Keti Nge Tavanda ya Kwikama Bonso Elia?

“Ntangu kilumbu na mono Mfumu Nzambi, kilumbu yina ya nene ti ya mpasi, me kwisa ntete ve, mono ta tindila beno profete Elia.”—MALASHI 4:5, NW.

 1. Inki nkuba mekota na Izraele na nima ya kuzinga bamvula 500 na Ntoto ya Lusilu?

“INSI ya kufuluka na miliki mpi na bwiki.” (Kubasika 3:​7, 8, NW) Ntoto ya Yehowa pesaka bantu ya Israele na mvu-nkama ya 16 N.T.B., na nima ya kubasisa bau na kimpika na Ezipte, vandaka mutindu yina. Kansi tala kima ya ngituka! Na nima ya bamvu-nkama tanu, ntangu yai makanda kumi ya kimfumu ya Izraele mekota na kati ya nzala ya ngolo. Yau kele mpasi na kumona matiti ya mubisu. Bambisi kefwa, mvula kenokaka dyaka ve bamvula tatu ti ndambu. (1 Bantotila 18:5; Luka 4:25) Inki mebenda nkuba yai?

 2. Nkuba ya Izraele yai mekatuka wapi?

² Nkuba yai mekatuka na apostazi. Ntotila Akabi mefwa Nsiku ya Nzambi. Yandi mekwela nkento ya Kanana, Yezabele, ye yandi mepesaka nkento yai nswa ya kukotisa lusambu ya Baale na Izraele. Kima yankaka ya kuluta mbi, yandi metungilaka nzambi yai ya luvunu tempelo na Samaria, ntu-mbanza ya insi. Ntangu yai bantu ya Izraele mebanda kukwikila nde lusambu ya Baale tabasisila bau mbutu mingi na bilanga! Kansi, kaka mutindu Yehowa kebisaka, ntangu yai bau mekuma na kigonsa ya ‘kufwa ntoto na bo ya mbote.’​—⁠Kulonga 7:​3, 4; 11:​16, 17; 1 Bantotila 16:​30-33.

Ntembe ya Nene ya Bunzambi

 3. Inki mutindu profete Elia mebenda dikebi na dyambu ya kyeleka ya kele na Izraele?

³ Ntangu nzala mebanda, Elia, profete ya kwikama ya Nzambi, mesonga Ntotila Akabi nde: “Na zina ya Mfumu Nzambi, Nzambi ya moyo, Nzambi ya Israele, yina ya mono ke sadilaka, mono ke songa nge: Katuka ntangu yai ya mono ke tuba tii kuna ya mono ta tuba diaka, mvula ta noka diaka ve, ata ditonzi ya malulu ta vanda ve.” (1 Bantotila 17:⁠1) Na nima ya kumona nde dyambu yango melungana na mutindu ya kuyituka, ntotila Akabi mebanda kufunda Elia nde yandi muntu menata mpasi na Izraele. Kansi Elia kevutula nde bantu ya menata mpasi kele Akabi ti nzo na yandi sambu na apostazi na bau ya kusambila Baale. Sambu na kuzenga dikambu yango, profete ya Yehowa mesonga Ntotila Akabi na kuvukisa bantu ya Izraele na ngumba Karmele; nde bau kwisa bau yonso ti baprofete 450 ya Baale, ti baprofete 400 ya dikunzi ya santu. Akabi ti bantu na yandi mevukana popana, ziku na kutulaka ntima nde mpasi yai ya kuyuma ya ntoto tasuka bubu. Kansi, Elia kebenda dikebi na bau na dyambu ya kuluta mfunu. Yandi keyula nde: “Sambu na nki beno lenda vanda ve ntima mosi? Kana Mfumu Nzambi kele Nzambi, beno samba yandi; kana Baale kele Nzambi, beno samba yandi!” Bantu ya Izraele kemona ve kima ya kutuba.​—⁠1 Bantotila 18:​18-21.

 4. Sambu na kuzenga dikambu ya Bunzambi, inki ngindu Elia mepesa?

⁴ Na nsungi mosi ya bamvula mingi bantu ya Izraele kemekaka kuvukisa lusambu ya Yehowa ti lusambu ya Baale. Sambu na kuzenga dikambu ya Bunzambi, Elia mebasisa ntembe. Yandi tayidika mwana ya ngombe mosi sambu na kimenga, baprofete ya Baale tayidika mpi mosi. Elia ketuba nde: “Bo ta samba nzambi na bo, mono mpi ta samba [Yehowa]. Nzambi yina ta tinda tiya, yandi muntu kele Nzambi [ya kyeleka].” (1 Bantotila 18:​23, 24) Dyambu ya kuyituka, tiya takatuka na zulu sambu na kundima kisambu!

 5. Inki mutindu yau memonana nde lusambu ya Baale kele lusambu ya mpamba?

⁵ Elia mesonga baprofete ya Baale na kubanda. Bau meyidika ngombe sambu na kimenga mpi bau metula yau na zulu ya mesa-kimenga. Na nima, bau mezyunga mesa mpi bau meyantika kusamba: “Baale, ndima bisambu na beto!” Bau mebinga “katuka suka tii midi.” Elia keseka bau nde: “Beno samba kaka na ndinga ya ngolo.” Mbala yankaka kele ti dikambu kele na kutungisa Baale yai, to yandi “me lala, ebuna [bo] fweti tedimisa yandi!” Ntama mingi ve, baprofete ya Baale mekuma bonso bantu ya kilau. Tala! Bau kekudizenga-zenga ti bambele, bamputa kebasisa menga. Wa ntangu yai makelele ya ngolo kibeni ntangu bau yonso 450 keboka na ndinga ya ngolo! Kansi, ata mvutu mosi ve.​—⁠1 Bantotila 18:​26-29.

 6. Inki bima Elia meyidika sambu na ntembe ya Bunzambi?

⁶ Sesepi ntangu ya Elia melunga. Yandi metunga dyaka mesa-kimenga ya Yehowa, metimuna dibulu na lweka na yau, mpi metula mbisi ya kimenga na ndonga. Na nima, yandi metinda bantu na kulosa masa na zulu ya bankuni ti na zulu ya mbisi. Bau melosa masa mabungu kumi na zole na zulu ya mesa-kimenga, masa mekota tii na dibulu, yau mefuluka meke. Yindula mutindu bantima kebula ntangu Elia kesamba nde: “[Yehowa], Nzambi ya Abrahami, Izaki ti Yakobi, songa bubu yai nde nge kele Nzambi ya Israele; songa mpi nde mono me sala mambu yai yonso na zina na nge sambu mono kele muntu na nge. [Yehowa], wila mono, ndima bisambu na mono, mpidina bantu yai kuzaba nde nge kele Nzambi, nge ke vutula bo na nge mosi.”​—⁠1 Bantotila 18:​30-37.

7, 8. (a) Inki mutindu Yehowa mepesa mvutu na kisambu ya Elia? (b) Inki mambu mezabana mbotembote na nsuka ya mambu yonso ya meluta na Ngumba Karmele?

⁷ Yehowa mendima kisambu ya Elia, yandi ‘me tinda tiya; yo me yoka makabu yonso, bankuni, matadi ti ntoto. Masa mpi me yuma na dibulu.’ Bantu mebwa, baluse na ntoto, mpi metuba nde: “[Yehowa] kele Nzambi [ya kyeleka], yandi mpamba muntu kele Nzambi [ya kyeleka].” (1 Bantotila 18:​38, 39) Ntangu yai Elia mebaka nzengolo ya ngolo. Yandi metuba nde: “Beno kanga baprofete ya Baale yonso, ata muntu mosi kutina ve!” Ntangu bau mefwa bau na muwanda ya Kishoni imene, matuti ya ndombe mefuluka na zulu, mvula ya ngolo menoka, nsungi ya kukauka mesuka!​—⁠1 Bantotila 18:​40-45; fwanisa ti Kulonga 13:​1-5.

⁸ Kilumbu mosi ya nene mpenza! Yehowa menunga ntembe ya ngolo yai ya Bunzambi. Dyaka, sambu na dyambu yai, bantu mingi ya Izraele mevutukila kutula ntima na Nzambi. Na dyambu yai ti na mitindu yankaka, Elia memonisa nde yandi kele profete ya kwikama, ye kisalu na yandi mosi kele mpi mbikudulu.

“Profete Elia” Yina Takwisa?

 9. Inki bikulamaka na Malashi 4:​5, 6?

⁹ Na nima, na nzila ya Malashi, Nzambi yitaka kutuba nde: “Ntangu kilumbu na mono Mfumu Nzambi, kilumbu yina ya nene ti ya mpasi, me kwisa ntete ve, mono ta tindila beno profete Elia. Yandi ta sala na mpila nde batata ti bana kuvanda diaka ntima mosi bo wakana. Kana ve mono ta kwisa kusinga ntoto na beno yo fwa.” (Malashi 4:​5, 6, NW) Na nima ya lufwa ya Elia, bamvula kiteso ya 500 lutaka ye bangogo yai kwisaka kutubama. Bayuda ya mvu-nkama ya ntete T.B. vandaka kinga Elia yina takwisa kulungisa bangogo yai, sambu yai vandaka mbikudulu.​—⁠Matayo 17:⁠10.

10. Elia yina takwisa vandaka nani, ye inki mutindu beto kezaba yau?

¹⁰ Ebuna nani vandaka Elia yai ya takwisa? Yandi zabanaka ntangu Yezu tubaka nde: “Katuka ntangu ya Yoane-Batiste vandaka kulonga tii ntangu yai, bo ke nwani[n]aka Kimfumu ya Nzambi, bantu [“yina kepusa na ntwala kebaka yau,” NW]. Baprofete yonso ti mikanda ya Bansiku ya Moize vandaka kutuba sambu na Kimfumu tii na ntangu ya Yoane yantikaka kisalu na yandi. Kana beno zola ndima mambu yai, Yoane kele Elia yina ya bo vandaka kutuba nde yandi ta kwisa.” Ee, Yoane-Batiste vandaka Elia yina baprofete tubilaka. (Matayo 11:​12-14; Marko 9:​11-13) Wanzio mosi songaka tata ya Yoane, Zakaria, nde Yoane tavanda na “mpeve mpi ngolo ya Eliyah” ye yandi ta “yidikila Yehowa bantu ya kuyilama.” (Luka 1:​17, NW) Mbotika ya Yoane pesaka vandaka monisa na meso ya bantu yonso nde muntu medila masumu na yandi ya kufwa Nsiku, Nsiku ya vandaka nata Bayuda na Kristu. (Luka 3:​3-6; Galatia 3:24) Na yau, kisalu ya Yoane ‘yidikilaka Yehowa bantu ya kuyilama.’

11. Na Pantekoti, inki Piere tubaka sambu na “kilumbu ya [Yehowa],” ye yau bwaka na inki mvu?

¹¹ Kisalu ya Yoane-Batiste bonso “Elia” monisaka nde “kilumbu ya [Yehowa]” mosi vandaka mfinama. Piere kele muntu yankaka ya kumonisaka kufinama ya kilumbu yina ya Nzambi talola bambeni na yandi mpi tagulusa bantu na yandi. Yandi monisaka nde bimpa yina salamaka na Pantekoti ya mvu 33 T.B. lungisaka mbikudulu ya Yoele yina ketubila kutyamuka ya mpeve ya Nzambi. Piere monisaka nde kusalama ya mambu yai vandaka na ntwala ya “kilumbu yina ya nene ti ya lukumu” ya Yehowa. (Bisalu 2:​16-21; Yoele 2:​28-32) Yehowa lungisaka Ndinga na yandi na mvu 70 T.B., na kutindaka basoda ya Roma, na kuzenga nkanu ya Nzambi na zulu ya dikanda yina losaka Mwana na yandi.​—⁠Daniele 9:​24-27; Yoane 19:⁠15.

12. (a) Inki Polo ti Piere tubaka sambu na kukwisa mosi ya “kilumbu ya [Yehowa]”? (b) Sambu na inki yau lombaka nde kima yankaka kusalama mutindu yau monisamaka na kisalu ya Elia?

¹² Kansi, dyambu yankaka vandaka na ntwala na nima ya mvu 70 T.B. Ntumwa Polo kwedisaka kukwisa mosi ya “kilumbu ya [Yehowa]” ti kumonana ya Yezu Kristu. Dyaka, ntumwa Piere tubilaka yau kumosi ti “zulu ya mpa mpi ntoto ya mpa” ya makwisa. (2 Tesalonika 2:​1, 2; 2 Piere 3:​10-13) Simba mbote na ntu nde Yoane-Batiste salaka kisalu mosi ya kufwanana ti yina ya Elia na ntwala “kilumbu ya [Yehowa]” kukwisa na mvu 70 T.B. Mambu yai yonso na kimvuka vandaka monisa pwelele nde kele ti kima yankaka ya tasalama bonso kisalu yina ya Elia vandaka sala. Inki kima yango?

Bau Kele ti Mpeve ya Elia

13, 14. (a) Inki kufwanana kele na kati ya bisalu ya Elia ti yina ya Bakristu ya kupakulama ya bilumbu yai? (b) Inki ba aposta ya Kikristu mesalaka?

¹³ Kisalu ya Elia fwananaka ve kaka ti kisalu ya Yoane-Batiste: yau mefwananaka mpi ti kisalu ya Bakristu ya kupakulama na ntangu yai ya mpasi ya kenata beto na “kilumbu ya [Yehowa].” (2 Timoteo 3:​1-5) Ti mpeve mpi ngolo ya Elia, bau kele bantu ya kwikama ya kesimba lusambu ya kyeleka. Yau kevandaka kisalu ya mfunu mpenza! Na nima ya lufwa ya bantumwa ya Yezu, apostazi basikaka na Bukristu ya kyeleka, kaka mutindu lusambu ya Baale basikaka na Izraele na bilumbu ya Elia. (2 Piere 2:⁠1) Bakristu ya zina mpamba bandaka kuvukisa Bukristu ti malongi mpi bisalu ya lusambu ya luvunu. Mu mbandu, bau ndimaka dilongi ya moyo ya muntu ya kefwaka ve, dilongi mosi ya mimpani mpi ya kele ve na Masonuku. (Longi 9:​5, 10; Ezekiele 18:⁠4) Ba aposta ya Kikristu meyambulaka kusadila zina Yehowa, zina ya Nzambi mosi kaka ya kyeleka. Na kisika na yau, bau kesambilaka Butatu-Busantu. Bau mebakaka mpi kikalulu ya kufwanana ti bantu ya Baale, kikalulu ya kufukimina kiteki ya Yezu ti ya mama na yandi, Maria. (Roma 1:23; 1 Yoane 5:21) Kansi bau mesukaka pana ve.

¹⁴ Kubanda na mvu-nkama ya 19 mata, mabundu ya Kikristu bandaka kubefula bitini mingi ya Biblia. Mu mbandu, bau buyaka nkenda ya lugangu ya kele na Kuyantika ye bau fukiminaka dilongi ya kintukila, mpi bingaka yau “siansi.” Mbala mosi yau wakanaka ve ti malongi ya Yezu Kristu mpi bantumwa na yandi. (Matayo 19:​4, 5; 1 Korinto 15:47) Kansi, bonso Yezu ti balandi na yandi ya ntete, Bakristu ya kupakulama na mpeve kendimaka bubu dilongi ya lugangu ya Biblia kelonga.​—⁠Kuyantika 1:⁠27.

15, 16. Na luswaswanu ti Kikristu, banani kevandaka ntangu yonso ti madya ya kimpeve, ye yau kekatukaka wapi?

¹⁵ Ntangu inza kotaka na “ntangu ya nsuka,” nzala ya kimpeve kotaka na kati ya Kikristu. (Daniele 12:4; Amosi 8:​11, 12) Kansi, kibuka ya fyoti ya Bakristu ya kupakulama vandaka ntangu yonso na madya ya kimpeve ya Nzambi vandaka pesa bau “na ntangu ya mbote.” Yau vandaka kaka bonso ntangu Yehowa kuyidikaka nde Elia kuzwa madya na ntangu ya nzala na bilumbu na yandi. (Matayo 24:45; 1 Bantotila 17:​6, 13-16) Bansadi ya Nzambi yai ya vandaka zabana ntete bonso Balongoki ya Biblia, kwisaka kuzwa zina yai ya Masonuku: Bambangi ya Yehowa.​—⁠Yezaya 43:⁠10.

¹⁶ Elia salaka na kuwakana ti zina na yandi ya ketendula: “Nzambi na Mono Kele Yehowa.” Mutindu zulunalu ya ntete ya bansadi ya Yehowa, Nzozulu ya Nkengi kesadilaka ntangu yonso zina ya Nzambi. Na kutuba ya mbote, nimero na yau ya zole (Augusti 1879) monisaka nde munkwa zulunalu yina vandaka Yehowa. Zulunalu yai ti mikanda yankaka ya la Société Watch Tower ketungululaka malongi ya luvunu ya Kikristu ti ya kitini ya mebikala ya Babilone ya Nene, kintinu ya inza ya lusambu ya luvunu; kansi, yau kesikisaka bukyeleka ya Biblia, Ndinga ya Nzambi.​—⁠2 Timoteo 3:​16, 17; Kusonga 18:​1-5.

Ya Kwikama na Kati ya Mimekamu

17, 18. Inki Yezabele salaka ntangu yandi waka nde baprofete ya Baale mefwa, kansi inki mutindu Elia kuzwaka lusadisu?

¹⁷ Mambu ya bamfumu ya mabundu salaka ntangu bau tungululaka bau, vandaka kaka bonso yina Yezabele salaka ntangu yandi waka nde Elia fwaka baprofete ya Baale yonso. Yandi tindilaka profete ya kwikama ya Nzambi ndinga mpi silaka yandi lufwa. Yezabele vandaka sala nsaka ve, sambu yandi yitaka kufwa baprofete mingi ya Nzambi. Elia waka boma mpi tinaka na ndambu ya sudi-westi ya bwala Beresheba. Yandi bikisaka bantu na yandi pana, kansi yandi kwendaka ntama, na ntoto ya zelo na zelo, na kusambaka nzilanzila nde yandi kufwa. Kansi Yehowa bikaka ve profete na yandi. Wanzio mosi monanaka na ntwala ya Elia sambu na kupesa yandi ngolo ya kusala nzyetolo ya nda tii na Ngumba Orebi. Yandi pesaka yandi madya yina sadisaka yandi na nzyetolo mosi ya bilumbu 40, na kitamina ya kuluta bakilometre 300. Na Orebi, Nzambi monisaka ngolo na yandi na mupepe mosi ya ngolo, na kunikana ya ntoto, ti na tiya; na nima yandi solulaka na Elia. Yehowa vandaka ve na kati ya bima yina. Yau vandaka bisalu ya mpeve na yandi yina kele ngolo ya kisalu na yandi. Na nima Nzambi tubaka dyaka na profete na yandi. Dyambu yai syamisaka mpenza Elia, keti buna ve! (1 Bantotila 19:​1-12) Inki beto lenda sala kana, bonso Elia, boma mekanga beto sambu na munyokudi ya bambeni ya lusambu ya kyeleka? Disolo ya Elia kesadisa beto na kuzaba nde Yehowa kelosaka ve bantu na yandi.​—⁠1 Samuele 12:⁠22.

¹⁸ Nzambi songaka Elia pwelele nde yandi vandaka dyaka ti kisalu ya kiprofete ya kusala. Dyaka, ata Elia vandaka yindula nde yandi mpamba muntu bikalaka bonso nsambidi ya Nzambi ya kyeleka na Izraele, Yehowa monisaka yandi nde bantu yankaka 7000 fukamaka ve na ntwala ya Baale. Na nima Nzambi vutulaka Elia na kwenda kulanda kisalu na yandi. (1 Bantotila 19:​13-18) Bonso Elia, bambeni ya lusambu ya kyeleka lenda kunwanisa beto. Beto lenda banda kukutana ti mbangika ya ngolo, mutindu Yezu tubaka. (Yoane 15:​17-20) Bantangu yankaka mawa lenda kotila beto. Kansi, beto lenda kuzwa nsyamisa ya Nzambi bonso Elia, mpi kukwamina na kusadila Yehowa ti kwikama yonso.

19. Inki Bakristu ya kupakulama kutanaka na yau na nsungi ya Mvita ya Ntete ya Inza ya Mvimba?

¹⁹ Ntangu munyokudi lutanaka mingi na Mvita ya I ya Inza ya Mvimba, Bakristu ya kupakulama yankaka bikisaka kusamuna sambu na boma. Bau bakaka mabanza ya mbi ya kuyindula nde kisalu na bau na zulu ya ntoto mesuka. Nzambi losaka bau ve, kansi yandi sadisaka bau na mawa yonso, kaka mutindu yandi pesaka madya na Elia. Bapakulami ya kwikama ndimaka nsongisa ya Nzambi, bonso Elia, bau landaka kisalu. Bau tulaka meso na dibaku ya nene ya kusamuna nsangu ya Kimfumu.

20. Inki dibaku mepesamaka bubu yai na bayina kele ya kwikama bonso Elia?

²⁰ Na mbikudulu na yandi ya metala kumonana na yandi, Yezu monisaka kisalu yina tasalama na zulu ya ntoto ya mvimba na ntwala nsuka ya ngidika yai ya mbi kukwisa. (Matayo 24:14) Bubu, Bakristu ya kupakulama kesala kisalu yina kumosi ti mafunda ya bampangi na bau yina kekinga luzingu na paladisu ya ntoto. Kisalu ya kusamuna nsangu ya Kimfumu tii na nsuka na yau kele dibaku mosi ya nene ya mepesamaka kaka na bayina kele ya kwikama bonso Elia.

Vanda Muntu ya Kwikama Bonso Elia

21, 22. (a) Inki kisalu Bakristu ya kupakulama kele na kutwadisa bubu yai? (b) Ti inki lusadisu kisalu ya kusamuna kele na kusalama, ye sambu na inki yau kele mfunu?

²¹ Ti kikesa bonso yina ya Elia, mwa nsadila ya Bakristu ya kyeleka ya kupakulama melungisaka mukumba na bau ya kukengila bima ya Yezu Kristu, Ntotila ya meyadisamaka, na zulu ya ntoto. (Matayo 24:47) Ye, ntangu yai bamvula 60 meluta, banda ya Nzambi kesadilaka bapakulami yai na kutwadisa kisalu ya kukumisa bantu balongoki. Balongoki yai yandi mepesaka bau kivuvu ya kitoko ya kuzinga mvula na mvula na paladisu ya ntoto. (Matayo 28:​19, 20) Bantu yai fwete pesa matondo mingi mpenza na kumona nde mwa ndambu ya nsadila ya bapakulami yai kele na kulungisa mikumba na bau ti kikesa mpi kwikama yonso!

²² Bantu ya kesalaka kisalu ya kusamuna nsangu ya Kimfumu kele bantu ya kukonda kukuka ye bau kesalaka yau kaka na ngolo yina Yehowa kepesaka na bantu yina ketulaka yandi ntima na bisambu. Ntangu yandi tangaka Elia bonso mbandu ya muntu mosi ya kusambaka sambu na kusonga ngolo ya kisambu ya muntu ya lunungu, longoki Yakobo tubaka nde: “Elia vandaka muntu bonso beto.” (Yakobo 5:​16-18) Elia vandaka ve kubikula mpi kusala bimpa ntangu yonso. Yandi vandaka na mawi ya kimuntu ya beto kele na yau mpi balebakanu ya beto kele na yau, kansi yandi sadilaka Nzambi na kwikama. Mutindu Nzambi kesadisaka beto mpi kepesaka beto ngolo, beto mpi lenda vanda ya kwikama bonso Elia.

23. Sambu na inki beto kele ti bikuma ya mbote ya kuvanda ya kwikama ti mboninu ya mbote?

²³ Beto kele ti bikuma ya mbote ya kuvanda ya kwikama ti mboninu ya mbote. Yibuka nde Yoane-Batiste salaka kisalu bonso ya Elia na ntwala “kilumbu ya [Yehowa]” kubwa na 70 T.B. Ti mpeve mpi ngolo ya Elia, Bakristu ya kupakulama mesadilaka Nzambi kisalu ya mutindu mosi na ntoto ya mvimba. Yau kemonisa pwelele nde “kilumbu ya [Yehowa]” mefinama.

Inki Mvutu Nge Tapesa?

◻ Inki mutindu Bunzambi ya Yehowa monanaka na Ngumba Karmele?

◻ ‘Elia yina ta kwisa’ vandaka nani, ye inki yandi salaka?

◻ Inki mutindu Bakristu ya kupakulama ya bubu mesongaka nde bau kele ti mpeve ya Elia?

◻ Sambu na inki beto bubu yai lenda vanda mpi ya kwikama bonso Elia?

[Lupangu ya kele na lutiti 12]

Elia Tombukaka Na Inki Zulu?

“NTANGU [Elia ti Elisa] vandaka ke kwenda ti kusolula na nzila, pusupusu mosi ya tiya ti bampunda ya tiya kwisaka kukabisa bo; ebuna mupepe ya ngolo nataka Elia na zulu.”​—⁠2 Bantotila 2:⁠11.

“Zulu” ya bo ketubila awa kele inki? Ntangu yankaka “zulu” kevandaka kisika ya kimpeve ya Nzambi kevandaka ti bana na yandi bawanzio. (Matayo 6:9; 18:10) “Zulu” lenda vanda mpi luyalanganu ya kemonikaka. (Kulonga 4:19) Kisika mupepe ti bandeke kelutaka na zulu ya ntoto, Biblia kebingaka yau mpi zulu.​—Nkunga 78:26; Matayo 6:⁠26.

Na kati ya bazulu yai yonso, Elia tombukaka na inki zulu? Na ntembe ve, yandi kwendaka na mupepe, kisika bandeke ketambulaka, mpi yandi kwendaka kubwa na kisika yankaka ya ntoto. Mwa bamvula na nima, Elia vandaka zinga dyaka na ntoto, sambu yandi sonikilaka Yorami, Ntotila ya Yuda, mukanda mosi. (2 Bansangu 21:​1, 12-15) Muntu ya kumonisaka dyaka nde Elia kwendaka ve na kisika ya kimpeve ya Yehowa Nzambi kevandaka, kele Yezu Kristu, ntangu yandi tubaka nde: “Ata muntu mosi ve me tombukaka na zulu, kaka Mwana-muntu [yandi mosi Yezu] yina katukaka na zulu.” (Yoane 3:13) Nzila ya luzingu ya zulu sambu na bantu ya kukonda kukuka kangukaka mbala ya ntete na nima ya lufwa, lufutumuku, ti kutombuka ya Yezu Kristu.​—⁠Yoane 14:​2, 3; Baebreo 9:24; 10:​19, 20.