Mona Kyese na Makwela na Nge
“Nzo ti bafondasio na yo bo ke tungaka yo na mayele.”—BING. 24:3.
1. Inki mutindu Nzambi kumonisaka mayele na yina metala bakala ya ntete?
TATA na beto ya zulu kezabaka mambu yina kele mfunu sambu na beto. Mu mbandu, yandi zabaka nde sambu na kulungisa lukanu na yandi, yo vandaka “mbote ve nde muntu kuzinga kaka yandi mosi” na kilanga ya Edeni. Kima ya kuluta mfunu na lukanu yina kuvandaka nde bankwelani kubuta bana mpi kufulusa “nsi-ntoto.”—Kuy. 1:28; 2:18.
2. Inki ngidika Yehowa kusalaka sambu na mambote ya bantu?
2 Yehowa kutubaka nde: “Mono ke sadila yandi muntu ya nkaka yina me fwana na yandi sambu na kusadisaka yandi.” Ebuna yandi bwisaka bakala ya ntete na mpongi ya ngolo, kubakaka mpanzi mosi ya nitu na yandi ya kukuka, mpi kusadilaka yo nkento. Ntangu Yehowa kunataka Eva, nkento yina ya kukuka, na Adami, Adami kutubaka nde: “Yandi me katuka na mikwa na mono ti na misuni na mono. Bo ta tubaka nde yai nkento, sambu yandi me katuka na bakala.” Eva kuvandaka mpenza nsadisi ya kufwana sambu na Adami. Konso muntu zolaka kumonisa bikalulu ya kuswaswana, kansi bo yonso kuvandaka ya kukuka mpi kusalamaka na kifwani ya Nzambi. Yo kele mutindu yina Yehowa kubongisaka makwela ya ntete. Adami ti Eva kundimaka ngidika yina kukatukaka na Nzambi, yina zolaka kusala nde bo sadisana.—Kuy. 1:27; 2:21-23.
3. Inki mutindu bantu mingi ketadilaka dikabu ya makwela, mpi yo kebasisa nki bangyufula?
3 Bubu yai, yo kele mawa na kumona nde mpeve ya kukolama memwangana na ntoto. Kansi, Nzambi ve muntu kele na kisina ya mambu ya mbi yina mpeve yango kebasisaka. Bantu mingi kemonaka mpamba dikabu ya makwela yina Nzambi mepesaka, bo ketadilaka yo bonso kima ya memanaka ngala mpi kisina ya kuswana ti ya mavwanga. Kukabwana kele mingi na kati ya bantu yina mekwelaka. Bibuti kemonisaka ve zola ya kyeleka sambu na bana, mpi bantangu yankaka bo kesadilaka bana sambu na kutwadisa mambu na mpila nde bo bakila yo mambote. Bibuti mingi kebuyaka kundima bangindu ya bankaka, ata kana yo kele mfunu sambu na kuvanda na ngemba ti bumosi. (2 Tim. 3:3) Ebuna, inki mutindu bankwelani lenda vanda ntangu yonso na kyese na makwela na bantangu yai ya mpasi? Inki mutindu kikalulu ya kundima bangindu ya bankaka kesadisaka bankwelani na kununga makwela mpi na kutanina yo? Inki malongi beto lenda baka na bambandu ya bantu ya ntangu na beto yina kevandaka ntangu yonso na kyese na makwela na bo?
Lemfuka na Lutwadisu ya Yehowa
4. (a) Inki ndongisila Polo kupesaka na yina metala makwela? (b) Inki mutindu Bakristu ya bulemfu kelandaka ndongisila yai ya Polo?
4 Na lusadisu ya mpeve santu, ntumwa Polo kupesaka ndongisila na bamifwidi nde kana bo kezola kukwela dyaka, bo fwete kwela “kaka na Mfumu.” (1 Kor. 7:39, NW) Dibanza yai kuvandaka ve ya mpa sambu na Bakristu yina kuvandaka Bayuda. Bansiku yina Nzambi kupesaka bantu ya Izraele kumonisaka pwelele nde bo ‘lenda kwela ve’ bamimpani yina vandaka kuzinga na zyunga na bo. Yehowa kupesaka ntendula yina vandaka kubenda dikebi na kigonsa ya kukonda kulemfuka na nsiku yai ya Nzambi. “Mbaimbai [bantu yina kele ve bantu ya Izraele] ta benda bana na beno na kuvila mono Mfumu Nzambi ti na kusamba banzambi ya nkaka. Ebuna Mfumu Nzambi ta wila beno makasi, yandi ta fwa beno na mbala mosi.” (Kul. 7:3, 4) Yehowa kevingila nki na bansadi na yandi ya ntangu na beto na yina metala dyambu yai? Yo kele pwelele nde nsadi ya Nzambi fwete pona nkwelani “kaka na Mfumu,” disongidila, nsambidi yina mekudipesaka mpi ya mebakaka mbotika. Kulemfuka na lutwadisu ya Yehowa na dyambu yai na ntangu ya kupona nkwelani kele nzila ya mayele.
5. Inki mutindu Yehowa mpi Bakristu ya kekwelana ketadilaka balusilu ya makwela?
5 Balusilu ya makwela kele mambu ya santu na meso ya Nzambi. Ntangu Yezu, Mwana ya Nzambi, kutubilaka makwela ya ntete, yandi tubaka nde: “Muntu lenda kabula ve yina ya Nzambi me vukisaka.” (Mat. 19:6) Muyimbi-bankunga keyibusa beto mfunu ya balusilu, yandi ketuba nde: “Makabu na beno na mono Nzambi mbote yo vanda mersi ya beno ke pesaka mono, beno lungisa mambu yonso ya beno silaka mono Nzambi [ya Kuluta Kuzanguka, NW].” (Nk. 50:14) Ata kana kyese tavanda mingi sambu na bantu yina kekwelana, balusilu ya bo kesalaka na kilumbu ya makwela kele mfunu mingi mpi yo kenataka mikumba.—Kul. 23:22.
6. Inki dilongi beto lenda baka na mbandu ya Yefte?
6 Beto tadila mbandu ya Yefte, yina kuvandaka zuzi na Izraele na mvu-nkama ya 12 N.T.B. Yandi salaka lusilu yai na Yehowa: “Kana nge pesa bantu ya Amoni na maboko na mono, mono ta pesa nge makabu ya kuyoka ya mvimba konso muntu yina ta basika ya ntete na nzo na mono sambu na kwisa kukutana na mono ntangu mono ke vutuka na bitumba.” Ntangu Yefte kumonaka nde muntu yina kwisaka kuyamba yandi ntangu yandi vutukaka na bwala Mispa kuvandaka mwana na yandi mosi kaka ya nkento, keti yandi sosaka na kusoba lusilu na yandi? Ve. Yandi tubaka nde: “Mono silaka mambu na Mfumu Nzambi, mono fweti lungisa yo.” (Baz. 11:30, 31, 35) Yefte kulungisaka lusilu na yandi na Yehowa, ata nkutu yo tendulaka nde yandi zolaka kuvanda ve ti muntu ya dibuta na yandi yina tabaka zina na yandi. Lusilu ya Yefte kuvandaka ya kuswaswana ti lusilu ya makwela, kansi mutindu yandi lungisaka yo kepesa mbandu ya mbote na Bakristu ya babakala ti ya bankento yina kesalaka balusilu.
Inki Kesadisaka Makwela na Kununga?
7. Inki bansoba bantu ya mekwela fwete sala?
7 Bankwelani mingi keyindulaka na kyese yonso nsungi ya bo vandaka kutalana sambu na makwela. Yo vandaka kyese mpenza na kuzaba muntu yina takuma kwelani na bo! Mutindu bo vandaka kulutisa ntangu mingi kumosi, yo sadisaka bo na kuzabana mbote. Kansi, ata bo salaka nsungi ya kutalana sambu na makwela to bo yidikilaka bo makwela, ntangu bo kwelanaka, yo vandaka mfunu na kusala bansoba. Bakala mosi ketuba nde: “Dyambu ya kuluta nene ya beto vandaka na yo na luyantiku ya makwela na beto kuvandaka ya kubakisa nde beto vandaka dyaka ve bampumpa. Na nsungi ya mwa ntangu mosi buna, yo vandaka mpasi na kubika bangwisana na beto ti banduku mpi bantu ya fami na kisika na yo.” Bakala yankaka yina mesala ntangu yai bamvula 30 na makwela kubakisaka na luyantiku ya makwela na yandi nde sambu na kuvanda ti bukatikati, yo lombaka nde yandi bakisa nde “bo vandaka zole.” Na ntwala ya kundima emvitasio to kusala dilaka ti muntu, yandi keyulaka nkento na yandi, mpi yandi kebakaka desizio na nima ya kutadila bampusa na bo zole. Kuvanda ti kikalulu ya kundima bangindu ya bantu yankaka kesadisaka na mambu ya mutindu yai.—Bing. 13:10.
8, 9. (a) Sambu na nki kusolula mbote kele mfunu? (b) Na nki mambu kukonda kuvanda makambu ngolo kesadisaka, mpi sambu na inki?
8 Bantangu yankaka, makwela kevukisaka bantu ya mekatuka na bisika ya kuswaswana. Yo yina, yo kele mfunu mpenza nde bankwelani kumonisa pwelele mabanza na bo ntangu bo kesolula. Sambu mitindu ya kusolula meswaswana, kutadila mutindu nkwelani na nge kesolulaka ti bantu ya fami na yandi lenda sadisa nge na kubakisa yandi mbote mpenza. Bantangu yankaka, kima ya kemonisaka mabanza ya ntima ya muntu kevandaka ve mambu ya yandi ketuba, kansi mutindu ya yandi ketubila yo. Mpi nge lenda longuka mingi na mambu yina yandi ketuba ve. (Bing. 16:24; Kol. 4:6) Luswasukusu kele mfunu sambu na kuvanda na kyese.—Tanga Bingana 24:3, NW.
9 Na ntangu yo kelombaka nde bo pona mambu ya bo kezolaka mpi bansaka ya kulutisa ntangu, bankwelani mingi memonaka nde yo kele mfunu na kuvanda ve makambu ngolo. Na ntwala ya makwela, yo lenda vanda nde nkwelani na nge vandaka kulutisa ntangu na nsaka mosi buna. Keti ntangu yai yo kelomba kusala mwa bansoba kana yo kele mfunu? (1 Tim. 4:8) Yo lenda lomba kusala mutindu mosi na yina metala kulutisa ntangu ti bampangi ya dibuta. Ya kyeleka, bankwelani kele na mfunu ya ntangu sambu na kusala kumosi mambu ya kimpeve ti mambu yankaka.—Mat. 6:33.
10. Inki mutindu kuvanda ti bukatikati kesadisaka na kuvanda ti bangwisana ya mbote na kati ya bibuti ti bana na bo yina mekwelaka?
10 Ntangu bakala mekwela, yandi keyambulaka tata ti mama na yandi, mpi beto lenda tuba mutindu mosi sambu na nkento. (Tanga Kuyantika 2:24.) Ata mpidina, nsiku ya Nzambi ya kukumisa tata ti mama na nge kesukaka ve sambu nge mekwela. Yo yina, ata na nima ya makwela, bankwelani lenda lutisa ntangu ti bibuti mpi babokilo na bo. Bakala mosi ya mekwelaka bamvula 25 ketuba nde: “Bantangu yankaka yo kevandaka mpasi na kuvanda ti bukatikati na yina metala bampusa ya nkwelani, ya bibuti ti bampangi na yandi, mpi ya babokilo. Na ntangu ya kupona mutindu ya kuluta mbote ya kumanisa dyambu yai, mu memonaka Kuyantika 2:24 mfunu mingi. Ya kyeleka, muntu fwete vila ve mikumba na yandi na bantu yankaka ya dibuta, kansi verse yai kusongaka munu nde kwikama na nkento na munu kekwisaka na kisika ya ntete.” Yo yina, bibuti yina kele Bakristu mpi ya kevandaka ti bukatikati tandima nde bana na bo yina mekwelaka kele ntangu yai na mabuta na bo mosi yina bakala muntu kele ntetentete ti mukumba ya kutwadisa dibuta yina.
11, 12. Sambu na nki kisambu mpi kulonguka ya dibuta kele mfunu sambu na bankwelani?
11 Kuvanda ti kikalulu ya mbote ya kulonguka na dibuta kele mfunu. Baeksperiansi ya mabuta mingi ya Bakristu kendimisa dyambu yai. Yo lenda vanda ve pete na kusala manaka ya kulonguka ya mutindu yai mpi kulanda na kusadila yo mbala na mbala. Tata mosi ya dibuta kundimaka dyambu yai mpi kutubaka nde: “Kana beto lenda vutukila kukwela mpi kusoba konso kima yina, kima ya beto fwete soba kele nde beto fwete zikisa banda luyantiku nde beto kekangama na kikalulu ya kusala kulonguka ya dibuta.” Yandi yikaka nde: “Yo kele dikabu ya kitoko na kumona kyese yina nkento na munu kevandaka na yo kana beto mebakisa kyeleka mosi ya mfunu na kulonguka na beto.”
12 Kusamba kumosi kele kima yankaka ya kesadisaka bankwelani. (Roma 12:12) Kana bakala ti nkento kesambilaka Yehowa na bumosi, bangwisana na bo ya ngolo ti Nzambi lenda kumisa mpi ngolo bangwisana na bo ya makwela. (Yak. 4:8) Mpangi mosi ya bakala kutendulaka nde: “Kulomba ndolula kukonda kusukinina sambu na bifu yina mesalama, mpi kutubila yo na ntangu beno kesamba kumosi kele mutindu ya kumonisa mawa ya masonga, ata sambu na dyambu ya fyoti yina kunataka mavwanga.”—Ef. 6:18.
Bukatikati na Kati ya Makwela
13. Inki ndongisila Polo kupesaka na yina metala kuvukisa nitu na makwela?
13 Bankwelani yina kele Bakristu fwete buya mambu yina kebebisaka bangwisana ya makwela, mu mbandu mambu yina kesalama mingi na nsi-ntoto yai ya bantu kekudipesaka mingi na mansoni. Polo kupesaka ndongisila yai: “Bakala kusala mambote yina ya yandi fweti sala sambu na nkento na yandi. Nkento mpi kusala mambote yina ya yandi fweti sala sambu na bakala na yandi. Nkento kele mfumu ya nitu na yandi mosi ve, kansi bakala muntu kele mfumu na nitu ya nkento na yandi; mutindu mosi, bakala kele mfumu ya nitu na yandi mosi ve, kansi nkento muntu kele mfumu ya nitu ya bakala na yandi.” Na nima Polo kupesaka ndongisila yai ya pwelele: “Nge nkento ti nge bakala, beno lenda buyana ve na kuvukana, kaka kana beno me wakana nde beno ke vukana ve.” Sambu na inki? “Sambu na kudipesa ntangu fioti na bisambu, kansi na nima beno lenda vukana diaka. Kana ve, beno ta zaba kudiyala ve, ebuna Satana ta mona mpila ya kumeka beno.” (1 Kor. 7:3-5) Mutindu Polo kutubilaka kisambu, yandi monisaka mambu yina Mukristu fwete tula na kisika ya ntete. Kansi, yandi monisaka mpi pwelele nde konso nkwelani fwete bakisa bampusa ya kinsuni mpi ya mawi ya nkwelani na yandi.
14. Inki mutindu minsiku ya Masonuku kesadisaka bankwelani na dyambu ya metala kuvukisa nitu?
14 Bakala ti nkento fwete monisa pwelele bangindu na bo mpi bo fwete bakisa nde kukonda kutadila mawi ya nkwelani yankaka na dyambu ya metala kuvukisa nitu lenda nata mavwanga. (Tanga Filipi 2:3, 4; fwanisa ti Matayo 7:12.) Dyambu yai mesalamaka na mabuta yina kevandaka ya kukabwana na mambu ya lusambu. Ata kana kuwakana kele ve, Mukristu lenda tomisa ntangu yonso mambu na kuvandaka ti bikalulu ya mbote, mpi na kusalaka na bumosi. (Tanga 1 Piere 3:1, 2.) Zola sambu na Yehowa mpi sambu na nkwelani, kumosi ti kikalulu ya bukatikati, tasadisa na dyambu yai ya metala makwela.
15. Inki mutindu bankwelani kemonisaka luzitu na makwela ya kyese?
15 Na mambu yankaka mpi, bakala ya mbote kezitisaka nkento na yandi. Mu mbandu, yandi ketadilaka mawi na yandi, ata na mambu ya fyoti-fyoti. Bakala mosi ya bamvula 47 ketuba nde: “Tii bubu yai mu ke na kulonguka na dyambu yai.” Biblia kelongisila bankento yina kele Bakristu na kuvanda ti luzitu ya mudindu sambu na babakala na bo. (Ef. 5:33) Kutubila babakala na bo mbi mpi kubasisa bifu na bo na meso ya bantu yankaka kele ve kumonisa luzitu. Bingana 14:1 keyibusa beto nde: “Nzo ke vanda mbote kana nkento ke na mayele, kansi nkento ya buzoba ke fwaka yo.”
Kupesa Ve Nzila na Satana
16. Inki mutindu bankwelani lenda sadila Efezo 4:26, 27 na makwela na bo?
16 “Kana beno me wa makasi, beno keba, mbaimbai yo ta benda beno na kusala masumu. Beno vanda na makasi ve kilumbu ya mvimba. Beno pesa Satana nzila ve na kuyala beno.” (Ef. 4:26, 27) Kana beto kesadila mambu yai, yo lenda sadisa beto na kumanisa to na kubuya mavwanga na makwela. Mpangi-nkento mosi ketuba nde: “Mu keyibuka ve ata kilumbu mosi ya beto vandaka ti mavwanga mpi kutubilaka yo ve ti bakala na munu, ata kana yo lombaka kulutisa bantangu mingi sambu na kumanisa dyambu yango.” Na luyantiku ya makwela na bo, yandi ti bakala na yandi kubakaka lukanu nde bo lenda sukisa ve kilumbu kukonda kumanisa makambu na bo. “Beto bakaka lukanu ya kulolulana mpi kuvila dikambu yango, ata kana yo kele nene nki mutindu, mpi kuyantika mbote konso kilumbu.” Bo buyaka kupesa “nzila” na Satana.
17. Ata kana bankwelani kemona bonso nde bikalulu na bo kekwelana ve, inki lenda sadisa bo?
17 Kansi, inki nge tasala kana nge mekwelaka muntu mosi ya nge kemona nde bikalulu na nge ti ya yandi kekwelana ve? Mbala yankaka nge kele na makwela mosi yina kemonana bonso yo kele ve ya zola mutindu kele ya bankaka. Ata mpidina, kana nge keyibuka dibanza ya Ngangi na yina metala bangwisana ya makwela, yo tasadisa nge. Na nsadisa ya mpeve ya Nzambi, Polo kulongisilaka Bakristu nde: “Bantu yonso kuzitisa makwela; konso muntu yina me kwela, yandi fweti zinga kaka na muntu yina ya yandi me kwela na yandi, ata nkento ata bakala. Nzambi ta pesa ndola na bantu yina ke salaka pite, ata na bayina me kwelaka ata na bayina me kwelaka ve.” (Baeb. 13:4) Mpi beto fwete vila ve bangogo yai: “Nsinga ya bo me sala na bansinga tatu kele mpasi na kuzengana.” (Lo. 4:12) Kana bakala ti nkento kekudibanza mingi na kusantisa zina ya Yehowa, bo tavanda ti bangwisana ya ngolo na kati na bo, mpi ti Nzambi. Bo fwete sala ngolo sambu nde makwela na bo kununga, sambu bo kezaba nde yo tapesa lukumu na Yehowa, Muntu yina kuyantikisaka makwela.—1 Pie. 3:11.
18. Inki nge lenda ndima na yina metala makwela?
18 Bakristu lenda mona mpenza kyese na makwela. Sambu na kumona kyese yango, yo kelombaka kusala kikesa mpi kumonisa bikalulu ya Bukristu. Mosi na kati ya bikalulu yina kele kuzaba kundima bangindu ya bankaka. Bubu yai, na kati ya mabundu ya Bambangi ya Yehowa na ntoto ya mvimba, kele ti bankwelani mingi ya kemonisaka nde dyambu yai lenda salama.
Inki Mvutu Nge Tapesa?
• Sambu na nki kumona kyese na makwela kele kima yina lenda salama?
• Inki lenda sadisa makwela na kununga?
• Inki bikalulu bankwelani fwete yedisa?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]
Bankwelani kesolulaka na mayele yonso na ntwala ya kundima emvitasio mosi to kusala dilaka ti muntu
[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]
Sala yonso sambu na kumanisa mavwanga kaka kilumbu yina, kupesa “nzila” ve na Satana