawọ

15. Eme u kugbe re a mudhe kẹ ẹdawọ?

¹⁵ U te no ẹwhaha ẹdawọ evaọ okenọ o tẹ lọhọ no, ma re mudhe kẹe ẹsikpobi hrọ bẹsenọ o rẹ vrẹ hayo bẹsenọ uyero na u re nwene. Okenọ Setan ọ dawo Jesu, o mudhe kẹe bẹsenọ Ẹdhọ ọ rọ nya vrẹ. (Matiu 4:1-11) Jemis olele na o kere nọ: “Mudhe kẹ ẹzi ukumuomu ọ rẹ te dhẹ se owhẹ ba.” (Jemis 4:7) Emudhe o re muhọ ẹkwoma Ẹme Ọghẹnẹ nọ ma rẹ rọ bọ iroro mai ga jẹ gbae mu inọ ma te nya lele itee riẹ. U re woma re ma riẹ igogo ikereakere jọ nọ e ta kpahe uzedhe ewhrehe mai fihọ uzou. O rẹ jọ oware areghẹ re ma gwọlọ Oleleikristi nọ ọ kpako—ẹsejọhọ ọkpako ukoko—nọ ma rẹ sae ta ọdawẹ mai kẹ ọnọ ma sae jẹ gwọlọ obufihọ mi evaọ okenọ uyero ẹdawọ o tẹ roma via.—Itẹ 22:17.

16. Ẹvẹ ma sae rọ jọ fuafo evaọ uruemu?

¹⁶ Ikereakere na e tuduhọ omai awọ nọ ma fi ohwo ọkpokpọ na họ. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:24) Onana u dhesẹ nọ ma rẹ kuvẹ kẹ Jihova re ọ ma je nwene omai. Nọ o je kere se ibe oruiruo riẹ, Timoti, Pọl ọ ta nọ: “Dhẹgbalọ ẹrẹreokie, oreva Ọghẹnẹ uruo, orọwọ, uyoyou, edikihẹ whawha, gbe oma-urokpotọ. Họre uvi ohọre orọwọ na; yọrọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ na onọ a se owhẹ ze na.” (1 Timoti 6:11, 12) Ma sae “dhẹgbalọ ẹrẹreokie” ẹkwoma ewuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ whawha re ma sai wo eriariẹ ivevẹ kpahe ekwakwa-oma riẹ gbe ẹkwoma oma mai nọ ma rẹ kpọ lele itee riẹ. Omaa ovọvọ ọ iruẹru Oleleikristi, wọhọ ewhowho emamọ usi na gbe iwuhrẹ enya, e r’oja re. Esikẹle Ọghẹnẹ gbe eroruiruo uvẹ ọruẹrẹfihotọ abọ-ẹzi riẹ u ti fiobọhọ k’omai rro evaọ abọ-ẹzi jẹ jọ fuafo evaọ uruemu.—Jemis 4:8.

17. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Ọghẹnẹ o ti kiukeku omai evaọ otọ ẹdawọ họ?

¹⁷ Pọl ọ k’omai imuẹro nọ ẹdawọ kpobi nọ ma rẹriẹ ovao ku ọ te rro vi ẹgba nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ k’omai re ma ro yeri kugbei hi. Jihova o ti ‘ru epanọ ma rẹ rọ vae abọ, re ma sai thihakọ riẹ.’ (1 Ahwo Kọrint 10:13) Evaọ uzẹme, Ọghẹnẹ ọ rẹ kuvẹ kẹ ẹdawọ họ re o te epanọ ma rẹ rọ kare ẹgba abọ-ẹzi nọ ma rẹ rọ yọrọ ẹgbakiete otẹrọnọ ma gbẹ rẹroso iẹe. Ọ gwọlọ nọ ma kparobọ evaọ emudhe ziezi rọkẹ ẹdawọ eruo oware nọ o thọ evaọ ibiaro riẹ. Ofariẹ, ma rẹ sai fi ẹrọwọ họ eyaa riẹ: “Mẹ sae se owhẹ ba hayo kiukeku owhẹ gbehe.”—Ahwo Hibru 13:5.

18. Fikieme ma sai ro wo imuẹro obokparọ vi ewhrehe ohwo-akpọ?

¹⁸ Pọl ọ riẹ oware nọ u ti no ohọre riẹ mukpahe ewhrehe ohwo-akpọ ze. O roro omariẹ wọhọ ohwo nọ ọ kare obufihọ rono isiuru iwo riẹ hẹ. Ukpoye, ọ ta nọ: “Orọnọ mẹ rẹ dhẹ gheghe he, mẹ be họre wọhọ ọnọ ọ be rehọ awọ tehe idedeghe he; rekọ mẹ rẹ nyẹ-oma mẹ, mẹ vẹ ta hiẹ obọ, ogbẹro ere he, mẹ nọ mẹ vuẹ amọfa no na mẹ vẹ te jọ ọnọ a rẹ sia.” (1 Ahwo Kọrint 9:26, 27) Ma rẹ sae jẹ họre ohọre obokparọ wọso uwo sebaẹgba mai na. Ẹkwoma Ikereakere na, ebe nọ a kporo no Ebaibol ze, iwuhrẹ Ileleikristi, ibe Ileleikristi nọ e kpako, Ọsẹ oyoyou obọ odhiwu mai ọ rẹ kẹ ekareghẹhọ ikẹse kẹse nọ i re fiobọhọ k’omai le edhere okiẹrẹe. Avọ obufihọ riẹ, ma rẹ sae kparobọ vi ewhrehe ohwo-akpọ!

ọ Whọ Kareghẹhọ?

• Eme u dhesẹ re a rọ ‘iroro kpahe eware iwo’?

• Ẹvẹ ma sae rọ thoma kpahe kẹ ẹdawọ?

• Eme ma rẹ sai ru re ma yeri kugbe ẹdawọ?

• Abọ vẹ olẹ u wo evaọ eyeri kugbe edawọ?

• Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ o lọhọ re ma kparobọ vi ewhrehe ohwo-akpọ?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 8]

Ebaibol na o wuhrẹ inọ ma kare obufihọ rono isiuru iwo mai hi

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]

Ẹdhẹ no ẹdawọ yọ uzedhe edhere jọ nọ a rẹ rọ whaha uzioraha