Kulonguka na Beto Mosi Yina Kesadisaka Beto na Kukuma Balongi ya Kufwana

“Nge [yindulula, NW] bisalu yina mbote-mbote, nge kudipesa mvimba na yo, ebuna bantu yonso ta mona nde bisalu na nge ke kwenda na ntwala. Keba nge mosi, keba na malongi na nge.”​—1 TIMOTEO 4:15, 16.

 1. Inki dyambu kele ya kyeleka na yina metala ntangu ti kulonguka na beto mosi?

NA Longi 3:1 Biblia ketuba nde: “Konso mambu yina ke bwaka na nsi-ntoto yai, yo ke bwaka na ntangu [na yo, NW].” Dyambu yai ketadila mpi kulonguka na beto mosi. Kuyindulula mambu ya kimpeve kevandaka mpasi sambu na bantu mingi kana bo kesala yo na ntangu ya mbi to na kisika ya mbi. Mu mbandu, keti nge lenda wa mpusa ya kulonguka na nima ya kusala kisalu ya ngolo kilumbu ya mvimba mpi na nima ya kudya mingi na nkokila, mingimingi kana nge mekuditandula na kiti ya kulala yina nge kezolaka mingi na ntwala ya TV? Nge lenda kuka ve. Ebuna, inki nge lenda sala? Yo kele pwelele nde, beto fwete pona ntangu mpi kisika ya kulonguka ti dibanza ya kubaka mambote mingi ya bikesa na beto.

 2. Mbala mingi, inki ntangu kevandaka mbote sambu na kulonguka na beto mosi?

² Bamingi kemonaka nde kima ya ntete ya bo fwete sala na suka ntangu mabanza mevalangana ntete ve kele kulonguka. Bankaka kesadilaka ntangu ya kupema ya midi sambu na kulonguka fyoti. Beto tadila bangindu ya ketubila ntangu ya kusala bisalu ya mfunu ya kimpeve na bambandu yai kelanda. Davidi, ntotila ya Izraele ya ntama, kusonikaka nde: “Mono ke tula ntima na nge; bika mono mono mona mambote na nge konso suka. Songa mono nzila ya mono fweti kwenda sambu mono ke tala kaka na nge.” (Nkunga 143:8) Profete Yezaya kundimaka mpi mfunu ya kulonguka na ntangu yandi tubaka nde: “Mfumu Nzambi, [Yehowa], me longa mono mambu ya mono fweti tuba na mpila nde mono zaba kupesa kikesa na muntu yina ke na yo ve. Konso suka yandi ke tedimisa mono, yandi ke benda mono makutu sambu mono kuwa mbote-mbote nki yandi ke zola kulonga mono.” Yo ketendula nde beto fwete longuka mpi kusolula ti Yehowa na ntima mosi ntangu mabanza na beto kele mbote, ata na konso nki ntangu yina ya kilumbu.​—Yezaya 50:4, 5; Nkunga 5:4; 88:14.

 3. Inki bisika kevandaka mbote sambu na kulonguka mbote?

³ Dyambu yankaka ya kesadisaka na kulonguka mbote kele kukonda kupona kiti ya kulala. Yo kepesaka mpongi. Ntangu beto kelonguka, mabanza na beto fwete salaka, kansi kufonga na mutindu mosi ya kepemisa nitu kepesaka mpongi. Dyaka, sambu na kulonguka mpi kuyindulula mbote yo kelombaka kuvanda na bisika ya pima mpi ya kukonda makelele. Kulonguka ti radio, TV, to bana yina kevalangasa nge mabanza lenda buta mbuma ya mbote ve. Ntangu Yezu kuwaka mpusa ya kuyindulula, yandi kwendaka na kisika mosi ya pima. Yandi tubilaka mpi mfunu ya kuzwa kisika ya kingenga sambu na kusamba.​—Matayo 6:6; 14:13; Marko 6:30-32.

Kulonguka na Beto Mosi Yina Kesadisaka Beto na Kuvutula Mvutu

4, 5. Na nki mitindu kamukanda Inki Nzambi Kelombaka kevandaka lusadisu ya mbote?

⁴ Kulonguka na beto mosi kevandaka kitoko ntangu beto kesadila mikanda ya ketendulaka Biblia sambu na kulonguka disolo mosi na mudindu, mingimingi ntangu beto kesala mpidina sambu na kupesa mvutu na bangyufula ya masonga ya muntu mosi meyula. (1 Timoteo 1:4; 2 Timoteo 2:23) Na luyantiku, bantu mingi ya mpa ke na kulonguka kamukanda Inki Nzambi Kelombaka na Beto?,a yina mebasika dezia bubu yai na bandinga 261. Yo ke fyoti kibeni, kansi yo kele kamukanda mosi ya sikisiki, mambu yonso yo ketubaka kekatukaka na Biblia. Yo kele kamukanda mosi ya pete mpenza mpi ya sikisiki, mpi malongi na yo yonso mekatuka na Biblia. Yo kesadisaka muntu yina ketanga yo na kubakisa nswalu nki Nzambi kelombaka sambu na lusambu ya kyeleka. Sambu kamukanda yai kele fyoti, mpila kele ve ya kutendula konso disolo na bunda. Kana longoki na nge ya Biblia meyula bangyufula yina metala masolo ya Biblia yina beno kelonguka, inki mutindu nge lenda zwa bansangu ya mingi na Biblia yina tasadisa yandi na kupesa mvutu na bangyufula yango?

⁵ Sambu na bayina kele ti Watchtower Library na CD-ROM na ndinga na bo, yo ke pete na kuzwa bansangu na mikanda mingi na ordinatere. Kansi nki beto lenda tuba sambu na bayina kele ve ti ordinatere mpi CD-ROM yai? Bika beto tadila masolo zole yina kele na kamukanda Inki Nzambi Kelombaka sambu na kumona nki mutindu beto lenda kumisa mayele na beto mingi mpi kukuka kupesa mvutu na bunda, mingimingi kana muntu meyula bangyufula bonso yai: Nzambi Kele Nani? mpi nde Yezu kuvandaka kibeni nani?​—Kubasika 5:2; Luka 9:18-20; 1 Piere 3:15.

Nzambi Kele Nani?

6, 7. (a) Inki ngyufula kebasikaka sambu na Nzambi? (b) Inki kifu ya nene mfumu ya dibundu mosi kusalaka na diskure mosi?

⁶ Dilongi ya 2 na kamukanda Inki Nzambi Kelombaka kepesa mvutu na ngyufula yai ya mfunu: Nzambi Kele Nani? Yai kele dilongi ya mfunu sambu muntu lenda sambila ve Nzambi ya kyeleka kana yandi kezaba Yandi ve to yandi kendimaka ve nde Nzambi kele. (Roma 1:19, 20; Baebreo 11:6) Kansi, na inza ya mvimba bantu kevandaka na bangindu ya kuswaswana sambu na kutendula kana Nzambi kele nani. (1 Korinto 8:4-6) Konso dibundu kepesaka mvutu ya kuswaswana na yina metala mutindu Nzambi kele. Na Kikristu mabundu mingi kemonaka Nzambi bonso Butatu Busantu. Mfumu ya dibundu mosi ya États-Unis ya mezabanaka mingi kusalaka diskure mosi yina kuvandaka na ntu-dyambu “Keti Nge Mezaba Nzambi?” kansi ata mbala mosi ve yandi tangaka zina ya Nzambi na diskure na yandi, ata yandi kutangaka mbala mingi Masonuku ya Kiebreo. Ntembe kele ve, yandi tangaka baverse na Biblia yina kesadilaka “mfumu,” ngogo yina kevandaka na bantendula mingi mpi ya kele zina ve olie na kusadila Yehowa to Yawe.

⁷ Mfumu ya dibundu yai kuvilaka dyambu mosi ya mfunu kibeni ntangu yandi tangaka Yeremia 31:33, 34: “Mfunu ta vanda diaka ve nde muntu kulonga bantu ya nkaka na kuzaba mono Mfumu Nzambi [Kiebreo, “Kuzaba Yehowa”]. Bantu yonso, ata mbuta ata leki, bo ta zaba mono. . . . Mono Mfumu Nzambi [Kiebreo, Yehowa], muntu me tuba.” Mbalula yina yandi sadilaka kuvandaka ve ti zina ya Nzambi, Yehowa, yina keswaswanisaka yandi na banzambi yankaka.​—Kubasika 3:14, noti.

 8. Inki dyambu kemonisa mfunu ya kusadila zina ya Nzambi?

⁸ Nkunga 8:10 (NW) kemonisa kikuma kusadila zina ya Yehowa kevandaka mfunu mingi: “O Yehowa Mfumu na beto, zina na nge kele nene mingi na ntoto ya mvimba!” Fwanisa yo ti yai: “Mfumu Nzambi, Nzambi na beto, zina na nge kele ya nene ti ya lukumu awa na nsi-ntoto! (King James Version; tala mpi The New American Bible, The Holy Bible​—New International Version, Tanakh​—The Holy Scriptures) Ya kyeleka, mutindu beto tubilaka yo na disolo yina meluta, beto lenda zwa “nzayilu ya Nzambi” kana beto kebika nde Ndinga na yandi kutemuna beto. Kansi nki mukanda ya ketendulaka Biblia tasadisa beto na kupesa bamvutu na bangyufula na beto yina metala mfunu ya zina ya Nzambi?​—Bingana 2:1-6.

 9. (a) Inki mukanda lenda sadisa beto na kutendula mfunu ya kusadila zina ya Nzambi? (b) Inki mutindu bambaludi mingi kukondaka luzitu na zina ya Nzambi’?

⁹ Beto lenda sadila kamukanda Le nom divin qui demeure à jamais, yina mebalulamaka na bandinga 69.b Kitini yina kele na ntu-dyambu “Le non divin ​—sa signification et sa prononciation” (balutiti 6-11) kemonisa pwelele nde Tetragrami ya Kiebreo (ya ketendula “bisono iya” na Greki) kemonanaka bambala kiteso ya 7 000 na masonuku ya Kiebreo. Kansi, bamfumu ya mabundu ti bambaludi ya Bayuda ti ya Kikristu mekatulaka yo na luzolo yonso na ba Biblia mingi yina bo mebalulaka na bandinga yankaka.c Inki mutindu bo lenda tuba nde bo zaba Nzambi mpi nde bo kewakanaka mbote ti yandi kana bo kebuya kubinga yandi na zina na yandi? Zina na yandi ya kyeleka kekangulaka nzila na kuzaba nki kele balukanu na yandi mpi nani yandi kele. Dyaka, inki kele valere ya kitini ya kisambu ya mbandu ya Yezu salaka nde “Tata na beto kele na zulu, zina na nge ya santu kuvanda ya lukumu” kana beto kesadila ve zina yango ya Nzambi?​—Matayo 6:9; Yoane 5:43; 17:6.

Yezu Kristu Kele Nani?

10. Na nki mitindu beto lenda zaba mbotembote luzingu mpi kisalu ya Yezu?

¹⁰ Dilongi ya 3 na kamukanda Inki Nzambi Kelombaka kele na ntu-dyambu “Yezu Kristu Kele Nani?” Kaka na baparagrafe sambanu mpamba, yo ketubila disolo ya Yezu na bunkufi, kisika yandi katukaka, mpi lukanu ya yandi kwisilaka awa na ntoto. Kansi, kana nge kezola kuzaba masolo yonso ya luzingu na yandi, disolo ya kitoko​—katula yina Baevanzile yo mosi kutaka​—tala mukanda Muntu ya Kuluta Nene ya Ntangu Yonso, yina kele na bandinga 111.d Mukanda yai ketendula na ndonga masolo yonso ya luzingu ti ya malongi ya Kristu, yina kele na Baevanzile iya. Bakapu na yo 133 ketubila mambu ya kusalamaka na luzingu ti na kisalu ya Yezu. Kana nge kezola kutadila yo na mutindu yankaka, sambu na kubakisa bitini na yo yonso, nge lenda tala mukanda Étude perspicace, Volime 2, na nsi ya kantu-dyambu “Jésus Christ.”

11. (a) Inki keswaswanisaka Bambangi ya Yehowa na mutindu na bo ya kukwikila na Yezu? (b) Tanga mwa baverse ya Biblia yina kemonisaka luvunu ya dilongi ya Butatu Busantu, mpi nki mukanda kesadisaka na dyambu yai?

¹¹ Kukonda kuwakana yina kele na Kikristu sambu na Yezu kevandaka ya kuzaba kana yandi kele “Mwana ya Nzambi” mpi “Nzambi Mwana,” na kutuba yankaka, ntembe na yina metala kima ya mukanda mosi (Catéchisme de l’Église catholique) kebingaka nde “Diswekamu ya nene ya lukwikilu ya Mukristu,” Butatu Busantu. Na luswaswanu ti mabundu ya Kikristu, Bambangi ya Yehowa kekwikilaka nde Nzambi muntu kugangaka Yezu kansi yandi kele Nzambi ve. Ntendula ya mbote ya disolo yai kele na kamukanda Keti Beto Fwete Kwikila na Butatu Busantu?, yina kele na bandinga 95.e Na kati ya baverse mingi yina kamukanda yango kesadilaka sambu na kundimisa nde dilongi ya Butatu Busantu kele ya luvunu kele Marko 13:32 mpi 1 Korinto 15:24, 28

12. Inki ngyufula yankaka kelomba nde beto tudila yo dikebi?

¹² Bangindu ya kele awa na zulu sambu na Nzambi ti Yezu Kristu kesadisa beto na kumonisa mitindu beto lenda longuka beto mosi ti dibanza ya kusadisa bantu yina mezabaka kyeleka ya Biblia na kuzwa nzayilu ya kyeleka. (Yoane 17:3) Kansi, inki beto lenda tuba sambu na bayina kele na dibundu ya Bukristu tuka ntama? Na nsadisa ya nzayilu ya Biblia yina bo kele na yo dezia, keti bo kele dyaka na mfunu ya kutula dikebi na kulonguka na bo mosi ya Ndinga ya Yehowa?

Sambu na Nki Nge Fwete “Keba Nge Mosi”?

13. Inki ngindu ya mbi bantu yankaka lenda vanda na yo na yina metala kulonguka?

¹³ Bantu yankaka yina mekotaka na dibundu tuka ntama lenda kuna kikalulu ya kukangama kaka na nzayilu ya Biblia yina bo bakaka na bamvula ya ntete yina bo kumaka Bambangi ya Yehowa. Bo lenda yindula kukonda mpasi nde: “Mu ke na mfunu ve ya kulonguka mingi bonso bantu ya mpa. Sambu tuka bamvula mingi mu metangaka mbala mingi Biblia ti mikanda yina ketendulaka Biblia.” Kutuba yai lenda vanda kiteso mosi ti muntu ya ketuba nde: “Mu ke kibeni na mfunu ve ya kutula dikebi na kudya na mono bubu yai, sambu mu medyaka dezia mingi banda ntama.” Beto kezaba nde nitu kelombaka kudya ntangu yonso madya ya mbote, yina bo melamba mbote sambu yo vanda mbote mpi ngolo. Beto fwete sala kibeni mingi kuluta sambu na kutanina mavimpi mpi ngolo na beto ya kimpeve!​—Baebreo 5:12-14.

14. Sambu na nki beto kele na mfunu ya kudikeba ntangu yonso?

¹⁴ Yo yina, beto yonso, yo vanda beto kele balongoki ya Biblia ya ntama to ve, beto fwete landa ndongisila ya Polo kupesaka Timoteo, yina vandaka na ntangu yina nkengi ya kuyela na kimpeve, ya kuvandaka na mikumba: “Keba nge mosi, keba na malongi na nge. Vanda ngolo na mambu yina yonso. Sambu, kana nge sala mpidina, nge ta gulusa moyo na nge mosi, nge ta gulusa mpi moyo ya bantu yina ke waka malongi na nge.” (1 Timoteo 4:15, 16) Sambu na nki beto fwete tula dikebi na ndongisila ya Polo? Kuvila ve nde, Polo kutubaka mpi nde beto kele na mvita ti “mayele [“ya mbi”] ya Satana” mpi “ti bampeve ya mbi yina kele na zulu.” Mpi ntumwa Piere kukebisaka nde Dyabulu “ke sosa muntu ya kudia,” mpi nde “muntu” yango lenda vanda mosi na kati na beto. Kukonda dikebi na beto lenda vanda kibeni okazio yina ya yandi kesosa.​—Efezo 6:11, 12; 1 Piere 5:8.

15. Inki lutaninu ya kimpeve beto kele na yo, mpi nki mutindu beto lenda yidika yo?

¹⁵ Ebuna, inki kinwaninu beto kele na yo? Ntumwa Polo keyibusa beto nde: “Beno baka binwaninu yonso ya Nzambi ke pesaka beno! Ebuna, ntangu kilumbu ya mbi ta kwisa, bambeni na beno ta zaba kubedisa beno ve; kana beno me nwana imene, beno ta vanda kaka ya kutelama.” (Efezo 6:13) Valere ya binwaninu yai ya kimpeve kelandaka ve kaka mutindu ya bo sadilaka yo na luyantiku kansi mutindu ya bo keyidika yo mpi mbala na mbala. Dyaka, beto fwete yika nzayilu ya mpa ya Ndinga ya Nzambi na binwaninu yina kekatukaka na Nzambi. Dyambu yai kemonisa mfunu ya kusala nde mutindu na beto ya kubakisa kyeleka kuvanda nivo mosi ti kyeleka yina Yehowa kemonisa na nsadisa ya Ndinga na yandi mpi ya kimvuka ya mpika ya kwikama mpi ya mayele. Kulonguka na beto mosi ya Biblia mpi ya mikanda yina ketendula Biblia mbala na mbala kele mfunu sambu na kuyidika binwaninu na beto ya kimpeve.​—Matayo 24:45-47; Efezo 6:14, 15.

16. Inki beto lenda sala sambu na kuzaba kana “dibaya ya nene ya lukwikilu” na beto kele ya mbote?

¹⁶ Polo kemonisa kitini ya mfunu ya binwaninu na beto nde “dibaya [ya nene ya lukwikilu, NW],” yina beto lenda tinina mpi kufwa tiya ya batolotolo ya mambu ya luvunu ya Satana kekusilaka beto mpi ya malongi ya ba aposta. (Efezo 6:16) Yo yina yo kele mfunu nde beto sosa kuzaba kiteso ya ngolo ya lukwikilu na beto mpi mambu ya beto kesalaka sambu na kutanina mpi kupesa yo ngolo. Mu mbandu, nge lenda kudiyula nde: ‘Inki mutindu mu kekudibongisaka sambu na kulonguka ya Biblia ya konso mposo na nsadisa ya Nzozulu ya Nkengi? Keti mu kelongukaka mbote sambu beto kuka na “kupesa bampangi kikesa ya kuzolana mpi ya kusala mambu ya mbote” na kupesaka bamvutu ya kubongisa mbote na lukutakanu? Keti mu kekangulaka Biblia mpi ketangaka baverse yina bo metinda na kutanga ti yina bo mesonika? Keti mu kepesaka bankaka kikesa na bakomantere na mono ya kyese na balukutakanu?’ Madya na beto ya kimpeve ke ngolo mingi, mpi yo kelombaka kuyindulula yo mbotembote sambu na kubakila yo mambote.​—Baebreo 5:14; 10:24.

17. (a) Inki ndikila Satana ke na kusadila sambu na kusosa kufwa kimpeve na beto? (b) Inki lenda lembisa ndikila ya Satana?

¹⁷ Satana mezaba mbote kulemba ya bantu ya kukonda kukuka, mpi mayele na yandi ya mbi kemonanaka ve pwelele. Mosi na kati ya banzila yina yandi kepanzaka bupusi na yandi kele kupusa bantu na kutala pornografi yina bo kesongaka kukonda mpasi na TV, na video, mpi na mikanda yina menyemamaka. Mwa Bakristu yankaka meyambulaka ndikila yai na kulembisa ngolo na bo ya kunwana, mpi yo menataka bamingi na kuvidisa mikumba na dibundu to nkutu na kukutana ti mambu yankaka ya kuluta mpasi. ( Efezo 4:17-19) Inki lenda sadisa beto na kulembisa ndikila ya kimpeve ya Satana? Beto fwete yambula ve kulonguka na beto ya Biblia, balukutakanu na beto ya Bukristu, mpi binwaninu yonso ya Nzambi kepesaka. Na kimvuka, mambu yai yonso kepesa beto mayele ya kuswasisa mambu ya mbote ti ya mbi mpi kubuya mambu yina Nzambi kebuyaka.​—⁠Nkunga 97:10; Roma 12:⁠9.

18. Inki mutindu “mbele ya mpeve” kesadisaka beto na mvita na beto ya kimpeve?

¹⁸ Kana beto kesadila bikalulu na beto ya kulonguka Biblia mbala na mbala, beto tavanda kaka ve ti lutaninu ya ngolo ya nzayilu na beto ya Ndinga ya Nzambi kansi beto tavanda mpi ti ngolo kibeni ya kunwana na nsadisa ya ‘mbele ya mpeve yina kele mambu ya Nzambi ketubaka.’ “Makasi” ya ndinga ya Nzambi “me luta makasi ya mbele ya makasi zole. Makasi yina ke kotaka tii na kisika ya moyo ti mpeve kele, tii na kisika madikulu ti nluka kele. Nsangu yina yo ke sambisaka nzala ya ntima na beto ti mabanza ya ntima na beto.” (Efezo 6:17; Baebreo 4:12) Yo yina, kana beto zaba kibeni mutindu ya kusadila “mbele” yina, ntangu beto takutana ti bampukumuna, beto takusama ve na kima yina kemonana bonso ya kukonda kigonsa, to nkutu yina kebendaka bantu, mpi beto tamonisa yo nde yo kele mutambu ya muntu ya mbi yina kenataka lufwa. Kibumbilu na beto ya nzayilu ya Biblia mpi ya mayele tasadisa beto na kulosa mambu yina kele ya mbi mpi kusala yina kele ya mbote. Yo yina beto yonso fwete kudiyula nde: ‘Keti mbele na mono kele makasi, to ve? Keti mu kekukaka ve kuyibuka baverse ya Biblia yina lenda pesa mono ngolo ya kunwana?’ Bika beto bumba bikalulu na beto ya mbote ya kulonguka Biblia mpi beto nwana ti Dyabulu.​—Efezo 4:22-24.

19. Inki balusakumunu beto lenda baka kana beto kekudipesa na kulonguka na beto mosi?

¹⁹ Polo kusonikaka nde: “Bo sonikaka Mukanda ya Nzambi yonso na ngolo na yandi; mambu yonso kele na kati yo kele mfunu sambu na kulonga bantu mambu ya kieleka, sambu na kusungika bifu yina kele na mambu ya bantu ke longuka, sambu na kubongisa bantu, ti sambu na kulonga bantu na kuzinga luzingu mosi ya kinzambi. Mpidina muntu ya Nzambi ta vandaka me yilama mbote-mbote, yandi ta vanda na mpila ya mbote ya kusala konso kisalu ya mbote.” Kana beto kezitisa mambu ya Polo songaka Timoteo, beto lenda kumisa kimpeve na beto ngolo mpi beto lenda kuka kusamuna mbote mpenza. Bankuluntu ti bansadi ya kisalu yina kele na kimpeve ya mbote lenda vanda lusakumunu ya nene na dibundu, mpi beto yonso lenda vanda ngolo na lukwikilu.​—2 Timoteo 3:16, 17; Matayo 7:24-27.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki bisika kevandaka mbote sambu na kulonguka mbote?

• Inki kifu bambaludi ya Biblia mingi kesalaka na yina metala zina ya Nzambi?

• Inki baverse ya Biblia nge lenda sadila sambu na luvunu ya dilongi ya Butatu Busantu?

• Inki beto fwete sala sambu na kuditanina na mayele ya mbi ya Satana, ata beto mekumaka Bakristu ya kyeleka tuka ntama?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 25]

Sambu kulonguka kuvanda ya mbote, beto fwete fonga na kisika ya mbote yina kele na makelele ve

[Bifwanisu ya kele na lutiti 29]

Keti “mbele” na nge kele makasi to ve?