Emamọ Ẹmeunu Ọ Rẹ Wha Udhedhẹ ze

“Jọ ẹme rai ọ vọ avọ aruoriwo.”—KỌL. 4:6.

1, 2. Emamọ iyẹrẹ vẹ i no ẹmeunu ezi oniọvo jọ ze?

ONIỌVO-ỌMỌZAE jọ ọ ta nọ: “Nọ mẹ jẹ ta usiuwoma n’uwou ruọ uwou, mẹ nyaku ọzae jọ nọ eva e dha te epanọ oma riẹ soso u je ro nuhu. Mẹ tẹ daoma rọ unu kpotọ rọ Ebaibol jiroro kugbei, rekọ ẹsiẹe eva e dha riẹ ga. Aye gbe emọ riẹ a te kuomagbei be ta eme iyoma akpọ na kpobi kẹ omẹ, mẹ tẹ riẹ inọ oke nọ mẹ rẹ rọ nya vrẹ u te no. Mẹ tẹ ta kẹ ae inọ udhedhẹ mẹ rọ nyaze, yọ udhedhẹ mẹ gwọlọ ro zihe. Me te dhesẹ Ahwo Galesha 5:22 gbe 23 kẹ ae, oria nọ Ebaibol e jọ fodẹ uyoyou, omaurokpotọ, oma-oyọrọ, gbe udhedhẹ. Mẹ tẹ ruọ otafe.

² “Uwhremu na, nọ mẹ jẹ ta usiuwoma evaọ abọ ọdekọ iyẹrẹ na, mẹ tẹ ruẹ uviuwou na nọ a keria ogebara rai. A te se omẹ inọ mẹ nya. Me te roro nọ: ‘Kọ eme me je ru?’ Egho ame ọ rrọ ọzae na obọ, ọ tẹ be rehọ iẹe kẹ omẹ inọ mẹ da. O te wounu fiki eme iyoma nọ ọ ta kẹ omẹ, o te jiri omẹ kẹ ẹrọwọ ọgaga mẹ. Evawere me ro no etẹe.”

 3. Fikieme ma gbẹ rọ kuvẹ hẹ re amọfa a ru eva dha omai?

³ Evaọ akpọ inẹnẹ nọ ọ vọ avọ idabolo na, ẹsikpobi ma rẹ nyaku ahwo nọ eva e be dha, makọ evaọ odibọgba na. Ma tẹ nyaku ahwo itieye na, u fo re ma dhesẹ ‘udhedhẹ avọ omaurokpotọ.’ (1 Pita 3:15) O hae jọnọ oniọvo nọ ma fodẹ vẹre na ọ kpahe ẹme oyoma zihe kẹ ọnọ o wo uwou na, ẹsejọhọ ọzae na ọ hai nwene uruemu riẹ hẹ; ọ hai muofu viere. Fikinọ oniọvo na ọ gba oma riẹ jẹ rọ unu kpotọ ta ẹme, udu ọzae na u te t’otọ.

Eme Họ Emamọ Ẹmeunu?

 4. Fikieme o rọ r’oja re ma hae ta ẹme ezi?

⁴ O tẹ make rọnọ ma bi yeri kugbe enọ e rrọ ukoko hayo enọ erọ ukoko ho, makọ ahwo uviuwou mai, o r’oja re ma lele ohrẹ Pọl ukọ na inọ: “Jọ ẹme rai ọ vọ avọ aruoriwo, jẹ hẹ mere wọhọ uwhei kẹse kẹse.” (Kọl. 4:6) Ẹmeunu ezi otiọye o rẹ lẹliẹ ahwo ta ẹme kugbe ziezi, o vẹ jẹ wha udhedhẹ ze.

 5. Eme emamọ ẹmeọta-kugbe u dhesẹ hẹ? Kẹ oriruo.

⁵ Emamọ ẹmeọta-kugbe orọnikọ u dhesẹ nọ ẹme nọ ọ rrọ owhẹ eva hayo iroro kpobi whọ rẹ ta ha, maero nọ eva e tẹ be dha owhẹ. Ebaibol na i dhesẹ nọ ohwo nọ ọ rẹ sae kpọ ofu riẹ hẹ yọ ọyẹlẹ orọnikọ ọgba ha. (Se Itẹ 25:28; 29:11.) Mosis, ọnọ ọ jọ “wowou, vi ahwo kpobi nọ a jẹ ria evaọ akpọ na,” ọ kuvẹ okejọ re aghẹmeeyo emọ Izrẹl i ru ei muofu gaga te epanọ ọ gbẹ rọ rehọ oruaro kẹ Ọghẹnẹ hẹ. Oware nọ o ginẹ jọ Mosis udu ọ ta kẹ ae na rekọ eva e were Jihova ha. Ikpe 40 Mosis o su emọ Izrẹl rekọ Jihova ọ kuvẹ hẹ re o su ai ruọ Ẹkwotọ Eyaa na.—Ik. 12:3; 20:10, 12; Ol. 106:32.

 6. Eme u dhesẹ re ẹme mai ọ vọ avọ aruoriwo?

⁶ Ikereakere e ta nọ ma rẹ kpọ ẹmeunu mai. Ebaibol e ta nọ: “No eme i re buobu, ọtathọ ọ rẹ kariẹ hẹ, rekọ ọnọ ọ rẹ yọrọ igbenu riẹ o wo areghẹ.” (Itẹ 10:19; 17:27) Orọnikọ onana u dhesẹ nọ ma rẹ siọ oware nọ o rrọ omai eva ba ẹta ha. Onana u dhesẹ nọ ẹme mai ọ rẹ vọ “avọ aruoriwo,” ma rẹ rehọ ẹrọo na bọ amọfa ga orọnikọ ma rẹ rehọ iẹe raha ahwo ho.—Se Itẹ 12:18; 18:21.

“Oke jọ nọ A rẹ rọ Fọ Tou, Oke jọ nọ A rẹ rọ Ta Ẹme”

 7. Oghẹrẹ ẹmeunu vẹ ma rẹ whaha, kọ fikieme?

⁷ Orọnikọ ibe-iruiruo hayo ahwo nọ ma nyaku evaọ odibọgba na ọvo ma rẹ ta ẹme ezi kẹ hẹ, rekọ u fo re ma ru ere evaọ ukoko na gbe obọ uwou. Ofu ọkpoo ọ rẹ wha enwoma sa-sa se omai je se amọfa. (Itẹ 18:6, 7) O gba omai họ inọ ma rẹ kpọ ofu mai. Ekela, ẹkoko, eme ọjẹfiẹ, gbe ekpehre ofu e thọ. (Kọl. 3:8; Jem. 1:20) E rẹ sae raha usu nọ ma wo kugbe amọfa gbe usu mai kugbe Jihova. Jesu o wuhrẹ nnọ: “Kohwo kohwo nọ o muofu kẹ omoni riẹ, ọ rẹ suọ ẹdhọ, gbe kohwo kohwo nọ o ri omoni riẹ vo, ọ rẹ suọ ẹme ogbẹguae, gbe kohwo kohwo nọ ọ rẹ ta nọ, ‘Whẹ ogheghẹ,’ ọ suọ ẹme ẹri-erae.”—Mat. 5:22.

 8. Oke vẹ u fo nọ ma rẹ ta onọ o rrọ omai eva, kọ evaọ edhere vẹ?

⁸ Oghẹrẹ eme jọ e riẹ nọ u fo nọ ma rẹ ta lahwe. Otẹrọnọ oniọvo jọ o ru oware jọ hayo ta ẹme jọ nọ ọ kẹ owhẹ uye gaga, u fo re whọ tae no eva no. (Itẹ 19:11) Nọ ohwo jọ o te ru owhẹ eva dha, daoma kpọ ofu ra, whọ vẹ j’owọ re wha ku ẹme na họ. Pọl o kere nọ: “Wha jọ [ọre] o kiedi ofu rai họ họ.” Nọ ẹme na o te gbe bi siotọ, rọ unu kpotọ ta ẹme na evaọ oke nọ u kiehọ. (Se Ahwo Ẹfẹsọs 4:26, 27, 31, 32.) Rehọ unu uwowolẹ ta eva ra kẹ oniọvo na, re wha ku ẹme na họ.—Izerẹ 19:17; Mat. 18:15.

 9. Fikieme ma jẹ r’udu kpotọ re ma tẹ nya bru omọfa nọ ma wo ẹbẹbẹ kugbe?

⁹ U fo re whọ salọ oke nọ u kiehọ ziezi. Ebaibol e ta nọ: “Oke jọ nọ a rẹ rọ fọ tou, oke jọ nọ a rẹ rọ ta ẹme.” (Ọtausi. 3:1, 7) Ofariẹ, “ohwo nọ o kiẹrẹe o re roro didi epanọ ọ rẹ rọ kẹ uyo.” (Itẹ 15:28) Onana o gwọlọ nọ whọ rẹ r’udu kpotọ re whọ tẹ ta ẹme nọ ọ rrọ owhẹ eva. Nọ whọ tẹ be ta ẹme evaọ oke nọ ofu ọ gbẹ rrọ owhẹ udu, u re ru eware yoma viere; yọ u fo ho re who fi ẹme na họ eva oke krẹkri.

Iruo Ezi E rẹ Lẹliẹ Omai Wo Emamọ Usu Kugbe Amọfa

10. Ẹvẹ emamọ ẹmeunu u re ro fi obọ họ evaọ usu mai kugbe amọfa?

¹⁰ Emamọ ẹmeunu gbe ẹmeọta-kugbe e rẹ lẹliẹ omai rria dhedhẹ kugbe amọfa. Evaọ uzẹme, ma tẹ be daoma rria dhedhẹ kugbe amọfa, o rẹ wha emamọ ẹmeọta-kugbe ze. Nọ ma te bi ru eware ezi kẹ amọfa, eware wọhọ obọ nọ ma re fihọ kẹ ae, gbe ọghọ nọ ma re ru kẹ ae, o rẹ wha emamọ ẹmeọta-kugbe ze. O rẹ sai tube ru nọ ma re ro “kru ẹkuerae” họ ohwo na, o vẹ lẹliẹ uruemu ezi riẹ va lahwe, onọ u re ru ei lọhọ re ma ku ẹbẹbẹ na họ.—Rom 12:20, 21.

11. Eme Jekọp o ru re udu Esọ u kpotọ, kọ eme o no rie ze?

¹¹ Jekọp o vuhu onana mu. Ejime riẹ, Esọ, ọ dha eva kpahe iẹe te epanọ Jekọp ọ rọ dhẹ fiki ozọ inọ Esọ o ti kpei. Nọ ikpe buobu e vrẹ no, Jekọp o te zihe ze. Esọ ọ tẹ wha ezae egba ene (400) lele oma ti zere iei. Jekọp ọ tẹ lẹ re Jihova o fi obọ họ kẹe. Ọ tẹ rehọ erao buobu kẹ ahwo inọ a ro se Esọ. Ekẹ na i gine ru oware nọ o jọ udu riẹ gba. Okenọ Jekọp o zere Esọ, yọ ofu Esọ o kpotọ gaga no, Esọ ọ tẹ dhẹ nyae gbalọ Jekọp.—Emu. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.

Rọ Emamọ Ẹmeunu Bọ Amọfa Ga

12. Fikieme ma jẹ ta ẹme ezi kẹ inievo mai?

¹² Mai Ileleikristi, Ọghẹnẹ ma be gọ orọnikọ ahwo-akpọ họ. Dede na, ma gwọlọ re ahwo a rehọ emamọ ẹro rri omai. Emamọ ẹmeunu mai ọ rẹ bọ inievo mai ga. Rekọ eme edada e rẹ lẹliẹ udu no ahwo awọ je tube ru ai roro sọ a gbe wo ọjẹrehọ Jihova. Fikiere, joma ta ẹme nọ ọ rẹ tuduhọ amọfa awọ, “onọ uwoma nọ o rẹ wha ohwo udu wọhọ epanọ u kiehọ, re o ruẹse rehọ aruoriwo kẹ otu nọ o re yo.”—Ẹf. 4:29.

13. Didi oware ekpako ukoko a rẹ kareghẹhọ nọ (a) a tẹ be kẹ ohrẹ? (b) a te bi kere ileta?

¹³ O mae r’oja re ekpako na a “rọ oma kpotọ” re a je tete uthuru na. (1 Tẹs. 2:7, 8) O tẹ gwọlọ re ekpako na a kẹ ohwo jọ ohrẹ, a re ru ere avọ ẹwolẹ o tẹ make rọnọ ohwo na ọ rẹ “guọlọ ẹwhọ.” (2 Tim. 2:24, 25) Ekpako na a rẹ jẹ rọ unu kpotọ nọ a te bi kere ileta se ugboma ekpako efa hayo se uwou ogha. Eme rai e rẹ jọ wolẹ, wọhọ epanọ ma se eva Matiu 7:12 na.

Emamọ Ẹmeunu Evaọ Uviuwou Na

14. Didi ohrẹ Pọl ọ kẹ ezae, kọ fikieme?

¹⁴ Ẹmeunu mai, oghẹrẹ nọ ma ru ovao, gbe oghẹrẹ nọ ma fi oma họ be rọ ta ẹme i re kpomahọ amọfa vi epanọ ma roro. Wọhọ oriruo, ezae jọ a riẹ epanọ eme rai e rẹ da eyae te he. Oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ ta nọ, “Iguegue e rẹ jọ omẹ oma nọ ọzae mẹ o te bi doku omẹ.” Eme edada i re kpomahọ aye vi ọzae, yọ aye ọ rẹ kareghẹhọ eme nana oke krẹkri. (Luk 2:19) Onana o mae rrọ ere otẹrọnọ ohwo nọ ọ ta eme nana yọ ohwo nọ aye na o you jẹ be kẹ adhẹẹ. Pọl ọ kẹ ezae ohrẹ inọ: “Ezae na wha you eyae rai, re wha se ae ba ekpokpo.”—Kọl. 3:19.

15. Kẹ oriruo ro dhesẹ oware nọ u je fo re ọzae o tete aye riẹ.

¹⁵ Evaọ ẹme nana, oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ rọo kri no ọ fodẹ oware nọ u ro fo re ezae a tete eyae rai “wọhọ oware ohẹhẹ.” Ọ ta nọ: “Who te kru oware nọ o rrọ vẹvẹvẹ nọ o ghare gaga, whọ rẹ rọ areghẹ kru rie re o seba ẹva. O tẹ va nọ a jẹ make ruẹrẹ iẹe, oka na o rẹ gbẹ jariẹ. Ọzae ọ tẹ ta eme nọ e rẹ da gaga kẹ aye riẹ, eme na e rẹ sae nwa aye na oma. Onana o rẹ sai fi oka ebẹdẹ bẹdẹ họ orọo rai.”—Se 1 Pita 3:7.

16. Ẹvẹ aye ọ sae rọ bọ uviuwou riẹ ga?

¹⁶ Eme nọ amọfa a ta, te erọ eyae rai, e rẹ sai je kpomahọ ezae. “Emamọ aye uwou-orọo,” ọnọ ọzae riẹ ọ rẹ sai “fievahọ,” ọ rẹ riẹ oware nọ o rẹ were ọzae riẹ gbe onọ o rẹ dae, wọhọ epanọ ọ gwọlọ inọ ọzae riẹ ọ riẹ kpahe iẹe na. (Itẹ 19:14; 31:11) Evaọ uzẹme, aye ọ rẹ sae kpọ uviuwou na vi hayo raha iẹe muotọ. ‘Aye owareghẹ ọ rẹ bọ uwou riẹ, rekọ aye ogheghẹ ọ rẹ rọ abọ riẹ kporo uwou riẹ họ otọ.’—Itẹ 14:1.

17. (a) Oghẹrẹ vẹ emaha a rẹ ta ẹme kẹ esẹgbini rai? (b) Oghẹrẹ vẹ enọ e kpako no a rẹ ta ẹme kẹ emaha, kọ fikieme?

¹⁷ Epọvo na re, esẹgbini avọ emọ a rẹ ta ẹme ezi kẹ ohwohwo. (Mat. 15:4) Ma tẹ be ta ẹme kẹ emaha na, orimuo o re fi obọ họ kẹ omai whaha eme nọ i re ru emọ mai “eva dha.” (Kọl. 3:21; Ẹf. 6:4) O tẹ make rọnọ a te whọku emọ na, esẹgbini avọ ekpako na a rẹ ta ẹme kẹ ae avọ adhẹẹ. Ekpako na a rẹ rọ enẹ ru ei lọlọhọ kẹ izoge na re a kpọ uruemu rai vi re a jẹ yọrọ usu rai kugbe Ọghẹnẹ. Onana u woma viukpenọ ma re ru ai wọhọ ẹsenọ a fioka ha, nọ u re je ru emọ na rri omarai nnọ a fioka ha re. Emaha na a sae kareghẹhọ ohrẹ kpobi nọ whọ kẹ rai hi, rekọ a te kareghẹhọ oghẹrẹ nọ amọfa a rọ ta ẹme kẹ ae.

Ta Emamọ Eme no Udu Ze

18. Ẹvẹ ma rẹ sai ro si evedha no udu mai?

¹⁸ Orọnikọ epanọ who ru ovao rirẹ te a rẹ rọ riẹ inọ whọ be gba ofu ra ha. Re ma fọ rirẹ ọvo u te he. Re ma fọ rirẹ kpakiyọ ma be jọ obeva họrọ o rẹ wha idhọvẹ se omai. O wọhọ ẹsenọ ohwo o bi thihi ibreki omoto yọ evaọ oke ọvona o bi fi erae họ omoto na re ọ dhẹ ga. Oyena o rẹ sae raha eware jọ evaọ omoto na. Fikiere whọ gba ofu nyawo eva ha, re who siobọno ofu na evaọ oke ofa. Lẹ re Jihova o fi obọ họ kẹ owhẹ si evedha no udu. Jọ ẹzi Jihova ọ kpọ iroro gbe udu ra re who ru oreva riẹ.—Se Ahwo Rom 12:2; Ahwo Ẹfẹsọs 4:23, 24.

19. Eme ma rẹ sai ru nọ u re fi obọ họ kẹ omai whaha ẹwhọ?

¹⁹ Ru oware nọ u fo. A te ru owhẹ oware jọ nọ o lẹliẹ eva dha owhẹ gaga, u re fi obọ họ re whọ nya no oria na, re ofu ra o kpotọ. (Itẹ 17:14) Whọ tẹ ruẹ inọ eva e be dha ohwo nọ who bi lele ta ẹme, daoma gaga re whọ rọ unu kpotọ. Kareghẹhọ: “Uyo olọlọhọ o rẹ whaha ofu, rekọ ẹme ọgaga ọ rẹ rariẹ ofu.” (Itẹ 15:1) Ẹme ọdada nọ a make rọ unu kpotọ ta ọ rẹ kpare ofu. (Itẹ 26:21) Whọ tẹ rrọ oria nọ a be jọ ta ẹme nọ ọ rẹ kpare ofu ra, “rọ ẹrera ruọ ẹme-ọta, je muofu ẹrera.” Lẹ re Jihova ọ rọ ẹzi riẹ fi obọ họ kẹ owhẹ ta emamọ ẹme, orọnikọ ekpehre he.—Jem. 1:19.

Rọ Vrẹ Amọfa no Udu Ze

20, 21. Eme ọ rẹ sai fi obọ họ kẹ omai rọ vrẹ amọfa, kọ fikieme ma jẹ rọ vrẹ?

²⁰ U yoma gaga inọ mai kpobi ma rẹ ta ẹme thọ ẹsejọ. (Jem. 3:2) Makọ epanọ ahwo uviuwou gbe inievo eghaghae mai a daoma te kẹhẹ, a rẹ ta ẹme nọ ọ rẹ da omai ẹsejọ. Ukpenọ ma rẹ kaki muofu, rọ oma totọ kiẹ ẹme nọ a ta na riwi ziezi. (Se Ọtausiuwoma Na 7:8, 9.) Kọ idhọvẹ jọ e jarai oma, ozọ u je mu ai, oma o ga rai tere he, hayo kọ a je lele ẹbẹbẹ jọ muabọ?

²¹ Orọnikọ ma be ta nnọ eware itieye na e rẹ kẹ ohwo udu kpahe ẹme ọgaga ha. Rekọ ma te vuhumu inọ eware itieye na e rẹ sae lẹliẹ inievo mai kpahe ẹme ọgaga je ru eware jọ nọ i fo ho, u re ru omai rọ vrẹ rai. Mai kpobi ma ta eme je ru eware nọ e da amọfa no, yọ ma rẹro inọ a te rọ vrẹ omai. (Ọtausi. 7:21, 22) Jesu ọ ta inọ re Ọghẹnẹ ọ rọ vrẹ omai, ma rẹ rọ vrẹ amọfa hrọ. (Mat. 6:14, 15; 18:21, 22, 35) Fikiere, ma rẹ kaki wounu jẹ kake rọ vrẹ, ma vẹ rọ ere yọrọ uyoyou nọ o rrọ “ọwhẹgbe eware kpobi,” evaọ uviuwou mai gbe ukoko na.—Kọl. 3:14.

22. Irere vẹ ẹme ezi mai ọ rẹ wha ze?

²² Eware nọ e be gwọlọ raha oghọghọ gbe okugbe mai i ti vihọ nọ uyerakpọ nana nọ o vọ avọ ofu na u bi te ekuhọ na. Ma te fi eme ezi nọ e rrọ Ebaibol na họ iruo, i ti fi obọ họ kẹ omai ta eme iwoma orọnikọ iyoma ha. Ma ve ti wo okugbe ziezi evaọ ukoko na gbe uviuwou mai, oriruo mai ọ vẹ te jọ emamọ isẹri kẹ amọfa kpahe Jihova, Ọghẹnẹ evawere mai na.—1 Tim. 1:11.

Kọ Whọ Sae k’Iyo Enọ Nana Vevẹ?

• Fikieme o rọ r’oja re a salọ oke nọ u fo nọ a rẹ rọ ta ẹme kpahe ẹbẹbẹ?

• Fikieme ahwo uviuwou a jẹ ta ẹme kẹ ohwohwo “avọ aruoriwo”?

• Ẹvẹ ma sae rọ whaha eme edada?

• Eme ọ rẹ sai fi obọ họ kẹ omai rọ vrẹ amọfa?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 21]

Hẹrẹ bẹsenọ udu ra u re kpotọ, jẹ rehọ oke nọ u fo ta ẹme na

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]

Ọzae ọ rẹ rọ unu kpotọ ta ẹme kẹ aye riẹ ẹsikpobi