ENỌ AHWO NỌ A S’EBE

Uwou-Eroro ọ Azie 15, 1950 ọrọ Oyibo u ru rie vẹ nọ ẹsejọ ohwo, oware nọ a fodẹ, hayo oware nọ o via evaọ Ebaibol na e be riobọ kpohọ oware ofa nọ o mai wuzou evaọ obaro. Ikpe buobu nọ i kpemu, ebe mai e ta nọ ezae gbe eyae nọ i wo ẹrọwọ wọhọ Debora, Elaihu, Jẹfta, Job, Rehab, Rebeka gbe ahwo otiọnana efa buobu a dikihẹ kẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo hayo “otu obuobu” na. (Evia. 7:9) Wọhọ oriruo, ma ta nọ Jẹfta, Job, gbe Rebeka a dikihẹ kẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na, Debora avọ Rehab a te dikihẹ kẹ otu obuobu na. Rekọ anwọ ikpe jọ ze na, ma gbẹ be rọ oghẹrẹ utiona wuhrẹ hẹ. Kọ fikieme?

U gine wo eria ikere jọ nọ i dhesẹ nọ ahwo jọ nọ a fodẹ evaọ Ebaibol na a dikihẹ kẹ oware ofa nọ o mai wuzou evaọ obaro. Wọhọ oriruo, evaọ obe Ahwo Galesha 4:21-31, Pọl ukọ na ọ ta ẹme kpahe eyae ivẹ jọ nọ “i wo otofa ẹwoho.” Hega, odibo ọmọtẹ Abraham o dikihẹ kẹ emotọ Izrẹl, enọ Uzi Mosis u ru nọ a ro wo usu okpekpe kugbe Jihova. Rekọ Sera, “ọmuyẹ” na o dikihẹ kẹ aye obọ odhiwu Ọghẹnẹ, koyehọ abọ ukoko Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ obọ odhiwu. Evaọ ileta riẹ se Ileleikristi obọ Hibru, Pọl ọ rọ Mẹlkizẹdẹk nọ ọ jọ ovie gbe ozerẹ oke ovona dhesẹ Jesu. Ọ fodẹ ugogo eware jọ nọ aimava na a ro tho ohwohwo. (Hib. 6:20; 7:1-3) Ofariẹ, Pọl ọ rehọ Aizaya avọ emọ riẹ dhesẹ Jesu avọ ilele riẹ nọ a rọ ẹzi wholo. (Hib. 2:13, 14) Ẹzi Ọghẹnẹ ọ wọ Pọl kere ileta nana, fikiere o rrọ vevẹ nọ oghẹrẹ udhesẹ riẹ nana o rrọ gbagba.

Dede na, nọ Ebaibol ọ tẹ ta nọ ohwo jọ o dikihẹ kẹ omọfa jọ, ma rẹ nwane ta nọ oware kpobi nọ a fodẹ hayo nọ o via evaọ uzuazọ ohwo yena u dikihẹ kẹ oware ofa jọ nọ o mai wuzou hu. Wọhọ oriruo, dede nọ Pọl ọ vuẹ omai nọ Mẹlkizẹdẹk o dikihẹ kẹ Jesu, ọ ta ẹme ọvo ho kpahe okenọ Mẹlkizẹdẹk ọ rọ rehọ ebrẹdi gbe udi kẹ Abraham okenọ Abraham o fi ivie ene jọ kparobọ. Fikiere, Ebaibol na ọ kẹ omai ẹjiroro ọvo ho nọ ma rẹ rọ gwọlọ otofa jọ nọ u siomano kpahe oware yena nọ o via na.—Emu. 14:1, 18.

Ikere-ebe jọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a kie ẹta nana, a jẹ gwọlọ otofa kẹ oware kpobi nọ a jọ Ikereakere na ruẹ. Obe na The International Standard Bible Encyclopædia o ta kpahe iwuhrẹ Origen, Ambrose, gbe Jerome inọ: “Iku kpobi nọ a se evaọ Ebaibol na, a jẹ hae jariẹ rri gwọlọ oware hayo ẹme jẹ ruẹ oware nọ oyena u dikihẹ kẹ. Makọ ẹme nọ ọ rrọ lọlọhọ dede, a jẹ hai roro nọ u wo obọdẹ uzẹme jọ nọ o jariẹ siomano . . . , ahwo jọ a tubẹ ta nọ unu imiyei ẹgba ọvo gbe udhuvẹ gbe ikpegbesa (153) nọ ilele Jesu a kpe evaọ aso ẹdẹ nọ ọ rọ kparoma no uwhu ze na dede i wo otofa!”

Augustine obọ Hippo ọ ta eware buobu kpahe ikuigbe nọ Jesu ọ jọ rehọ ebrẹdi isoi nọ a rọ ebali ru gbe imiyei ivẹ ko ezae idu isoi (5,000) na. Nọ o rọnọ ebali o woma te eka ha na, onana u ru nọ Augustine ọ rọ ta nọ ebrẹdi isoi na i dikihẹ kẹ ebe isoi Mosis, jẹ rọ ere dhesẹ nọ “Ọvọ Anwae” na o woma te “Ọvọ Ọkpokpọ” na ha. Kọ ẹvẹ kpahe imiyei ivẹ na? Ọ ta nọ i dikihẹ kẹ ovie jọ gbe ozerẹ jọ, rekọ ọ fodẹ ẹjiroro nọ ọ rọ tere he. Ọgba-uwuhrẹ ọfa jọ nọ ọ rẹ gwọlọ ta nọ enwenọ oware kpobi nọ ọ ruẹ evaọ oria ikere u dikihẹ kẹ oware ofa, ọ ta nọ izuwo-awere ewawae nọ Jekọp ọ rọ dẹ utee ọkpako mi Esọ na u dikihẹ kẹ azẹ ọwawae Jesu nọ ọ rọ dẹ ukuoriọ uzuazọ obọ odhiwu kẹ ahwo-akpọ.

Otẹrọnọ otofa utionana u bi reghe ahwo, whọ rẹ sae ruẹ ẹbẹbẹ nọ onana o rẹ wha ze. Ohwo-akpọ ọ sae riẹ ikuigbe Ebaibol nọ i dikihẹ kẹ oware ofa evaọ obaro gbe onọ o rrọ ere he he. Oware nọ u vẹro nọ u fo nọ ma re ru ona: Nọ Ebaibol na ọ tẹ ta gbiae nọ ohwo, oware jọ nọ o via, hayo oware jọ nọ a fodẹ u dikihẹ kẹ oware ofa jọ, ere ma rẹ rehọ iẹe. O gbẹ rrọ ere he, ma du nwane ta nọ ohwo hayo oware nọ a fodẹ evaọ oria ikere jọ u dikihẹ kẹ oware ofa ha, nọ ma gbẹ ruẹ ẹme jọ evaọ Ikereakere na nọ o kẹ omai imuẹro itieye he.

Kọ ẹvẹ ma sai ro wo erere no eware gbe ikuigbe nọ e rrọ Ebaibol na ze? Pọl ukọ na ọ ta evaọ obe Ahwo Rom 15:4 nọ: “Eware kpobi nọ a kere fihọ otọ anwẹdẹ na a kere ai re ma wuhrẹ no ai ze, re ma rọ ẹkwoma ithihakọ mai gbe omosasọ nọ u re no Ikereakere na ze wo ẹruore.” Pọl ọ jẹ rọ ẹme nana ta nọ ibe Ileleikristi riẹ nọ a rọ ẹzi wholo evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a rẹ sai wo obọdẹ uwuhrẹ no eware nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na ze. Dede na, idibo Ọghẹnẹ no ige te ige, a make rrọ enọ a rọ ẹzi wholo na hayo utu “igodẹ efa” na, te a rrọ “edẹ urere na” hayo oke ofa jọ, a rẹ sai wo erere no “eware kpobi nọ a kere fihọ otọ anwẹdẹ na” ze yọ a tube wo erere no.—Jọn 10:16; 2 Tim. 3:1.

U fo ho re ma rri nọ ikuigbe nana jọ buobu i kiekpahe etoke jọ ọvo gbe utu ahwo jọ ọvo, koyehọ enọ a rọ ẹzi wholo hayo otu obuobu na. Idibo Ọghẹnẹ kpobi tọkọ toni, ghelọ etoke nọ a rrọ uzuazọ kẹhẹ a rẹ sai wuhrẹ obọdẹ eware jọ no ikuigbe Ebaibol na ze nọ i re fiobọhọ kẹ ai. Wọhọ oriruo, ma rẹ sae ta ha inọ eware nọ a gbiku rai fihọ obe Job na i kiekpahe Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na ọvo gbe uye nọ a ruẹ evaọ etoke Ẹmo Akpọ Ọsosuọ. Idibo Ọghẹnẹ buobu, te ezae te eyae, te enọ a rọ ẹzi wholo hayo utu igodẹ efa na a rọ ẹro ruẹ uye sa-sa no wọhọ Job, yọ a “ruẹ epanọ Jihova o ru [kẹ ae] uwhremu na, onọ u dhesẹ nọ Jihova ọ rrọ yoyou gaga je wo ohrọ-oriọ.”—Jem. 5:11.

Wọhọ oriruo: Ma jọ ukoko mai wo ekpọkueyae nọ e dadamu egagọ Jihova wọhọ Debora, upelẹ ezae nọ a ro mu ekpako ukoko nọ i wo areghẹ wọhọ Elaihu, ekobaro nọ i wo ajọwha wọhọ Jẹfta, gbe ezae avọ eyae nọ i wo ẹrọwọ gbe akọthiho wọhọ Job. Eva e be were omai gaga nọ Jihova ọ rọ sẹro “eware kpobi nọ a kere fihọ otọ anwẹdẹ” na re ma sae rọ “ẹkwoma ithihakọ mai gbe omosasọ nọ u re no Ikereakere na ze wo ẹruore.”

Onana u ru nọ anwọ ikpe jọ ze na ma be mae rọ jọ ebe mai fiẹgbahọ oware nọ ma rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe Ebaibol ze viukpenọ ma rẹ tẹrovi onaa uwuhrẹ nọ ma rẹ jọ ta kpahe oware jọ evaọ oria ikere no ma vẹ fodẹ oware ofa nọ u dikihẹ kẹ.