‘Tendula Tempelo’

1-3. (a) Ziku sambu na nki Ezekiele bakaka kikesa na mbona-meso ya tempelo mosi ya nene? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya kapu.) (b) Inki beto ta tadila na kapu yai?

YINDULA ntangu yai ya Ezekiele me lungisa bamvula 50. Yandi ke yibuka ntangu yai bamvula 25 yina yandi me sala na kimpika. Tempelo ya Yeruzalemi me bwaka banda ntama. Kana Ezekiele vandaka kuyindula nde yandi ta sala bonso nganga-nzambi na Yeruzalemi, ntangu yai yandi me bakisa nde yo ta salama ve. Yo lombaka nde bamvula kiteso ya 56 kuluta na ntwala nde kimpika kusuka, yo yina Ezekiele zabaka nde ziku yandi ta zinga ve bamvula mingi sambu yandi mona mutindu Yehowa ta vutula bansadi na yandi na bwala na bo mpi mutindu bo ta tunga diaka tempelo. (Yer. 25:11) Keti Ezekiele waka mawa ntangu yandi yindulaka mambu yai?

² Yehowa monisaka kibeni ntima-mbote na mutindu yandi ponaka ntangu yai sambu na kumonisa Ezekiele mbona-meso mosi ya ke tendula mambu mingi; mbona-meso yina ta pesa kibeni muntu yai ya kwikama kikesa mpi kivuvu! Na nsadisa ya mbona-meso yina, bo nataka Ezekiele na bwala na bo mpi bo tulaka yandi na zulu ya ngumba mosi ya nda kibeni. Na zulu ya ngumba yai ya nda, yandi kutanaka ti “muntu mosi yina vandaka kumonika bonso kwivre.” Wanzio yina tambwisaka yandi na tempelo mosi ya nene kibeni. (Tanga Ezekiele 40:1-4.) Mambu yonso vandaka kumonana bonso ya kieleka! Sambu na Ezekiele, mambu yina kumisaka ngolo lukwikilu na yandi, lutilaka yandi mpi mbala ya nkaka yo yitukisaka yandi mingi. Ata tempelo yina yandi monaka kele ti bima mingi ya yandi me zaba, yo me swaswana kibeni ti tempelo yina yandi zabaka bamvula mingi me luta na Yeruzalemi.

³ Mbona-meso yai ya kuyituka kele na bakapu uvwa ya nsuka ya mukanda ya Ezekiele. Beto tubila ntangu yai mabanza yina beto fwete vanda na yo ntangu beto ke tadila mbona-meso yai mpi ke sosa kubakisa yo. Na nima, beto ta tadila kana mambu yina Ezekiele monaka vandaka tempelo ya nene ya kimpeve yina ntumwa Polo tubilaka bamvula mingi na nima. Na nsuka, beto ta tadila mambu yina mbona-meso yango vandaka kutendula sambu na Ezekiele mpi sambu na bampangi na yandi yina vandaka na kimpika.

 4. Na yina me tala mbona-meso yai ya tempelo, nki mutindu beto vandaka kutendula yo na ntangu ya ntama, kansi nki mutindu beto ke tendulaka yo bubu yai?

⁴ Na ntangu ya ntama, mikanda na beto vandaka kutuba nde Ezekiele monaka tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehowa, yina ntumwa Polo sonikaka na nsadisa ya mpeve santu na mukanda ya Baebreo.a Na kutadila mambu yai, beto vandaka kusadila bantendula yina Polo pesaka sambu na nzo-tenta sambu na kumonisa nde bima mingi ya tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele vandaka ti bantendula ya kifwani. Kansi, kulonguka ya mbote mpi kuyindulula mambu ke monisa nde beto fwete tendula tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele na mutindu ya pete.

5, 6. (a) Inki mutindu ntumwa Polo monisaka kudikulumusa ntangu yandi vandaka kutubila nzo-tenta? (b) Inki mambu Polo tubaka na yina me tala bima ya nkaka ya nzo-tenta, mpi nki mutindu beto lenda sadila ngindu na yandi sambu na kubakisa tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele?

⁵ Yo kele mbote nde beto sosa ve kupesa ntendula ya kifwani na konso kima ya tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele. Sambu na nki? Beto tadila mbandu mosi. Ntangu Polo tubilaka nzo-tenta mpi tempelo ya kimpeve, yandi tubilaka bima ya nzo-tenta, mu mbandu kima ya wolo ya kuyokila ndumbu, mufiniku ya sanduku, mpi dibungu ya wolo yina vandaka ti mana na kati. Keti yandi pesaka bantendula ya kifwani na bima yai? Yo ke monana nde mpeve santu pusaka yandi ve na kusala yo. Kansi, yandi sonikaka nde: “Yai kele ve ntangu ya kutubila mambu yai mosi-mosi.” (Baeb. 9:4, 5) Polo vandaka kulanda lutwadisu ya mpeve santu mpi yandi vandaka kuvingila ti kudikulumusa yonso nde Yehowa kutendula mambu.—Baeb. 9:8.

⁶ Beto lenda mona tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele na mutindu mosi. Yo kele mpi ti mambu mingi. Diaka, yo kele mfunu na kuvingila nde Yehowa kutendula mambu kana beto kele ti mfunu ya bantendula ya nkaka. (Tanga Mika 7:7.) Ebuna, keti beto fwete tuba nde mpeve ya Yehowa me pesaka ve bantendula ya nkaka na mbona-meso yai? Ata fioti ve!

7, 8. (a) Inki bantendula ya mpa beto kele na yo bubu yai? (b) Inki mutindu tempelo ya mbona-meso me swaswana ti tempelo ya kimpeve yina Polo tubilaka?

⁷ Mutindu beto me tubila yo dezia, banda ntama mikanda na beto vandaka kutuba nde Ezekiele monaka tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehowa, yina Polo tendulaka na nsadisa ya mpeve santu na mukanda ya Baebreo. Kansi, kulonguka ya mbote me sadisa beto na kubakisa nde Ezekiele lendaka ve kumona tempelo ya nene ya kimpeve. Sambu na nki?

⁸ Ya ntete, tempelo yina Ezekiele monaka ke wakana ve ti bantendula yina Polo ke pesa na nsadisa ya mpeve santu. Beto tadila diambu yai: Ntumwa Polo monisaka pwelele nde nzo-tenta ya bilumbu ya Moize vandaka kumonisa kima mosi ya nene kuluta. Nzo-tenta, tempelo ya Salomo mpi tempelo ya Zorobabele, yina bo salaka na mutindu mosi, vandaka ti kisika mosi yina bo vandaka kubinga “Kisika ya Kuluta Santu.” Polo bingaka kisika yai “kisika ya santu yina salamaka na maboko,” mpi yandi tubaka nde yo vandaka “mbandu ya mambu ya kieleka,” kansi yo vandaka ve mambu ya kieleka. Mambu ya kieleka yango vandaka nki? Polo tubaka nde: “Zulu kibeni.” (Baeb. 9:3, 24) Keti Ezekiele monaka zulu? Ve. Mbona-meso ya Ezekiele kele ve ti mambu ya ke monisa nde yandi monaka bima yina ke vandaka na zulu.—Fwanisa ti Daniele 7:9, 10, 13, 14.

9, 10. Na yina me tala bimenga, inki mutindu tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele me swaswana ti tempelo ya nene ya kimpeve yina Polo tubilaka?

⁹ Diaka, bimenga ke monisa luswaswanu ya ngolo ya kele na kati ya mbona-meso ya Ezekiele mpi bantendula yina Polo pesaka. Ezekiele waka bantuma yina bo vandaka kupesa bantu, bamfumu, mpi banganga-nzambi na yina me tala kupesa bimenga. Yo vandaka kulomba nde bo pesa bimenga sambu na masumu na bo mosi. Yo vandaka kulomba mpi nde bo pesa makabu ya kinduku, yina bo lendaka kudia na basuku to bashambre ya kudila madia ya tempelo. (Ezek. 43:18, 19; 44:11, 15, 27; 45:15-20, 22-25) Keti na tempelo ya nene ya kimpeve, bo ke pesaka mpi bimenga yai ya bantu vandaka kupesa mbala na mbala na ntangu ya ntama?

¹⁰ Mvutu kele pwelele mpi mpasi ve. Polo tubaka nde: “Ntangu Kristu kwisaka bonso nganga-nzambi ya nene ya mambu ya mbote yina salamaka na ntwala, yandi lutaka na tenta ya kuluta nene mpi ya kuluta kukuka yina me salamaka ve na maboko, disongidila, yina kele ve ya nsi-ntoto yai. Yandi kotaka ve na kisika ya santu ti menga ya bankombo mpi ya bana-bangombe, kansi yandi kotaka ti menga na yandi mosi, mbala mosi mpamba, mpi yandi bakilaka beto luguluku ya mvula na mvula.” (Baeb. 9:11, 12) Yo yina, na tempelo ya nene ya kimpeve, bo me pesaka kimenga mosi mpamba, mpi kaka mbala mosi. Yo kele kimenga ya Yezu, mpi Yezu Kristu, Nganga-Nzambi ya Nene yandi mosi muntu pesaka yo. Yo kele pwelele nde tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele yina kele ti bimenga mingi ya bankombo mpi ya bangombe vandaka ve tempelo ya nene ya kimpeve.

11. Na bilumbu ya Ezekiele, sambu na nki ntangu lungaka ve sambu Nzambi kumonisa bakieleka ya me tala tempelo ya nene ya kimpeve?

¹¹ Mambu yai ke sadisa beto na kubakisa kikuma ya zole yina ke monisa nde Ezekiele monaka ve tempelo ya nene ya kimpeve: Ntangu lungaka ve sambu Nzambi kumonisa bakieleka yai. Kuvila ve nde, mbona-meso ya Ezekiele vandaka kutadila ntete Bayuda yina vandaka na kimpika na Babilone. Bo vandaka na nsi ya Nsiku ya Moize. Ntangu bo katukaka na kimpika, yo lombaka nde bo vutuka na Yeruzalemi mpi bo tunga diaka tempelo ti mesa-kimenga na yo sambu na kuzitisa Nsiku ya Moize yina vandaka kutadila lusambu ya bunkete. Na nima, bo landaka na kupesa bimenga kuna, mpi bo salaka yo na nsungi ya bamvula kiteso ya 600. Yindula mutindu Bayuda zolaka kudiwa kana mbona-meso ya Ezekiele monisaka bo tempelo ya kimpeve, disongidila tempelo yina nganga-nzambi ya nene pesaka luzingu na yandi mosi bonso kimenga, yina salaka nde bimenga yonso ya nkaka kuvanda diaka ve na mfunu! Inki mutindu bo lendaka kubakisa mbona-meso yai? Keti yo lendaka kukanga bo ve nzila na kulemfuka na Nsiku ya Moize? Mutindu yandi ke salaka yo ntangu yonso, Yehowa ke monisaka bakieleka kaka na ntangu ya me fwana mpi ntangu bansadi na yandi kele ya kuyilama.

12-14. Inki kuwakana kele na kati ya tempelo yina Ezekiele monaka mpi bantendula ya tempelo ya kimpeve yina Polo pesaka? (Tala lupangu “Batempelo ya Kuswaswana mpi Malongi ya Kuswaswana.”)

¹² Ebuna, nki kuwakana kele na kati ya tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele mpi bantendula ya tempelo ya kimpeve yina Polo pesaka? Kuvila ve nde Polo sadilaka ve tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele sambu na kutendula mambu; kansi, yandi sadilaka nzo-tenta ya bilumbu ya Moize. Yo kele kieleka nde, Polo tubilaka mambu mingi yina vandaka mpi na tempelo ya Salomo, ya Zorobabele, mpi na tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele. Kansi, Ezekiele mpi Polo ke tubila mambu ya me swaswana na mikanda na bo.b Na kisika ya kutubila mambu ya mutindu mosi, konso muntu ke tubila mambu yina muntu ya nkaka me tubila ve. Na nki mutindu?

¹³ Beto lenda yindula mutindu yai na kuwakana yina kele na mikanda yai zole ya Biblia: Polo ke longa beto mambu ya Yehowa ke sala sambu na lusambu, kansi Ezekiele ke longa beto minsiku ya Yehowa sambu na lusambu. Polo ke tubila bantendula ya bima ya tempelo ya kimpeve, mu mbandu nganga-nzambi ya nene, bimenga, mesa-kimenga, mpi Kisika ya Kuluta Santu sambu na kulonga beto mambu yina Yehowa ke sala sambu na lusambu ya bunkete. Kansi, sambu na kutubila minsiku ya zulu ya Yehowa sambu na lusambu ya bunkete, tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele ke pesa bantendula yina ke sadisa beto na kubakisa mbote-mbote minsiku ya Yehowa.

¹⁴ Ebuna, mambu yai ya mpa ke tendula nki sambu na beto? Yo ke tendula ve nde mbona-meso ya Ezekiele kele ve mfunu sambu na beto bubu yai. Sambu na kubakisa mutindu mbona-meso yai ke natila beto mambote, beto tadila mbote-mbote mutindu yo nataka mambote na Bayuda ya kwikama yina zingaka na bilumbu ya Ezekiele mpi na nima.

15. (a) Inki vandaka nsangu ya mfunu ya mbikudulu ya mbona-meso ya Ezekiele? (b) Inki kuswaswana kele na kati ya Ezekiele kapu 8 mpi Ezekiele kapu 40 tii na 48?

¹⁵ Sambu na kuzwa mvutu ya Biblia na ngiufula yai, beto tadila bangiufula ya mutindu mosi yina ta sadisa beto na kubakisa mambu mbote-mbote. Ya ntete, inki vandaka nsangu ya mfunu ya mbikudulu ya mbona-meso yai? Na bunkufi, nsangu ya mfunu vandaka nde Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete! Bo monisaka yo pwelele na Ezekiele. Yandi sonikaka dezia mambu yina kele na kapu ya 8 ya mukanda ya Ezekiele, yina Yehowa monisaka kibeni mambu ya mbi yina vandaka kusalama na tempelo ya Yeruzalemi. Mutindu kapu 40 tii na 48 ke monisa yo, ziku Ezekiele vandaka na kiese ya kusonika mambu yina swaswanaka kibeni. Na bakapu yai, yandi ke tubila lusambu ya bunkete mutindu yo fwete vanda, disongidila mutindu ya mbote kibeni ya kusambila Yehowa na kuwakana ti Nsiku ya Moize kansi yandi ke tubila ve lusambu ya bunkete ya kubeba.

16. Inki mutindu tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele monisaka mambu yina Yezaya tubilaka bamvula mingi na ntwala?

¹⁶ Sambu na kuvutula lusambu ya Yehowa mutindu yo fwete vanda, yo lombaka nde bo nangula yo. Bamvula kuluta 100 na ntwala, profete Yezaya sonikaka na nsadisa ya mpeve santu nde: “Na kitini ya nsuka ya bilumbu, ngumba ya nzo ya Yehowa ta tulama ngolo na zulu ya nsongi ya bangumba ya nene, yo ta tombuka na zulu ya bangumba ya fioti.” (Yez. 2:2) Yezaya monaka mpenza na ntwala mutindu bo ta vutula mpi ta nangula lusambu ya bunkete ya Yehowa, bonso nde bo me tula yo na zulu ya ngumba ya kuluta nda. Ebuna, Ezekiele vandaka na wapi ntangu yandi bakaka mbona-meso yai? Yandi vandaka “na zulu ya ngumba mosi ya nda kibeni,” yandi ke tala nzo ya Yehowa! (Ezek. 40:2) Mbona-meso ya Ezekiele ke monisa nde Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete.

17. Tubila na bunkufi Ezekiele kapu 40 tii na 48.

¹⁷ Beto tadila na bunkufi mambu yina Ezekiele monaka mpi waka mutindu kapu 40 tii na 48 ke monisa yo. Yandi vandaka kutala ntangu wanzio vandaka kutesa bakielo, kibaka, bibansala, mpi kisika ya santu ya tempelo. (Ezek. 40–42) Na nima, diambu mosi ya kiese salamaka: Nkembo ya Yehowa kulumukaka na tempelo! Yehowa pesaka bandongisila na bantu na yandi ya ntu-ngolo, na banganga-nzambi, mpi na bamfumu. (Ezek. 43:1-12; 44:10-31; 45:9-12) Ezekiele monaka masa ya nzadi mosi ke katuka na kisika ya santu, yo vandaka kunata luzingu mpi balusakumunu ntangu yo vandaka kukwenda kubwa na Nzadi-Mungwa ya Kufwa. (Ezek. 47:1-12) Mpi yandi monaka nde insi yo mosi kabwanaka na bitini ya kiteso mosi, mpi lusambu ya bunkete vandaka na kati-kati ya insi yina. (Ezek. 45:1-8; 47:13–48:35) Inki vandaka nsangu ya mfunu? Ya kieleka, Yehowa vandaka kundimisa bansadi na yandi nde yandi ta vutula lusambu ya bunkete mpi ta nangula yo. Yandi ta sakumuna ti kimuntu na yandi nzo na yandi ya lusambu, mpi yandi ta sala nde bantu kubaka balusakumunu na nzila ya lusambu, yandi ta belula bo, ta pesa bo luzingu mpi ta tula ndonga na insi yina.

18. Keti yo lombaka nde bo tadila tempelo ya mbona-meso ya Ezekiele na mutindu ya kieleka? Tendula.

¹⁸ Ya zole, keti yo lombaka nde bo tadila mbona-meso yai na mutindu ya kieleka? Ve. Ziku Ezekiele ti bampangi na yandi yina vandaka na kimpika yina yandi tendudilaka mbona-meso na yandi bakisaka mpenza na ntangu yina nde yo vandaka ya kifwani. Sambu na nki? Kuvila ve nde Ezekiele monaka nde tempelo vandaka “na zulu ya ngumba mosi ya nda kibeni.” Ata yo vandaka kibeni kuwakana ti mbikudulu ya Yezaya, yo vandaka ve na kisika ya kieleka yina tempelo vandaka. Tempelo ya Salomo vandaka na Ngumba Moria na Yeruzalemi, mpi yo lombaka nde bo tunga diaka tempelo ya nkaka na kisika yina. Ebuna, keti yo vandaka “ngumba mosi ya nda kibeni”? Ve. Ya kieleka, bangumba ya nkaka me ziungaka Ngumba Moria; bangumba yango kele nda kiteso mosi ti ngumba yai to nda kuluta yo. Diaka, lupangu ya tempelo yina Ezekiele monaka vandaka nene. Bo ziungaka yo ti kibaka mosi, yina vandaka nda kuluta nsongi ya Ngumba Moria. Nene na yo lutaka nkutu bandilu ya mbanza Yeruzalemi na bilumbu ya Salomo! Diaka, Bayuda yina vandaka na kimpika vandaka kuvingila ve nde nzadi mosi ya kieleka ta basika na kisika ya santu ya tempelo mpi nde na nima yo ta kwenda kubwa na Nzadi-Mungwa ya Kufwa, sambu na kubelula masa ya nzadi yina. Ntoto ya Lusilu vandaka ti bangumba, yo yina mpila vandaka ve ya kutula bandilu ya kiteso mosi na kati ya makanda, mutindu mbona-meso ke monisa yo. Yo yina, beto fwete tadila ve mbona-meso yai na mutindu ya kieleka.

19-21. Yehowa zolaka nde mbona-meso ya Ezekiele kuvanda ti nki bupusi na bantu na yandi, mpi sambu na nki yo lendaka kupusa bo na kudiwa mutindu yina?

¹⁹ Ya tatu, inki bupusi mbona-meso yai zolaka kuvanda na yo na Bayuda ya bilumbu ya Ezekiele? Ntangu Bayuda vandaka kutadila minsiku ya zulu ya Yehowa sambu na lusambu ya bunkete, ziku bo vandaka kuwa nsoni. Yehowa songaka Ezekiele na ‘kutendudila nzo ya Izraele mutindu tempelo ta vanda.’ Bantendula ya tempelo yina Ezekiele pesaka vandaka kutubila mambu mbote-mbote, yo yina bantu ya Izraele lendaka ‘kulonguka pula na yo.’ Sambu na nki yo lombaka nde bantu kuyindulula tempelo yai? Mutindu beto me tubila yo, yo vandaka ve sambu na kutunga yo. Kansi, mutindu Yehowa tubaka, yo vandaka sambu “bo ta wa nsoni sambu na bifu na bo.”—Tanga Ezekiele 43:10-12.

²⁰ Sambu na nki mbona-meso yai lendaka kusimba bantima ya bantu yina vandaka ntima-masonga mpi kupusa bo na kuwa nsoni? Kuvila ve mambu yai ya bo songaka Ezekiele: “Mwana ya muntu, tula dikebi, tala, mpi wa mbote-mbote mambu yonso ya mono ke songa nge na yina me tala bansiku ya kusonika mpi bansiku ya tempelo ya Yehowa.” (Ezek. 44:5) Mbala na mbala, Ezekiele vandaka kuwa mambu ya me tala bansiku ya kusonika mpi bansiku. (Ezek. 43:11, 12; 44:24; 46:14) Bo vandaka kuyibusa Ezekiele mbala mingi mambu ya me tala bansiku ya Yehowa, nkutu ata bansiku sambu na nda ya diboko (coudée) mpi bansiku sambu na bakilo ya kieleka. (Ezek. 40:5; 45:10-12; fwanisa ti Bingana 16:11.) Mbala kuluta 50 kaka na mbona-meso yai, Ezekiele ke sonika bangogo yai ya ndinga ya kisina “kutesa” mpi “kitesilu”!

²¹ Bitesilu, bakilo, bansiku, bansiku ya kusonika—inki Yehowa zolaka kusonga bantu na yandi? Yo ke monana nde yandi zolaka kuyibusa bo mpenza kieleka yai ya mfunu: Yehowa mpamba fwete tula bansiku sambu na lusambu ya bunkete. Bantu yina vandaka ve kuzitisa bansiku yango vandaka kuwa nsoni! Ebuna, na nki mitindu mbona-meso yai longaka Bayuda mambu yai? Na kapu yina ke landa, beto ta tadila mwa bambandu. Yo ta sadisa beto na kumona pwelele mambu yina mbona-meso yai ya kuyituka ke tendula sambu na beto bubu yai.