Enọ E Be Rọ Oghọghọ ‘Ru Ẹme Na’
“Rọ eva elọlọhọ rehọ ẹme nọ a rọ zuẹ na, ọnọ ọ rẹ sai siwẹ izi rai. Rekọ wha jọ iru ẹme na, wha jọ iyo evo ho.” —JEMIS 1:21, 22.
1. Ẹvẹ a re riwi uzoẹme ẹgbukpe 1996 mai fihọ?
“WHA JỌ IRU ẸME NA.” Ẹme ọlọlọhọ ọnana o wo ẹgba gaga. A rehe riẹ no “Obe Ovuẹ Jemis” evaọ Ebaibol na ze, yọ a ti kere iei fihọ Egwa Uvie wọhọ uzoẹme ẹgbukpe ọrọ Isẹri Jihova evaọ ukpe 1996 soso.
2, 3. Fikieme u je fo re Jemis o kere ileta nọ u wo odẹ riẹ na?
2 Jemis, oniọvo Olori na Jesu, ọ viodẹ evaọ ukoko Ileleikristi ọsosuọ na. Evaọ ẹdẹjọ nọ Jesu ọ kpare oma no iwhuowhu ze no, Olori mai ọ tẹ roma via kẹ Jemis ọ tẹ jẹ roma via kẹ ikọ na kpobi re. (1 Ahwo Kọrint 15:7) Uwhremuna, nọ a rọ edhere igbunu siọ Pita ukọ na no uwou-odi ze, ọ tẹ ta kẹ ogbotu Ileleikristi nọ i kokohọ nọ: “Wha ta eware nana kpobi kẹ Jemis jegbe imoni na.” (Iruẹru 12:17) O tẹ wọhọ nọ Jemis, dede nọ ọ rọ ukọ họ, ọye ọ jọ ohwo-agbara evaọ ẹguae ugboma esuo na evaọ Jerusalẹm nọ ikọ na gbe ekpako na a ku ei họ nọ ahwo nọ i kurẹriẹ no Orẹwho na ze u fo re a yawo ho. Jemis họ ọnọ ọ gba ẹme na kpobi ekru, fikiere oziẹ nọ ẹzi ọfuafo na ọ rọwo kugbe a te vi ei bru ikoko na kpobi.—Iruẹru 15:1-29.
3 Ẹhẹ, uvi iroro ọkpako Jemis u wo ẹgba gaga. Rekọ, ọ rọ omarokpotọ rọwo nọ ọye omariẹ “odibo Ọghẹnẹ gbe ọrọ Ọnowo na Jesu Kristi” gheghe. (Jemis 1:1) Ileta riẹ nọ ẹzi ọ kpọ na e vọ avọ ehrẹ gbe emamọ uduotahawọ buobu kẹ Ileleikristi nẹnẹ. A ku ekere na họ ole ikpe ene taure Cestius Gallus Ọgbaẹmo na o te ti su ahwo Rom kpare ohọre ọsosuọ na ziọ Jerusalẹm, nọ a ta usiuwoma na “kẹ enọ a ma kpobi evaọ akpọ na” no. (Ahwo Kọlọsi 1:23) E jọ eke obẹbẹ, yọ idibo Jihova a riẹ ziezi inọ oziẹobro Riẹ o kẹle otọ no mukpahe orẹwho ahwo Ju.
4. Eme u dhesẹ nọ Ileleikristi ọsosuọ a fievahọ Ẹme Ọghẹnẹ gaga?
4 Ileleikristi oke yena a wo Ikereakere Hibru na kpobi no gbe abọ ologbo Ikereakere Grik na. Wọhọ epanọ eme buobu nọ a jẹ ta kpeze se ikere ọsosuọ na u dhesẹ, evaọ uzẹme ikere Ebaibol Ileleikristi na i fievahọ Ẹme Ọghẹnẹ gaga. Epavo na re, u fo re mai nẹnẹ na ma wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ ziezi je fi ei họ iruo evaọ izuazọ mai. Re ma ruẹse thihakọ, ma gwọlọ ẹgba ẹzi gbe emamọ aruọwha nọ Ikereakere Efuafo na e rẹ kẹ.—Olezi 119:97; 1 Timoti 4:13.
5. Fikieme ma jẹ gwọlọ ọkpọvio obọdẹ nẹnẹ, kọ diẹse ma rẹ jọ rueriẹ?
5 Nẹnẹ na ohwo-akpọ o dikihẹ ẹroro “uye obẹbẹ . . . [utionọ] o te jọ no emuhọ akpọ na ze ri te enẹ hẹ, ijo, o gbẹ sae jọ ofa ha.” (Matiu 24:21) Azọ mai o roma hwa ewo ọkpọvio Ọghẹnẹ. Ẹvẹ ma sae rọ ruẹ onana? Ẹkwoma idu mai nọ ma re rovie kẹ iwuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ nọ ẹzi riẹ ọ kpọ. Onana u re su omai kpohọ ẹjọ “iru ẹme na,” wọhọ idibo omarokpotọ Jihova oke anwae. Ma re se je wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ ziezi jẹ rehọ iẹe ruiruo kẹ ujiro Jihova.—2 Timoti 2:15; 3:16, 17.
Ithihakọ avọ Oghọghọ
6. Fikieme ma je wo oghọghọ evaọ ithihakọ edawọ?
6 Evaọ emuhọ ileta riẹ, Jemis ọ fodẹ oghọghọ, ubi ẹzi avivẹ Ọghẹnẹ. O kere nọ: “Re egheghẹrẹ edawọ i te te owhai, wha rehọ iẹe avọ evawere, keme na wha riẹ nọ odawọ nọ u te orọwọ rai na, o rẹ rehọ akothiho ọwhawha tha. Jọ akothiho rai ọ jọ uvi riẹ, re wha kiete jẹ gbunu, oware ovo o se owhai bẹ ẹkarọ.” (Jemis 1:2-4; Ahwo Galesha 5:22, 23) Ẹvẹ a sae rọ tae nọ “rehọ iẹe avọ evawere” nọ whọ tẹ nya ku edawọ? Whaọ, makọ Jesu ọ ta evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ nọ: “Eva e were owhai nọ ahwo a te la owhai eka, a vẹ kẹ owhai uye, a vẹ ta erue oghẹrẹ eware iyoma kpobi họ uzou rai fiki mẹ. Ghọghọ, eva e were owhai hrọ keme osa rai nọ o rọ obọ odhiwu o rẹ ruaro.” (Matiu 5:11, 12) Oghọghọ nọ o rẹ veva o riẹ evaọ ẹruẹ oghale Jihova evaọ omodawọ mai nọ ma bi tu haro kpohọ osohwa uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ na.—Jọn 17:3; 2 Timoti 4:7, 8; Ahwo Hibru 11:8-10, 26, 35.
7. (a) Ẹvẹ a sai ro fiobọhọ k’omai thihakọ? (b) Wọhọ Job, ẹvẹ a sae rọ hwa omai osa?
7 Jesu omariẹ o thihakọ “fiki oghọghọ nọ a kẹ riẹ.” (Ahwo Hibru 12:1, 2) Ma te rri emamọ oriruo aruọwha Jesu ziezi, ma rẹ sai thihakọ re! Wọhọ epanọ Jemis ọ fodẹ evaọ enwene ekuhọ ileta riẹ na, Jihova ọ rẹ hwosa kẹ enọ i bi kru ẹrọwọ rai gaga. Jemis ọ ta nọ: “Rri, ma rẹ tanọ enọ idikihẹ whawha na ae wo oghale. Wha yo epanọ Job o dikihẹwha te, wha tẹ jẹ ruẹ epanọ Ọnowo na o ru kẹe uwhremu na, epanọ Ọnowo o wo ohrọ avọ uwero te.” (Jemis 5:11) Kareghẹhọ epanọ a rọ hwa Job osa fiki ẹgbakiete riẹ okenọ a zihe omokpokpọ kẹe gbe omawere uzuazọ ovọvọ, ọrọ evawere kugbe iyoyou riẹ. Ithihakọ evaọ ẹrọwọ ọ sae wha oghẹrẹ oghọghọ ovo na se owhẹ evaọ eyaa Aparadase akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ na, wọhọ oware nọ o rẹ mae wha oghọghọ ze evaọ ẹgọ Jihova obọnana.
Gwọlọ Areghẹ
8. Ẹvẹ ma sae rọ ruẹ uvi areghẹ uzẹme, kọ abọ vẹ olẹ o jọ onana wo?
8 Ẹme Ọghẹnẹ nọ ma re wuhrẹ whawha, kugbe efihiruo riẹ, o rẹ wha areghẹ Ọghẹnẹ ze, nọ o rẹ lẹliẹ omai thihakọ edawọ evaọ udevie eyero ogbekuo Setan nọ o bi whu na. Ẹvẹ ma sai ro wo imuẹro ẹruẹ areghẹ otiọye na? Jemis ọ ta k’omai nọ: “Otẹrọnọ areghẹ ọkare owhai ọjọ, jọ ọ yare Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ kẹ ọvọvẹ nọ rẹ gboke he, a rẹ te rehiẹe kẹe. Rekọ jọ ọ rehọ ẹruọrọsuọ yare, ababọ iroroivẹ, keme ohwo nọ iroro riẹ e dọmu hu ọ wọhọ ẹkporo abade nọ ofou o re kpokpo, ọ wọ fi.” (Jemis 1:5, 6) Ma rẹ romakpotọ lẹ, avọ evaifihọ kpobi inọ Jihova o ti yo olẹ ayare mai jegbe nọ ọ rẹ te kuyo kẹ ai evaọ ẹruoke riẹ gbe evaọ edhere riẹ.
9. Ẹvẹ Jemis o dhesẹ areghẹ Ọghẹnẹ gbe efihiruo riẹ?
9 Areghẹ Ọghẹnẹ yọ okẹ nọ uno obọ Jihova ze. Je dhesẹ oghẹrẹ ekẹ eyena, Jemis ọ ta nọ: “Kokẹ uwoma kokẹ uwoma avọ okẹ nọ o gba kiete kpobi obọ ehru u re notha, i no obọ Ọsẹ ilo tha, ọnọ ẹrẹriẹ ọ rọ obọ riẹ hẹ, hayo uwoho ekurẹriẹ.” Uwhremuna evaọ ileta riẹ, Jemis ọ tẹ fodẹ erere ewo areghẹ uzẹme nọ ọ ta nọ: “Ono họ ohwo owareghẹ avọ eriariẹ udevie rai? Jọ uzuazọ riẹ ojọ oriruo oma-urokpotọ nọ areghẹ ọ rẹ wha tha. . . . Areghẹ nọ o nehru ze o re muhọ avọ ẹfuọ, kẹsena udhedhẹ, omaurokpotọ, o re roro didi, ọrẹ vọ avọ ohrọ gbe emamọ ibi, o re fiabọ ọriẹwẹ gbe eviẹhọ.”—Jemis 1:17; 3:13-17.
10. Ẹvẹ egagọ erue i ro wo ohẹriẹ no erọ uzẹme?
10 Evaọ udevie isuẹsu egagọ erue akpọ na, te orọ udevie Ikpichọche hayo ekuotọ efa, orọ uruemu enọ e be gọ re a suile, gaviezọ kẹ elẹ nọ a re dhe ẹwẹwariẹ, ẹsejọ a vẹ jẹ gaviezọ kẹ iku jọ. Uduotahawọ ovo nọ a rẹ kẹ kpahe ewhowho ovuẹ ẹruore o riẹ hẹ, keme egagọ buobu a be ruẹ uvi ẹruore ọvuọvo kẹ obaro ho. O sae jọ nọ a rẹ tubẹ fodẹ ẹruore oruaro Uvie Mesaya Ọghẹnẹ dede he hayo a wo otoriẹ riẹ thọthọ. Jihova ọ rọ edhere eruẹaruẹ ta kpahe isu Ikpichọche nọ: “Keme eware iyoma ivẹ ahwo mẹ a ru na: a kiukeku omẹ, ẹtẹre-ame uzuazọ rai, a tebi bru ikpotọ ame kẹ omobọ rai, nọ i re fiẹ nọ ame ọ rẹ daji hi.” (Jerimaya 2:13) A wo ame uzẹme he. Areghẹ odhiwu o kare rai.
11, 12. (a) Ẹvẹ ereghẹ Ọghẹnẹ e rẹ rọ wọ omai? (b) Rọ kpahe eme ereghẹ Ọghẹnẹ e vẹvẹ omai unu?
11 Ẹvẹ u wo ohẹriẹ te evaọ udevie Isẹri Jihova nẹnẹ! Avọ ẹgba ogaga nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ, a be vaha usiuwoma Uvie Riẹ nọ o be tha na fihọ akpọ na soso. Ereghẹ nọ a be ta i wo ehri gaga fihọ Ẹme Ọghẹnẹ. (Wawo Itẹ 1:20; Aizaya 40:29-31.) Evaọ uzẹme, a bi fi eriariẹ gbe otoriẹ gbagba họ iruo evaọ ewhowho ẹjiroro oruaro Ọghẹnẹ gbe Ọnọma omai. O rẹ jọ isiuru mai inọ enọ e rọ ukoko na kpobi a rẹ “vọ avọ ẹriẹ oreva [Ọghẹnẹ] evaọ areghẹ ẹzi gbe otọ-oriẹ.” (Ahwo Kọlọsi 1:9) Ewo otọhotọ onana, oma o rẹ wọ te emaha te ekpako ẹsikpobi re a jọ “iru ẹme na.”
12 “Areghẹ nọ o nehru ze” ọ rẹ vẹvẹ omai unu kpahe emuemu nọ o rẹ wha obrukpe Ọghẹnẹ ze. Jemis ọ ta nọ: “Fikiere wha riẹ onana, imoni iyoyou mẹ. Jọ kohwo kohwo o he yo vẹrẹ, ọ vẹ rọ ẹrera ruọ ẹme-ọta, je muofu ẹrera. Keme ofu ohwo o re ru iruo ẹrẹreokie Ọghẹnẹ hẹ.” Ẹhẹ, ma re yo vẹrẹ, avọ ajọwha rọ gaviezọ kẹ ehrẹ Ọghẹnẹ je fi ai họ iruo. Dede, ma rẹ yọrọ oma kpahe efihiruo ọthọthọ okwakwa “kakao” na, ẹrọo na. Ẹkwoma ehaise, iguẹgu gheghẹ, hayo ẹme ikẹisio, ẹrọo na ọ sae rọ edhere ẹmeọta mahe ‘owhawho soso.’ Fikiere u te fo nọ ma rẹ kọ oma-awere gbe oma-oyọrọ evaọ usu mai kpobi.—Jemis 1:19, 20; 3:5.
13. Fikieme o jẹ rọ oja nọ ma jẹ ‘ẹzuẹ ẹme na’ rehọ?
13 Jemis o te kere nọ: “Fikiere wha siobọno egbegbe kpobi gbe uruemu umuomu avọ eware iyoma kpobi, wha vẹ rọ eva elọlọhọ rehọ ẹme nọ a rọ zuẹ na, ọnọ ọ rẹ sai siwẹ izi rai.” (Jemis 1:21) Akpọ okpuru ọnana, avọ eyere uzuazọ odhesẹvia, efe ole oriobọ gbe ọfariogbe riẹ, ọ be te vrẹ no. “Rekọ ohwo nọ o re ru oreva Ọghẹnẹ ọ rẹ jọ bẹdẹ.” (1 Jọn 2:15-17) Kọ ẹvẹ u wuzou te re ma jẹ ‘ẹzuẹ ẹme na rehọ’! Areghẹ nọ Ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ u dikihẹ hẹrioma gaga no eyoma akpọ ọnana nọ o bi whu na. Ma gwọlọ eyoma ọnana ọvuọvo ho. (1 Pita 2:1, 2) U fo re ma wo uyoyou kẹ uzẹme na gbe ẹrọwọ ọgaga nọ ọ rẹ jọ idu mai, re o ruẹse jọ ọtamuo mai nọ ma re reghe no idhere ikiẹrẹe Jihova vievie he. Rekọ u te re ma yo Ẹme Ọghẹnẹ?
Ẹjọ “Iru Ẹme Na”
14. Ẹvẹ ma sae rọ jọ te “iyo” gbe “iru” Ẹme na?
14 Eva Jemis 1:22, ma se nọ: “Rekọ wha jọ iru ẹme na, wha jọ iyo evo ho, rọ ere se oma obọ rai ba ẹviẹhọ.” “Jọ iru ẹme na”! A ghine fi elo họ uzoẹme onana evaọ ileta Jemis. Ma rẹ gaviezọ hrọ, re ma ruẹse ‘nwani ru ere’! (Emuhọ 6:22) Ahwo buobu a roro nọ u te re a yo ovuẹ jọ ọvo hayo re a wo abọ evaọ iruẹru egagọ jọ nọ a rẹ nya lele otiẹsejọ, rekọ etẹ ọvo a rẹ nya mu. A rẹ sai roro nọ thakpinọ a be rria ‘emamọ uzuazọ’ nya lele ute nọ a fihọ kẹ omobọ rai ọvo, oyena u te. Ghele Jesu Kristi ọ ta nọ: “Ohwo nọ ọ guọlọ nọ o re lele omẹ, jọ ọ vro oma riẹ re ọ [tọlọ ure uye, NW ] riẹ ọ rọ kpahe omẹ.” (Matiu 16:24) Owojẹ omolahiẹ kẹ amọfa gbe ithihakọ evaọ elele oriruo Jesu evaọ eruo oreva Ọghẹnẹ a gwọlọ e riẹ mi Ileleikristi uzẹme kpobi. Rọ kẹ ai, oreva Ọghẹnẹ nẹnẹ o rọ epavo na wọhọ epanọ o jọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na nọ Jesu nọ a kpare no iwhuowhu ze na o je nọ: “Fikiere wha wuhrẹ ahwo erẹwho kpobi.” (Matiu 28:19) Ẹvẹ who bi ru evaọ abọ ọnana?
15. (a) Didi ọtadhesẹ Jemis ọ kẹ, bi dhesẹ epanọ ma sai ro wo evawere wọhọ “iru ẹme na”? (b) Fikieme uruemu egagọ gheghe u gbe te he?
15 Ma te bi he riwi kokodo kpohọ Ẹme Ọghẹnẹ, o sae jọ wọhọ ughẹgbe nọ u re dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma rọ k’omai. Jemis ọ ta nọ: “Rekọ ọnọ oriwi e ruọ eva uzi ufuoma nọ o gba kiete na, ọ vẹ yahiẹe, ọ gbẹ jọ ọnọ oyo no o thọrọ iẹ ẹro ho, rekọ ọ tẹ rọ oriruo na, ohwo ọnana o re ti wo oghale eva iruo riẹ.” (Jemis 1:23-25) Ẹhẹ, ọ rẹ te jọ ọnọ ọ be rọ evawere ‘ru ẹme na.’ Ofariẹ, u wuzou re a jọ “iru ẹme” na evaọ kabọ kabọ izuazọ Oleleikristi kpobi. Joma viẹ oma mai họ họ inọ uruemu egagọ ọvo u te. Jemis ọ hrẹ omai re ma muẹrohọ abọ jọ egagọ uzẹme nọ makọ Ileleikristi ajọwha dede a sai gbabọ kẹ no vẹre. O kere nọ: “Egagọ efuafo nọ a rẹ jọ zue-oma obaro Ọghẹnẹ gbe Ọsẹ na ha, ena: nnọ, a re riwẹ imiwhrori avọ eyaukuotọ nọ uye o rẹbẹ, je riwi oma-obọriẹ kare epe eva akpọ na.”—Jemis 1:27.
16. Evaọ idhere vẹ Abraham ọ te rọ jọ “ogbẹnyusu Ọghẹnẹ,” kọ ẹvẹ ma sai rọ jọ ogbẹnyusu Riẹ?
16 U te he re a nwane ta nọ, ‘Mẹ rọwo Ọghẹnẹ,’ re o jọ ere kuhọ. Wọhọ epanọ Jemis 2:19 o muẹrohọ: “Whọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọvo ọ rọ; whọ riẹ ru. Makọ izi-iyoma dede a rọwo, a te guegue.” Jemis o ru rie vevẹ nọ “orọwọ nọ u wo iruo ho u whu no,” ọ tẹ t’ẹme te Abraham, anọ: “Orọwọ avọ iruo riẹ e gua kugbe, iruo i te ru orọwọ na gba.” (Jemis 2:17, 20-22) Iruo Abraham i kugbe ufuoma rọ kẹ imoni riẹ, edhesẹ ọghọruo, oma oruẹrẹkpahe re ọ rọ Aiziki ro dhidhe, gbe ‘ewhowho via’ kpahe ẹrọwọ ọgaga nọ o wo fihọ eyaa Ọghẹnẹ kpahe ‘orẹwho nọ u wo uvi otọhotọ,’ Uvie Mesaya obaro na. (Emuhọ 14:16; 18:1-5; 22:1-18; Ahwo Hibru 11:8-10, 13, 14; 13:2) O tẹ nwani fo nọ a ro se Abraham “ogbẹnyusu Ọghẹnẹ.” (Jemis 2:23) A rẹ sai se omai ‘egbẹnyusu Jihova’ re nọ ma bi wo abọ evaọ ewhowho ẹrọwọ gbe ẹruore mai evaọ Uvie ẹrẹreokie riẹ nọ o be tha na.
17. (a) Fikieme a je whowho Rehab ‘kiẹrẹe,’ kọ ẹvẹ a rọ hwae osa? (b) Didi edẹ buobu Ebaibol na e fodẹ ọrọ enọ i ‘ru ẹme na’? (c) Ẹvẹ a rọ hwa Job osa, kọ fikieme?
17 Ahwo nọ e rọ “iru eme na” a ghine ‘whowho ai ikiẹrẹe fiki iruo, orọnikọ orọwọ ọvo ho.’ (Jemis 2:24) Rehab yọ omọvo jọ nọ o fi iruo ba ẹrọwọ riẹ evaọ “ẹme” nọ o yo kpahe iruo ilogbo Jihova. Ọ ko ekiotọ Izrẹl na dhere o te fiobọhọ kẹ ai dhẹ vabọ, o te je koko uviuwou ọsẹ riẹ họ kẹ esiwo. Evaọ ẹkparomatha na, ẹvẹ eva e te were iẹe te re ọ riẹ nọ ẹrọwọ riẹ, nọ ọ rọ iruo tha uke, u su rie kpohọ ẹjọ oniode Mesaya na! (Joshua 2:11; 6:25; Matiu 1:5) Ahwo Hibru uzou 11 ọ fodẹ edẹ amọfa nọ i zihe ruọ ‘iru ẹme’ na evaọ odhesẹvia ẹrọwọ rai, yọ a te hwa ai osa ruaro re. Job ọ rẹ thọrọ omai ẹro gbehe, ọnọ ọ jọ otọ ẹdawọ ologbo ta nọ: “A rọ ujiro kẹ odẹ ỌNOWO na.” Wọhọ epanọ ma muẹrohọ no na, ẹrọwọ gbe iruo riẹ e wha osohwa oruaro sei. (Job 1:21; 31:6; 42:10; Jemis 5:11) Epavo na re, ithihakọ mai nẹnẹ wọhọ “iru ẹme na” o rẹ te wha ehwẹ ọjẹrehọ Jihova se omai.
18, 19. Ẹvẹ inievo nọ a be lahiẹ anwẹdẹ a ro zihe ruọ “iru ẹme na,” kọ didi oghale iruo rai o wha ze no?
18 Usu ahwo nọ i thihakọ gaga no evaọ ikpe buobu nọ i kpemu na họ inievo mai nọ erọ obọ Ovatha-Ọre Europe. Enẹna nọ a si awhaha buobu no na, enana i ghine zihe ruọ “iru ẹme na” no evaọ okegbe ọkpokpọ rai. Imishọnare gbe ekobaro no ekuotọ efa ze i kpohọ obei re a fiobọhọ evaọ usiuwoma ota gbe ẹruẹrẹhọ ahwo na. Uwou-ogha Finland gbe iwou-egha Watch Tower Society ekẹloma efa a vi ebebabọ ewena buobu se ai, inievo akpọ soso mai a tẹ jẹ rọ ekẹ igho ze ti fiobọhọ evaọ ebabọ iwou-egha ekpokpọ gbe Egwa Uvie.—Wawo 2 Ahwo Kọrint 8:14, 15.
19 Dai roro oghẹrẹ ajọwha nọ inievo eyena nọ a be lahiẹ anwẹdẹ na a rọ kuyo kẹ usiuwoma na! A bi ‘ru iruo gaga jẹ dawoma’ re a sai le oke nọ u vru evaọ ‘ezi ukpokpoma’ na. (1 Timoti 4:10; 2 Timoti 4:2) Wọhọ oriruo, evaọ amara Ane ukpe nọ o vrẹ na evaọ obọ Albania, oria nọ olahiẹ o jẹ rro gaga, unu obe ọvẹvẹ Usi Uvie na nọ a kporo nọ uzoẹme riẹ o rọ “Fikieme Uzuazọ O Jẹ Vọ Avọ Ebẹbẹ Enẹ?” edẹ esa ọvo arọ ghale ai kpobi re. Onana yọ emamọ iyẹrẹ logbo nya lele Ekareghẹhọ uwhu Jesu, nọ ahwo 3,491 i kokohọ—bu viọ iruiruo iwhowho uvie 538 nọ e rọ obei.
20. Eme unu ahwo nọ i kpohọ Ekareghẹhọ ikpe kẹle nọ e vrẹ na u dhesẹ, kọ ẹvẹ a sai ro fiobọhọ kẹ amọfa buobu?
20 Ekuotọ efa re i fiba ubu ahwo nọ e nyaze eha Ekareghẹhọ na, nọ i bu viọ 10,000,000 gaga no evaọ ikpe kẹle nọ e vrẹ na. Evaọ eria buobu ahwo ekpokpọ, nọ ekpohọ gbe ẹro muhọ Ekareghẹhọ na o bọ ẹrọwọ rai ga, i bi zihe ruọ “iru ẹme na.” Kọ ma sae tudu họ ahwo ekpokpọ buobu awọ re a te kẹ uvẹ oyena?
21. Lele uzoẹme ẹgbukpe mai, didi edhere ma re lele, kọ avọ ute vẹ?
21 Wọhọ Ileleikristi ajọwha eyena evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na, gbe efa buobu anwọ okioye ze, jọ o jọ ọtamuo mai re ma daoma ‘tunye haro ri ute’ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ na, jọ o rọ obọ Uvie odhiwu na hayo orọ otọakpọ riẹ. (Ahwo Filipai 3:12-14) U te kẹ omodawọ mai kpobi re ma le ute oyena tobọ. Onana họ oke nọ ma re ro yo ẹme na ọvo ho, rekọ onana ovo họ oke nọ ma jẹ ‘jọ gaga je ru iruo.’ (Hagai 2:4; Ahwo Hibru 6:11, 12) No ma jẹ ‘ẹzuẹ ẹme na rehọ no na,’ joma jọ ‘enọ e be rọ oghọghọ ru ẹme na’ evaọ enẹna gbe evaọ obaro bẹdẹ bẹdẹ.
Ẹvẹ Whọ Te k’Uyo?
◻ Ẹvẹ ma sai ro thihakọ avọ oghọghọ?
◻ Eme họ “areghẹ nọ o nehru ze,” kọ ẹvẹ ma sai ro lei?
◻ Fikieme ma jẹ “jọ iru ẹme na, [orọnikọ, NW ] iyo evo ho”?
◻ Didi iyẹrẹ i re siomai urru kpohọ ẹjọ “iru ẹme na”?
[Picture on page 10]
Joma rovie idu mai re kẹ ewuhrẹ Ọghẹnẹ
[Pictures on page 11]
A hwa Job osa fiki ẹgbakiete riẹ okenọ a zihe omokpokpọ kẹe gbe omawere uzuazọ ovọvọ, ọrọ evawere kugbe iyoyou riẹ