Uzou Ikpegbezeza
Gbobọkru Obaro nọ O rẹ Tọ kẹ Uviuwou Ra
1. Eme họ ẹjiroro Jihova kẹ ọruẹrẹfihotọ uviuwou na?
NỌ JIHOVA o kuọ Adamu avọ Ivi gbe evaọ orọo, Adamu o te dhesẹ oghọghọ riẹ ẹkwoma ẹta eme awere Hibru ọsosuọ. (Emuhọ 2:22, 23) Dede, Ọnọma na o wo eware efa họ iroro vi isiuru nọ ọ wha se emọ otọakpọ riẹ. Ọ gwọlọ nọ ọzae avọ aye gbe iviuwou a ru oreva riẹ. Ọ ta kẹ ọzae avọ aye ọsosuọ na nọ: “Wha yẹ, wha vi, re wha vọ evaọ akpọ na re wha wo i; re wha wuzou iyei obọ abade gbe evra obọ ehru gbe eware kpobi nọ i wo uzuazọ nọ e be nya evaọ akpọ na.” (Emuhọ 1:28) Ẹvẹ iruo eyena e rẹ wha erere ze te! Ẹvẹ eva e hae te were ai gbe emọ obaro rai te otẹrọnọ Adamu avọ Ivi a ru oreva Jihova evaọ ẹmeoyo ọgbagba!
2, 3. Ẹvẹ iviuwou e sae rọ ruẹ evawere ilogbo nẹnẹ?
2 Nẹnẹ re, iviuwou e rẹ mae wereva nọ a te bi ruiruo kugbe eva eruo oreva Ọghẹnẹ. Pọl ukọ na o kere nọ: “Oreva Ọghẹnẹ uruo u wo erere evaọ kabọ kabọ, keme epanọ, o yọrọ eya rọ kẹ uzuazọ onana jegbe rọ kẹ uzuazọ no tha.” (1 Timoti 4:8) Uviuwou nọ o be rọ omarọkẹ Ọghẹnẹ rria je bi lele ọkpọvio Jihova nọ e rọ Ebaibol na a rẹ ruẹ evawere evaọ “uzuazọ onana.” (Olezi 1:1-3; 119:105; 2 Timoti 3:16) O tẹ make rọnọ omọvo uviuwou na o bi koko izi Ebaibol, eware e rẹ mai woma vi okenọ ọvuọvo o bi koko ho.
3 Obe onana o t’ẹme te izi Ebaibol buobu no nọ i re fiba evawere uviuwou. Ẹsejọhọ, who muẹrohọ no nọ a wariẹ ejọ rai evaọ oma obe na soso. Fikieme? Fikinọ yọ izẹme ilogbo nọ i re ruiruo kẹ ewoma ahwo kpobi evaọ abọ sa-sa uzuazọ uviuwou. Uviuwou nọ o be daoma fi izi Ebaibol enana họ iruo ọ rẹ ruẹ nọ omarọkẹ Ọghẹnẹ o rẹ ghinẹ “yọrọ eya rọ kẹ uzuazọ onana.” Joma wariẹ rri izi ene evaọ usu izi enana nọ i wuzou na.
AGHARE OMA-OYỌRỌ
4. Fikieme oma-oyọrọ o jẹ rọ oja evaọ orọo?
4 Solomọn Ovie na ọ ta nọ: “Ohwo nọ ọ sae yọrọ oma riẹ hẹ, ọ wọhọ okpẹwho nọ a kporo no, nọ a nya seba ababọ ugbẹhẹ.” (Itẹ 25:28; 29:11) ‘Re ohwo ọ yọrọ oma riẹ,’ re o dhesẹ oma-oyọrọ, o rọ oja kẹ enọ e gwọlọ orọo evawere. Re ohwo ọ roma kẹ iroro enwoma, wọhọ ofu hayo isiuru ọfariẹ-ogbe, o rẹ wha enwoma ze nọ a rẹ rehọ ikpe buobu kpọvi—otẹrọnọ a rẹ sae kpọe vi dede.
5. Ẹvẹ ohwo-akpọ nọ ọ gba ha ọ sai ro wo oma-oyọrọ, kọ avọ irere vẹ?
5 Dede, ọmọ Adamu ọvo nọ ọ rẹ sae kpọ oma sebaẹgba riẹ na gbagba ọ riẹ hẹ. (Ahwo Rom 7:21, 22) Ghele, oma-oyọrọ yọ ubi ẹzi na. (Ahwo Galesha 5:22, 23) Fikiere, ẹzi Ọghẹnẹ ọ rẹ sae mọ ibi oma-oyọrọ eva oma mai otẹrọnọ ma lẹ kẹ okwakwa onana, ma te je fi izi nọ i fo nọ e kpahe riẹ họ iruo nọ a rẹ jọ Ikereakere na ruẹ, gbe nọ ma tẹ be nyusu kugbe ahwo nọ i bi dhesiẹe je sioma no ahwo nọ i bi dhesẹ iẹe he. (Olezi 119:100, 101, 130; Itẹ 13:20; 1 Pita 4:7) Edhere otiọye na u re fiobọhọ k’omai ‘si oma no egbegbe,’ nọ a tẹ be make dawo omai dede. (1 Ahwo Kọrint 6:18) Ma rẹ whaha ozighi je sioma no hayo fi uruemu idieda-thomawa kparobọ. Yọ ma rẹ jẹ romakpotọ yeri kugbe evadha gbe iyero ebẹbẹ. Jọ omai kpobi—kugbe emaha—a wuhrẹ re a wo ubi ẹzi obọdẹ onana.—Olezi 119:1, 2.
EMAMỌ ERIWO UZOU-UWO
6. (a) Eme họ ọruẹrẹfihotọ uzou-uwo nọ Ọghẹnẹ o fihọ? (b) Eme ọzae ọ rẹ kareghẹhọ otẹrọnọ uzou-uwo riẹ o rẹ wha evawere se uviuwou riẹ?
6 Uzi avivẹ nọ u wuzou họ evuhumu uzou-uwo. Pọl o dhesẹ eware na owowa nọ ọ ta nọ: “Rekọ mẹ guọlọ re wha riẹ nọ Kristi họ ọ nọ o wo uzou ohwo kpobi, ọzae ọye o wo uzou aye riẹ, Ọghẹnẹ kọ ọye o wo uzou Kristi.” (1 Ahwo Kọrint 11:3) Onana u te dhesẹ nọ ọzae ọ rẹ kobaro evaọ uviuwou na, aye riẹ ọ vẹ romakpotọ thae uke, emọ na a ve yoẹme kẹ ọsẹ gbe oni rai. (Ahwo Ẹfẹsọs 5:22-25, 28-33; 6:1-4) Whaọ, muẹrohọ nọ uzou-uwo u re su kpohọ evawere nọ a tẹ riẹe dhesẹ. Ezae nọ e be rọ omarọkẹ Ọghẹnẹ rria a rẹ riẹ nọ uzou-uwo o rọ esuo evaga ha. A rẹ raro kele Jesu, ọnọ o wo Uzou rai. Dede nọ Jesu họ ọnọ o “wo uzou eware kpobi,” ọ “ze re a gba odibo kẹ e he, rekọ ọ rẹ gba odibo.” (Ahwo Ẹfẹsọs 1:22; Matiu 20:28) Evaọ edhere ovo na, ọzae Oleleikristi o re dhesẹ uzou-uwo riẹ, orọnikọ re ọ rehiẹe wha erere te omobọ riẹ hẹ, rekọ re ọ sẹro ewoma aye gbe emọ riẹ.—1 Ahwo Kọrint 13:4, 5.
7. Didi izi Ikereakere i re fiobọhọ kẹ aye ru ẹkẹ abọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ evaọ uviuwou na?
7 Evaọ ẹkẹ abọ riẹ, aye nọ ọ be rọ omarọkẹ Ọghẹnẹ rria o re lele ọzae riẹ si ikẹ hayo gwọlọ su ei hi. O rẹ were iẹe eva re ọ thae uke jẹ rọ uzou kpotọ kẹe. Ẹsejọ Ebaibol na ọ rẹ t’ẹme kpahe aye na wọhọ oware nọ ọzae riẹ ‘o wo,’ nọ o nwani dhesẹ vevẹ nọ ọzae na o wo uzou riẹ. (Emuhọ 20:3) Ẹkwoma orọo, ọ nyaze “otọ uzi ọzae riẹ” no. (Ahwo Rom 7:2) Eva oke ovo na, Ebaibol na o se rie “ofiobọhọ” gbe ọnọ “o fo rie.” (Emuhọ 2:20) Ọ rẹ kẹ ekwakwa gbe ẹgba nọ e kare ọzae riẹ, ọ vẹ jẹ kẹe uketha nọ ọ gwọlọ. (Itẹ 31:10-31) Ebaibol ọ tẹ jẹ ta nọ aye na ọ rọ “ogbẹnya,” ọnọ o re thihigba lele ọrivẹ riẹ ruiruo. (Malakae 2:14) Izi Ikereakere enana i re fiobọhọ kẹ ọzae avọ aye wo ovuhumuo kẹ ọkwa ohwohwo jẹ rọ adhẹẹ gbe orro nọ u fo rọ kẹ ohwohwo.
“YO VẸRẸ”
8, 9. Dhesẹ vevẹ izi jọ nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ ahwo nọ e rọ uviuwou na kpobi ru ona ẹmeọta-kugbe rai woma viere.
8 Evaọ obe onana a duobọhọ ẹgwọlọ ẹmeọta-kugbe unuẹse buobu. Fikieme? Fikinọ eware e rẹ mae nya kpọvi okenọ ahwo a tẹ be t’ẹme jẹ gaviezọ kẹ ohwohwo. A dhe rie ẹwẹwariẹ inọ ẹmeọta-kugbe o wọhọ edhere agbava. Enẹ Jemis olele na o fi rie họ: “Kohwo kohwo o he yo vẹrẹ, ọ vẹ rọ ẹrera ruọ ẹme-ọta.”—Jemis 1:19.
9 U wuzou re re ma yọrọ oma kpahe oghẹrẹ nọ ma rẹ t’ẹme. Eme ọ edo, ẹwhọ, hayo onọ a rẹ jọ fo ohwo o wo obọ kugbe ẹmeọta-kugbe obokparọ họ. (Itẹ 15:1; 21:9; 29:11, 20) Dede nọ ẹme nọ ma be ta o rọ gbagba, a tẹ rehọ edhere ọgaga, oheri, hayo ababọ areghẹ tae, o rẹ wha enwoma ze viọ ewoma. Ẹme mai ọ rẹ were, “mere wọhọ uwhei.” (Ahwo Kọlọsi 4:6) Eme mai e rẹ jọ wọhọ “ibi igoru nọ a fihọ udevie isiliva.” (Itẹ 25:11) Iviuwou nọ i wuhrẹ re a riẹme ta kugbe ziezi e jowọ ulogbo no kpohọ ewo evawere.
IRUO LOGBO ỌRỌ UYOYOU
10. Didi uyoyou o rọ oja evaọ orọo?
10 Ubiẹme na “uyoyou” o roma via evaọ oma obe onana soso. Kọ whọ kareghẹhọ oghẹrẹ uyoyou nọ a mae t’ẹme te? O rọ uzẹme inọ uyoyou obẹlẹ (Grik, eʹros) u wo abọ ologbo evaọ orọo, gbe evaọ erọo obokparọ, uyoyou udidi gbe usu (Grik, phi·liʹa) o rẹ jọ udevie ọzae gbe aye. Rekọ maero họ uyoyou nọ a rọ ubiẹme Grik a·gaʹpe ro dhesẹ na. Onana yọ uyoyou nọ ma re wo rọkẹ Jihova, rọkẹ Jesu, jẹ rọkẹ erivẹ mai. (Matiu 22:37-39) Oyehọ uyoyou nọ Jihova o dhesẹ rọkẹ ohwo-akpọ. (Jọn 3:16) Ẹvẹ u gbunu te inọ ma rẹ sai dhesẹ oghẹrẹ uyoyou ọvo na kẹ ọrivẹ orọo gbe emọ mai!—1 Jọn 4:19.
11. Ẹvẹ uyoyou u re ro wo iruo kẹ ewoma orọo na?
11 Evaọ orọo, uyoyou ukpehru onana o ghinẹ rọ “ọwhẹgbe eware kpobi.” (Ahwo Kọlọsi 3:14) O rẹ gba ọzae avọ aye kugbe o ve ru ai gwọlọ ru oware nọ o mai woma kẹ ohwohwo jẹ rọ kẹ emọ rai. Okenọ iviuwou e tẹ rẹriẹ ova ku iyero ebẹbẹ, uyoyou u re fiobọhọ kẹ ai ru eware kugbe. Nọ ọzae avọ aye na a be kpako na, uyoyou u re fiobọhọ kẹ ai tha ohwohwo uke je wo ovuhumuo. “Uyoyou o rẹ guọlọ orọ obọ riẹ hẹ; . . . u re thiakọ eware kpobi, rọwo eware kpobi; u re rẹro eware kpobi, avọ odiri eva eware kpobi. Uyoyou u re re he.”—1 Ahwo Kọrint 13:4-8.
12. Fikieme uyoyou rọkẹ Ọghẹnẹ evaọ abọ ọzae avọ aye u je ru orọo na ga?
12 Okugbe orọo o rẹ mae jọ gaga nọ o tẹ rọ kothi, orọnikọ fiki uyoyou nọ o rọ udevie ọzae avọ aye na ọvo ho rekọ fiki uyoyou nọ a wo kẹ Jihova. (Okokahwohọ 4:9-12) Fikieme? Whaọ, Jọn ukọ na o kere nọ: “Uyoyou Ọghẹnẹ ona, nnọ ma re koko ijaje riẹ.” (1 Jọn 5:3) Fikiere, ọzae avọ aye a rẹ yọrọ emọ rai evaọ omarọkẹ Ọghẹnẹ orọnikọ fikinọ a you emọ rai didi ọvo ho rekọ fikinọ onana họ onọ Jihova o je. (Iziewariẹ 6:6, 7) A rẹ whaha ọfariẹ-ogbe orọnikọ fikinọ a you ohwohwo ọvo ho rekọ maero fikinọ a you Jihova, ọnọ o “ti guẹdhọ ibruẹhwae gbe igberedia.” (Ahwo Hibru 13:4) O tẹ make rọnọ omọvo jọ evaọ orọo na ọ be wha ebẹbẹ ilogbo ze, uyoyou rọkẹ Jihova o rẹ wọ ọnọ o kiọkọ na re ọ gbẹ hai lele izi Ebaibol. Ghinọ uzẹme, evawere erọ iviuwou nọ uyoyou rọkẹ Jihova o jẹ rọ ehri ọ uyoyou nọ a wo kẹ ohwohwo!
UVIUWOU NỌ U BI RU OREVA ỌGHẸNẸ
13. Ẹvẹ ọtamuo re a ru oreva Ọghẹnẹ u re ro fiobọhọ kẹ omomọvo re a fi ẹro rai họ eware nọ e mai wuzou?
13 Oleleikristi ọ rẹ rọ uzuazọ riẹ kpobi wariẹ oreva Ọghẹnẹ uruo. (Olezi 143:10) Onana họ oware nọ uvi omarọkẹ Ọghẹnẹ u ghine dhesẹ. Eruo oreva Ọghẹnẹ u re fiobọhọ kẹ iviuwou fi ẹro rai họ eware nọ e ghinẹ mae rọ oja. (Ahwo Filipai 1:9, 10) Wọhọ oriruo, Jesu ọ vẹvẹ unu nọ: “Mẹ nyaze ti fi ohwo avọ ọsẹ riẹ họ oma ohẹriẹ, ọmọtẹ avọ oni riẹ, oviaye avọ oniọrọo riẹ; ahwo uwou obọ ohwo a rẹ te jọ ewegrẹ riẹ.” (Matiu 10:35, 36) Nwane epanọ unuovẹvẹ Jesu o rọ, ilele riẹ buobu a wo ukpokpoma no eva obọ ahwo uviuwou rai ze no. Ẹvẹ eyero na o rọ uweri avọ edada te! Ghele, uyoyou nọ ma wo kẹ uviuwou mai o rẹ gbẹdẹ vi onọ ma wo kẹ Jihova Ọghẹnẹ gbe Jesu Kristi hi. (Matiu 10:37-39) Otẹrọnọ ohwo o bi thihakọ ghelọ ọyawọ no obọ uviuwou ze, ọnọ ọ be wọso na ọ rẹ sai nwene nọ ọ tẹ ruẹ emamọ oware nọ omarọkẹ Ọghẹnẹ o jọ oma riẹ ru no. (1 Ahwo Kọrint 7:12-16; 1 Pita 3:1, 2) O tẹ make rọnọ oyena o via ha, ewoma nọ o rẹ jọ ribri o rẹ jariẹ hẹ otẹrọnọ ohwo ọ siọ Ọghẹnẹ ba ẹgọ fiki ukpokpoma.
14. Ẹvẹ ẹgwọlọ re a ru oreva Ọghẹnẹ u re ro fiobọhọ kẹ ọsẹ gbe oni jowọ nọ o mai woma kẹ emọ rai?
14 Oreva Ọghẹnẹ uruo u re fiobọhọ kẹ ọsẹ gbe oni re a jẹ emamọ iroro. Wọhọ oriruo, evaọ okegbe jọ esẹ gbe ini a re rri emọ na wọhọ ekwakwa efe, yọ a rẹ rẹro so emọ rai inọ a te sẹro rai nọ a tẹ kpako no. Nọ u kiehọ jẹ rọ oware nọ u fo re emọ nọ e kpako no a rẹro te ọsẹ gbe oni rai nọ e who no, iroro itieye na o rẹ lẹliẹ esẹ gbe ini kpọ emọ rai kpohọ edhere uzuazọ ilale efe he. Esẹ gbe ini a re ru ewoma ọvo kẹ emọ rai hi otẹrọnọ a yọrọ e rai re a you ekwakwa efe viọ eware ẹzi.—1 Timoti 6:9.
15. Ẹvẹ oni Timoti, Yunisi, ọ jẹ rọ uvi oriruo ọyewọ nọ o ru oreva Ọghẹnẹ?
15 Emamọ oriruo evaọ abọ ọnana họ Yunisi, oni Timoti, ogbẹnyusu ọmaha Pọl. (2 Timoti 1:5) Dede nọ ọgẹdhọ ọ rehọ, Yunisi, avọ oniode Timoti Lois, a rọ obokparọ yọrọ Timoti re o le omarọkẹ Ọghẹnẹ. (2 Timoti 3:14, 15) Okenọ Timoti ọ kpako ziezi no, Yunisi ọ tẹ kẹe uvẹ re o no uwou re o dhomahọ iruo ewhowho Uvie na wọhọ ogbẹnyusu ọnyukọ Pọl. (Iruẹru 16:1-5) Ẹvẹ eva e te were iẹe te nọ ọ ruẹ nọ ọmọ riẹ o zihe ruọ ọnyukọ obọdẹ! Omorọkẹ Ọghẹnẹ riẹ wọhọ ọkpako o roma hwa oghẹrẹ ewuhrẹ riẹ no otọ ze. Eva uzẹme, Yunisi ọ ruẹ edẹro gbe oghọghọ evaọ eyo iyẹrẹ odibọgba ẹrọwọ Timoti, dede nọ o jẹ dina kẹe uye nọ ọ jọ uwou kugbei hi.—Ahwo Filipai 2:19, 20.
UVIUWOU NA GBE OBARO RA
16. Wọhọ ọmọ, didi uvi ọdawẹ Jesu o dhesẹ, rekọ eme o jọ ẹgwọlọ ọsosuọ riẹ?
16 A yọrọ Jesu evaọ uviuwou ahwo Ọghẹnẹ, yọ wọhọ ọkpako, o dhesẹ emamọ ọdawẹ ọmọ kẹ oni riẹ. (Luk 2:51, 52; Jọn 19:26) Ghele na, ẹgwọlọ ọsosuọ Jesu họ re o ru oreva Ọghẹnẹ gba, yọ rọ kẹe onana u kugbe edhere na o rovie kẹ ahwo-akpọ re a reawere uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. O ru onana okenọ ọ rọ uzuazọ ogbagba riẹ kẹ wọhọ ẹtanigbo rọkẹ erahizi.—Mak 10:45; Jọn 5:28, 29.
17. Didi ẹruore oruaro edhere ẹrọwọ Jesu u rovie fihọ kẹ enọ i bi ru oreva Ọghẹnẹ?
17 Nọ Jesu o whu no, Jihova ọ tẹ kpare iẹe kpohọ uzuazọ obọ odhiwu ọ tẹ rọ udu-esuo ologbo kẹe, uwhremu na ọ tẹ rehọ iẹe mu wọhọ Ovie evaọ Uvie obọ odhiwu. (Matiu 28:18; Ahwo Rom 14:9; Eviavia 11:15) Idheidhe Jesu u ru rie lọhọ re a salọ ahwo-akpọ jọ re a lele iei su evaọ Uvie oyena. U te je rovie edhere kẹ amọfa nọ i wo emamọ ẹzi kpobi re a reawere uzuazọ ogbagba evaọ otọakpọ nọ a wariẹ zihe ruọ eyero aparadase no. (Eviavia 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4.) Ọghọ nọ ma wo nọ o mae rro nẹnẹ họ re ma ta emamọ usi oruaro onana kẹ erivẹ mai.—Matiu 24:14.
18. Didi ekareghẹhọ gbe uduotahawọ a rọ kẹ iviuwou gbe omomọvo?
18 Wọhọ epanọ Pọl ukọ na o dhesẹ, ẹria uzuazọ omarọkẹ Ọghẹnẹ u kru eyaa na inọ ahwo a rẹ sae reuku eghale uzuazọ nọ ‘o be tha na.’ Uzẹme, onana họ edhere obọdẹ nọ a rẹ rọ ruẹ evawere! Kareghẹhọ, “akpọ na avọ urusio riẹ e rẹ te vrẹ, rekọ ohwo nọ o re ru oreva Ọghẹnẹ ọ rẹ jọ bẹdẹ.” (1 Jọn 2:17) Fikiere, whọ tẹ make rọ ọmọ hayo ọyewọ, ọzae hayo aye, hayo ọkpako nọ ọ rọo ho hayo ọnọ o wo emọ họ, daoma ru oreva Ọghẹnẹ. Whọ tẹ make rọ otọ ọyawọ hayo whọ rẹriẹ ova ku ebẹbẹ ilogbo, jọ o thọrọ owhẹ ẹro ho inọ whẹ yọ odibo Ọghẹnẹ nọ ọ be rria na. Fikiere, jọ owojẹ ra o wha oghọghọ se Jihova. (Itẹ 27:11) Jọ uruemu ra o wha evawere se owhẹ enẹna gbe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ be tha na!
ẸVẸ IZI EBAIBOL ENANA E SAI RO FIOBỌHỌ . . .
KẸ UVIUWOU RA WEREVA?
A rẹ sae mọ ibi oma-oyọrọ.—Ahwo Galesha 5:22, 23.
Avọ emamọ eriwo kpahe uzou-uwo, te ọzae te aye a rẹ gwọlọ ewoma obọdẹ kẹ uviuwou na.—Ahwo Ẹfẹsọs 5:22-25, 28-33; 6:4.
Ẹmeọta-kugbe u kuomagbe ezọgaviẹ.—Jemis 1:19.
Uyoyou rọkẹ Jihova u re ru orọo ga.—1 Jọn 5:3.
Eru oreva Ọghẹnẹ họ ute nọ o mae wuzou kẹ uviuwou.—Olezi 143:10; 1 Timoti 4:8.
[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 188
OKẸ UZUAZỌ SEBA-ẸRỌO
Orọnikọ ohwo kpobi ọ rẹ rọo ho. Yọ orọnikọ ahwo nọ a rọo no kpobi a rẹ gwọlọ yẹ emọ họ. Jesu ọ rọo ho, yọ ọ t’ẹme kpahe uzuazọ seba-ẹrọo wọhọ okẹ “fiki uvie odhiwu.” (Matiu 19:11, 12) Pọl ukọ na ọ sa nọ ọ rẹ rọo gbe he. Ọ t’ẹme kpahe eyero ọnọ ọ rọo ho gbe ọnọ ọ rọo wọhọ ‘ekẹ.’ (1 Ahwo Kọrint 7:7, 8, 25-28) Fikiere, nọ obe onana o mae t’ẹme kpahe orọo gbe ẹyọrọ emọ na, eghale gbe irere nọ i re no uzuazọ seba-ẹrọo ze hayo eghale orọo ababọ emọ e rẹ thọrọ omai ẹro ho.