ᲓᲐᲜᲐᲨᲐᲣᲚᲘ ᲓᲐ ᲡᲐᲡᲯᲔᲚᲘ

სამართლიანი ღვთის ანარეკლად შექმნილ ადამიანს (დბ. 1:26; ფს. 37:28; მლ. 2:17) დასაბამიდანვე ჰქონდა სამართლიანობის გრძნობა (ეს. 58:2; რმ. 2:13—15). ღმერთმა სამართალი პირველად მაშინ აღასრულა, როცა ადამსა და ევას, აგრეთვე გველს (სინამდვილეში ეშმაკს), განაჩენი გამოუტანა. ღვთისადმი დაუმორჩილებლობას, ანუ სამყაროს უზენაეს მმართველთან დაპირისპირებას, სასჯელად სიკვდილი მოჰყვა (დბ. 2:17). კაენმა კარგად იცოდა, რომ ადამიანში ჩადებული იყო სამართლიანობის გრძნობა, ამიტომ ხვდებოდა, რომ თავისი ძმის, აბელის მკვლელობისთვის შეიძლებოდა ვინმეს მასზე შური ეძია. მაგრამ იეჰოვამ არავის მისცა კაენის სიკვდილით დასჯის უფლება, მან ეს უფლებამოსილება თავისთვის დაიტოვა. ღმერთმა კაენი წარღვნის დროს მისი საგვარეულოს განადგურებით დასაჯა (დბ. 4:14, 15). წარღვნამდე დაახლოებით 700 წლით ადრე იწინასწარმეტყველა ენოქმა, რომ უღვთოობის ჩამდენთ ღვთის სასჯელი ეწეოდათ (დბ. 5:21—24; იუდ. 14, 15).

წარღვნის შემდეგ. ღმერთმა კანონები წარღვნის შემდეგაც დააწესა. ერთ-ერთი პირველი კანონი მკვლელის დასჯის უფლებას იძლეოდა (დბ. 9:3—6). მოგვიანებით იეჰოვამ აბრაამზე თქვა: „იმიტომ დავუახლოვდი მას, რომ უბრძანოს თავის ძეებსა და სახლეულობას, რომელიც მის შემდეგ იქნება, დაიცვან იეჰოვას გზა სიმართლის საკეთებლად და სამართლის აღსასრულებლად“ (დბ. 18:19). აქედან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, რომ პატრიარქალური საზოგადოება ღვთის კანონს ექვემდებარებოდა.

მრუშობასთან და მრუშის დასჯასთან დაკავშირებით იეჰოვას დამოკიდებულება აბიმელექისთვის მიცემულ გაფრთხილებაში გამოჩნდა: „იცოდე, მოკვდები მაგ ქალის გამო, რომელიც წამოიყვანე, რადგან სხვისი ცოლია იგი“ (აბიმელექმა არ იცოდა, რომ სარა აბრაამის ცოლი იყო და ამიტომ მისი ცოლად მოყვანა გადაწყვიტა) (დბ. 20:2—7). მსგავსად ამისა, მეძაობისთვის იუდამ თამარის სიკვდილით დასჯა ბრძანა (დბ. 38:24).

ისრაელისთვის მიცემული ღვთის კანონი. ერად ჩამოყალიბების შემდეგ ღმერთი ისრაელის მეფე, კანონმდებელი და მოსამართლე გახდა (ეს. 33:22). ღმერთმა მათ „ათი მცნება“ მისცა. ამ ათი მცნების პრინციპებს დაახლოებით სხვა 600 კანონი ეფუძნებოდა. პირველი მცნება ასე იწყებოდა: „მე ვარ იეჰოვა, შენი ღმერთი, რომელმაც გამოგიყვანე ეგვიპტის მიწიდან“ (გმ. 20:2). ეს იყო უმთავრესი მიზეზი, რის გამოც ისრაელი მთელ კანონს უნდა დამორჩილებოდა. ვინაიდან იეჰოვა ერის მეთაური და სარწმუნოების წინამძღოლი იყო, დაუმორჩილებლობით ისინი მხოლოდ ერის მეთაურის კანონს კი არ დაარღვევდნენ, არამედ სარწმუნოების წინამძღოლის მგმობელებიც გახდებოდნენ, ხოლო ღვთის შეურაცხყოფა მისი ღალატის ტოლფასად ჩაითვლებოდა.

მართალია, მოსეს კანონი პატრიარქალური საზოგადოებისთვის მიცემულ პრინციპებს ემყარებოდა, მაგრამ ის უფრო დეტალური იყო და ცხოვრების ყველა სფეროს მოიცავდა. ხუთწიგნეულში თავმოყრილი ყველა კანონი იმდენად მაღალზნეობრივ ნორმებს შეიცავდა, რომ მის ზედმიწევნით დაცვას ისრაელები ვერ შეძლებდნენ. აქედან გამომდინარე, კანონი ააშკარავებდა მათ ცოდვიანობასა და არასრულყოფილებას. „მცნებაც წმინდაა, მართალი და კარგი“, „კანონი სულიერია“ და „ის იმისთვის იქნა დამატებული, რომ ცხადი გაეხადა დარღვევები“, — თქვა პავლე მოციქულმა (რმ. 7:12, 14; გლ. 3:19). ისრაელისთვის მიცემული კანონი იეჰოვას პრინციპებსა და გადაწყვეტილებებს შეიცავდა; იგი არ ყოფილა მხოლოდ ჩადენილ ან შესაძლო დანაშაულთა ნუსხა.

კანონით გათვალისწინებული ესა თუ ის სასჯელი ცხადყოფდა, რომ ცოდვა იმაზე მძიმე იყო, ვიდრე ისრაელებს წარმოედგინათ (რმ. 7:13). შურისგების კანონი, რომელიც ზუსტად სანაცვლოს მიზღვას ითვალისწინებდა, სამართლიანობის საზომი იყო. მთელი ერის სიმშვიდეს კანონი იმ შემთხვევაში უზრუნველყოფდა, თუ ხალხი მას დაიცავდა. ამასთანავე, დაცული იყო თითოეულის უფლებები, რადგან კანონი დამნაშავეს ავალდებულებდა, დაზარალებულისთვის მოპარული ან განადგურებული ქონება აენაზღაურებინა.

გამოსვლის მე-20 და კანონის მე-5 თავებში ჩაწერილი ათი მცნება არ აკონკრეტებს, რა სასჯელი იყო თითოეული მცნების დარღვევისთვის გათვალისწინებული. ამ სასჯელებზე ბიბლიის სხვა მონაკვეთებშია საუბარი. მაგალითად, პირველი შვიდი მცნების დარღვევა სიკვდილით ისჯებოდა. რაც შეეხება ქურდობას, დამნაშავეს ნაქურდალი უნდა აენაზღაურებინა, ცრუმოწმისთვის კი იგივე სასჯელი უნდა დაეკისრებინათ, რაც იმ ადამიანისთვის იყო დაწესებული, რომელსაც ის სდებდა ბრალს. ბოლო მცნება ეხებოდა სიხარბესა და მავნე სურვილს, რაზეც მოსამართლეები სასჯელს ვერ დააწესებდნენ. ეს კანონი ადამიანურ კანონებზე მაღლა იდგა, რადგან კაცს თავისი სინდისის სადარაჯოზე აყენებდა და ყველა სხვა მცნების დარღვევის მიზეზს ააშკარავებდა. მავნე სურვილის აყოლა, საბოლოო ჯამში, დანარჩენი ცხრა მცნებიდან რომელიმეს დარღვევაში გამოვლინდებოდა.

კანონის წინააღმდეგ ჩადენილი ძირითადი დანაშაულებანი. მძიმე დანაშაულებანი. კანონის თანახმად სიკვდილით ისჯებოდა: 1) ღვთის გმობა (ლვ. 24:14, 16, 23), 2) უცხო ღმერთების თაყვანისცემა, ნებისმიერი სახის კერპთაყვანისმცემლობა (ლვ. 20:2; კნ. 13:6, 10, 13—15; 17:2—7; რც. 25:1—9), 3) ჯადოქრობა, სპირიტიზმი (გმ. 22:18; ლვ. 20:27), 4) ცრუწინასწარმეტყველება (კნ. 13:5; 18:20), 5) შაბათის დარღვევა (რც. 15:32—36; გმ. 31:14; 35:2), 6) მკვლელობა (რც. 35:30, 31), 7) მრუშობა (ლვ. 20:10; კნ. 22:22), 8) თავის გასაღება ქალწულად (კნ. 22:21), 9) სხვაზე დანიშნულ ქალწულთან სქესობრივი კავშირი (კნ. 22:23—27), 10) სისხლის აღრევა (ლვ. 18:6—17, 29; 20:11, 12, 14), 11) ჰომოსექსუალიზმი (ლვ. 18:22; 20:13), 12) ზოოფილია (ლვ. 18:23; 20:15, 16), 13) ადამიანის გატაცება (გმ. 21:16; კნ. 24:7), 14) მშობლის ცემა ან დაწყევლა (გმ. 21:15, 17), 15) ცრუმოწმეობა (თუ ბრალდებულისთვის წაყენებული ბრალდება სიკვდილით დასჯას ითვალისწინებდა) (კნ. 19:16—21), 16) უფლებამოსილების გარეშე კარავთან მიახლოება (რც. 17:13; 18:7).

სასჯელი ხშირად ითვალისწინებდა „მოკვეთას“, რაც ჩვეულებრივ ჩაქოლვით ხორციელდებოდა. ამ სასჯელს იმსახურებდა როგორც განგებ შემცოდველი და იეჰოვას მგმობელი (რც. 15:30, 31), ისე ისინი, ვინც შემდეგ დანაშაულს ჩაიდენდა: არ წინადაიცვეთდა (დბ. 17:14; გმ. 4:24), შეგნებულად არ აღნიშნავდა პასექსა (რც. 9:13) და გამოსყიდვის დღეს (ლვ. 23:29, 30), წმინდა საცხებ ზეთს სხვა დანიშნულებით გამოიყენებდა (გმ. 30:31—33, 38), სისხლს შეჭამდა (ლვ. 17:10, 14), გაუწმინდურებული შეჭამდა შესაწირავს (ლვ. 7:20, 21; 22:3, 4, 9), უფუარობის დღესასწაულზე საფუვრიან პურს შეჭამდა (გმ. 12:15, 19), შესაწირავს კარვის ნაცვლად სხვაგან შესწირავდა (ლვ. 17:8, 9), მშვიდობის მსხვერპლს შეწირვიდან მესამე დღეს შეჭამდა (ლვ. 19:7, 8), არ განიწმინდებოდა (რც. 19:13—20), სიწმინდეებს უფლებამოსილების გარეშე შეეხებოდა (რც. 4:15, 18, 20), სისხლმდინარე ქალთან დაწვებოდა (ლვ. 20:18), შეწირული ცხოველის ქონს შეჭამდა (ლვ. 7:25; იხ. ᲛᲝᲙᲕᲔᲗᲐ).

კანონით გათვალისწინებული სხვადასხვა სასჯელი. იეჰოვას მიერ ისრაელისთვის მიცემული კანონით გათვალისწინებული ესა თუ ის სასჯელი ხალხს ღვთის თვალში წაბილწვისგან იცავდა. სისაძაგლეთა ჩამდენი კრებულიდან უნდა მოეკვეთათ. გარდა ამისა, სასჯელი დამნაშავეობის აღკვეთას ემსახურებოდა და ხალხს სიცოცხლის სიწმინდის, კანონის, ღვთის, როგორც კანონმდებლის, და მოყვასის პატივისცემას უნერგავდა. კანონის დაცვის შემთხვევაში ქვეყანა დაცული იქნებოდა ეკონომიკური სიდუხჭირისგან, ზნეობრივი და ფიზიკური დეგრადაციისგან.

კანონი არ ითვალისწინებდა ბარბაროსულ სასჯელს. სხვისი დანაშაულის გამო არავინ ისჯებოდა. ვინაიდან კანონი ნათელ პრინციპებს შეიცავდა, მოსამართლეს თავისუფლად შეეძლო თითოეული საქმე ინდივიდუალურად განეხილა. მას უნდა გამოეკვლია დანაშაულის გარემოებები, დამნაშავის მოტივები და დამოკიდებულება. სამართლის დაცვა მკაცრად მოითხოვებოდა (ებ. 2:2). განზრახ მკვლელობის ჩამდენს ვერანაირი ფულადი გამოსასყიდი ვერ დაიხსნიდა სასიკვდილო განაჩენისგან (რც. 35:31). რაც შეეხება უნებლიე მკვლელობის ჩამდენს, მას შეეძლო თავშესაფარ ქალაქში გაქცეულიყო, ოღონდ მის საზღვრებს არ უნდა გასცლოდა. ასეთი ვითარება მას აიძულებდა, ეფიქრა სიცოცხლის სიწმინდეზე, აგრეთვე იმაზე, რომ უნებლიე მკვლელობაც სერიოზული დანაშაული იყო და პასუხისგებას მოითხოვდა. თუმცა თავშესაფარ ქალაქში ის სხვებს ტვირთად არ აწვა, არამედ თავისი შრომით ირჩენდა თავს (რც. 35:26—28).

კანონის მიხედვით ქურდს ან სხვისი ქონების დამზიანებელს დაზარალებულისთვის ზარალი უნდა აენაზღაურებინა. თუ ქურდი ზარალის ანაზღაურებას ვერ შეძლებდა, ის მონად უნდა მიეყიდათ დაზარალებულისთვის ან სხვისთვის. ამგვარად, დაზარალებული დანაკარგს აინაზღაურებდა, ხოლო დამნაშავე თავისი შრომით შეინახავდა თავს და მისი რჩენა ქვეყანას ტვირთად არ დააწვებოდა, როგორც ეს პატიმრების შემთხვევაში ხდება. ეს კანონები სამართლიანი იყო და დამნაშავის რეაბილიტაციას ემსახურებოდა (გმ. 22:1—6).

კანონის თანახმად სასიკვდილო განაჩენი ჩაქოლვით ხორციელდებოდა (ლვ. 20:2, 27). შიგადაშიგ მახვილსაც იყენებდნენ, განსაკუთრებით, როცა დასასჯელი ბევრი იყო (გმ. 32:27; 1მფ. 2:25, 31, 32, 34). თუ რომელიმე ქალაქი განდგომილი გახდებოდა, მთელი მისი მოსახლეობა მახვილით უნდა გაენადგურებინათ (კნ. 13:15). გამოსვლის 19:13-ში საუბარია დამნაშავის განგმირვაზე ან შუბით ან ისრით (იხ. რც. 25:7, 8). ბიბლიაში ნახსენებია თავის მოკვეთაც, თუმცა თავს კვეთდნენ არა ცოცხალს, არამედ გვამს (2სმ. 20:21, 22; 2მფ. 10:6—8). უფრო მძიმე დანაშაულისთვის კანონი დამნაშავის ცეცხლში დაწვას ან ძელზე ჩამოკიდებას ითვალისწინებდა (ლვ. 20:14; 21:9; იეს. 7:25; რც. 25:4, 5; კნ. 21:22, 23), თუმცა როგორც ზემოთ მოყვანილი მუხლებიდან ჩანს, დამნაშავეს ჯერ კლავდნენ და მერე წვავდნენ ან ძელზე ჰკიდებდნენ.

იმ ტყვეებს, რომელთა განადგურებასაც ღმერთი ბრძანებდა, ისრაელები, როგორც წესი, მახვილით ხოცავდნენ (1სმ. 15:2, 3, 33), ხოლო უბრძოლველად დანებებულებს იძულებით ამუშავებდნენ (კნ. 20:10, 11). ძველი თარგმანების მიხედვით 2 სამუელის 12:31-დან (2 სამუელის 12:31, ბსგ, სსგ) ისე ჩანს, თითქოს დავითმა ამონის რაბაში მცხოვრები ხალხი აწამა, მაგრამ თანამედროვე თარგმანების მიხედვით ის უბრალოდ იძულებით ამუშავებდა მათ.

კანონი კლდიდან ან სხვა მაღალი ადგილიდან დამნაშავის გადაგდებას არ ითვალისწინებდა, თუმცა იუდას მეფე ამაციამ ათი ათასი სეირელი სწორედ ასე დასაჯა (2მტ. 25:12). ერთხელ ნაზარეთელებმაც დაუპირეს იესოს კლდიდან გადაგდება (ლკ. 4:29).

კანონი მკაცრად მოითხოვდა, სასჯელის ზომა განზრახ მიყენებული ზიანის შესაბამისი ყოფილიყო (კნ. 19:21). ბიბლიაში ამგვარი სასჯელის აღსრულების ერთი შემთხვევა გვხვდება (მსჯ. 1:6, 7). მოსამართლეებს არსებული მტკიცებულებების საფუძველზე უნდა დაედგინათ, დანაშაული განზრახ იყო ჩადენილი, დაუდევრობით თუ შემთხვევით. გამონაკლისი მხოლოდ მაშინ დაიშვებოდა, როდესაც ჩხუბის დროს ქალი ქმრის დასაცავად მოჩხუბარს სასქესო ორგანოზე სტაცებდა ხელს. ასეთ შემთხვევაში ქალს გამრავლების ორგანოების დაზიანების ნაცვლად ხელს აჭრიდნენ (კნ. 25:11, 12). ამ კანონიდან ნათლად ჩანს, თუ რამდენად მნიშვნელოვნად თვლიდა ღმერთი გამრავლების ორგანოებს. ვინაიდან ქალის პატრონი ქმარი იყო, ეს კანონი ქმრის უფლებასაც იცავდა, რომ თავისი ცოლისგან შვილები ჰყოლოდა.

მიშნაში სასიკვდილო განაჩენის აღსრულების ოთხი მეთოდის შესახებ ვკითხულობთ: ჩაქოლვა, დაწვა, თავის მოკვეთა და გაგუდვა. უკანასკნელი სამი მეთოდიდან მოსეს კანონით არც ერთი არ იყო დაშვებული. ისინი მიშნაში შესული იმ ტრადიციების ნაწილია, რომლებიც ღვთის მცნებებს ეწინააღმდეგება (მთ. 15:3, 9). სიკვდილით დასჯის ერთ-ერთი ბარბაროსული მეთოდი, რომელიც იუდეველებმა ღვთის კანონის უგულებელყოფის შედეგად შემოიღეს, იყო დაწვა. მიშნაში წერია: „ვისაც ასეთ სასჯელს მიუსჯიდნენ, მუხლამდე ნეხვში აყენებდნენ და რბილ ტილოში გახვეულ უხეშ ტილოს კისერზე შემოახვევდნენ ხოლმე. ერთი [მოწმე] ტილოს ერთ ბოლოს თავისკენ ექაჩებოდა, ხოლო მეორე [მოწმე] მეორე ბოლოს — თავისკენ, სანამ ბრალდებულს პირს არ გააღებინებდნენ. ამის შემდეგ მას ცეცხლმოკიდებულ პატრუქს [გემარას (52ა) თანახმად ტყვიას] პირში უდებდნენ და შიგნეულს უწვავდნენ“ (სანჰედრინი 7:2, ნათარგმნია ჰ. დენბის ინგლისური თარგმანიდან).

ადამიანს თავიდანვე ღვთის კანონი და ღვთისგან ბოძებული სინდისის კანონი მართავდა, ამიტომ, რაც უფრო ახლოს იყო ის ჭეშმარიტ თაყვანისმცემლობასთან, მით უფრო ზომიერი და ჰუმანური იყო მის მიერ აღსრულებული სასჯელი, ხოლო რაც უფრო შორდებოდა ღმერთს, მით უფრო უმახინჯდებოდა შეხედულება სამართლიანობაზე. ეს განსაკუთრებით შესამჩნევია, როცა ისრაელი ერის კანონებს ძველი ხალხის კანონებს ვადარებთ.

ეგვიპტე. ეგვიპტელების სადამსჯელო ზომებზე ბევრი არაფერია ცნობილი. მათი დასჯის მეთოდებიდან შეიძლება დასახელდეს ცემა (გმ. 5:14, 16), წყალში დახრჩობა (გმ. 1:22), თავის მოკვეთა და გვამის ძელზე დაკიდება (დბ. 40:19, 22), დაპატიმრება (დბ. 39:20) და მახვილით განგმირვა.

ასურეთი. ასურელებს დასჯის უმკაცრესი მეთოდები ჰქონდათ. ესენი იყო: სიკვდილით დასჯა, დასახიჩრება (ყურების, ცხვირის, ტუჩების მოკვეთა და კასტრაცია), ძელზე გასმა, დაუმარხავად დატოვება, გაროზგვა, გარკვეული წონის ტყვიის ან სამეფო კარისთვის შრომითი ბეგარის დაკისრება (იძულებითი სამუშაოს შესრულება). ასურელთა კანონით მკვლელს მოკლულის უახლოეს ნათესავს გადასცემდნენ, რომელსაც შეეძლო მკვლელი ან მოეკლა ან მის ქონებას დაპატრონებოდა. ამას შეიძლებოდა საგვარეულო შუღლი გამოეწვია, რადგან ბევრი რამ თვითდინებაზე იყო მიშვებული და თანაც ასურეთში ისრაელისგან განსხვავებით თავშესაფარი ქალაქები არ არსებობდა. მოღალატე ცოლის დასჯა ქმარს ევალებოდა. მას შეეძლო ცოლი მოეკლა, დაესახიჩრებინა ან ისე დაესაჯა, როგორც თვითონ ჩათვლიდა საჭიროდ, ან სულაც გაეშვა. ქმარი ვალდებული იყო იმავენაირად დაესაჯა ის კაცი, ვისთანაც ცოლმა უღალატა. ტყვეებს ცოცხლად ატყავებდნენ, თვალებს სთხრიდნენ ან ენას აგლეჯდნენ, ძელზე სვამდნენ, წვავდნენ ან სხვა საშუალებებით ასალმებდნენ სიცოცხლეს.

ბაბილონი. ხამურაბის კანონი, რომელიც, როგორც ცნობილია, მანამდე არსებული კანონების საფუძველზე შეიქმნა, თიხის ფირფიტებზე დაწერილ გადაწყვეტილებათა კრებული ანუ სამართლებრივი საქმეების ნუსხაა. იგი მოგვიანებით სტელაზე გადაწერეს (სავარაუდოდ სხვა დამწერლობის გამოყენებით) და ბაბილონში მარდუქის ტაძარში შეინახეს. მისი ასლები, სავარაუდოდ, სხვა ქალაქებში გავრცელდა. ეს სტელა, რომელიც მოგვიანებით დამპყრობლებმა სუსაში გადაიტანეს, 1902 წელს იქნა აღმოჩენილი.

დაედო თუ არა ხამურაბის კანონები საფუძვლად მოსეს კანონს?

მოსეს კანონისგან განსხვავებით ხამურაბის კანონები პრინციპების საფუძველზე არ იყო შექმნილი. მოსამართლეები გადაწყვეტილებებს სამართლებრივი პრეცედენტების საფუძველზე იღებდნენ ან უფრო ადრე მიღებული გადაწყვეტილებებში შეტანილ ცვლილებების, ხოლო კანონში შეტანილი ცვლილებები მათ სამომავლო გადაწყვეტილებების მიღებაში ეხმარებოდა. მაგალითად, მასში არ იყო მოცემული სასჯელი განზრახ მკვლელობისთვის, რადგან ხამურაბის კანონების შექმნამდე უკვე იყო დადგენილი სასჯელი როგორც მკვლელობისთვის, ისე სხვადასხვა დანაშაულისთვის. ხამურაბის მიზანი არ ყოფილა კანონების ამომწურავად ჩამოყალიბება. თითოეული კანონი იწყებოდა სიტყვებით „უკეთუ კაცი …“. ვინაიდან ხამურაბის კანონებში კონკრეტული შემთხვევები იყო მოცემული და არა პრინციპები, ის მხოლოდ კონკრეტულ სასჯელს აწესებდა კონკრეტული დანაშაულისთვის. ეს კანონები უკვე არსებული კანონების საფუძველზე იყო შექმნილი და ბაბილონში იმ დროს გავრცელებულ რთულ სიტუაციებს ეხებოდა.

მოსეს კანონი ხამურაბის კანონების საფუძველზე ნამდვილად არ შექმნილა. მაგალითად, ხამურაბის კანონებით გათვალისწინებული იყო „შესატყვისი“ სასჯელი. ერთ-ერთ კანონში ნათქვამი იყო: „უკეთუ [ხურომ] სახლის პატრონის შვილი მოაკვდინა [რადგან თავის ნახელავს სიმკვიდრე დააკლო და სახლი ჩამოინგრა], ხუროს შვილი უნდა მოაკვდინონ“ („ძველი აღმოსავლეთის ხალხთა ისტორიის ქრესტომათია“, გამომცემლობა „მეცნიერება“, 1990, თბილისი, გვ. 36). ამის საპირისპიროდ მოსესთვის მიცემულ ღვთის კანონში ნათქვამი იყო: „მამები არ უნდა დაიხოცონ შვილების გამო და შვილები — მამების გამო“ (კნ. 24:16). ხამურაბის კანონები ძვირფასი ნივთების ქურდობისთვის სასიკვდილო განაჩენს ითვალისწინებდა და არა ზარალის ანაზღაურებას, როგორც ეს მოსეს კანონში იყო. რიგ შემთხვევებში ზარალის ოცდაათმაგად ანაზღაურება მოითხოვებოდა. თუ ქურდი ზარალს ვერ აანაზღაურებდა, სიკვდილი არ ასცდებოდა. ნაბუქოდონოსორის დროს დამნაშავე შეიძლებოდა ასო-ასო აეკუწათ ან ცეცხლში ჩაეგდოთ, როგორც სამი ახალგაზრდა ებრაელი, რომლებიც გავარვარებულ ღუმელში ჩაყარეს (დნ. 2:5; 3:19, 21, 29; იერ. 29:22).

სპარსეთი. დარიოს მიდიელის მეფობის დროს წინასწარმეტყველი დანიელი ლომების ხაროში ჩააგდეს. მოგვიანებით მის ცრუბრალმდებლებს პასუხი აგებინეს და ცოლშვილიანად ჩაყარეს ლომების ხაროში (დნ. 6:24). გარკვეული ხნის შემდეგ სპარსეთის მეფე არტაქსერქსემ ეზრას უფლება მისცა, განაჩენი გამოეტანა ყველასთვის, ვინც ეზრას ღმერთისა და აგრეთვე მეფის კანონს არ შეასრულებდა. მეფის ბრძანება ასეთი იყო: „მოკალით, ან განდევნეთ, ან დააჯარიმეთ, ან დააპატიმრეთ“ (ეზრ. 7:26). მეფე ახაშვეროშმა ჰამანი 50-წყრთიან (22-მეტრიან) ძელზე ჩამოკიდა. მეფემ მის წინააღმდეგ შეთქმული თავისი ორი კარის მცველიც იმავე წესით დასაჯა (ესთ. 7:9, 10; 2:21—23).

არქეოლოგებმა აღმოაჩინეს რამდენიმე ფილა, რომელთა ტექსტებიც სპარსეთის მეფე დარიოს I-ის კანონებს შეიცავს. თუ ერთი მეორეს იარაღით დაესხმებოდა თავს და დაჭრიდა ან მოკლავდა, დამნაშავისთვის მათრახით 5-დან 200-მდე დარტყმა უნდა მიეყენებინათ. ზოგჯერ დამნაშავეებს ძელზე გაკვრითაც სჯიდნენ. ბერძენი მწერლები გვამცნობენ, რომ სპარსეთის კანონების თანახმად სახელმწიფოს, მეფისა და მისი ოჯახის წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულს ან მისი ქონების ხელყოფას, როგორც წესი, სასიკვდილო განაჩენი მოჰყვებოდა, რაც ხშირად სასტიკი მეთოდებით მოჰყავდათ სისრულეში. ბევრი არაფერია ცნობილი, რა სასჯელი იყო განკუთვნილი შედარებით მსუბუქი დანაშაულისთვის. თუმცა ის კი ცნობილია, რომ დამნაშავეს ხელ-ფეხის მოკვეთითა და თვალების დათხრით სჯიდნენ.

პალესტინის ტერიტორია. ისრაელი ერის გარდა აღთქმულ მიწაზე და მის ირგვლივ მცხოვრები ერები დამნაშავეებს აპატიმრებდნენ და ბორკილებს ადებდნენ, ასახიჩრებდნენ, თვალებს სთხრიდნენ, ტყვეებს მახვილით ხოცავდნენ, ორსულ ქალებს ფატრავდნენ და მათ შვილებს კედელს ან ქვას ანარცხებდნენ (მსჯ. 1:7; 16:21; 1სმ. 11:1, 2; 2მფ. 8:12).

რომი. მახვილით განგმირვისა და თავის მოკვეთის გარდა (მთ. 14:10), რომაელები ყველაზე ხშირად მიმართავდნენ დამნაშავის ცემას, გამათრახებას (მათრახს ზოგჯერ ჩანასკვული ჰქონდა ძვლის ან ლითონის მსხვილი ნატეხები, ხოლო ბოლოში კაუჭები ჰქონდა მობმული), ჩამოხრჩობას, კლდიდან გადაგდებას, წყალში დახრჩობას, არენაზე მხეცებისთვის მიგდებას, გლადიატორთა შეჯიბრებებზე გაყვანასა და დაწვას. ხშირად პატიმრებს ხუნდებს ადებდნენ (სქ. 16:24) ან ჯაჭვით მცველს აბამდნენ (სქ.12:6; 28:20). ვალერიუსის კანონით, თუ რომის მოქალაქე განაჩენს ხალხის წინაშე გაასაჩივრებდა, გამათრახებისგან თავისუფლდებოდა, ხოლო პორციუსის კანონით ეს სასჯელი მასზე არ ვრცელდებოდა.

საბერძნეთი. ბერძნები დამნაშავეებს უმეტესწილად რომაელთა მსგავსად სჯიდნენ. კლდიდან გადაგდება ან უფსკრულში ჩაგდება, ცემით სიკვდილი, წყალში დახრჩობა, მოწამვლა და მახვილით განგმირვა დასჯის მიღებული ფორმები იყო.

დამატებითი ინფორმაციის მისაღებად იხილეთ სტატიები ცალკეული დანაშაულისა თუ სასჯელის სახელწოდების მიხედვით.