Sambu na Nki Bantu Kezitisaka Dyaka Ve Bamfumu?

“Kele ti kilumbu, kukonda kuzitisa bamfumu yina bantu metulaka na inza ya mvimba, bo vanda bamfumu ya mabundu to ya leta, bamfumu ya bimvuka ya bantu to ya politiki, tavanda dikambu ya kuluta nene na kati ya makambu yina kusalamaka bamvula kumi yina mekatuka kuluta.”

BAMVULA kumi yina Hannah Arendt, nkento yina kelongukaka mambu ya melutaka ti filozofi, ketubila awa na zulu kele mvu 1960. Bamvula mingi meluta banda mvula yina. Bubu yai, ngindu ya kukonda luzitu na bamfumu kekuma kaka ngolo.

Mu mbandu, lapolo mosi ya mebasika ntama mingi ve na zulunalu mosi (The Times) ya Londres ketuba nde: “Bibuti mingi kebuyaka na kundima nde balongi kele na kiyeka na zulu ya bana na bo, mpi kana bo memeka kupesa bana na bo ndola, bo kekwendaka kubokutila bo.” Mbala mingi, kana bo mepesa bana na bo ndola na nzo-nkanda, bibuti yina kekwendaka na nzo-nkanda, sambu na kunganina kaka ve balongi kansi sambu na kunwanisa bo.

Muntu mosi ya ketubaka na zina ya kimvuka mosi ya balongi (National Association of Head Teachers) na Grande-Bretagne, kutubaka mambu yai ya bo kevutukila nde: “Bantu yonso ketubaka nde ‘Mono kele na banswa,’ na kifulu ya kutuba nde ‘Mono kele na mikumba.’” Katula kukonda kulonga bana na bo luzitu ya ngolo ya bamfumu, bibuti yankaka kepesaka ve bana na bo ndola, bo kebuyaka mpi bo kezolaka ve nde bantu yankaka kusala yo. Bana yina kelombaka “banswa” na bo kele na nswa ya kuvweza kimfumu ya bibuti ti ya balongi, mpi yo kebutaka mambu ya mpasi. Nkento mosi, Margarette Driscoll, yina kesonikaka bazulunalu kesonika nde: “Bana ya bilumbu yai kezitisaka ve bamfumu, bo kebakisaka mpi mbote ve mambu ya mbote ti ya mbi.”

Zulunalu mosi (Time) na disolo na yo “Bana ya Mevilaka Nzila” kutubilaka mpenza bangindu ya mbi, yina batoko mingi ya Russie kele na yo, ntangu yo vutukilaka mambu yina muntu mosi ya kuzabana mingi ya keyimbaka miziki ya rap, kutubaka nde: “Inki mutindu muntu yina mebutukaka na inza yai, kisika ata kima mosi ve kezingaka tii kuna mpi ata kima ve kele ya mbote, lenda tula ntima na kimvuka ya bantu.” Muntu mosi, Mikhail Topalov, ya kelongukaka mambu ya kekuminaka bantu na luzingu, kubasisaka dibanza yai: “Bana yai kele mayele ve. Bo memonaka mutindu leta mekusaka bibuti na bo, bo memonaka bibuti na bo kevidisa bima na bo ti bisalu na bo. Keti beto lenda kinga na kumona nde bo zitisa bamfumu?”

Kansi, yo tavanda dyambu ya kyeleka ve na kutuba nde baleke mpamba bantu kevandaka na kikalulu ya kukonda luzitu na bamfumu. Bubu yai, bantu ya bamvula yonso kezitisaka ve mitindu yonso ya kimfumu, nkutu bo kevwezaka yo. Keti yo kezola kutuba nde kele ve ti kimfumu yina bantu lenda tudila ntima? Kana muntu kesadila mbote kimfumu, ya bo ketendula nde “ngolo to nswa ya kusungimina, ya kuzenga mambu, to ya kubuyisa mambu yina bantu yankaka kezola kusala,” yandi lenda pusa bantu na kusala mambu ya mbote. Yo lenda natila bantu ti kimvuka yonso ya bantu mambote. Disolo yai melanda tatadila nki mutindu mambu yai lenda salama.