Kinsukami ya Ngolo Kevandaka Inki Mutindu?

KINSUKAMI ya ngolo kele kunyokwama na luzingu. Yo ketendula kukonda madya, masa mpi kura, kukonda kisika ya mbote ya kulala, mavimpi ya mbote, mpi banzo-nkanda. Yo kenyokula bantu miliare mosi, ntalu yina kele penepene ya ntalu ya bantu yonso ya kele na bansi ya Amerika. Kansi, bantu mingi yina kezingaka na bansi mu mbandu Europa ya Westi mpi Amerika ya Nordi memonaka ntete ve muntu yina kele na kinsukami ya ngolo. Bika beto widikila bo ntangu yai.

Mbarushimana kezingaka na Afrika na nsi ya Rwanda, ti nkento na yandi mpi bana na bo tanu. Mwana na bo ya sambanu kufwaka na malaria. Mbarushimana ketuba nde: “Tata na beto kukabisilaka beto bana na yandi sambanu ntoto na yandi. Kitini ya ntoto yina mono bakaka kuvandaka fyoti mpenza, yo yina mono kwendaka kuzinga ti dibuta na mono na mbanza. Mono ti nkento na mono kesalaka kisalu ya kunangula basaki ya matadi mpi zelo. Nzo na beto kele ve ti banela. Beto kebakaka masa na dibulu ya masa yina kevandaka na biro ya bapolisi. Mbala mingi, beto kedyaka kaka mbala mosi na kilumbu, kansi kana kisalu kele ve beto kedyaka ve kilumbu ya mvimba. Kana yo salama mpidina, mono kebasikaka​—mono lenda widikilaka ve bana na mono kedila nzala.”

Victor mpi Carmen keyidikaka mpi ketungaka basapatu sambu na kuzwa kima ya kuzingila. Bo kezingaka kumosi ti bana na bo tanu na mbanza mosi ya kele ntama ti Bolivie. Bo kefutilaka na suku ya nzo mosi ya ntoto ya kubeba, yina ludi na yo metobukaka mpi kura kevandaka ve. Sambu bana kele mingi na nzo-nkanda mpi ba ban kele fyoti, yo lombaka nde Victor kusadila mwana na yandi ya nkento ban sambu na kuvandila. Bankwelani yai fwete tambula bakilometre 10 sambu na kukwenda kuzenga bankuni ya kulambila madya mpi kutokisa masa ya kunwa. Carmen ketuba nde: “Beto kevandaka ve ti kabine. Yo yina beto kekwendaka kunena na masa yina beto keyobilaka mpi kelosaka bamvindu. Mbala mingi bana kebelaka.”

Francisco mpi Ilídia kezingaka na bwala mosi ya Mozambique. Bana na bo tanu kubelaka kansi iya kugulukaka; mwana mosi kufwaka na malaria sambu minganga kubuyaka kusansa yandi. Bankwelani yai kekunaka loso mpi bambala mingi na mwa kitini na bo ya ntoto sambu na kuzwa madya ya bangonda tatu. Francisco ketuba nde: “Bantangu yankaka mvula kenokaka ve to bamiyibi keyibaka bima yina beto kunaka, yo yina mono kezengaka misembu mpi ketekaka yo sambu na kuzwa mwa mbongo. Beto ketambulaka kiteso ya bangunga zole sambu na kukwenda kuzenga bankuni na mfinda. Konso muntu kenataka kita mosi ya bankuni, mosi sambu na kulambila mposo ya mvimba mpi yankaka sambu na kuteka.”

Bantu mingi kemonaka nde yo kele mpasi mpenza mpi kukonda lunungu nde, na nsi-ntoto muntu 1 na kati ya bantu 7 kezinga bonso Mbarushimana, Victor, mpi Francisco, kansi bamiliare ya bantu yankaka kele ti kimvwama ya mingi. Bantu yankaka mesalaka bikesa sambu na kumanisa kinsukami. Disolo ya kelanda ketubila bikesa mpi bivuvu ya bantu yango.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 2, 3]

Carmen kebaka masa ti bana zole na kati ya bana na yandi