Kukanga Ntima na Ntangu ya Mpasi Kepesaka

Yehowa Lukumu “Kana bantu ya nkaka kupesa beno mpasi na mambu ya mbote ya beno me sala, ebuna beno ke kanga ntima na mpasi yina, yina kele mambu ya Nzambi ke zolaka.”​—1 PIERE 2:20.

 1. Sambu Bakristu ya kyeleka kesalaka ngolo na kuzinga na kuwakana ti kudipesa na bo, inki ngyufula yo kelomba kutadila?

BAKRISTU mekudipesaka na Yehowa mpi bo kezolaka kusala luzolo na yandi. Sambu na kuzinga na kuwakana ti kudipesa na bo, bo kesalaka ngolo mpenza na kulanda bitambi ya Mbandu na bo, Yezu Kristu, mpi na kuta kimbangi na kyeleka. (Matayo 16:24; Yoane 18:37; 1 Piere 2:21) Kansi, Yezu ti bantu yankaka ya kwikama kupesaka luzingu na bo mpi kufwaka bonso bambangi-menga sambu na lukwikilu na bo. Keti yo ketendula nde Bakristu yonso fwete kinga nde bo tafwa sambu na lukwikilu na bo?

 2. Inki mutindu Bakristu ketadilaka mimekamu mpi mpasi?

² Biblia kesyamisa beto Bakristu na kuvanda kaka ya kwikama tii na lufwa, kansi yo ketuba ve nde beto fwete fwa kaka sambu na lukwikilu na beto. (2 Timoteo 4:7; Kusonga 2:10) Yo ketendula nde ata beto meyilama na kumona mpasi, mpi kufwa sambu na lukwikilu na beto kana yo kelomba mutindu yina, beto kesosaka ve nde bantu kumonisa beto mpasi mpi kufwa beto. Beto kemonaka ve kyese na kumona mpasi, mpi mpasi to nsoni ya bantu kepesaka beto kenatilaka beto ve kyese. Kansi, sambu beto kezabaka nde mimekamu ti mbangika takwisila beto kaka, yo kelomba nde beto tadila na dikebi yonso mutindu beto lenda sala kana mambu yai mekumina beto.

Ya Kwikama na Ntangu ya Kumekama

 3. Inki bambandu ya kele na Biblia ya bantu yina kumonaka mpasi beto lenda ta? (Tala lupangu “Mutindu Bo Nwanaka ti Mbangika,” na lutiti ya melanda.)

³ Biblia kele ti masolo mingi yina kemonisa mutindu bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama kusalaka ntangu bo kutanaka ti mambu yina kutulaka luzingu na bo na kigonsa. Mitindu ya kuswaswana ya bo sadilaka kemonisa Bakristu ya bubu yai mutindu bo lenda sala kana bo mpi kukutana ti mambu ya mpasi ya mutindu mosi. Tala masolo yina kele na lupangu “Mutindu Bo Nwanaka ti Mbangika,” mpi sosa kuzaba dilongi yina nge lenda baka na masolo yango.

 4. Inki beto lenda tuba sambu na mutindu Yezu ti bansadi yankaka ya kwikama kusalaka ntangu bo vandaka kumona mpasi?

⁴ Ata Yezu ti bansadi yankaka ya kwikama ya Nzambi kusalaka mambu ya kuswaswana na ntwala ya mbangika, mutindu mambu yina konso muntu kukutanaka na yo vandaka kulomba, yo ke pwelele nde bo vandaka kutula ve luzingu na bo na kigonsa mpamba-mpamba. Ntangu mambu ya kigonsa kukuminaka bo, bo vandaka ti kikesa kansi mpi ti mayele. (Matayo 10:16, 23) Lukanu na bo vandaka ya kunata kisalu ya kulonga na ntwala mpi ya kukonda kuvidisa kwikama na bo na Yehowa. Mutindu bo salaka na ntwala ya mambu ya kuswaswana ya bo kutanaka na yo, kepesa bambandu sambu na Bakristu yina kenwana ti mimekamu mpi mbangika bubu yai.

 5. Inki mbangika kubasikaka na Malawi na bamvu 1960, mpi nki Bambangi ya insi yina kusalaka?

⁵ Na bilumbu yai, mbala mingi bansadi ya Yehowa kekutanaka ti mambu mingi ya mpasi mpenza mpi kevidisaka bima mingi sambu na bitumba, kubuyisa kisalu na bo, to mbangika. Mu mbandu, na bamvu 1960, Bambangi ya Yehowa kunyokwamaka mingi mpenza na insi ya Malawi. Bantu kubebisaka Banzo na bo ya Kimfumu, banzo na bo mosi, bilanga na bo, mpi bisalu na bo, disongidila bima yonso ya bo vandaka na yo. Bo bulaka bo mpi bo kutanaka ti mambu mingi ya mpasi. Inki bampangi yai kusalaka? Bamingi kutinaka babwala na bo. Bankaka vandaka kubumbana na mfinda, kansi bankaka dyaka kutinaka na insi ya Mozambique sambu na mwa ntangu fyoti. Ata bantu mingi ya kwikama kufwaka, bankaka kutinaka bisika yina ya kigonsa sambu na kukwenda na bisika yankaka. Dibanza yai kuvandaka mbi ve kana beto tadila mambu yina vandaka kusalama. Ntangu bo salaka mutindu yina, bampangi kulandaka mbandu yina Yezu ti Polo kubikaka.

 6. Inki Bambangi ya Malawi kuyambulaka ve na kusala ata bo vandaka kumonisa bo mpasi mingi?

⁶ Ata yo lombaka nde bampangi ya Malawi kutina to kubumbana na bisika yankaka, bo vandaka kusosa mpi kulanda lutwadisu ya teokrasi mpi bo yambulaka ve na kusala bisalu na bo ya Bukristu na kiteso ya ngolo na bo. Inki mbuma yo butaka? Bo zwaka ntalu ya kuluta nene ya bansamuni ya Kimfumu yina kukumaka 18 519 na ntwala nde bamfumu ya luyalu kukangisa kisalu ya kusamuna na mvu  1967. Ata kisalu na bo kuvandaka kaka ya kukangisa mpi bampangi mingi kutinaka na Mozambique, na mvu 1972, ntalu ya mpa ya kuluta nene ya bansamuni kukumaka 23 398. Konso muntu kulutisaka bangunga kiteso ya 16 na kisalu ya kusamuna konso ngonda. Ntembe kele ve nde mambu ya bo vandaka kusala kupesaka Yehowa lukumu, mpi bampangi yina ya kwikama kubakaka balusakumunu mingi ya Yehowa na ntangu yina ya mpasi mingi.a

7, 8. Sambu na nki bikuma bampangi yankaka kezolaka ve kutina, ata kimbeni ya bantu kenatilaka bo mambu mingi ya mpasi?

⁷ Kansi, na bansi yina kimbeni ya bantu kenatilaka bo mambu mingi ya mpasi, bampangi mingi lenda baka desizio ya kubikala, ata bo kele ti bamwaye ya kutina na kisika yankaka. Kukwenda na kisika yankaka lenda sadisa na kumanisa mwa mambu ya mpasi, kansi yo lenda basisa mambu yankaka ya mpasi. Mu mbandu, keti bo takuka na kusolula mbala na mbala ti bampangi Bakristu mpi kuvanda ve na kingenga na kimpeve? Keti bo takuka na kuzitisa bikalulu na bo ya kimpeve na ntangu bo kesosa kisika ya mbote ya kuvanda, mbala yankaka na bansi ya kimvwama mingi to yina metomaka mpi kele na bima mingi ya kinsuni?​—1 Timoteo 6:9.

⁸ Bankaka kebakaka desizio ya kukonda kutina sambu na mambote ya kimpeve ya bampangi na bo. Bo kebikalaka sambu bo landa na kulonga na insi na bo mpi kuvanda nto ya kikesa sambu na bampangi na bo Bakristu. (Filipi 1:14) Sambu bo salaka mutindu yina, bampangi mingi kusadisaka na mpila nde kisalu ya kusamuna kuzabana na nsiku ya leta ya insi na bo.b

 9. Inki mambu muntu fwete tadila ntangu yandi kesosa kubaka desizio ya kubikala to kukwenda na kisika yankaka na ntangu ya mbangika?

⁹ Kubikala to kukwenda na kisika yankaka kele desizio ya muntu yandi mosi. Ya kyeleka, beto fwete baka badesizio ya mutindu yai kaka na nima ya kusosa lutwadisu ya Yehowa na kati ya kisambu. Kansi, ata beto baka konso nki desizio yina, beto fwete vila ve bangogo yai ya ntumwa Polo: “Konso muntu na kati na beto ta samba na meso ya Nzambi sambu na mambu na yandi mosi.” (Roma 14:12) Mutindu beto monaka yo ntete, Yehowa kelombaka nde konso nsadi na yandi kubikala ya kwikama na ntwala ya mambu yonso yina yandi mekutana na yo. Bansadi na yandi mingi kekutana ti mimekamu mpi mbangika bubu yai, bankaka lenda kutana na yo na ntwala. Beto yonso takutana ti mimekamu ya kuswaswana, mpi ata muntu mosi ve lenda yindula nde yandi takutana ve ti mambu ya mutindu yina. (Yoane 15:19, 20) Sambu beto kele bansadi ya mekudipesaka ya Yehowa, beto lenda tina ve na kupesa mvutu na ngyufula ya nene ya metala inza ya mvimba yina ketadila kusantisa zina ya Yehowa mpi kunwanina kimfumu na yandi.​—Ezekiele 38:23; Matayo 6:9, 10.

‘Kana Muntu Mesala Beno Mbi, Beno Vutula Yandi Mbi Ve’

10. Inki mbandu Yezu ti bantumwa na yandi mebikilaka beto na mutindu bo vandaka kusala na ntwala ya mpasi mpi kimbeni?

¹⁰ Munsiku yankaka ya mfunu ya beto lenda longuka na mutindu Yezu ti bantumwa kusalaka na ntwala ya mambu ya mbi yina bantu kusalaka bo kele ya kukonda kuvutula mbela. Ata kisika mosi ve na Biblia beto kemona dibanza ya ketuba nde Yezu to balongoki na yandi kusalaka kimvuka mosi ya bankolami to nde bo sadilaka ngolo na bo sambu na kunwana ti bantu yina vandaka kumonisa bo mpasi. Kansi, ntumwa Polo kulongisilaka Bakristu nde ‘kana muntu mesala beno mbi, beno vutula yandi mbi ve.’ “Banduku na mono, beno vutula mbi na mbi ve ata fioti. Kansi bika Nzambi kuwila bantu yina ke salaka mbi makasi. Sambu Mfumu Nzambi ke tuba na Mukanda na yandi nde: ‘Mono muntu ta vutula bo ndola ti kum[on]isa bo mpasi sambu na mbi ya bo salaka mono.’” Dyaka, “kupesa nzila ve na mambu ya mbi nde yo bedisa nge, kansi sala mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi.”​—Roma 12:17-21; Nkunga 37:1-4; Bingana 20:22.

11. Inki muntu mosi ya kelongukaka mambu ya ntama ketuba sambu na nkadilu ya Bakristu ya ntete na ntwala ya Luyalu?

¹¹ Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kuzitisaka ndongisila yina. Na mukanda na yandi (The Early Church and the World), Cecil J. Cadoux, muntu ya kelongukaka mambu ya melutaka ntama kutubilaka mutindu Bakristu vandaka kusala na ntwala ya Luyalu na nsungi ya bamvu 30-70 ya T.B. Yandi sonikaka nde: “Beto kele ve ata na nzikisa mosi ya kemonisa nde Bakristu kusalaka ngolo na nsungi yina sambu na kunwana ti mbangika na ngolo. Dyambu ya kuluta ngolo ya bo vandaka kusala kele ya kumonisa pwelele mbi ya bamfumu na bo to kutina kwabo. Bakristu vandaka kubasisa ve mavwanga na ntwala ya mbangika. Kansi bo vandaka kubuya na ngolo yonso na kulemfuka na bantuma ya luyalu yina vandaka kuwakana ve ti bulemfu ya bo fwete pesa na Kristu.”

12. Sambu na nki yo kele mbote na kukanga ntima na ntwala ya mbangika na kisika ya kuvutula mbela?

¹² Keti kukonda kubasisa mavwanga vandaka nzila ya mayele mpenza? Keti kusala mutindu yina vandaka kukangula ve nzila na bantu yina vandaka kunwanisa bo na kufwa bo kukonda mpasi? Keti yo vandaka ve mayele na kunwana sambu na kuditanina? Na meso ya bantu, kusala mutindu yina kele dyambu ya mayele. Kansi, beto bansadi ya Yehowa, beto ketulaka ntima nde kulanda lutwadisu ya Yehowa na mambu yonso kele nzila ya kuluta mbote. Beto kevilaka ve bangogo yai ya Piere: “Kana bantu ya nkaka kupesa beno mpasi na mambu ya mbote ya beno me sala, ebuna beno ke kanga ntima na mpasi yina, yina kele mambu ya Nzambi ke zolaka.” (1 Piere 2:20) Beto ketulaka ntima nde Yehowa mezaba mbote mambu yina kebwilaka beto mpi yandi tapesa ve nzila nde yo landa na kusalama kukonda nsuka. Inki kendimisa beto nde dyambu yai kele ya kyeleka? Na bansadi na yandi ya kuvandaka na kimpika na Babilone, Yehowa kutubaka nde: “Konso muntu yina ke [simba beno, yandi ketula musapi na disu na mono, NW].” (Zakaria 2:12) Nani lenda ndima nde bo tula yandi musapi na disu? Yehowa takatula bantu na yandi na mpasi na ntangu ya mefwana. Ya kyeleka, ntembe kele ve nde dyambu yai tasalama.​—2 Tesalonika 1:5-8.

13. Sambu na nki Yezu kupesaka nzila nde bambeni na yandi kukanga yandi?

¹³ Sambu na mambu yai, beto fwete landa Yezu yina kele mbandu na beto. Ntangu yandi kupesaka nzila nde bambeni na yandi kukanga yandi na kilanga ya Getesemane, yo tendulaka ve nde yandi vandaka ve ti ngolo ya kudinwanina. Sambu yandi songaka balongoki na yandi nde: “[Beno] zaba ve nde kana mono zola, mono lenda lomba lusadisu na Tata na mono, ebuna yandi tindila mono nswalu ndonga kumi na zole ya bawanzio? Kansi kana mono sala mpidina, nki mutindu mambu yina ya bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi lenda kwisa kulunga? Sambu yo ke tuba nde yo fweti vanda mutindu yina.” (Matayo 26:53, 54) Kulungisa luzolo ya Yehowa kuvandaka mfunu mingi kuluta sambu na Yezu, ata yo vandaka kutendula nde yandi fwete mona mpasi. Yandi vandaka kutula mpenza ntima na bangogo yai ya mbikudulu ya muyimbi-bankunga Davidi: “Nge ta bika mono ve mono kwenda na nsi ya bafwa, nge ta bikisa ve muntu ya nge ke zolaka yandi kwenda tii kuna na nsi ya ntoto.” (Nkunga 16:10) Bamvula mingi na nima ntumwa Polo kutubaka mutindu yai sambu na Yezu: “Yandi kangaka ntima ntangu bo fwaka yandi na zulu ya [nti ya mpasi, NW]. Yandi monaka nsoni ve na kufwa lufwa ya mutindu yina, sambu yandi vandaka kutala kaka kiese yina vandaka kuvingila yandi. Ebuna ntangu yai, yandi me vanda na diboko ya [kitata, NW] ya kiti ya kimfumu ya Nzambi.”​—Baebreo 12:2.

Kyese ya Kusantisa Zina ya Yehowa

14. Inki kima kupesaka Yezu ngolo ya kukanga ntima na ntwala ya mimekamu yonso ya yandi kutanaka na yo?

¹⁴ Inki kima kupesaka Yezu ngolo ya kukanga ntima na ntwala ya mimekamu ya kuluta ngolo ya yandi kutanaka na yo? Na kati ya bansadi yonso ya Yehowa, Yezu, Mwana ya Nzambi kezolaka mingi, vandaka muntu ya ntete ya Satana vandaka sosa kunwanisa. Yo yina, kutanina kwikama na yandi na ntwala ya mimekamu vandaka kupesa mvutu na kusosila yina Satana kesosilaka Yehowa. (Bingana 27:11) Yindula kyese yina Yezu kuwaka na ntangu yandi futumukaka. Yo fwete vanda nde yandi kuwaka kyese mingi kibeni na mpila yandi lungisaka mukumba yina bo pesaka yandi na kulungisa bonso muntu ya kukuka na kukotila kimfumu ya Yehowa mpi kusantisa zina na Yandi! Dyaka, ntembe kele ve nde kuvanda ‘na diboko ya kitata ya Nzambi’ vandaka lukumu ya nene mpenza mpi nto ya kuluta nene ya kyese sambu na Yezu.​—Nkunga 110:1, 2; 1 Timoteo 6:15, 16.

15, 16. Na ntwala ya nki mbangika ya nku Bambangi kukangaka ntima na Sachsenhausen, mpi nki kupesaka bo ngolo ya kusala mutindu yina?

¹⁵ Sambu na Bakristu, yo kele mpi kyese na kusantisa zina ya Yehowa na kukanga ntima na ntwala ya mimekamu mpi mbangika, mutindu Yezu kusalaka. Mbandu mosi ya mbote ya kemonisa mambu yai kele mpasi yina Bambangi kumonaka na kan ya konsatrasio ya Sachsenhausen mpi nzyetolo ya lufwa yina bo salaka na nsuka ya Mvita ya Zole ya Inza ya Mvimba ata bo yonso kufwaka ve. Na ntangu bo vandaka kusala nzyetolo yina, bantu ya boloko mingi kufwaka sambu na madidi, maladi, nzala, to basoda ya SS kufwaka bo na nku na nzila. Bambangi yonso 230, kufwaka ve sambu bo vandaka kuzinga na bumosi bo yonso mpi kusadisana ata yo vandaka kutula luzingu na bo na kigonsa.

¹⁶ Inki kupesaka Bambangi yai ngolo ya kukanga ntima na ntwala ya mbangika ya nku ya mutindu yai? Ntangu bo katukaka na kigonsa, bo monisaka kyese mpi ntonda na bo na Yehowa na mukanda mosi yina vandaka na ntu-dyambu “Lukanu ya bambangi ya Yehowa 230 ya bansi sambanu, yina kuvukanaka na mfinda mosi penepene na Schwerin na Mecklenburg.” Na kati ya mukanda yango, bo tubaka nde: “Beto mekatuka kulutisa nsungi mosi ya nda mpi ya mpasi mpi bantu yina kufwaka ve, vandaka kumonana bonso nde bo basikaka na dibulu ya tiya, kansi bo kebasika ve nsudi ya tiya ata fyoti. (Tala Daniele 3:27.) Kansi, bo ke na kikesa mpi ngolo yina kekatukaka na Yehowa mpi bo kekinga na mpusa yonso bantuma ya mpa yina Ntotila kepesa sambu na kunata mambote ya Teokrasi na ntwala.”c

17. Mimekamu ya nki mitindu bansadi ya Nzambi kekutana na yo bubu yai?

¹⁷ Bonso bantu 230 yina ya kwikama, lukwikilu na beto mpi kemekamaka, ata beto ‘menwanaka ntete ve tii na lufwa.’ (Baebreo 12:4) Mimekamu kevandaka ya mitindu mingi. Yo lenda vanda maseka ya bana ya nzo-nkanda na beno, to bupusi ya banduku na kusala mansoni mpi mambu yankaka ya mbi. Dyaka, kubuya nde bo vutula beto menga, kukwela kaka na Mfumu, to kusansa bana na kati ya lukwikilu na dibuta yina bantu yonso kesambilaka ve kisika mosi lenda nata mpasi mingi mpi mimekamu.​—Bisalu 15:29; 1 Korinto 7:39; Efezo 6:4; 1 Piere 3:1, 2.

18. Inki kendimisa beto nde beto lenda kanga ntima ata na ntwala ya mimekamu ya kuluta ngolo?

¹⁸ Kansi, ata beto kutana ti mimekamu ya nki mutindu, beto kezaba nde beto kemonaka mpasi sambu beto ketulaka Yehowa mpi Kimfumu na yandi na kisika ya ntete, mpi yo kele dibaku mosi ya nene sambu na beto mpi beto kevandaka na kyese ya kusala yo. Beto kebakaka kikesa na bangogo yai ya kikesa ya Piere: “Beno ke na kiese kana bo ke finga beno sambu beno kele bakristo, sambu Mpeve ya lukumu ya Nzambi ke zingaka na beno.” (1 Piere 4:14) Na nsadisa ya ngolo yina mpeve ya Yehowa kepesaka beto, beto kevandaka na kikesa ya kukanga ntima ata na ntwala ya mimekamu ya kuluta mpasi, sambu na kupesa yandi lukumu mpi nkembo.​—2 Korinto 4:7; Efezo 3:16; Filipi 4:13.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Lenda Tendula?

• Inki mutindu Bakristu ketadilaka mpasi mpi mbangika?

• Inki dilongi beto lenda baka na mutindu Yezu ti bantu yankaka ya kwikama kusalaka na ntwala ya mimekamu?

• Sambu na nki yo kele mayele ve na kuvutula mbela na ntangu bo kemonisa beto mpasi?

• Inki kima kupesaka Yezu ngolo ya kukanga ntima na ntwala ya mimekamu ya kuluta ngolo, mpi nki dilongi beto lenda baka na dyambu yai?

[Lupangu/Bifwanisu ya kele na lutiti 27]

Mutindu Bo Nwanaka ti Mbangika

• Na ntwala nde basoda ya Erode kukuma na Betelemi sambu na kufwa bana yonso ya babakala ya bamvula zole tii na nsi, wanzyo kusongaka Yozefi ti Maria na kubaka mwana na bo Yezu mpi kutina na Ezipte.​—Matayo 2:13-16.

• Mbala mingi ntangu Yezu vandaka kusala kisalu na yandi, bambeni na yandi vandaka kusosa kufwa yandi sambu na kimbangi na yandi ya ngolo. Konso mbala Yezu vandaka kutina bo.​—Matayo 21:45, 46; Luka 4:28-30; Yoane 8:57-59.

• Ntangu basoda mpi bamfumu kwisaka kukanga Yezu na kilanga ya Getesemane, yandi kudimonisaka pwelele, mpi mbala zole yandi songaka bo nde: “Mono yandi yai.” Yandi buyisaka nkutu balongoki na yandi na kunwana mpi yandi yambulaka nde kibuka yina kukanga yandi.​—Yoane 18:3-12.

• Na Yeruzalemi, bo kangaka Piere ti bantu yankaka, bo bulaka bo, mpi bo buyisaka bo na kulonga na zina ya Yezu. Kansi, ntangu bo bikisaka bo, bo “katukaka . . . Konso kilumbu, na Nzo-Nzambi ti na banzo ya bantu, bo vandaka kulonga kaka ti kuzabisa Nsangu ya Mbote ya Yesu Mesia.”​—Bisalu 5:40-42.

• Ntangu Saule, yina kukumaka ntumwa Polo na nima, kuzabaka komplo yina Bayuda kusalaka na Damasi sambu na kufwa yandi, bampangi kukotisaka yandi na kitunga mpi bo basisaka yandi na nganda ya bibaka ya mbanza na mpimpa, mpi yandi tinaka.​—Bisalu 9:22-25.

• Bamvula mingi na nima, Polo kulombaka nde bo sambisa yandi na Kaisali, ata Guvernere Festus ti Ntotila Agripa “monaka ve nde yandi salaka mambu ya mbi yina ya bo fweti fwa yandi.”​—Bisalu 25:10-12, 24-27; 26:30-32.

[Bifwanisu ya kele na lutiti 28]

Ata mbangika ya ngolo kupusaka bo na kutina, Bambangi ya kwikama ya Malawi mingi kulandaka na kusala kisalu ya Kimfumu na kyese yonso

[Bifwanisu ya kele na lutiti 29]

Kyese ya kusantisa zina ya Yehowa kupesaka bantu yai ya kwikama ngolo na ntangu bo salaka nzyetolo ya lufwa mpi ntangu bo vandaka na bakan ya konsatrasio

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Nzyetolo ya lufwa: KZ-Gedenkstätte Dachau, courtesy of the USHMM Photo Archives

[Bifwanisu ya kele na lutiti 31]

Mimekamu ti bampasi lenda vanda ya mutindu na mutindu