Ẹme-oyo Kẹ Obroziẹ-iroro Ra

“Rọkẹ otu nọ ọ fo, eware kpobi e fure, rekọ rọkẹ otu ogbegbe avọ enọ e rọwo ho, oware ovo o fo ho.” —TAITỌS 1:15.

 1. Oghẹrẹ vẹ Pọl o ro dhomahọ eware nọ e jẹ via evaọ ikoko nọ e jọ obọ Kriti?

OKENỌ Pọl ukọ na o ku erẹ avesa ọrọ imishọnare riẹ họ no, a te mu ei, a te vi ei zihe kpohọ Rom, kọ obei ọ jọ ikpe ivẹ. Eme o ru nọ a siobọ noi? Okejọ ọye avọ Taitọs a kpohọ ukoliko ọ Kriti, uwhremu na o te kere se Taitọs nọ: “Oware nọ me je vu owhẹ wa obọ Kriti ona, re whọ kpọ eware nọ e thọe vi, re whọ rehọ ekpako mu.” (Taitọs 1:5) Taitọs ọ te jọ iruo yena nyaku ahwo nọ a wo oghẹrẹ obroziẹ-iroro sa-sa.

 2. Ẹbẹbẹ vẹ Taitọs ọ rẹriẹ ovao ku evaọ ukoliko ọ Kriti?

² Pọl ọ hrẹ Taitọs kpahe oghẹrẹ ezae nọ e rẹ jọ ekpako ukoko, kẹsena ọ tẹ ta inọ “ahwo buobu a rọ nọ i re woudu, e nọ e rẹ ta ogbẹta avọ eviẹhọ.” Ahwo nana a be “gale iwou uzou viẹ, bi wuhrẹ eware nọ ite rai ewuhrẹ hẹ.” O gwọlọ nọ Taitọs ọ rẹ “whọku ai gaga.” (Taitọs 1:10-14; 1 Timoti 4:7) Pọl ọ ta inọ iroro gbe ereghẹ rai “i re gbegbe,” wọhọ epanọ oware nọ u wholo emamọ ewu u re ru ewu na fihọ gbegbe na. (Taitọs 1:15) O sae jọnọ ahwo yena jọ ahwo Ju, keme a ‘suobọhọ oyawo.’ Ma wo ahwo nọ a wo eriwo otiọye kpahe oyawo nọ e te wha ẹbẹbẹ fihọ ikoko nẹnẹ hẹ; ghele na ma rẹ sae jọ ohrẹ nọ Pọl ọ kẹ Taitọs na wuhrẹ eware buobu kpahe obroziẹ-iroro.

Enọ I Wo Obroziẹ-Iroro nọ O Gbeku No

 3. Eme Pọl o kere se Taitọs kpahe obroziẹ-iroro?

³ Muẹrohọ oware nọ Pọl ọ jẹ tẹme kpahe nọ ọ rọ fodẹ obroziẹ-iroro na. “Rọkẹ otu nọ ọ fo, eware kpobi e fure, rekọ rọkẹ otu ogbegbe avọ enọ e rọwo ho, oware ovo o fo ho; ukpuzou-oma iroro gbe ereghẹ rai i re gbegbe. A re dhesẹ oma nọ ae a riẹ Ọghẹnẹ, rekọ yọ a be rọ uruemu rai vro ẹe.” U re vevẹ, o gwọlọ re ahwo jọ evaọ oke yena a ru inwene re a sai “dikihẹ ga eva orọwọ na.” (Taitọs 1:13, 15, 16) O jọ bẹbẹ kẹ ae re a riẹ oware nọ o rrọ fuafo gbe onọ o rrọ gbegbe, yọ onana u kpomahọ obroziẹ-iroro rai.

 4, 5. Ẹbẹbẹ vẹ otujọ evaọ ikoko obọ Kriti a wo, kọ ẹvẹ onana u kpomahọ ae?

⁴ Bu vi ikpe ikpe taure oke yena u te ti te, ugboma esuo orọ Ileleikristi na o jiroro na inọ o gwọlọ nọ ohwo ọ rẹ yawo ho re ọ tẹ jọ uvi Oleleikristi, yọ a kere onana se ikoko na. (Iruẹru 15:1, 2, 19-29) Rekọ, otujọ evaọ Kriti a gbẹ ‘suobọhọ oyawo.’ A bi keke aro fihọ wọso iroro ugboma esuo na, “bi wuhrẹ eware nọ ite rai ewuhrẹ hẹ.” (Taitọs 1:10, 11) Fikinọ a wo iroro nọ e kpọvi hi, ẹsejọhọ a jẹ koko ijaje jọ nọ e rrọ Uzi na kpahe emuore gbe ẹfuọ. O sae tubẹ jọnọ, wọhọ epanọ ahwo Ju erọ oke Jesu a ru, ahwo nana a je fi eme obọrai ba onọ Uzi na o ta, jẹ be wha iwuhrẹ erue ahwo Ju gbe ijaje ahwo-akpọ haro.—Mak 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoti 4:3.

⁵ Iroro itieye na i je kpomahọ eriwo rai kpahe oware nọ u fo, koyehọ obroziẹ-iroro rai. Pọl o kere nọ: “Rọkẹ otu ogbegbe avọ enọ e rọwo ho, oware ovo o fo ho.” Obroziẹ-iroro rai o gbeku te epanọ o gbẹ be rọ kpọ ai ziezi hi. Ofariẹ, a jẹ rehọ oware nọ u te rai hi ro gu amọfa ẹdhọ, eware nọ Oleleikristi omomọvo ọ rẹ jọ jiroro kẹ omobọ riẹ. Evaọ ẹme nana, ahwo Kriti a je rri eware nọ i gbe he gbegbe. (Ahwo Rom 14:17; Ahwo Kọlọsi 2:16) Dede nọ a jẹ rehọ ẹmeunu ta nnọ a riẹ Ọghẹnẹ, iruo rai i je dhesẹ nnọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ.—Taitọs 1:16.

“Rọkẹ Otu nọ Ọ Fo, Eware Kpobi E Fure”

 6. Eko ahwo ivẹ vẹ Pọl ọ fodẹ?

⁶ Ẹvẹ ma sai ro wo erere no eme nọ Pọl o kere se Taitọs ze? Whaọ, rri ohẹriẹ nọ o rrọ eme riẹ na: “Rọkẹ otu nọ ọ fo, eware kpobi e fure, rekọ rọkẹ otu ogbegbe avọ enọ e rọwo ho, oware ovo o fo ho; ukpuzou-oma iroro gbe ereghẹ rai i re gbegbe.” (Taitọs 1:15) Orọnikọ Pọl ọ be ta nnọ rọkẹ Oleleikristi nọ ọ rrọ fuafo, kọ eware kpobi e nwane rrọ fuafo je fo eruo ho. Ma rẹ sae ta onana avọ udu keme Pọl ọ ta no vẹre evaọ ileta riẹ jọ inọ ahwo nọ a wo uruemu ọ ẹnwae-obro, edhọegọ, enua, gbe eware itieye na “a rẹ sai reuku uvie Ọghẹnẹ hẹ.” (Ahwo Galesha 5:19-21) Fikiere ma rẹ sae ta inọ Pọl ọ be rehọ eme riẹ na ro dhesẹ oghẹrẹ ohẹriẹ jọ nọ o rrọ eko ahwo ivẹ, enọ e rrọ fuafo je wo emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ avọ enọ e rrọ ere he.

 7. Eme Ahwo Hibru 13:4 o ta inọ o thọ, rekọ didi enọ e rẹ sae roma via?

⁷ Orọnikọ eware nọ Ebaibol e fodẹ gbiae ọvo uvi Oleleikristi ọ rẹ whaha ha. Wọhọ oriruo, roro kpahe ẹme ovevẹ nana: “Wha jọ orọo o jọ oware adhẹwẹ eva udevie rai kpobi, wha zue ehwa orọo rai hi; keme Ọghẹnẹ o re ti guẹdhọ ibruẹhwae gbe igberedia.” (Ahwo Hibru 13:4) Makọ enọ e rrọ Ileleikristi hi gbe enọ e riẹ uvumọ oware kpahe Ebaibol ho a rẹ sae ta inọ owọ Ebaibol nana o be ta nnọ ẹnwae-obro ọ thọ, yọ a ta gba. Onana u dhesẹ vevẹ inọ oria Ebaibol nana gbe efa i dhesẹ inọ Ọghẹnẹ ọ ghọ ẹnwae-obro, koyehọ re ọzae o lele aye nọ ọ rrọ aye riẹ hẹ wezẹ. Rekọ, ẹvẹ kpahe ọmọzae nọ o re dhe ẹba riẹ họ unu ọmọtẹ? Izoge buobu a rẹ ta nnọ uruemu nana o thọ họ keme orọnikọ yọ ẹnwae-obro ho. Kọ Oleleikristi ọ rẹ sai roro inọ re ọmọzae o dhe ẹba riẹ họ unu ọmọtẹ u fo?

 8. Kpahe ekpehre uruemu nọ ma jọ etenẹ fodẹ na, ẹvẹ Ileleikristi a ro wo ohẹriẹ no ahwo akpọ na buobu?

⁸ Ahwo Hibru 13:4 gbe 1 Ahwo Kọrint 6:9 i dhesẹ vevẹ inọ Ọghẹnẹ ọ ghọ ẹnwae-obro gbe igberedia (Griki, por·neiʹa). Eme họ otofa ubiẹme Griki nọ a re se por·neiʹa? Otofa ubiẹme na họ edhere ọthọthọ kpobi nọ a rọ rehọ ẹba ọzae hayo ọrọ aye ruiruo. O kẹre te edhere kpobi nọ imava nọ e rọo ohwohwo ho a rọ rehọ ẹba rai ruiruo. Fikiere ọmọzae o te dhe ẹba riẹ họ unu ọmọtẹ yọ o thọ, dede nọ a ta kẹ izoge buobu no inọ uruemu yena u kiehọ, hayo izoge buobu a rri rie nọ o thọ họ. Uvi Ileleikristi a rẹ kuvẹ hẹ re “e nọ e rẹ ta ogbẹta avọ eviẹhọ” a ta onọ a re ru kẹ ae. (Taitọs 1:10) Uruemu ezi onọ Ikereakere Efuafo na i wuhrẹ oye a re lele. Ukpenọ a rẹ gwọlọ idhere nọ a rẹ rọ ta ewoma họ uruemu utioye na, a riẹ inọ Ikereakere na i se uruemu utioye na igberedia, por·neiʹa, yọ a re wuhrẹ udu rai re a rri uruemu yena wọhọ epanọ Ebaibol i rri rie.a—Iruẹru 21:25; 1 Ahwo Kọrint 6:18; Ahwo Ẹfẹsọs 5:3.

Obroziẹ-Iroro Sa-Sa, Iroro-Ejẹ Sa-Sa

 9. Otẹrọnọ “eware kpobi e fure,” eme họ iruo obroziẹ-iroro?

⁹ Rekọ eme Pọl o wo họ iroro nọ ọ ta nnọ “rọkẹ otu nọ ọ fo, eware kpobi e fure”? Pọl ọ be ta kpahe Ileleikristi nọ e rehọ itee Ọghẹnẹ nọ e rrọ Ebaibol na wuhrẹ iroro rai ziezi no. Ileleikristi itieye na a riẹ inọ evaọ eware buobu nọ Ebaibol e ghọ họ, Ileleikristi a rẹ sae salọ onọ u je rai. Ukpenọ a re gu amọfa ẹdhọ, a re rri eware nọ Ọghẹnẹ o mukpahe he ‘fuafo.’ A re rẹro ho inọ evaọ eware nọ Ebaibol i dhunu te gbiae he, amọfa a te nwani wo oghẹrẹ eriwo ọvona nọ ae omarai a wo na. Joma rehọ iriruo jọ.

10. Ẹvẹ ehaa-orọo (hayo uwhori) o sae rọ wha use-abọ ze?

¹⁰ Iviuwou buobu e riẹ nọ ọzae hayo aye na o jo kurẹriẹ ruọ ukoko Ileleikristi na rekọ ọdekọ o kurẹriẹ hẹ. (1 Pita 3:1; 4:3) Onana o sae wha ebẹbẹ buobu ze, wọhọ okenọ omoni rai jọ o te bi ru ehaa-orọo hayo a te bi ru uwhori omoni rai jọ. Rehọ oriruo oniọvo-ọmọtẹ ọnọ ọzae riẹ ọ rrọ ukoko ho. Omoni ọzae na jọ ọ be rọo, yọ obọ ichọche a ti jo ru ehaa-orọo na. (Hayo ohwo jọ nọ ọ kẹle ọzae na oma gaga, ẹsejọhọ ọsẹ hayo oni riẹ o whu, yọ a be te wọe kpohọ ichọche.) Ọzae na ọ gwọlọ inọ aye riẹ o lele iei nya. Eme udu riẹ o te ta kẹe? Eme o re ru? Joma rri iroro ivẹ nọ ọ rẹ sae jẹ.

11. Iroro vẹ aye nọ ọ rrọ Oleleikristi ọ rẹ sae jẹ kpahe ekpohọ ehaa-orọo evaọ ichọche, kọ didi iroro onana o rẹ lẹliẹe wo?

¹¹ Naomi o bi roro didi kpahe ujaje Ebaibol na, ‘Wha no Babilọn Ologbo na,’ uvie-ulogbo egagọ erue akpọ-soso. (Eviavia 18:2, 4) Ichọche nọ ọ jọ vẹre a ti jo ru ehaa-orọo na, yọ ọ riẹ inọ evaọ ehaa-orọo na, a te ta kẹ enọ e rrọ etẹe kpobi re a kuomagbe evaọ iruẹru egagọ rai jọ, wọhọ olẹ, ile, hayo eware efa jọ. Ọ gba riẹ mu inọ o re wo obọ evaọ eware itieye na ha yọ ọ tubẹ gwọlọ nọ ọ rẹ jọ etẹe he, keme o te jọ odawọ kẹe re o ru epanọ ahwo edekọ a bi ru na. Naomi o wo adhẹẹ kẹ ọzae riẹ yọ ọ gwọlọ yoẹme kẹe keme Ebaibol e ta nnọ ọye o wo uzou riẹ; ghele na, ọ gwọlọ nọ ọ rẹ raha uzi Ebaibol ho. (Iruẹru 5:29) Fikiere, avọ adhẹẹ ọ tẹ ta kẹ ọzae riẹ inọ ọye omariẹ ọ te sae nya ha. Ọ sae ta kẹ ọzae na inọ o te lele ie nya, nọ a tẹ ta kẹ ahwo kpobi inọ a ru oware jọ rekọ o gbe kuomagbe ahwo ru oware na ha, o te wha omovuọ se ọzae na, fikiere nọ o gbe lele ọzae na nya ha o mai tube woma. Iroro nọ ọ jẹ na e lẹliẹ e riẹ wo iroro efuafo.

12. Iroro vẹ ohwo ọ rẹ sae jẹ kpahe uzizie rọkẹ ehaa-orọo evaọ ichọche?

¹² Ẹbẹbẹ ọvona Rut ọ rẹriẹ ovao ku. O wo adhẹẹ kẹ ọzae riẹ, ọ gba riẹ mu inọ o re yoẹme kẹ Ọghẹnẹ, yọ ọ gwọlọ ru oware nọ o rẹ lẹliẹ udu brukpei hi. Nọ ọ kiẹ ẹme na riwi ziezi no wọhọ epanọ Naomi evaọ edhe-ẹme avọ 11 o ru na, Rut ọ tẹ rehọ oma totọ kiẹ eme nọ e rrọ “Enọ Ahwo nọ A s’Ebe” riwi evaọ Uwou-Eroro Na ọrọ May 15, 2002 (ọrọ Oyibo). Ọ kareghẹhọ inọ emọ Hibru esa na a kpohọ oria nọ ahwo a te jọ gọ ẹdhọ, rekọ a gba riẹ mu inọ a re kuomagbe ahwo na g’ẹdhọ họ. (Daniẹl 3:15-18) Ọ tẹ jiroro inọ o ti lele ọzae riẹ nya rekọ o ti wo obọ evaọ iruẹru egagọ rai hi, yọ enẹ udu riẹ o ta kẹe. Ọ rehọ oma kpotọ ta kẹ ọzae riẹ oware nọ udu riẹ o te sae kẹe uvẹ ru gbe onọ ọ te sai ru hu. Rut o rẹro inọ ọzae na ọ te ruẹ ohẹriẹ nọ o rrọ udevie egagọ uzẹme gbe egagọ erue.—Iruẹru 24:16.

13. Fikieme o gbẹ rọ jọ ẹbẹbẹ hẹ inọ Ileleikristi ivẹ a jiroro sa evaọ oware jọ?

¹³ Kọ ma be ta nnọ fikinọ Ileleikristi ivẹ a sae jẹ ọvuọ iroro riẹ u dhesẹ nnọ oware nọ ohwo o ru u muẹme he hayo inọ ohwo jọ evaọ usu ivẹ na o wo ẹrọwọ nọ ọ ga ha? Ijo. Fikinọ Naomi ọ riẹ epanọ a re kporo ile je gb’ile te evaọ ehaa nọ a rẹ jọ ichọche ru, ọ riẹ inọ o te jọ odawọ kẹe otẹrọnọ ọ nya. Yọ eme nọ tei te ọzae riẹ a ta no okejọ kpahe egagọ o lẹliẹ e riẹ jiroro na inọ ọ be nya ha. Fikiere u mu rie ẹro inọ iroro nọ ọ jẹ na i kiehọ kẹe.

14. Eme Ileleikristi a rẹ kareghẹhọ kpahe eware nọ i fo inọ ohwo ọ rẹ jọ jiroro obọriẹ?

¹⁴ Kọ ekpehre iroro Rut ọ jẹ na? Onana yọ ẹme nọ amọfa a re dhunu họ họ. A rẹ whọku ei hi fikinọ ọ jiroro nọ ọ rẹ nya rekinọ o ti wo obọ evaọ iruẹru egagọ rai hi. Kareghẹhọ ohrẹ Pọl kpahe eme nọ ohwo ọ rẹ jọ jiroro obọriẹ sọ ọ rẹ re oghẹrẹ emu jọ hayo ọ rẹ re he: “Jọ ohwo nọ ọbe re ọ jẹ ọnọ ọ be ghọ kufiẹ hẹ, gbe ọnọ ọ be ghọ o bruoziẹ ọnọ ọ be re he . . . Eva aro olori riẹ ọvo o je dikihẹ hayo ekie, yọ ate kpare iẹe dikihẹ, keme Olori na ọ rẹ sai ru ei dikihẹ.” (Ahwo Rom 14:3, 4) Evaọ uzẹme, emamọ Oleleikristi ọvuọvo ọ rẹ gba uvumọ ohwo họ họ re o gbabọkẹ oware nọ udu riẹ nọ ọ rehọ Ebaibol wuhrẹ no o ta kẹe, keme o te ru ere kiyọ ẹdẹjọ ohwo na o ti gbabọkẹ oware jọ nọ o rẹ sai siwi uzuazọ riẹ.

15. Fikieme o jẹ roja gaga re ma roro kpahe amọfa evaọ iroro-ejẹ mai?

¹⁵ Be gbẹ ta kpahe iriruo ivẹ nọ ma fodẹ na, eware efa e riẹ nọ Ileleikristi ivẹ na a re roro kpahe, koyehọ oghẹrẹ nọ iroro rai i ti kpomahọ amọfa. Pọl ọ hrẹ omai inọ: “Ma ruẹ nọ ma fi ọzadhe hayo ezoruẹ họ edhere omoni hi.” (Ahwo Rom 14:13) Ẹsejọhọ Naomi ọ riẹ inọ ẹdẹjọ nọ oniọvo jọ o kpohọ ehaa-orọo evaọ obọ ichọche, o wha ozighi fihọ ukoko na hayo uviuwou ọye omariẹ na, gbe nnọ ọ tẹ nya o sai ti kpomahọ emọ riẹ gaga. Wo ohẹriẹ, ẹsejọhọ Rut ọ riẹ inọ okenọ oniọvo jọ o kpohọ ehaa-orọo evaọ ichọche, onana o wha uvumọ ozighi fihọ ukoko rai hi yọ ohwo ọvo ọ jọ ẹwho na t’ẹme kpahe iẹe he. Eyae ivẹ nana—gbe omai kpobi—a re vuhumu inọ obroziẹ-iroro nọ a wuhrẹ ziezi u re roro kpahe oghẹrẹ nọ amọfa a ti rri iroro nọ ohwo ọ gwọlọ jẹ. Jesu ọ ta nọ: “Ohwo nọ o ru emaha esese nana nọ e rọwo omẹ na raha uzi, u re woma kẹe re a gba utho ulogbo hiẹe ohọe, a fi ei họ edidi abade re ọ da ame whu.” (Matiu 18:6) Ohwo ọ gbẹ be daezọ họ sọ amọfa a ti zoruẹ, ukuhọ riẹ ọ sai ti wo obroziẹ-iroro nọ o gbeku no, wọhọ epanọ o via kẹ Ileleikristi jọ evaọ obọ Kriti na.

16. Nọ Oleleikristi o bi wo ẹnyaharo na, didi inwene ma rẹ sai rẹro mi ei?

¹⁶ U fo re ohwo o wo ẹnyaharo evaọ usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ, wọhọ epanọ u fo inọ o re wo ẹnyaharo evaọ owọ ojẹ lele oware nọ udu riẹ o ta kẹe. Joma roro kpahe Devidi, ọnọ ọ họ-ame kẹle. Udu riẹ o ta kẹe inọ o siobọno ekpehre iruemu jọ nọ o je ru vẹre, ma rehọ iẹe nnọ eware nọ i kpomahọ emedhọ hayo azẹ. (Iruẹru 21:25) Evaọ uzẹme, ọ rẹ gwọlọ tubẹ nya kẹle eware nọ i dina tho enọ Ọghẹnẹ ọ ghọ họ. Evaọ abọdekọ riẹ, u bi gbei unu inọ ahwo jọ a be ta ẹme oyoma kpahe eware jọ nọ e rẹ were iẹe, wọhọ ighe etẹlivisiọno jọ.

17. Dhesẹ epanọ oke gbe ẹnyaharo Oleleikristi evaọ ukoko na u re kpomahọ udu gbe iroro-ejẹ riẹ.

¹⁷ Nọ oke o be nyaharo na, Devidi o te ti wo eriariẹ kokodo ziezi je si kẹle Ọghẹnẹ vi epaọ ọsosuọ. (Ahwo Kọlọsi 1:9, 10) Eme o no rie ze? O wuhrẹ udu riẹ ziezi no. Obọnana Devidi ọ be gaviezọ ziezi kẹ udu riẹ je roro kpahe ehri-izi Ebaibol. Evaọ uzẹme, ọ tẹ te ruẹ inọ kpakọ Ebaibol e ghọ eware nọ o je rri anwẹdẹ nọ “i dina tho” enọ Ọghẹnẹ ọ ghọ na ha, enọ o je sioma no vẹre na. Ofariẹ, fikinọ ọ riẹ izi Ebaibol ziezi no gbe nnọ ọ gwọlọ whaha eware nọ udu riẹ o ta kẹe inọ e thọ, oma o tẹ te wọ Devidi re ọ whaha ighe etẹlivisiọno jọ nọ e jẹ hae were iẹe vẹre na. Ẹhẹ, udu riẹ u mu iruo họ eru ziezi no.—Olezi 37:31.

18. Ma te roro kpahe ahwo nọ a rrọ ukoko na, oware jọ vẹ o rẹ k’omai evawere?

¹⁸ Evaọ ikoko buobu, ma wo oghẹrẹ ahwo sa-sa, enọ ẹrọwọ rai ọ ga ziezi, ejọ ẹrọwọ rai ọ re ga tere he. Ejọ rai a kurẹriẹ obọ. Ẹsejọhọ eware jọ e riẹ nọ a re ru nọ udu u re kpokpo ai hi, rekọ a te ru oghẹrẹ eware efa udu u ve kpokpo ai. Ahwo otiọye na a gwọlọ oke gbe obufihọ re a riẹ oware nọ o rẹ were Jihova je lele onọ udu rai o ta kẹ ae. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:14, 15) Avọ evawere, evaọ ukoko ovo yena, ẹsejọhọ ahwo buobu a riẹ nọ i wo eriariẹ kokodo ziezi, enọ e riẹ epanọ a re fi ehri-izi Ebaibol họ iruo, a te je wo obroziẹ-iroro nọ a rehọ Ebaibol wuhrẹ ziezi no. Oghọghọ riẹ o rro kẹhẹ re a jọ udevie “otu nọ ọ fo” enọ i re vuhu eware nọ i kiehọ jẹ “fo,” enọ Olori na ọ rẹ jẹrehọ! (Ahwo Ẹfẹsọs 5:10) Jọ mai kpobi ma le ute yena t’obọ re ma wo obroziẹ-iroro otiọye na onọ u re ruiruo lele eriariẹ egbagba ọrọ uzẹme na gbe udu omarọkẹ Ọghẹnẹ.—Taitọs 1:1.

[Oruvẹ-obotọ]

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Ẹvẹ Ileleikristi jọ evaọ Kriti a ro wo obroziẹ-iroro nọ ọ rrọ gbegbe?

• Ẹvẹ Ileleikristi ivẹ nọ i wo emamọ obroziẹ-iroro a sae rọ jiroro sa-sa?

• Nọ oke o be nyaharo na, eme u fo nọ o rẹ via kẹ obroziẹ-iroro mai?

[Udhesẹ-oria nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 14]

Sicily

GRISI

Kriti

ESIA MINOR

Saiprọs

ABADE MEDITERENIA

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 16]

Ileleikristi ivẹ nọ e rẹriẹ ovao ku uyero ovona a sae jiroro sa-sa