Uzou 21
‘A rọ Abọ Kugbe Akpọ na Ha’
1. (a) Eme Jesu ọ lẹ kpahọ ilele riẹ evaọ aso taure o te ti whu? (b) Fikieme a “si oma no akpọ na” u je wuzou te ere?
EVAỌ aso taure a tẹ te kare iẹe, Jesu ọ lẹ gaga fikiọ ilele riẹ. Nọ ọ riẹ no nọ Setan o ti fi ai họ otọ ọyawọ ọgaga, ọ tẹ ta kẹ Ọsẹ riẹ nọ: ‘Mẹ lẹ nọ who si ai no eva akpọ na ha, rekọ re who siwi ai no obọ oyoma na. A rọ abọ kugbe akpọ na ha, wọhọ epanọ mẹ rọ ọ rọ akpọ na ha.’ (Jọn 17:15, 16) Fikieme oma o hẹriẹ no akpọ na u je wuzou tere? Keme Setan họ ọnọ o bi su ei. Enọ e rọ erọ akpọ na ọye o bi su ai. (Jọn 14:30; 1 Jọn 5:19) Rọ kpahọ onana, u wuzou gaga re Oleleikristi kpobi o wo otoriẹ kpahọ oware nọ a jọ “e rọ akpọ na ha” o rọ. Ẹvẹ o rọ jọ uzẹme kpahe Jesu?
2. Evaọ idhere vẹ Jesu o ro “si oma no akpọ na”?
2 Jesu ọ kuoma riẹ dhere no ahwo edekọ họ. Ọ jọ “ọ rọ akpọ na ha” u dhesẹ nọ ọ kare uyoyou kẹ amọfa ha. Ukpoye, kọ o je no iwhre ruọ iwhre jẹ ta usiuwoma kpahọ Uvie Ọghẹnẹ kẹ ai. O siwi enọ e jẹ mọ, o ru i tuaro ruẹ ude, kpare iwhuowhu, jẹ tubẹ rehọ uzuazọ obọriẹ kẹ fikiọ ahwo dede. Rekọ o you iruemu nọ i mukpahe Ọghẹnẹ gbe iruo emuemu ahwo nọ ẹzi akpọ na ọ vọ oma ha. Ọ vẹvẹ unu kpahe isiuru ọfariẹ, edhere uzuazọ efe le jegbe oriobọ orro le kẹ omobọ ohwo. (Mat. 5:27, 28; 6:19-21; Luk 12:15-21; 20:46, 47) Ukpenọ ọ rehọ aro kele edhere uzuazọ ahwo nọ e hẹriẹ oma no Ọghẹnẹ, Jesu ọ jẹ nya evaọ idhere Jihova. (Jọn 8:28, 29) Rọkẹ ẹwhọ isuẹsu ohrowo nọ o jọ udevie Rom gbe ahwo Ju, Jesu, dede nọ ohwo Ju ọ jọ, o wo abọ kugbe ei hi.
“Uvie Mẹ Orọ Akpọ na Ha”
3. (a) Didi ota isu egagọ ahwo Ju a bọo Jesu kẹ Pailet, kọ fikieme? (b) Eme u dhesẹ nọ Jesu o wo isiuru ẹjọ ovie akpọ na ha?
3 Isu egagọ ahwo Ju, dede, a ta riẹ nọ Jesu ọ be gale ewoma orẹwho na uzou vi. A te mu ei jẹ rehọ iẹe se Pọntiọs Pailet, osu Rom. Oware nọ u ghine je kpokpo ai họ iwuhrẹ Jesu i je rovie eviẹhọ rai via. Rekọ re a lẹliẹ osu na ru oware jọ, a tẹ bọo riẹ ota nọ: “Ma ruẹ nọ ohwo nana ọ be rẹriẹ orẹwho mai, gbe ọ be whaha omai azọhọ ọjẹ kẹ Siza, jẹ be ta nọ ọye omariẹ họ Kristi Ovie.” (Luk 23:2) Uzẹme na họ, ukpe nọ ukpemu nọ ahwo na a jẹ gwọlọ nọ a rẹ rehọ iẹe mu ovie, Jesu ọ rọwo ho. (Jọn 6:15) Ọ riẹ no nọ ọ be te jọ Ovie odhiwu jegbe nọ okenọ ọ rẹ rọ ziọ Ovie u re ti te he, yọ a rẹ te rehọ iẹ keria akaba-uvie orọnọ ẹkwoma i votu hayo uruemu okafe jọ họ, rekọ Jihova Ọghẹnẹ ọ te rehọ iẹe mu.
4. Eme izẹme na i dhesẹ via kpahọ uruemu Jesu evaọ ‘ẹhwa osa-uzou kẹ Siza’?
4 Rọ kpahọ osa-uzou o jẹ, edẹ esa nọ i kpemu taure a te ti mu Jesu, otu Farisi a jẹ daoma ru ei t’ẹme mukpahe ẹme ọnana. Rekọ evaọ uyo rọ kẹ onọ ẹghẹ rai, Jesu ọ tẹ kpahe nọ: “Rehọ ugho na ghrẹ omẹ [ugho ahwo Rom]. Nọ uwoho gbe ekere ono u wo na?” Nọ a ta nọ, “E rọ Siza,” ọ tẹ ta kẹ ae nọ: “Jọ ere wha rehọ eware Siza kẹ Siza, re wha rehọ eware Ọghẹnẹ kẹ Ọghẹnẹ.”—Luk 20:20-25.
5. (a) Didi uwuhrẹ Jesu o wuhrẹ ilele riẹ evaọ oke nọ a ro mu ei? (b) Ẹvẹ Jesu o ro ru ei vevẹ kẹ Pailet kpahọ oware nọ o soriẹ ze nọ o je ru ere?
5 Oware nọ o via evaọ oke nọ a ro mu Jesu u dhesẹ nọ ọ jẹ kpare ọwọsuọ mukpahe Rom hu, yọ ọ gwọlọ nọ ilele riẹ a ru ere gbe he. Isoja ahwo Rom kugbe ahwo Ju nọ e wha egbọdọ gbe elọkọ e ye nyaze ti mu Jesu. (Jọn 18:3, 12; Mak 14:43) Nọ ọ ruẹ onana, Pita ukọ na o te hiolo ọgbọdọ ze jẹ nyawo omọvo ezae na jọ, ọ tẹ gbẹre ozọ obọze riẹ no. Rekọ Jesu ọ whọku Pita, ta nọ: ‘Zihe ọgbọdọ ra fihọ ẹta riẹ; keme e nọ e tọlọ ọgbọdọ kpobi a re ti whu uwhu ọgbọdọ.’ (Mat. 26:51, 52) Ohiohiẹ okiokiọ riẹ, nọ ọ jọ aro Pailet, Jesu o te ru oware nọ ọ jẹ j’owọ otiọye na vevẹ, ta nọ: “Uvie mẹ orọ akpọ na ha; uvie mẹ ohẹ jọ orọ akpọ na, idibo mẹ e hẹ họre kẹ omẹ re a se omẹ ba ẹrehọ kẹ ahwo Ju; rekọ enẹna uvie mẹ orọ etenẹ hẹ.”—Jọn 18:36.
6. Eme u ku odawọ oyena họ?
6 Nọ ọ kiẹ imuẹro na kpobi riwi no, Pailet o te whowho nọ ọ “ruẹ abe-ọriọ ọvuọvo evaọ abọ” Jesu hu. Ghele na, o te ru ẹgwọlọ otu ozighi nọ i koko họ na, o te ru re a kare Jesu.—Luk 23:13-15; Jọn 19:12-16.
Ilele na A Nya Lele Oriruo Olori Na
7. Ẹvẹ Ileleikristi ọsosuọ a ro dhesẹ nọ a whaha ẹzi akpọ na makinọ a you ahwo?
7 Ikere Ileleikristi ọsosuọ, te enọ a kere fihọ Ebaibol na gbe ebe ikuigbe efa, i dhesẹ nọ ilele Jesu a wo otoriẹ oware nọ a “si oma no akpọ na” o gwọlọ mi ai. A daoma re a whaha ẹzi akpọ na. Fikinọ a siọ ọfariẹ ozighi ogbegbe ọgwa-ore gbe oria ezaharo ahwo Rom, a te je se ae ẹkoko inọ a mukpahe uyẹ ahwo. Ghele na, ukpenọ o jọ nọ a mukpahe uyẹ ahwo, a jẹ dao ẹgba rai kpobi re a fiobọhọ kẹ amọfa wo erere no ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ ze kẹ esiwo.
8. (a) Fikinọ a “si oma no akpọ na,” eme ilele ọsosuọ eyena a rọ ẹro ruẹ? (b) Rekọ ẹvẹ a riwi isu na jegbe ẹhwa osa-uzou, kọ fikieme?
8 Wọhọ epanọ o jọ kẹ Olori rai, a je kpokpo ai gaga re, ẹsibuobu evaọ abọ ahwo egọmeti nọ a rọ ovuẹ kẹ thọ. (Jọn 15:18-20) Rekọ oware wọhọ ukpe 56 C.E. Pọl ukọ na o te kere se ibe Ileleikristi nọ e jọ obọ Rom je ru ohrẹ nọ Jesu ọ kẹ vẹre na ga viere. Pọl ọ kpakpa e rai re a “yo ẹme enọ a kẹ udu na,” isu akpọ na, “keme ogaga ovo orọ họ ajokpa onọ uno obọ Ọghẹnẹ ze.” Orọnikọ Jihova ọ rehọ isu egọmeti na ro mu hu, rekọ a bi su fikiọ uvẹ nọ ọ kẹ rai. Pọl o ru rie vevẹ nọ “enọ a kẹ udu na Ọghẹnẹ ọvo ọ rehọ e rai mu,” keme Ọghẹnẹ ọ ruẹ no jẹ ruẹaro kpahọ oghẹrẹ nọ a te rọ ziọ ogaga. Fikiere, “enọ a kẹ udu na” i ruọ ọruẹrẹfihotọ “ujaje Ọghẹnẹ” via evaọ oke mai na, bẹsenọ Uvie Ọghẹnẹ evaọ abọ Jesu Kristi o te jọ egọmeti ovo nọ u ti su otọakpọ na soso. Fikiere, Pọl ọ tẹ kẹ Ileleikristi na ohrẹ nọ a rehọ adhẹẹ kẹ isu na re a jẹ hwa esa-uzou nọ a gwọlọ mi ai.—Rom 13:1-7; Taitọs 3:1, 2.
9. (a) Eme o rẹ thọrọ omai ẹro vievie he nọ ma tẹ be kẹ “enọ a kẹ udu na” adhẹẹ? (b) Ẹvẹ ikuigbe i ro dhesẹ nọ Ileleikristi ọsosuọ na a lele oriruo Jesu dẹdẹdẹ?
9 Orọnikọ Pọl ọ ta kẹ ai nọ a rọ omakpotọ kẹ ai riẹriẹriẹ avọ ababọ ororokẹ rọ kẹ Ọghẹnẹ, Ẹme Ọghẹnẹ gbe iroro Oleleikristi rai hi. A riẹ nọ Jihova ọvo Jesu ọ jẹ gọ, inọ Jesu ọ se nọ ahwo na a rehọ iẹe mu ovie jegbe nọ ọ ta kẹ Pita re o zihe ọgbọdọ riẹ fihọ oria riẹ. A tẹro muotọ ziezi re a nya lele oriruo Olori rai. Obe na On the Road to Civilization—A World History (onọ Heckel gbe Sigman a kere, ewẹre-obe 237, 238) o niyẹrẹ nọ: “Ileleikristi a se nọ a re wo abọ kugbe iruẹru ahwo otọ Rom jọ họ. Ileleikristi na . . . a riwi rie wọhọ ẹraha ẹrọwọ rai re a ruọ iruo ẹmo-ofio. A re kru ọkwa isuẹsu hu. A rẹ gọ osu na gbe he.”
10. (a) Fikieme Ileleikristi evaọ Jerusalem a rọ jẹ oghẹrẹ owọ nọ a jẹ na evaọ 66 C.E.? (b) Evaọ edhere vẹ oyena u ro fi uvi oriruo họ otọ?
10 Rọ kpahe ẹwhọ isuẹsu gbe ẹmo-ofio evaọ edẹ rai, ilele Jesu a jọ abọ ọvuọvo vievie he. Evaọ ukpe 66 C.E. ahwo Ju nọ e jọ otọ ahwo Rom evaọ Judia a tẹ wọsuọ Siza. Egbaẹmo ahwo Rom a tẹ wariẹ Jerusalem họ kpatakpata. Eme Ileleikristi nọ e jọ orẹwho na a ru? A kareghẹhọ ohrẹ Jesu nọ a wo abọ kugbe ẹmo ho, re a je no udevie egbaẹmo nọ i bi fiẹmo na no. Okenọ egbaẹmo ahwo Rom a siuke kpemu evaọ omoke kakao, Ileleikristi na a tẹ rehọ uvẹ na dhẹ fa Ethẹ Jọdan vrẹ kpohọ eria igbehru Pella. (Luk 21:20-24) Fikinọ a jọ abọ ọvo ho, a te fi oriruo ẹrọwọ h’otọ kẹ Ileleikristi obaro.
Edikihẹ Abọ Sa Ileleikristi Evaọ Oke Urere Na
11. (a) Evaọ iruo vẹ Isẹri Jihova a bi ru vẹrẹvẹrẹ, kọ fikieme? (b) Rọ kpahọ eme a jọ wo abọ ọvuọvo ho?
11 Kọ ekere ikuigbe i dhesẹ nọ ẹko ahwo jọ evaọ “oke urere na,” anwọ 1914 C.E. ze, a le edhere a rọ abọ ọvo ho Ileleikristi evaọ aro orokele Ileleikristi ọsosuọ eyena no? E, Isẹri Jihova a ru ere no. Evaọ otọakpọ na kpobi a bi he whowho oke kpobi nnọ Uvie Ọghẹnẹ ọvo họ edhere nọ udhedhẹ, ufuoma gbe evawere okrẹkri o te rọ lọhọ kẹ enọ i you ẹrẹreokie evaọ otọakpọ na soso. (Mat. 24:14) Rekọ rọ kpahe ẹwhọ evaọ udevie erẹwho na, a rọ abọ ọvuọvo ho.
12. (a) Ẹvẹ edikihẹ abọ sa Isẹri na u ro wo ohẹriẹ no iruemu isu-ichọche na? (b) Eme edikihẹ abọ ọvo ho evaọ isuẹsu u kugbe re, rọ kẹ Isẹri Jihova?
12 Wo ẹhẹriẹ no onana, isu-ichọche Ikpichọche na a re dhoma họ iruẹru isuẹsu akpọ na gaga. Evaọ ekuotọ jọ a re whowho kẹ enọ e gwọlọ kru ekwa esuo hayo mukpahe ejọ. Isu-ichọche na jọ oma rai dede a tube kru ekwa isuẹsu. Efa i re si ukọ kpahe enọ e be họre kẹ esuo re a ru eware nọ isu-ichọche na a rọwo kpahe. Evaọ eria efa isu-ichọche nọ e “rẹ gwọlọ enwene he” a rọ usu okpekpe kugbe enọ e rọ ogaga yọ izerẹ gbe egbodibo “nọ e rẹ gwọlọ ẹnyaharo” e be tha enọ i re fiẹmo ototọ dede uke re a mi ai ọkwa no. Rekọ, Isẹri Jihova a re dhoma họ isuẹsu hu, makọ erọ orẹwho nọ a be rria. A re dhoma họ eware nọ amọfa a bi ru re a kuomagbe isuẹsu, be dhẹ kẹ ọkwa hayo fi obe họ etehe evaọ oke ivotu hu. Rekọ nọ Jesu ọ ta nọ ilele riẹ a re “si oma no akpọ na,” Isẹri Jihova a re wo abọ ọvuọvo kugbe iruẹru isuẹsu hu.
13. Rọ kpahọ abọ o wo rai evaọ ẹmo, eme izẹme na i dhesẹ kpahọ oghẹrẹ nọ edikihẹ Isẹri Jihova o rọ?
13 Wọhọ epanọ Jesu ọ ruẹaro, evaọ “oke urere ọnana” erẹwho a bi dhe ẹmo ẹnyẹnya, yọ otu ugbarugba evaọ orẹwho dede a be tubẹ wọ ekwakwa emo mukpahe omomarai. (Mat. 24:3, 6, 7) Rekọ evaọ udevie enana kpobi, didi edikihẹ Isẹri Jihova a rehọ? Edikihẹ sa rai rọ kpahọ oghẹrẹ ozighi otiọye na a riẹ kpahe ae no evaọ abọ akpọ na soso. Rọ rọwo kugbe edikihẹ nọ Jesu Kristi jegbe onọ ilele ọsosuọ riẹ a rehọ uwhremu na, The Watchtower, onọ a kporo evaọ Akpegbọvo 1, 1939, o ta nọ: “Enọ e rọ abọ Olori na kpobi a rẹ jọ abọ ọvo ho evaọ emo erẹwho na, yọ a rẹ rehọ oma kpobi kẹ Osu ologbo na [Jihova] jegbe Ovie riẹ [Jesu Kristi].” Uzẹme na u dhesẹ nọ Isẹri Jihova evaọ erẹwho kpobi gbe evaọ otọ eyero kpobi a gbe bi kru edikihẹ ọnana. A rẹ te kẹ uvẹ re isuẹsu oma uhrowo gbe emo akpọ na e hẹriẹ eyero-inievo akpọ soso rai no ho wọhọ enọ e be gọ Jihova.—Aiz. 2:3, 4; wawo 2 Ahwo Kọrint 10:3, 4.
14. (a) Fikinọ edikihẹ rai ọrọ sa, eme ọfa Isẹri na a se nọ a re ru hu? (b) Ẹvẹ a dhesẹ oware nọ a je ru ere?
14 Ọkiẹriwo izẹme ikuigbe i dhesẹ nọ o rọnọ Isẹri Jihova a siọ efihọ iwu ẹmo ọvo gbe ekwakwa ẹmo ọ tọlọ họ rekọ, evaọ ubro ikpe udhusoi nọ e vrẹ na jẹ vrẹ ere, a se nọ a re ru iruo enọ i wo abọ kugbe ẹmo ho hayo re a jẹ iruo efa nọ i wo usu kugbe iruo ẹmo ofio rehọ. Fikieme? Fikinọ a wuhrẹ ẹgwọlọ Ọghẹnẹ no a te ru ẹjiroro obọ rai, avọ uvi iroro. Ohwo ọvuọvo ọ rẹ ta oware nọ a re ru kẹ ai he. Yọ a re dhoma họ oware nọ amọfa a sa nọ a re ru hu. Rekọ nọ a te se ai re a ta kpahe edikihẹ rai, Isẹri Jihova a ru rie vevẹ no nọ, wọhọ ahwo nọ e rehọ oma mudhe kẹ Ọghẹnẹ no, o gba rae họ re a rehọ oma rai kẹ iruo riẹ, yọ a rẹ sae gbẹ rehọ oma rai kẹ ilori otọakpọ họ enọ i bi ru eware nọ i mukpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ.—Rom 6:12-14; 12:1, 2; Mae. 4:3.
15. (a) Fikinọ a bi si oma no akpọ na, eme Isẹri Jihova a rehọ ẹro ruẹ no? (b) A tẹ maki fi ai họ uwou-odi dede, ẹvẹ ijaje Ileleikristi o rọ thọ ai no?
15 Iyẹrẹ riẹ e wọhọ epanọ Jesu ọ ta: “Fiki epanọ wha rọ erọ akpọ na ha . . . akpọ na oje mukpahe owhai.” (Jọn 15:19) A fi Isẹri Jihova buobu họ uwou-odi no fikinọ a se nọ a rẹ raha edikihẹ sa Ileleikristi rai ha. A kpokpo ejọ yoyoma gaga no, makọ te uwhu dede. Efa i gbe bi dhesẹ edikihẹ sa rai evaọ udevie ikpe nọ a rọ whaha iruo rai. Obe na Values and Violence in Auschwitz (onọ Anna Pawelczynska o kere, ẹwẹre-obe 89) o niyẹrẹ nọ: “Ohwo kpobi ọ riẹ nọ Osẹri Jihova ọvuọvo [nọ ọ rọ evaọ ega na] nọ o re ru oware jọ nọ u mukpahe orọwọ gbe imuẹro egagọ riẹ ọ riẹ hẹ hayo oware jọ uruo nọ u mukpahe omọfa, makinọ ohwo ọyena ojihẹ dede gbe ọga Ikpakpe. Ukpoye kọ, o re ru iruo efa kpobi, makọ iruo nọ e mae yoma dede, avọ ẹgba riẹ kpobi, otẹrọnọ iruo eyena i fo kẹe eruo.”
16. (a) Diẹse erẹwho na kpobi i bi dhuye kpohọ, fikiere eme Isẹri Jihova a be sẹro omarai whaha? (b) Fikieme a si oma no akpọ na o jẹ rọ ẹme nọ ọ ga tere?
16 Isẹri Jihova a vuhumu nọ erẹwho na kpobi a dhuye họ be nya bru “ẹdẹ ẹmo ologbo Ọghẹnẹ Erumeru na” eva Amagidọn. Wọhọ ahwo okugbe, idibo Jihova a rehọ edikihẹ rai kẹ Uvie Mesaya Riẹ no. Fikiere a be sẹro oma rai gaga re a whaha oma rai nọ a rẹ kpọ fihọ edikihẹ nọ o wọso Uvie oyena. (Evia. 16:14, 16; 19:11-21) A wo ovuhumuo kpahọ oghẹrẹ nọ ẹme Jesu na ọ ga te inọ ilele uzẹme riẹ a re “si oma no akpọ na.” A riẹ nọ akpọ anwae ọnana ọ be te nyavrẹ no kẹle, jegbe nnọ enọ i bi ghine ru oreva Ọghẹnẹ ọvo e te jariẹ bẹdẹ bẹdẹ.—1 Jọn 2:15-17.
Eme Ọkiẹkpemu
● Ẹvẹ Jesu o dhesẹ oware nọ u kugbe re a “si oma no akpọ na”?
● Eme u dhesẹ uruemu Ileleikristi ọsosuọ kpahọ (1) ẹzi akpọ na? (2) isu na gbe ẹhwa osa-uzou? (3) iruo ẹmo ofio?
● Evaọ idhere vẹ Isẹri Jihova evaọ oke inẹnẹ a rọ kẹ imuẹro no nọ ae yọ Ileleikristi nọ i dikihẹ abọ rai sa?