Armagedoni Luyantiku ya Kyese

NGOGO “Armagedoni” kukatukaka na ngogo ya Kiebreo “Har–​Magedoni,” to “Ngumba ya Megido.” Beto kekuta yo na Kusonga 16:16, yina ketuba nde: “Bo vukisaka bo kumosi na kisika yina bo kebingaka na Kiebreo Har–​Magedoni.” (NW) Banani mevukana na Armagedoni, mpi sambu na inki? Kaka baverse zole na nima, na Kusonga 16:14 (NW) beto ketanga nde: “Bantotila ya ntoto ya mvimba” mevukana kumosi “sambu na bitumba ya kilumbu ya nene ya Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso.” Mutindu nge lenda yindula, mambu yai kebasisa bangyufula yankaka ya mfunu mingi. “Bantotila” yai kenwana na wapi? Bo kenwana sambu na inki, mpi ti nani? Keti bo tasadila minduki yina kefwaka bantu mingi na mbala mosi mutindu bantu mingi keyindulaka? Keti bantu taguluka na Armagedoni? Bika Biblia kupesa mvutu na bangyufula yai.

Keti mutindu bo ketubila “Ngumba ya Megido” ketendula nde bitumba ya Armagedoni tasalama na ngumba mosi ya sikisiki na Ndambu ya Esti? Ve. Ntetentete, na ntoto ngumba ya mutindu yina kele ve, kansi kaka mwa ngumba ya nda kiteso ya bametre 20 kele na zulu ya muwanda yina kele na lweka ya kisika yina Megido ya ntama kuvandaka. Dyaka, kisika yina kele na nzyunga ya Megido lenda kuka ve na kuvukisa ‘bantotila yonso ya nsi-ntoto ti basoda na bo.’ (Kusonga 19:19) Ata mpidina, Megido kuvandaka kisika yina mwa bamvita ya kuluta ngolo mpi ya mfunu mingi ya Proche-Orient kusalamaka. Yo yina, zina Armagedoni kele kidimbu ya mavwanga ya ngolo, yina muntu tanunga mezabanaka dezia.​—Tala lupangu “Megido​—Kidimbu Mosi ya Mefwana,” na lutiti ya 5.

Armagedoni lenda vanda ve kaka mavwanga na kati ya makanda ya ntoto, sambu Kusonga 16:14 ketuba nde “bantotila ya ntoto ya mvimba” kesala kimvuka mosi na “bitumba ya kilumbu ya nene ya Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso.” Na mbikudulu na yandi ya kupemama, Yeremia kutubaka nde bo tapanza “bamvumbi ya bantu yina ya Mfumu Nzambi ta fwa . . . na bisika yonso na nsi-ntoto.” (Yeremia 25:33) Yo yina, Armagedoni kele ve mvita ya bantu mpi yina tasalama kaka na kisika mosi ya sikisiki na Proche-Orient. Yo kele bitumba ya Yehowa, mpi yo tasalama na ntoto ya mvimba.

Kansi, simba nde na Kusonga 16:16, bo kebinga Armagedoni “kisika.” Na Biblia “kisika” lenda tendula nkadilu to dyambu​—na mbandu na beto, dyambu yango kele nde inza ya mvimba tavukana sambu na kunwanisa Yehowa. (Kusonga 12:6, 14) Na Armagedoni makanda yonso ya ntoto tavukana sambu na kunwanisa “basoda ya zulu” yina Yezu Kristu ya kele “Ntotila ya bantotila yonso, Mfumu ya bamfumu yonso” tatwadisa.​—Kusonga 19:​14, 16.

Inki beto lenda tuba sambu na mambu yina bantu ketubaka nde Armagedoni tavanda bitumba yina bo tasadila minduki ya kefwaka bantu mingi na kimvuka to kupasuka yina mbwetete mosi tapasuka ntangu yo takutana ti ntoto? Keti Nzambi ya zola lenda pesa nzila nde bantu ti ntoto, kisika ya bo kezingaka, kusuka na mutindu yai ya kebangisa? Ve. Yandi ketuba na sikisiki yonso nde yandi salaka ve ntoto sambu “yo kuvanda ya mpamba kansi yandi yidikaka yo sambu bantu kuzinga muna.” (Yezaya 45:18; Nkunga 96:10) Na Armagedoni, Yehowa tafwa ve ntoto na beto na kisumbula mosi ya ngolo kibeni. Kansi, yandi ‘tafwa bantu yina kebebisaka nsi-ntoto!’​—Kusonga 11:18.

Armagedoni Takwisa Inki Ntangu?

Tuka bamvu-nkama, ngyufula yina mepusaka bantu na kubaka bangindu ya mutindu na mutindu kele yai, Inki ntangu Armagedoni takwisa? Kutadila mukanda ya Kusonga na nsadisa ya mikanda yankaka ya Biblia lenda sadisa beto na kuzaba nki Biblia ketuba na yina metala ntangu yina bitumba yai ya mfunu mingi tasalama. Kusonga 16:15 kewakanisa Armagedoni ti kukwisa ya Yezu bonso muyibi. Yezu kusadilaka mpi mbandu yai na kutendula kukwisa na yandi sambu na kufwa ngidika yai ya bima.​—Matayo 24:43, 44; 1 Tesalonika 5:2.

Mutindu kulungana ya bambikudulu ya Biblia kemonisa yo, banda na 1914 beto ke na kuzinga na bilumbu ya nsuka ya ngidika yai ya bima.a Nsungi yina Yezu kubingaka nde ‘mpasi ya nene’ tavanda kitini ya nsuka ya bilumbu ya nsuka. Biblia ketela beto ve nda ya nsungi yina, kansi bampasi yina yo tabasisa tavanda mbi mingi kuluta konso dyambu ya mbi yina mebasikaka dezia na inza. Mpasi yina ya nene tasuka na Armagedoni.​—Matayo 24:21, 29.

Sambu Armagedoni kele “bitumba ya kilumbu ya nene ya Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso,” bantu lenda sala ve ata kima mosi sambu na kuvutula yo na nima. Yehowa ‘metulaka ntangu’ sambu bitumba yina kuyantika. “Yo ta bwa kaka, yo ta konda ve.”​—Habakuki 2:3.

Nzambi ya Lunungu Kenwana Bitumba Mosi ya Lunungu

Kansi, Sambu na nki Nzambi fwete nwana bitumba na ntoto ya mvimba? Armagedoni kewakana mpenza ti mosi na kati ya bikalulu na yandi ya nene, lunungu. Biblia ketuba nde: ‘Mfumu Nzambi kezolaka lunungu.’ (Nkunga 37:28) Yandi memonaka mambu yonso ya kukonda lunungu yina mesalamaka na luzingu ya bantu. Ya kyeleka, dyambu yai kepusaka yandi na kuwa makasi na yandi ya lunungu. Yo yina, yandi meponaka Mwana na yandi sambu na kunwana bitumba mosi ya lunungu na mpila nde yandi katula ngidika yai yonso ya mbi.

Yehowa mpamba mefwana na kunwana bitumba yina kele mpenza ya lunungu mpi yina tafwa kaka bantu ya mbi, kansi yina tagulusa bantu ya ntima ya mbote ata bo kele na konso kisika yina na ntoto. (Matayo 24:40, 41; Kusonga 7:9, 10, 13, 14) Mpi yandi mosi mpamba kele na nswa ya kutula kimfumu na yandi na ntoto ya mvimba, sambu yo ke lugangu na yandi.​—Kusonga 4:11.

Inki mwaye Yehowa tasadila sambu na kufwa bambeni na yandi? Beto kezaba ve. Beto mezaba nde yandi kele ti bamwaye ya kufwa makanda ya mbi kimakulu. (Yobi 38:22, 23; Sofonia 1:15-18) Kansi, bansambidi ya Nzambi na ntoto tanwana ve bitumba yango. Mbona-meso ya kele na kapu ya 19 ya Kusonga kemonisa nde basoda ya zulu tavukana ti Yezu Kristu sambu na kunwana bitumba yina. Ata nsadi mosi ve ya Yehowa ya kele na ntoto tanwana bitumba yina.​—2 Bansangu 20:15, 17.

Nzambi ya Mayele Kepesa Lukebisu ya Kufwana

Inki beto lenda tuba sambu na bantu yina taguluka? Ya kyeleka, ata muntu mosi ve lenda zola kufwa na Armagedoni. Ntumwa Piere kutubaka nde: “Nzambi . . . ke zolaka ve nde ata muntu mosi kuvila; kansi yandi ke zolaka nde bantu yonso kubalula ntima.” (2 Piere 3:9) Mpi ntumwa Polo kutubaka nde Nzambi “kezola nde bantu ya mitindu yonso kuguluka mpi kubaka nzayilu ya sikisiki ya kyeleka.”​—1 Timoteo 2:4, NW.

Sambu na kulungisa lukanu yina, na mayele yonso Yehowa mesalaka na mpila nde bo longa “nsangu yai ya mbote ya Kimfumu” na ntoto ya mvimba na bandinga mingi. Bo kepesa bantu ya bisika yonso dibaku ya kuguluka. (Matayo 24:14; Nkunga 37:34; Filipi 2:12) Bantu yina kendima nsangu ya mbote lenda guluka na Armagedoni mpi kuzinga luzingu mosi ya kukuka mvula na mvula na paladisu ya ntoto. (Ezekiele 18:23, 32; Sofonia 2:3; Roma 10:13) Yai kele kibeni dyambu yina konso muntu lenda vingila na Nzambi yina kele zola.​—1 Yoane 4:8.

Keti Nzambi ya Zola Lenda Nwana Bitumba?

Kansi, bantu mingi kekudiyulaka sambu na nki Nzambi yina mefulukaka na zola tafwa bantu mingi mutindu yai. Beto lenda fwanisa dyambu yai ti nzo yina bansalafwa mekota. Keti nge kendima ve nde munkwa-nzo ya dikebi fwete fwa bansalafwa yina yonso sambu na kutanina mavimpi mpi luzingu ya dibuta na yandi?

Mutindu mosi, bitumba ya Armagedoni tasalama sambu na zola ya ngolo yina Yehowa kele na yo sambu na bantu. Lukanu ya Nzambi kele ya kukumisa ntoto paladisu mpi ya kusala nde bantu kukuma ya kukuka mpi na ngemba, ebuna ‘ata muntu mosi ve takwisa kupesa bo boma.’ (Mishe 4:3, 4; Kusonga 21:4) Kansi, inki yandi tasala ti bantu yina kebebisaka ngemba mpi lutaninu ya bampangi na bo? Sambu na mambote ya bantu ya lunungu, Nzambi fwete fwa “bansalafwa” ya mutindu yai, disongidila bantu ya mbi yina lenda soba ve.​—2 Tesalonika 1:8, 9; Kusonga 21:8.

Bamfumu ya kukonda kukuka mpi mpusa ya kusosa kutanina mambote ya insi na bo na bwimi yonso kele na kisina ya bampasi mpi ya nku bubu yai. (Longi 8:9) Sambu baluyalu ya bantu kesosaka kuyalumuna bupusi na bo, bo ketulaka ve dikebi ata fyoti na Kimfumu yina Nzambi metulaka. Ata kidimbu mosi ve kemonisa nde bo tayambula kimfumu na bo mpi tapesa yo na Nzambi ti Kristu. (Nkunga 2:1-9) Yo yina, baluyalu ya mutindu yai fwete katuka sambu na kubika nzila na luyalu ya lunungu ya Kimfumu ya Yehowa yina kele na maboko ya Kristu. (Daniele 2:44) Armagedoni fwete salama sambu na kumanisa kimakulu ntembe ya metala muntu yina kele na nswa ya kuyala planete yai ti bantu.

Yehowa tanwana bitumba ya Armagedoni sambu na mambote ya bantu. Mutindu mambu ya inza kelanda na kubeba, kima lenda lungisa bampusa yonso ya bantu kele kaka luyalu ya kukuka ya Nzambi. Ngemba ti kimvwama ya kyeleka takota na nzila ya Kimfumu na yandi mpamba. Mambu ya inza takuma nki mutindu kana Nzambi kubika nde yo landa na kusalama mutindu yai kimakulu? Keti kimbeni, mubulu, mpi bitumba talanda ve na kunyokula bantu mutindu yo menyokulaka bo na bamvu-nkama ya luyalu ya bantu? Bitumba ya Armagedoni kele mpenza kima ya kuluta mbote yina tanatila bantu mambote!​—Luka 18:7, 8; 2 Piere 3:13.

Bitumba Sambu na Kusukisa Bitumba Yonso

Armagedoni talungisa dyambu mosi yina ata mvita mosi ve melungisaka, disongidila kusukisa bitumba yonso. Nani kevingilaka ve kilumbu yina bitumba tavandaka dyaka ve? Kansi, bikesa yonso ya bantu mesalaka sambu na kumanisa bitumba melunganaka ve. Kukonda kununga ya bikesa ya mutindu yai ya bantu mesalaka sambu na kumanisa bitumba kemonisa pwelele kyeleka ya bangogo yai ya Yeremia: “Mfumu Nzambi, mono zaba nde ke na muntu ve lenda sola nzila na yandi mosi, ke na muntu ve lenda songa nzila na makulu na yandi ntangu yandi ke tambula.” (Yeremia 10:23) Sambu na mambu yina Yehowa talungisa, Biblia kesila nde: ‘Yandi kesukisa bitumba na nsi-ntoto yonso, yandi kebuka-buka babunduki ya tolotolo ti bamakonga, yandi ketula tiya na mabaya ya kuditanina na batolotolo ya bambeni.’​—Nkunga 46:9, 10.

Na bilumbu kekwisa, ntangu makanda tasadila minduki na bo ya kefwaka bantu sambu na kufwisana mpi tasosa kubebisa inza, Muntu yina kusalaka ntoto tasala dyambu mosi​—na Armagedoni yina Biblia ketubilaka! (Kusonga 11:18) Ebuna, bitumba yai talungisa mambu yina bantu ya kewaka Nzambi boma kevingilaka banda ntama kibeni. Yo tanungisa nswa ya Muntu yina kusalaka ntoto, Yehowa Nzambi, kele na yo ya kuyala lugangu na yandi yonso.

Yo yina, bantu yina kezolaka lunungu fwete wa ve Armagedoni boma. Nkutu, yo kepesa bo kivuvu. Bitumba ya Armagedoni takatula mambi yonso na ntoto mpi takangula nzila na ngidika ya mpa ya bima yina tavanda na nsi ya luyalu ya Kimfumu ya Mesia ya Nzambi. (Yezaya 11:4, 5) Na kisika ya kuvanda nsuka ya inza, Armagedoni tavanda luyantiku ya kyese sambu na bantu ya lunungu yina tazinga kimakulu na paladisu ya ntoto.​—Nkunga 37:29.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Lupangu/Kifwanisu ya kele na lutiti 5]

MEGIDO​—KIDIMBU MOSI YA MEFWANA

Megido ya ntama kuvandaka na kisika mosi ya mbote kibeni. Yo vandaka kutala na kitini ya westi ya Muwanda ya Yizrele yina vandaka na nordi ya Izraele mpi yina vandaka kubutisa bima mingi. Sambu bantu ya mumbongo ti basoda vandaka kulutila na banzila yina vandaka kukutana na Megido, mbanza yai vandaka na kiyeka ya kulandila mambu na bo. Yo yina, Megido kukumaka kisika yina bamvita ya mfunu kusalamaka. Profesere Graham Davies kusonikaka mutindu yai na mukanda na yandi Cities of the Biblical World​—Megiddo: “Bantu ya mumbongo ti bayina vandaka kukatuka na bandambu yonso vandaka kukwenda na . . . mbanza Megido kukonda mpasi; kansi kaka na ntangu yina, kana yo vandaka ngolo mingi, yo lendaka kutala mbote mutindu bantu vandaka kukota na mbanza na nsadisa ya banzila yai, ebuna yo lendaka kutwadisa mambu ya mumbongo ti bitumba. Yo yina, yo keyitukisa ve na kumona nde mbanza yango kuvandaka . . . dikabu mosi ya bantu vandaka kunwanina mbala mingi mpi kana bo zwa yo, bo vandaka kutanina yo mbote mpenza.”

Disolo ya Megido yina meyantikaka tuka ntama kubandaka na mvu funda ya zole ya N.T.B. ntangu mfumu ya Ezipte, Thutmose III kubedisaka bamfumu ya Kana na kisika yina. Yo landanaka tii na mvu 1918 ntangu Zenerale Edmund Allenby ya Grande-Bretagne kubedisaka mpenza basoda ya Turquie. Nzambi kupesaka Zuzi Baraki ngolo ya kubedisa kibeni Ntotila Yabini ya Kana na Megido. (Bazuzi 4:12-24; 5:19, 20) Zuzi Gedeoni kufwaka bantu ya Madiani penepene ya kisika yai. (Bazuzi 7:1-22) Bo fwaka mpi Bantotila Ahazia ti Yoziasi na kisika yai.​—2 Bantotila 9:27; 23:29, 30.

Yo yina, yo mefwana mpenza na kuwakanisa Armagedoni ti nzyunga ya kisika yina, sambu yo vandaka kisika bantu kunwanaka bamvita mingi ya mfunu. Yo kele kidimbu ya mefwana sambu na kumonisa mutindu Nzambi tanunga kimakulu basoda yonso yina kenwanisaka yandi.

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Bifwanisu ya kele na lutiti 7]

Na inza ya mvimba, bo ke na kukebisa bantu mpi kupesa bo dibaku ya kuguluka na Armagedoni

[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]

Armagedoni tavanda luyantiku ya kyese