ქალების ღირსეული როლი ღმერთის ადრინდელ მსახურთა შორის

„თქვა უფალმა ღმერთმა: არ ვარგა ადამის მარტოდ ყოფნა. გავუჩენ შემწეს, მის შესაფერს [შემავსებელს, აქ]“ (დაბადება 2:18).

„არსად ხმელთაშუა ზღვის ქვეყნების ან ახლო აღმოსავლეთის ქალებს არ ჰქონიათ ისეთი თავისუფლება, რომლითაც სარგებლობენ თანამედროვე დასავლეთში. ჩვეულებრივ, გავრცელებული იყო ქალების დაქვემდებარება ქმრებისადმი ზუსტად ისე, როგორც მონები ექვემდებარებიან ბატონებს და ახალგაზრდები — ხანდაზმულებს. . . მამრობითი სქესის ბავშვები ბევრად უფრო პატივდებული იყვნენ, ვიდრე — მდედრობითი სქესის, და პატარა გოგონებს ზოგჯერ ბედის ანაბარად მიაგდებდნენ, რათა მომკვდარიყვნენ“. ასე აღწერს ერთი ბიბლიური ლექსიკონი ძველ დროში ქალების მდგომარეობას.

² მსოფლიოს მრავალ ნაწილში ბევრად უკეთესი მდგომარეობა დღესაც არ არის. პირველად, 1994 წელს აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა ადამიანთა უფლებების შესახებ ყოველწლიურ ცნობაში ყურადღება გაამახვილა ქალების მიმართ მოპყრობაზე. „193 ქვეყნის მონაცემებმა ცხადყო, რომ დისკრიმინაცია დღითი დღე ცხოვრებისეული ფაქტი ხდება“ — ნათქვამია ამ მონაცემების შესახებ „ნიუ-იორკ ტაიმს“-ის მოწინავე წერილში.

³ მთელ დედამიწაზე იეჰოვას ხალხის კრებებთან დაკავშირებულია სხვადასხვა კულტურებში აღზრდილი ქალები და ამიტომ წამოიჭრება კითხვები: შეესაბამება თუ არა ქალების მიმართ ზემოთ აღწერილი მოპყრობა, ღმერთის თავდაპირველ განზრახვას? ბიბლიურ დროში როგორ ექცეოდნენ ქალებს იეჰოვას თაყანისმცემელთა შორის? და როგორ უნდა მოექცნენ ქალებს დღეს?

„შემწე“ და „შემავსებელი“

⁴ მას შემდეგ, რაც ადამი გარკვეული ხნით მარტო იყო ედემის ბაღში, იეჰოვამ შენიშნა: „არ ვარგა ადამის მარტოდ ყოფნა. გავუჩენ შემწეს, მის შესაფერს [შემავსებელს, აქ]“ (დაბადება 2:18). მიუხედავად იმისა, რომ ადამი სრულყოფილი მამაკაცი იყო, შემოქმედის განზრახვის შესასრულებლად კიდევ სხვა რაღაც იყო საჭირო. საჭიროების შესავსებად, ღმერთმა შექმნა ქალი და მოხდა პირველი ქორწინება (დაბადება 2:21–24).

⁵ აღნიშნავდა თუ არა სიტყვები „დამხმარე“ და „შემავსებელი“, რომ ღმერთმა ქალებს დამცირებული მდგომარეობა დაუდგინა? პირიქით. ბიბლიის მწერლები ღმერთთან დაკავშირებით ხშირად იყენებენ ებრაულ არსებით სახელს (ʽეʹზერ), რაც გამოხატავს, „დამხმარეს“. მაგალითად, იეჰოვა აღმოჩნდა „დამხმარე და მფარველი ჩვენი“ (ფსალმუნი 32:20; გამოსვლა 18:4; მეორე რჯული 33:7). ოსიას 13:9-ში იეჰოვა საკუთარ თავს ისრაელის ‘შემწედ’, ანუ დამხმარედ წარმოგვიდგენს. ერთი ბიბლიის მცოდნე ებრაულ სიტყვას (ნეʹგედჰ), რომელიც გამოხატავს „შემავსებელს“, ასე განმარტავს: „დახმარებაში არ შედის მხოლოდ ყოველდღიურ სამუშაოებში დახმარება ან ბავშვების გაჩენა. . . არამედ ურთიერთმხარდაჭერა, რომელიც თანამშრომლობას უზრუნველყოფს“.

⁶ ამიტომ იეჰოვას მიერ ქალების როგორც „დამხმარეებად“ ან „შემავსებლებად“ აღწერაში არაფერია დამამცირებელი. ქალს ჰქონდა თავისი სპეციფიკური ფიზიკური აღნაგობა, გონებრივი და ემოციური ბუნება. ის სათანადო შევსება, შესაფერისი დამატება იყო მამაკაცისთვის. ისინი განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისგან, მაგრამ, შემოქმედის განზრახვის თანახმად, თითოეული საჭირო იყო ‘დედამიწის შესავსებად’. ეს ნათლად ჩანდა, ვინაიდან კაცისა და ქალის შექმნის შემდეგ „დაინახა ღმერთმა ყოველივე, რაც გააჩინა, და აჰა, ძალიან კარგი იყო“ (დაბადება 1:28, 31).

⁷ ცოდვის შემოტანის შემდეგ მდგომარეობა შეიცვალა როგორც კაცებისთვის, ისე ქალებისთვის. როგორც ცოდვილებს, იეჰოვამ ორივეს გამოუტანა განაჩენი. „სატანჯველს გაგიმრავლებ და გაგიძნელებ ორსულობას“ — უთხრა მან ევას და ლაპარაკობდა იმ შედეგის შესახებ, რომელიც თითქოსდა იეჰოვამ დაუშვა, რომელიც, ასე ვთქვათ, მის მიერ იყო შესრულებული. მან დაუმატა: „ტანჯვით შობ შვილებს. ქმრისკენ გექნება ლტოლვა, ის კი იბატონებს შენზე“ (დაბადება 3:16). დღესაც მრავალი ქმარი ბატონობს თავის ცოლზე და ხშირად მკაცრად ეპყრობა მას. იმის ნაცვლად, რომ დააფასონ, როგორც დამხმარე და შემავსებელი, ხშირად მათ უფრო მსახურების ან მონების მსგავსად ექცევიან.

⁸ მაგრამ რას ნიშნავდა დაბადების 3:16-ის შესრულება იეჰოვას თაყვანისმცემელი ქალებისთვის? ჩავარდნენ თუ არა ისინი მონურ ან დამცირებულ მდგომარეობაში? რასაკვირველია, არა! მაგრამ რა შეიძლება ითქვას ბიბლიის ცნობაზე, სადაც ნათქვამია ჩვეულებებსა და ქალებისადმი მოპყრობაზე, რომელიც მიუღებელია ზოგიერთი დღევანდელი საზოგადოებისთვის?

ბიბლიური ჩვეულებების ახსნა

⁹ ბიბლიურ დროში ღმერთის მსახურებს შორის ქალებს კარგად ექცეოდნენ. რასაკვირველია, როდესაც განვიხილავთ ჩვეულებებს, რომლებიც ეხება იმ დროს მცხოვრებ ქალებს, კარგი იქნებოდა მხედველობაში მიგვეღო გარკვეული ფაქტორები. პირველი, როცა ბიბლია ლაპარაკობს არასასიამოვნო მდგომარეობების შესახებ, რომლებიც ხდებოდა ბოროტი მამაკაცების ეგოისტური ბატონობის გამო, ეს არ ნიშნავს, რომ ღმერთი იწონებდა ქალებისადმი ასეთ მოპყრობას. მეორე, იეჰოვამ თავის მსახურთა შორის ცოტა ხნით დაუშვა გარკვეული ჩვეულებები, ის აწესრიგებდა ამ ჩვეულებებს, რათა დაეცვა ქალები. მესამე, ყურადღებიანი უნდა ვიყოთ და არ განვსაჯოთ ძველი ჩვეულებები თანამედროვე ნორმებით. გარკვეული ჩვეულებები, რომლებიც დღეს მცხოვრები ადამიანებისთვის, შესაძლოა, არასასიამოვნო ჩანდეს, არ ნიშნავს, რომ აუცილებლად დამამცირებელი იყო ადრე მცხოვრები ქალებისთვის. მოდი, განვიხილოთ გარკვეული მაგალითები.

¹⁰ პოლიგამიაa: იეჰოვას თავდაპირველი განზრახვის თანახმად, ცოლს ქმარი სხვა ქალთან არ უნდა გაეზიარებინა. ღმერთმა მხოლოდ ერთი ცოლი შეუქმნა ადამს (დაბადება 2:21, 22). ედემში მომხდარი აჯანყების შემდეგ პოლიგამია პირველად შეინიშნა კაენის საგვარეულო ხაზში. საბოლოოდ ის გახდა ჩვეულება და შეითვისა იეჰოვას ზოგიერთმა თაყვანისმცემელმა (დაბადება 4:19; 16:1–3; 29:21–28). მიუხედავად იმისა, რომ იეჰოვამ დაუშვა პოლიგამია და ის ემსახურებოდა ებრაელი ერის გამრავლებას, მან ქალებისადმი პატივისცემა გამოავლინა საქმის ისე მოწყობით, რომ ცოლები და მათი შვილები დაცული ყოფილიყვნენ (გამოსვლა 21:10, 11; მეორე რჯული 21:15–17). უფრო მეტიც, იეჰოვას არასოდეს უთქვამს უარი მონოგამიაზე, თავის თავდაპირველ განზრახვაზე. ნოეს და მის ვაჟებს, რომლებსაც გაუმეორა ბრძანება: „ინაყოფიერეთ, იმრავლეთ და აავსეთ ქვეყანა“, ჰყავდათ თითო მეუღლე (დაბადება 7:7; 9:1; 2 პეტრე 2:5). როცა ასიმბოლოებდა თავის ურთიერთობას ისრაელებთან, ღმერთმა საკუთარი თავი აღწერა, როგორც ერთი ცოლის ქმარი (ესაია 54:1, 5). ასევე, შემდეგ, ღმერთის თავდაპირველი ნორმა მონოგამიის შესახებ აღადგინა იესო ქრისტემ და მას პრაქტიკულად ახორციელებდნენ ქრისტიანთა კრებაში (მათე 19:4–8; 1 ტიმოთე 3:2, 12).

¹¹ ურვადი: წიგნი, „ძველი ისრაელი — მისი ცხოვრება და საზოგადოება“ (Ancient Israel — its Life and Institutions), აღნიშნავს: „გოგოს ოჯახისთვის გარკვეული რაოდენობის თანხის ან მისი ეკვივალენტის გადახდის ვალდებულება ისრაელების ქორწინებას გამოსყიდვის სახეს აძლევდა. მაგრამ ურვადი არის არა იმდენად ქალის შესასყიდი, არამედ ეს არის კომპენსაცია, რომელიც ეძლევა ქალის ოჯახს“ (კურსივი ჩვენია). ამიტომ ურვადის გადახდა იყო კომპენსაცია იმ მომსახურებისთვის, რომელიც დაკარგა ქალის ოჯახმა და იმ ძალისხმევისა და ხარჯისთვის, რომელიც ქალის ოჯახმა გასწია მასზე მზრუნველობისთვის. ნაცვლად ქალის დამცირებისა, ეს ადასტურებს, რომ ის ძვირფასია თავისი ოჯახისთვის (დაბადება 34:11, 12; გამოსვლა 22:16; იხილე 1989 წლის 15 იანვრის „საგუშაგო კოშკი“, გვ. 21–24 [ინგლ.]).

¹² ქმრები, როგორც „მესაკუთრეები“: ძველი წელთაღრიცხვით დაახლოებით 1918 წელს აბრაამისა და სარას ცხოვრებაში მომხდარი შემთხვევა ცხადყოფს, რომ იმ დროს, ჩვეულებრივ, დაქორწინებულ მამაკაცს განიხილავდნენ „მესაკუთრედ“ (ებრაულად ბაʹʽალ) და დაქორწინებულ ქალს — „საკუთრებად“ (ებრაულად ბეʽუ·ლაჰʹ) (დაბადება 20:3, აქ). ეს გამოთქმები დროდადრო გამოიყენება წმინდა წერილებში და არ არსებობს იმის არავითარი ნიშანი, რომ ქრისტიანობამდელი ქალები ამას შეურაცხმყოფელად მიიჩნევდნენb (მეორე რჯული 22:22, აქ). და მაინც, ცოლებს არ ეპყრობოდნენ, როგორც საკუთრების ნაწილს. საკუთრება ან ქონება შეიძლებოდა ეყიდათ, გაეყიდათ ან მემკვიდრეობით მიეღოთ, მაგრამ ეს ასე არ იყო ცოლთან დაკავშირებით. „სახლი და დოვლათი მამის დანატოვარია, — ამბობს ბიბლიური იგავი, — გონიერი დედაკაცი კი — უფლისგან არის“ (იგავნი 19:14; მეორე რჯული 21:14).

ღირსეული როლი

¹³ ქრისტიანობამდელ პერიოდში ღმერთის მსახურთა შორის რა როლს თამაშობდნენ ქალები? როგორ უყურებდნენ და ექცეოდნენ მათ? მარტივად რომ ვთქვათ, როცა ღვთისმოშიში მამაკაცები მიჰყვებოდნენ იეჰოვას მაგალითს და ემორჩილებოდნენ მის კანონს, ქალები ინარჩუნებდნენ თავიანთ ღირსებას და სარგებლობდნენ მრავალი უფლებითა და პრივილეგიით.

¹⁴ ქალებისთვის პატივი უნდა ეცათ. ღმერთის კანონი ისრაელებისგან მოითხოვდა პატივი ეცათ, როგორც მამისთვის, ისე დედისთვის (გამოსვლა 20:12; 21:15, 17). „თავისი დედისა და მამის მოწიწება ჰქონდეს ყველას“, — ნათქვამია ლევიანნის 19:3-ში. როცა ერთხელ ბათშებაყმა თავის ვაჟს, სოლომონს, მიმართა, „წარდგა მეფე მის შესახვედრად და თაყვანისცა მას“ (მესამე მეფეთა 2:19). „იუდეველთა ენციკლოპედია“ (Encyclopaedia Judaica) აღნიშნავს: „ისრაელისადმი იეჰოვას სიყვარულის წინასწარმეტყველური შედარება ცოლისადმი ქმრის სიყვარულთან, შეიძლება მომხდარიყო მხოლოდ იმ საზოგადოებაში, სადაც ქალს პატივს სცემდნენ“.

¹⁵ იეჰოვა პატივს სცემს ქალებს და ასევე მამაკაცი თაყვანისმცემლებისგან მოელის, რომ პატივს სცემდნენ მათ. ამის დამადასტურებელი სიტყვები არის საღვთო წერილში, სადაც იეჰოვა ილუსტრაციისთვის იყენებს ქალების განცდებს და საკუთარ გრძნობებს მათსას ადარებს (ესაია 42:14; 49:15; 66:13). ეს მკითხველებს ეხმარება, გაიგონ, თუ რას გრძნობს იეჰოვა. საინტერესოა, რომ ებრაული ტერმინი „გულმოწყალეობა“, ანუ „შემბრალებლობა“, რომელსაც იეჰოვა იყენებს საკუთარ თავთან დაკავშირებით, მჭიდროდ არის დაკავშირებული სიტყვასთან „საშვილოსნო“ და შესაძლოა აღიწეროს, როგორც „დედობრივი გრძნობა“ (გამოსვლა 33:19; ესაია 54:7).

¹⁶ ღვთისმოშიში ქალების რჩევას აფასებდნენ. ერთხელ როცა ღვთისმოშიში აბრაამი ყოყმანობდა, მიეღო თავისი ღვთისმოსავი ცოლის, სარას, რჩევა, იეჰოვამ უთხრა მას: „ყველაფერი გაუგონე სარას“ (დაბადება 21:10–12). ესავის ხეთელმა ცოლებმა „სული შეუწუხეს ისაკს და რებეკას“. გარკვეული ხნის შემდეგ რებეკა წუხდა იმის გამო, რაც შეიძლება მოჰყოლოდა მათი ვაჟის, იაკობის, ხეთელზე დაქორწინებას. როგორი იყო ისაკის რეაქცია? ცნობა იუწყება: „მოიხმო ისაკმა იაკობი, აკურთხა და დაარიგა: ნუ მოიყვან ცოლს ქანაანელთაგან“. დიახ, მიუხედავად იმისა, რომ რებეკას არ შეუთავაზებია პირდაპირი რჩევა, მისმა ქმარმა გაითვალისწინა ცოლის გრძნობები და ისე მიიღო გადაწყვეტილება (დაბადება 26:34, 35; 27:46; 28:1). მოგვიანებით, მეფე დავითმა გააუქმა სასიკვდილო განაჩენი, ვინაიდან მოისმინა აბიგაილის თხოვნა (პირველი მეფეთა 25:32–35).

¹⁷ ქალებს გარკვეული ავტორიტეტი ჰქონდათ ოჯახში. ბავშვებს მოუწოდებდნენ: „ისმინე, შვილო, მამაშენის დარიგება და დედაშენის რჯულს ნუ გადახვალ (იგავნი 1:8). იგავნის 31-ე თავში აღწერილი ‘გამრჯე დედაკაცი’ გვიჩვენებს, რომ მუყაითი გათხოვილი ქალი არა მარტო უძღვება ოჯახს, არამედ შესაძლოა ხელმძღვანელობს უძრავ ქონებასთან დაკავშირებით საქმის წარმოებას, ორგანიზებას უწევს იმას, რომ ყანა ნაყოფიერი იყოს, უძღვება მცირე ბიზნესს და მისი სიტყვები ცნობილია სიბრძნით. ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო ქების ღირსი ქალების მოკრძალებული შიში იეჰოვასადმი. საკვირველი არაა, რომ ასეთი ცოლების ფასი ‘მარგალიტზე [მარჯანზე, აქ] ძვირფასი’ იყო! ძვირფასი წითელი მარჯანი დიდად ფასობდა საიუველირო საქმისა და დეკორაციული მიზნებისთვის (იგავნი 31:10–31).

ქალები, რომლებმაც მიიღეს ღმერთის განსაკუთრებული კეთილგანწყობილება

¹⁸ ბიბლიურ დროში იეჰოვამ ქალების მიმართ გამოავლინა განსაკუთრებული კეთილგანწყობილება და ზოგიერთი მათგანი დააჯილდოვა. აგარს, სარასა და მანოახის ცოლს ეწვივნენ ანგელოზები და გადასცეს ღვთიური მითითება (დაბადება 16:7–12; 18:9–15; მსაჯულნი 13:2–5). იყვნენ „დედაკაცები“, რომლებიც სადღესასწაულო კარავში მსახურობდნენ და ქალები, რომლებიც სოლომონის ეზოში მგალობლები იყვნენ (გამოსვლა 38:8; პირველი მეფეთა 2:22; ეკლესიასტე 2:8).

¹⁹ ისრაელთა ისტორიაში იეჰოვამ რამდენჯერმე გამოიყენა ქალები, რომლებიც მას წარმოადგენდნენ ან მის მაგივრად ლაპარაკობდნენ. წინასწარმეტყველ დებორას შესახებ ვკითხულობთ: „მიდიოდნენ ისრაელიანები მასთან რჯულის საქმეზე“ (მსაჯულნი 4:5). შემდგომ, ისრაელების მიერ ქანაანელთა მეფის, იაბინის, დამარცხებაში დებორას ჰქონდა ნამდვილად განსაკუთრებული პრივილეგია. როგორც ჩანს, გამარჯვების სიმღერა, რომელიც გახდა იეჰოვას ინსპირირებული ჩანაწერების ნაწილი, ნაწილობრივ მაინც, დებორას მიერ იყო დაწერილიc (მსაჯულნი მე-5 თავი). საუკუნეების შემდეგ, იეჰოვასგან ცნობების მისაღებად მეფე იოშიამ წინასწარმეტყველ ქალთან, ხულდასთან, გაგზავნა დელეგაცია, რომელშიც მღვდელმთავარიც შედიოდა. ხულდას შეეძლო ავტორიტეტულად ეთქვა: „ასე ამბობს უფალი, ისრაელის ღმერთი“ (მეოთხე მეფეთა 22:11–15). ამ შემთხვევაში მეფემ უბრძანა დელეგაციას წასულიყო წინასწარმეტყველ ქალთან, მაგრამ ეს გაკეთდა იეჰოვასგან მითითების მისაღებად. (შეადარე მალაქია 2:7).

²⁰ იეჰოვა ზრუნავდა ქალების კეთილდღეობაზე, რაც ჩანს ზოგიერთი მდედრობითი სქესის წარმომადგენელი თაყვანისმცემლის სასარგებლოდ მისი მოქმედებიდან. ორჯერ ის ჩაერია აბრაამის მშვენიერი ცოლის, სარას, გაუპატიურებისგან დაცვის საქმეში (დაბადება 12:14–20; 20:1–7). ღმერთმა კეთილგანწყობა გამოავლინა იაკობის ცოლის, ლეას, მიმართ, რომელიც ქმარს შედარებით ნაკლებად უყვარდა და „გაუხსნა მას საშო“ და ქალმა შობა ვაჟი (დაბადება 29:31, 32). როცა ეგვიპტეში ორმა ღვთისმოშიშმა ებრაელმა ბებიაქალმა საკუთარი სიცოცხლე საფრთხეში ჩაიგდო და ახალშობილი ებრაელი ბიჭები დაიცვა სიკვდილისგან, იეჰოვამ საკადრისი მიუზღო მათ და „ააშენა ისინი“ (გამოსვლა 1:17, 20, 21). მან, ასევე, პასუხი გასცა ხანას მგზნებარე ლოცვას (პირველი მეფეთა 1:10, 20). როცა წინასწარმეტყველის ქვრივს მევალემ ვალის დასაფარავად მისი შვილების წაყვანა მოსთხოვა, იეჰოვას მძიმე მდგომარეობაში არ მიუტოვებია ის. სიყვარულით ღმერთმა უფლება მისცა წინასწარმეტყველ ელისეს, ქალის ზეთის მარაგი იმდენად გაეზარდა, რომ მას შესძლებოდა ვალის გადახდა. ამგვარად მან დაიცვა მისი ოჯახი და მისი ღირსება (გამოსვლა 22:22, 23; მეოთხე მეფეთა 4:1–7).

²¹ ებრაული წერილები, რომელიც შორსაა ქალების დამცირებისკენ წაქეზების თვალსაზრისისგან, წარმოგვიდგენს გაწონასწორებულ სურათს ღმერთის მსახურთა შორის მათი ხვედრის შესახებ. თუმცა იეჰოვას არ დაუცავს თავისი მდედრობითი სქესის თაყვანისმცემლები დაბადების 3:16-ის შესრულებისგან, მაგრამ ღვთის მსახური მამაკაცები, რომლებიც მიჰყვებოდნენ იეჰოვას მაგალითს და ხელმძღვანელობდნენ მისი კანონებით, ქალებს აფასებდნენ და პატივისცემით ეპყრობოდნენ.

²² ებრაული წერილების დასრულებიდან საუკუნეების გასვლის შემდეგ, ებრაელთა შორის ქალების როლი შეიცვალა. დედამიწაზე იესოს ყოფნის დროს რაბინების ტრადიციები მკაცრად ზღუდავდნენ ქალების რელიგიურ პრივილეგიებსა და საზოგადოებრივ ცხოვრებას. იქონია თუ არა გავლენა მსგავსმა ტრადიციებმა ქალებისადმი იესოს მოპყრობაზე? როგორ უნდა მოეპყრან ქრისტიან ქალებს დღეს? ეს საკითხები განხილული იქნება მომდევნო სტატიაში.

[სქოლიოები]

როგორ უპასუხებდი?

◻ რას ცხადყოფს სიტყვები „დამხმარე“ და „შემავსებელი“ ქალებისადმი ღმერთის მიერ მინიჭებული როლის შესახებ?

◻ რა უნდა გვახსოვდეს, როცა განვიხილავთ ბიბლიურ დროში ქალებისადმი მოპყრობის ჩვეულებებს?

◻ რა ცხადყოფს, რომ ქალებს ღირსეული როლი ჰქონდათ ღმერთის ადრინდელ მსახურთა შორის?

◻ ქრისტიანობამდელ პერიოდში როგორი განსაკუთრებული კეთილგანწყობილება გამოავლინა იეჰოვამ ქალებისადმი?

[სასწავლო კითხვები]

 1. როგორ აღწერს ერთი ბიბლიური ლექსიკონი ძველ დროში ქალების მდგომარეობას?

 2, 3. ა) ერთ-ერთი ცნობის თანახმად, რა მდგომარეობაშია დღეს მრავალი ქალი? ბ) რა კითხვები წამოიჭრება?

 4. რა დაასკვნა იეჰოვამ ედემის ბაღში გარკვეული ხნის განმავლობაში მარტო მყოფი ადამის დანახვის შემდეგ და რა გააკეთა?

 5. ა) როგორ განიმარტება ბიბლიის მწერლების მიერ ხშირად გამოყენებული არსებითი სახელი „დამხმარე“? ბ) ფაქტობრივად, რაზე მიუთითებდა იეჰოვას მიერ პირველი ქალის „შემავსებლად“ მოხსენიება?

 6. რა იყო ნათქვამი ქალის შექმნის შემდეგ და რატომ?

 7, 8. ა) ედემში ცოდვის შემოტანას როგორ უნდა ემოქმედა ქალზე? ბ) რა კითხვები წამოიჭრება იეჰოვას თაყვანისმცემელთა შორის დაბადების 3:16-ის შესრულებასთან დაკავშირებით?

 9. როდესაც განვიხილავთ ჩვეულებებს, რომლებიც ბიბლიურ დროში ქალების მიმართ მოპყრობას ეხება, რომელი სამი ფაქტორი უნდა გვახსოვდეს?

10. როგორი იყო იეჰოვას თვალსაზრისი პოლიგამიის შესახებ და რა მიუთითებს, რომ მას არასოდეს უთქვამს უარი თავის თავდაპირველ ნორმაზე მონოგამიის შესახებ?

11. რატომ იხდიდნენ ბიბლიურ დროში ურვადს და თუ ამცირებდა ეს ქალის ღირსებას?

12. ა) დროდადრო, როგორ იყვნენ მოხსენიებული წერილებში დაქორწინებული კაცი და ქალი და იყო თუ არა ეს ტერმინები შეურაცხმყოფელი ქალისთვის? ბ) იეჰოვას მიერ ედემში გამოყენებული რომელი ტერმინებია საყურადღებო? (იხილე სქოლიო).

13. როცა ღვთისმოშიში მამაკაცები მიჰყვებოდნენ იეჰოვას მაგალითს და ემორჩილებოდნენ მის კანონს, რა შედეგი მოჰქონდა ამას ქალებისთვის?

14, 15. რა ცხადყოფს, რომ ისრაელში ქალებს პატივს სცემდნენ და რატომ მოელოდა იეჰოვა სამართლიანად თავისი მამრობითი სქესის წარმომადგენელი თაყვანისმცემლებისგან ქალებისადმი პატივისცემას?

16. რა მაგალითები ცხადყოფს, რომ ღვთისმოსავი ქალების რჩევას აფასებდნენ?

17. რა ცხადყოფს, რომ ქალებს გარკვეული ავტორიტეტი ჰქონდათ ოჯახში?

18. ბიბლიურ დროში როგორ დაჯილდოვდა განსაკუთრებული კეთილგანწყობილებით ზოგიერთი ქალი?

19. დროდადრო როგორ იყენებდა იეჰოვა ქალებს თავის წარმომადგენლებად?

20. რა მაგალითები ცხადყოფს იეჰოვას ზრუნვას ქალების გრძნობებსა და კეთილდღეობაზე?

21. რა გაწონასწორებულ სურათს წარმოგვიდგენს ებრაული წერილები ქალების ხვედრის შესახებ?

22. დედამიწაზე იესოს ყოფნის დროს როგორ შეიცვალა ქალის როლი და რა კითხვები წამოიჭრება?