UZOU AVỌ 31
‘Si Kẹle Ọghẹnẹ, O re Ti Si Kẹle Owhẹ’
1-3. (a) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ẹkoma ohwo ze ẹkwoma ẹromuhọ usu nọ o rẹ jọ udevie ọsẹ gbe oni avọ ọmọ rai? (b) Eme ọ rẹ via otẹrọnọ omọfa o you omai, kọ obọdẹ onọ vẹ ma rẹ sae nọ oma mai?
O RẸ were esẹgbini re a ruẹ ọmọ nọ a yẹ obọ nọ ọ be hwẹ. A rẹ rọ ovao rai kẹle ọrọ ọmọ na, zaro kugbe ei jẹ hwẹ kẹe. A rẹ daoma re ọmọ na ọ hwẹ zihe. Yọ u ri kri hi na, o muhọ no—ọmọ na ọ vẹ nwẹnẹ ibiegba, igbenu na i ve kpiri, o ve kp’ohwẹ kuagba. Evaọ edhere ọsese riẹ, ohwẹ oyena u re dhesẹ uyoyou—uyoyou emuhọ ọmọ na nọ o bi zihe kẹ uyoyou ọsẹ gbe oni riẹ.
2 Ohwẹ ọmọ na o kareghẹhọ omai obọdẹ oware jọ kpahe oghẹrẹ nọ ohwo ọ rrọ. Ohwo o te you omai ma re you rie zihe. Ẹkoma mai oye. (Olezi 22:9) Nọ ma be rro na, ma rẹ kpako viere evaọ ẹgba nọ ma rẹ rọ j’owọ kẹ uyoyou. Ẹsejọhọ whọ sae kareghẹhọ oke emaha ra epanọ ọsẹ gbe oni ra, imoni, hayo egbẹnyusu a dhesẹ uyoyou k’owhẹ. Uyoyou u te ti w’owọ evaọ udu ra, rro, o tẹ rẹriẹ ruọ uruemu ra. Who dhesẹ uyoyou zihe kẹ ae re. Kọ uyero utioye na o rrọ usu ra kugbe Jihova Ọghẹnẹ?
3 Ebaibol ọ ta nọ: “Ma you rie keme ọye ọ kaki you omai.” (1 Jọn 4:19) Evaọ Abọ 1 rite ọrọ avọ 3 obe nana, a kareghẹhọ owhẹ nnọ Jihova Ọghẹnẹ o dhesẹ ogaga riẹ, uvi-ẹdhoguo riẹ, gbe areghẹ riẹ evaọ idhere uyoyou nọ e rẹ k’owhẹ erere. Yọ evaọ Abọ avọ 4, whọ ruẹ nọ o dhesẹ uyoyou riẹ kẹ ahwo-akpọ—jẹ rọ k’owhẹ—evaọ idhere igbunu. Onana o tẹ wha onọ jọ ze. Evaọ oghẹrẹ jọ onana họ onọ nọ o mai wuzou nọ whọ rẹ sae nọ oma ra: ‘Ẹvẹ mẹ te j’owọ zihe kẹ uyoyou Jihova?’
Oware nọ U Dhesẹ re A You Ọghẹnẹ
4. Oghẹrẹ vẹ ahwo a ro reghe no kpahe oware nọ u dhesẹ re a you Ọghẹnẹ?
4 Jihova, Ọnọ O Muọ uyoyou họ na, ọ riẹ ziezi inọ uyoyou u wo ogaga ulogbo nọ o rẹ rehọ ewoma amọfa lahwe. Fikiere ghelọ ọkparesuọ uzou-uveghe ahwo-akpọ nọ e kare ẹrọwọ, o fievahọ nnọ ahwo-akpọ jọ a te j’owọ kẹ uyoyou riẹ. Yọ ima ahwo buobu a ghine ru ere no. Rekọ uyoma gaga inọ egagọ akpọ ogbekuo nana a reghe ahwo aro no kpahe oware nọ u dhesẹ re a you Ọghẹnẹ. Ahwo buobu a be ta nọ a you Ọghẹnẹ, rekọ o wọhọ nọ a bi roro nọ unu gheghe a re ro dhesẹ uyoyou na. Uyoyou kẹ Ọghẹnẹ o sai muhọ enẹ, wọhọ epanọ uyoyou ọmọ kẹ ọsẹ gbe oni riẹ o rẹ sae rehọ ehwẹ muhọ na. Rekọ rọkẹ ahwo nọ a kpako, uyoyou o kẹre viere.
5. Ẹvẹ Ebaibol na ọ fotọ oware nọ uyoyou kẹ Ọghẹnẹ u dhesẹ, kọ fikieme edhesẹ yena o je si omai urru?
5 Jihova ọ rẹ fodẹ oware nọ u dhesẹ re a you rie. Ẹme riẹ ọ ta nọ: “Uyoyou Ọghẹnẹ ona, nnọ ma re koko ijaje riẹ.” Fikiere, owojẹ a re ro dhesẹ uyoyou kẹ Ọghẹnẹ via. Uzẹme, ẹmeoyo ọ rẹ were ibuobu hu. Rekọ owọ ovona o rehọ edhere ẹwo fibae nọ: “Whaọ ijaje [Ọghẹnẹ] erọ owha ogbẹgbẹdẹ hẹ.” (1 Jọn 5:3) A ruẹrẹ izi gbe ehri-izi Jihova họ re e k’omai erere, orọnikọ re e nyẹ omai yaotọ họ. (Aizaya 48:17, 18) Ẹme Ọghẹnẹ ọ vọ avọ ehri-izi nọ i re fiobọhọ k’omai si kẹle iẹe. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Joma kiẹ eria esa jọ erọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ. Enana i kpomahọ ẹmeọta-kugbe, egagọ, gbe aruorokele.
Ẹmeọta-Kugbe Jihova
6-8. (a) Edhere vẹ ma rẹ sae rọ gaviezọ kẹ Jihova? (b) Ẹvẹ ma sai ro ru Ikereakere na jọ aruakpọ ma te bi se ai?
6 Uzou 1 o rehọ onọ na muhọ, “Kọ whọ sai roro epanọ o rẹ jọ re who lele Ọghẹnẹ t’ẹme?” Ma ruẹ nnọ onana orọnikọ oware nọ a re roro kpahe ọvo ho. Mosis o lele Ọghẹnẹ t’ẹme. Kọ ẹvẹ kpahe omai? Onana o rrọ oke nọ Jihova o re ro vi enjẹle riẹ re a lele ahwo-akpọ t’ẹme he. Rekọ Jihova o wo edhere ẹmeọta-kugbe obọdẹ kugbe omai nẹnẹ. Ẹvẹ ma sae rọ gaviezọ kẹ Jihova?
7 Fikinọ “Ọghẹnẹ o gie ẹwolo ku ikereakere na kpobi,” ma rẹ gaviezọ kẹ Jihova ẹkwoma ese Ẹme riẹ, Ebaibol na. (2 Timoti 3:16) Fikiere Devidi Ovie na ọ tuduhọ idibo Jihova awọ re a ru isase itieye na “t’aso t’uvo.” (Olezi 1:1, 2) Ere oruo o gwọlọ omodawọ gaga mi omai. Rekọ omodawọ utioye na uvrẹvru hu. Wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ Uzou avọ 18, Ebaibol na ọ wọhọ ileta eghaghae n’obọ Ọsẹ obọ odhiwu mai ze s’omai. Fikiere ese riẹ o rẹ jọ edhere-iruo gheghe he. Ma re ru Ikereakere na jọ aruakpọ ma te bi sei. Ẹvẹ ma sai ro ru ere?
8 Jọ iroro ra ruẹ iku nọ whọ be jọ Ebaibol se na. Daoma ruẹ ahwo nọ a jọ Ebaibol t’ẹme te na wọhọ ahwo aruakpọ. Daoma riẹ eware efa kpahe ahwo na, iyero, gbe iroro rai. Who ve roro didi kpahe oware nọ who bi se na, nọ oma ra enọ wọhọ: ‘Eme ikuigbe nana i wuhrẹ omẹ kpahe Jihova? Ekwakwa riẹ vẹ mẹ jọ etenẹ ruẹ? Didi ehri-uzi Jihova ọ gwọlọ nọ me wuhrẹ, kọ ẹvẹ me re ro fi ei h’iruo evaọ uzuazọ mẹ?’ Se, roro, je wo efihiruo riẹ họ iroro—nọ who bi ru ere na, Ẹme Ọghẹnẹ ọ vẹ te jọ aruakpọ k’owhẹ.—Olezi 77:12; Jemis 1:23-25.
9. Ono họ ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na,’ kọ fikieme u je wuzou re ma gaviezọ ziezi kẹ ‘ọrigbo’ na?
9 Jihova ọ be jẹ t’ẹme kugbe omai ẹkwoma ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na.’ Wọhọ epanọ Jesu ọ ruẹaro, a rehọ utu Ileleikristi nọ a wholo mu re a kẹ ‘emu abọ-ẹzi eva ẹruoke’ evaọ edẹ urere idabolo nana. (Matiu 24:45-47) Ma te bi se ebe nọ a kporo re i fiobọhọ k’omai wo eriariẹ egbagba Ebaibol na gbe okenọ ma te kpohọ iwuhrẹ ukoko gbe ikokohọ Ileleikristi, yọ utu ọrigbo na ọ be kuọ omai evaọ abọ-ẹzi na. Fikinọ ọrigbo Kristi ọ rrọ, o rrọ oware areghẹ re ma fi eme Jesu na h’iruo: ‘Wha yọroma kẹ epanọ wha re yo.’ (Luk 8:18) Ma rẹ gaviezọ ziezi keme ma vuhu utu ọrigbo na mu wọhọ edhere Jihova nọ ọ be rọ t’ẹme kugbe omai.
10-12. (a) Fikieme olẹ o jẹ rrọ okẹ igbunu n’obọ Jihova ze? (b) Ẹvẹ ma sae rọ lẹ evaọ edhere nọ ọ rẹ were Jihova, kọ fikieme ma je wo evaifihọ inọ elẹ mai e rẹ were iẹe?
10 Rekọ ẹvẹ kpahe ẹmeọta kugbe Ọghẹnẹ? Kọ ma sai lele Jihova t’ẹme? Yọ oware nọ u re mu urirẹ. Whọ tẹ gwọlọ nya bru osu nọ ọ mae rro kpobi evaọ orẹwho ra re whọ ta ebẹbẹ ra kẹe, ẹvẹ uvẹ na u re rovie k’owhẹ te? Evaọ ẹsibuobu, omodawọ na dede o sai fi owhẹ họ ẹbẹbẹ ologbo! Evaọ edẹ Ẹsta gbe Mọdekae, a sai kpe ohwo nọ ọ nya bru ovie Pasia na ajokpanọ ọye o zizie ohwo na. (Ẹsta 4:10, 11) Whaọ dai roro kpahe ẹnyabru Olori Osu ehrugbakpọ na, ọnọ ahwo-akpọ nọ e mae ga kpobi dede “a wọhọ ebaka” kẹ na. (Aizaya 40:22) Kọ ozọ u re mu omai re ma nyabru ei? Vievie!
11 Jihova ọ kẹ edhere ovevẹ gbe ọlọlọhọ nọ ma rẹ rọ nyabru ei no—olẹ. Makọ ọmaha dede ọ sae lẹ se Jihova evaọ ẹrọwọ, ru ere evaọ odẹ Jesu. (Jọn 14:6; Ahwo Hibru 11:6) Ghele na, olẹ u re je ru omai sae ta iroro mai nọ e mae kpakre je kodo kpobi—makọ erọ edada nọ ma be sae ta via ha. (Ahwo Rom 8:26) O rẹ kẹ uvumọ erere he re ma bru ona họ olẹ mai se Jihova, hayo l’olẹ uthethei. (Matiu 6:7, 8) Evaọ abọdekọ riẹ, Jihova o fi uwhru họ epanọ ma rẹ t’ẹme sei theri te hayo unuẹse nọ ma rẹ lẹ hẹ. Ẹme riẹ o tube zizie omai re ma “he dhe ẹlẹlẹ.”—1 Ahwo Tẹsalonika 5:17.
12 Kareghẹhọ nnọ Jihova ọvo a se “ọnọ o re yo elẹ,” yọ ọ rẹ rọ ọdawẹ gaviezọ ziezi. (Olezi 65:2) Kọ ọ rẹ fake rọ ezọ da kẹ elẹ idibo ẹrọwọ riẹ ọvo? Ijo, elẹ na e rẹ were iẹe. Ẹme riẹ ọ rehọ elẹ itieye na dhesẹ insẹnse, enọ a rẹ mahe nọ o rẹ lẹliẹ ore-awere gbo rri ehru. (Olezi 141:2; Eviavia 5:8; 8:4) Kọ o gbẹ rrọ oware omosasọ re ma riẹ nọ elẹ mai nọ i no udu ze i re kpehru jẹ were Olori Osu na? Fikiere whọ tẹ gwọlọ si kẹle Jihova, rọ omarokpotọ lẹ sei ẹsikpobi, kẹdẹ kẹdẹ. Horie eva ra kẹe; whọ ko oware ovo dhere he. (Olezi 62:8) Ta ọdawẹ ra, oghọghọ ra, uyere ra, gbe ujiro ra kẹ Ọsẹ obọ odhiwu ra. Fikiere, okugbe nọ ọ rrọ udevie ra avọ iẹe o te ga vi ere.
Ẹgọ Jihova
13, 14. Eme u dhesẹ re a gọ Jihova, kọ fikieme u je fo inọ ma ru ere?
13 Evaọ ẹmeọta mai kugbe Jihova Ọghẹnẹ, orọnikọ ma be gaviezọ jẹ t’ẹme gheghe wọhọ epanọ ma re ru kugbe ogbẹnyusu hayo omoni mai hi. Jihova ma be ghinẹ gọ na, be kẹe ọghọ nọ o ghine te kẹe ziezi. Egagọ uzẹme e rẹ kpọ uzuazọ mai kpobi. Egagọ mai họ epanọ ma be rọ uyoyou gbe omarọkẹ udu mai kpobi kẹ Jihova, yọ u bi ku emama ẹrọwọ Jihova kpobi kugbe, makọ erọ obọ odhiwu hayo erọ otọakpọ. Evaọ eruẹaruẹ, Jọn ukọ na o yo ẹnjẹle jọ nọ o bi whowho ujaje nana: “Wha jẹ gọ e, Ọnọ Ọ ma odhiwu gbe akpọ gbe abade, gbe iyeri ame.”—Eviavia 14:7.
14 Fikieme ma jẹ gọ Jihova? Roro kpahe ekwakwa nọ ma t’ẹme te no na, wọhọ oriruo, ẹfuọ, ogaga, omoyọrọ, uvi-ẹdhoguo, aruọwha, ohrọ, areghẹ, omarokpotọ, uyoyou, ọdawẹ, uyoyou-ẹwo, gbe ewoma. Ma ruẹ no nnọ Jihova họ ehri gbe ute nọ o mai kpehru ọrọ okwakwa oghaghae kpobi. Ma te ghine vuhu ubu ekwakwa riẹ mu, ma rẹ ruẹ nọ ọ rro vi Ohwo ologbo igbunu jọ gheghe. Oruaro riẹ u wo umuo ho, o kpehru gaga vi omai. (Aizaya 55:9) Ababọ avro, Jihova họ uvi Osu mai, yọ o ghine fo kẹ egagọ mai. Rekọ ẹvẹ ma rẹ gọ Jihova?
15. Ẹvẹ ma rẹ sae rọ rehọ “ẹzi gbe uzẹme” gọ Jihova, kọ didi uvẹ-ọghọ iwuhrẹ Ileleikristi e rẹ k’omai?
15 Jesu ọ ta nọ: “Ọghẹnẹ họ ẹzi, enọ e be gọ e, e rẹ rọ ẹzi gbe uzẹme gọ e hrọ.” (Jọn 4:24) Oyena u dhesẹ nọ ma rẹ gọ Jihova avọ udu nọ o vọ avọ ẹrọwọ gbe uyoyou, onọ ẹzi riẹ ọ be kpọ. U te je dhesẹ ẹgọ lele uzẹme na, eriariẹ egbagba nọ e rrọ Ẹme Ọghẹnẹ. Ma wo uvẹ-ọghọ oghaghae nọ ma rẹ rọ gọ Jihova avọ “ẹzi gbe uzẹme” oke kpobi nọ ma kokohọ kugbe ibe egegagọ mai. (Ahwo Hibru 10:24, 25) Ma tẹ so ole ujiro kẹ Jihova, kuomagbe evaọ olẹ sei, gaviezọ je w’obọ evaọ ẹmeọta kpahe Ẹme riẹ, yọ ma bi dhesẹ uyoyou kẹe evaọ egagọ efuafo.
Iwuhrẹ Ileleikristiyọ emamọ oke nọ ma rẹ rọ gọ Jihova
16. Ovẹ họ ovojọ evaọ usu ijaje nọ e mae rro nọ a rọ kẹ Ileleikristi uzẹme, kọ fikieme oma o jẹ w’omai re ma yoẹme kẹe?
16 Nọ ma tẹ be ta kpahe iẹe kẹ amọfa, jiri iei evaọ ẹgbede, yọ ma be gọ Jihova re. (Ahwo Hibru 13:15) Evaọ uzẹme, re ma ta usiuwoma Uvie Jihova yọ ujaje ulogbo jọ nọ a rọ kẹ Ileleikristi uzẹme. (Matiu 24:14) Ma re koko ujaje na avọ osegboja keme ma you Jihova. Ma te roro kpahe idhere nọ “ọghẹnẹ akpọ nana,” Setan Ẹdhọ na, o ro “wuhu iroro enọ e rọwo ho di no,” be ta erue iyoma fihọ Jihova uzou, kọ oma o gbẹ be wọ omai re ma jọ Isẹri kẹ Ọghẹnẹ mai, re ma kpọ ọtaraha itieye na vi? (2 Ahwo Kọrint 4:4; Aizaya 43:10-12) Yọ ma te roro kpahe ekwakwa igbunu Jihova, kọ oma o gbẹ be wọ omai re ma ta kẹ amọfa kpahe iẹe? Evaọ uzẹme, uvẹ-ọghọ nọ o rẹ rro vi amọfa nọ ma re fiobọhọ kẹ re a te riẹ je you Ọsẹ obọ odhiwu mai wọhọ epanọ ma bi ru na o riẹ hẹ.
17. Eme egagọ mai kẹ Jihova o gwọlọ, kọ fikieme ma jẹ gọ avọ ekiete?
17 Egagọ mai kẹ Jihova o tubẹ gwọlọ viere. U duobọte k’abọ k’abọ uzuazọ mai. (Ahwo Kọlọsi 3:23) Ma tẹ ghinẹ jẹ Jihova rehọ wọhọ Olori Osu mai, ma te gwọlọ ru oreva riẹ evaọ eware kpobi—uzuazọ uviuwou mai, iruo okọ mai, usu mai kugbe amọfa, oke ẹkeriotọ mai. Ma te gwọlọ rọ ‘eva kpobi’ gọ Jihova, avọ ekiete. (1 Iruẹru-Ivie 28:9) Egagọ itieye na e kuvẹ kẹ udu hayo uzuazọ agbava ha—eviẹhọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma be gọ Jihova kpakiyọ ma be thọ izi ilogbo jọ evaọ idhere. Ekiete o rẹ kuvẹ kẹ eviẹhọ itieye na ha; uyoyou u re ru eviẹhọ itieye na tọtọ ohwo oma. Ozodhẹ Ọghẹnẹ u re fiobọhọ re. Ebaibol o dhesẹ nọ ozodhẹ utioye na u re ru omai kẹle Jihova.—Olezi 25:14.
Aruorokele Jihova
18, 19. Fikieme o jẹ rrọ oware iroro re ma roro nọ ahwo-akpọ gheghe nọ a gba ha a sae raro kele Jihova Ọghẹnẹ?
18 Abọ ọvuọvo ọ obe nana u kuhọ avọ uzou nọ o ta kpahe epanọ ma re ro “lele Ọghẹnẹ, wọhọ emọ iyoyou.” (Ahwo Ẹfẹsọs 5:1) O r’oja re ma kareghẹhọ inọ dede nọ ma gba ha, ma sai ghinẹ raro kele edhere ọgbagba nọ Jihova ọ rẹ rọ rehọ ogaga ruiruo, ro dhesẹ uvi-ẹdhoguo, evaọ edhesẹ areghẹ, gbe evaọ edhesẹ uyoyou. Ẹvẹ ma rọ riẹ nnọ o ghinẹ lọhọ re ma raro kele Erumeru na? Kareghẹhọ, otofa odẹ Jihova u wuhrẹ omai nnọ o re ru oma riẹ zihe ro oware nọ u je rie kpobi re ọ sai ru ẹjiroro riẹ gba. Ẹgba riẹ yena o re gb’omai unu, rekọ o nwane bẹ gaga re ma raro kele iei? Ijo.
19 A ma omai evaọ uwoho Ọghẹnẹ. (Emuhọ 1:26) Fikiere, ahwo-akpọ a wo ohẹriẹ no emama efa evaọ otọakpọ na. Orọnikọ oma mai gheghe hayo eware nọ e wariẹ omai họ e be kpọ omai ru eware he. Jihova ọ k’omai okẹ oghaghae—ufuoma iroro-ejẹ. Ghelọ ọnyaba gbe sebaẹgba mai, ma rẹ sae salọ epanọ ma gwọlọ jọ. Kọ whọ gwọlọ jọ ohwo oyoyou, owareghẹ, okiẹrẹe nọ ọ rẹ rehọ udu riẹ ru onọ u fo? Avọ obufihọ ẹzi Jihova, whọ sae jọ ere! Dai roro ewoma nọ whọ rẹ sai ru.
20. Didi ewoma o re noi ze nọ ma tẹ raro kele Jihova?
20 Whọ sai ru Ọsẹ obọ odhiwu ra eva were, ru udu riẹ ghọghọ. (Itẹ 27:11) Whọ sai tube ru ‘onọ o rẹ were’ Jihova vọvọ, keme o wo otoriẹ ọnyaba ra. (Ahwo Kọlọsi 1:9, 10) Yọ nọ whọ gbẹ be bọ ekwakwa iwoma evaọ aruorokele Ọsẹ oyoyou ra na, a te rọ uvẹ-ọghọ ulogbo ghale owhẹ. Whọ te jọ ọwha-elo evaọ akpọ ebi nọ ọ hẹrioma no Ọghẹnẹ na. (Matiu 5:1, 2, 14) Who ti fiobọhọ vaha abọjọ uruemu oruaro Jihova nya otọakpọ na soso duwu. Ọghọ riẹ ọ rro kẹhẹ!
‘Si Kẹle Ọghẹnẹ, O re Ti Si Kẹle Owhẹ’
21, 22. Didi onya-erẹ ebẹdẹ bẹdẹ o rrọ aro enọ i you Jihova?
21 Uduotahawọ olọlọhọ nọ a kere fihọ Jemis 4:8 na o rro vi ute jọ gheghe. O rrọ onya-erẹ. Nọ ma gbe bi kru ekiete mai na, onya-erẹ na ma rrọ na. Ma ti sobọhọ evaọ esikẹle Jihova vievie he. Evaọ uzẹme, eware buobu e riẹ nọ ma re wuhrẹ kpahe iẹe. Ma re roro vievie he nnọ obe nana u wuhrẹ omai eware kpobi kpahe Jihova no. Whaọ, ma muhọ obọ evaọ ẹmeọta kpahe oware nọ Ebaibol na ọ ta kpahe Ọghẹnẹ mai! Yọ makọ Ebaibol na omariẹ dede ọ ta eware kpobi nọ a rẹ riẹ kpahe Jihova k’omai hi. Jọn ukọ na ọ ta nọ otẹrọnọ a kere eware nọ Jesu o ru kpobi evaọ odibọgba otọakpọ riẹ fihọ obe, “akpọ na dede ọ sae gba ebe nọ a he ro kere ai hi.” (Jọn 21:25) Otẹrọnọ a sae ta ere kpahe Ọmọ na, kọ ẹvẹ a rẹ ta kpahe Ọsẹ na te!
22 Makọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ o sae lẹliẹ omai wuhrẹ kpahe Jihova re he. (Ọtausiwoma Na 3:11) Dai roro kpahe ẹruore nọ ọ rrọ aro mai na. Nọ ma tẹ rria te ikpe udhusoi buobu no, idu, ima, tubọ idu ima no dede, ma te riẹ kpahe Jihova Ọghẹnẹ vi epanọ ma riẹ enẹna thethabọ. Rekọ o te gbẹ jọ omai oma inọ eware igbunu nọ ma re gbe wuhrẹ ẹkpẹ h’ẹbe. Oma o te kpakpa omai re ma wuhrẹ viere, keme ma ti wo ẹjiroro nọ ma re ro roro wọhọ ọso-ilezi na, ọnọ ọ so nọ: “Uwoma kẹ omẹ re me sikẹle Ọghẹnẹ.” (Olezi 73:28) Uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ u ti gbunu gaga—yọ esikẹle Jihova o te jọ abọ riẹ nọ ọ mai woma.
23. Eme a tuduhọ owhẹ awọ nọ who ru?
23 Ajọ owhẹ j’owọ kẹ uyoyou Jihova enẹna ẹkwoma udu ra kpobi, ẹwẹ, iroro, gbe ẹgba ra nọ who re ro you rie. (Mak 12:29, 30) Ajọ uyoyou ra o tọ jẹ ga. Ajọ iroro nọ whọ be jẹ kẹdẹ kẹdẹ, no esese kpobi rite ilogbo, aikpobi i dhesẹ ehri-uzi ọkpọvio ọvona via—inọ whọ te salọ edhere nọ o re su owhẹ kpohọ usu nọ o ga viere kugbe Ọsẹ obọ odhiwu ra. Maero, ajọ who si kẹle Jihova viere, yọ ajọ o si kẹle owhẹ viere—bẹdẹ bẹdẹ!