Keti Nge Zabaka Yo?

Sambu na nki Biblia kewakanisaka lusambu ya nzambi ya luvunu Baale ti bafeti yina bo vandaka kusala mansoni ya nene?

Baale, nzambi ya bantu ya Kanana, kuvandaka kaka nzambi ya lubutu. Bansambidi na yandi vandaka kukwikila nde Baale muntu vandaka kusala nde bilanga mpi bitwisi na bo kubuta. Yo yina, mukanda mosi ya bantu mingi kesadilaka (Manners and Customs in the Bible) ketuba nde: “Bo vandaka kusala pite na bisika ya santu sambu ntoto kubuta mingi na kusyamisaka Baale, nzambi ya mupepe mpi nkento na yandi Ashera na kuvukisa nitu, mpidina ntoto mpi bitwisi tabuta mingi.”

Bantu ya Kanana vandaka kukwikila nde Baale vandaka kubumbana na nsi ya ntoto na nsungi ya kisiwu ntangu Mot, nzambi ya kisiwu mpi ya lufwa, vandaka kununga yandi. Kansi, bo vandaka kukwikila nde luyantiku ya mvula vandaka kumonisa ntangu yina Baale vandaka kuvutuka ti ngolo, ebuna yo vandaka kusala nde matiti mpi luzingu kuvutuka dyaka. Bantu ya Kanana vandaka kusungimina nsungi yai na kusalaka feti yina bo vandaka kusala mansoni ya nene kukonda kudipimisa. Dyambu yai ketendula sambu na nki ntangu bantu ya Izraele kusambilaka nzambi Baale ya bwala Peore, “bo yantikaka kusala pite na bankento ya nsi ya Moabi.”​—Kutanga 25:1-3.

Yezu zolaka kutuba inki ntangu yandi tubaka nde balongi ya Bansiku mpi Bafarize kufwananaka na “maziamu yina ya bo me pakulaka lupemba”?

Yezu kutungululaka balongi ya Bansiku mpi Bafarize nde bo kele bantu ya luvunu mpi yandi zabisaka bo nde: “Beno me fwanana na maziamu yina ya bo me pakulaka lupemba; na nganda yo ke monikaka ya kitoko, kansi na kati yo me fulukaka na mikwa ya bantu yina me fwaka ti na bima mingi ya kupola.” (Matayo 23:27) Na nsuka ya nsungi ya mvula, na kilumbu ya 15 ya ngonda ya Adare, ngonda mosi na ntwala ya Paki, Bayuda vandaka ti kikalulu ya kupakula lupemba na maziamu sambu yo monana kitoko na meso ya bantu. Ya kyeleka, mvula vandaka kukatula lupemba yango.

Mukanda mosi (The Jewish Encyclopedia) ketuba nde bo vandaka kupakula mazyamu lupemba sambu nsiku kusimba ve “bibuka ya bantu yina vandaka kuluta na banzila yina sambu na kukwenda na nkinsi ya Paki.” Nsiku yina kele na Kutanga 19:16 vandaka kutuba nde konso muntu yina vandaka kusimba mvumbi, mikwa ya muntu ya mefwaka, to maziamu takangama na bansiku mposo mosi. Muntu ya Izraele yina mekangama na bansiku lendaka ve kuvukana na lusambu ya bunkete, kana ve yandi zolaka kubaka ndola ya lufwa. (Levi 15:31) Yezu kutubilaka kingana yai mwa bilumbu na ntwala ya Paki; yo yina, yo fwete vanda nde bawi na yandi kuyibukaka mutindu bo vandaka kupakula lupemba na mazyamu mbala mosi konso mvula. Yezu zolaka kutuba nde bantwadisi ya mabundu yina vandaka bambeni na yandi kuvandaka ve mutindu bantu vandaka kumona bo na nganda, mpi nde na mutindu ya kimpeve, kana muntu kuvukana ti bo, bansiku takanga yandi.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 10]

Limestone Stela of Baal-of-The-Lightning, ya Bamvu-Nkama ya 14/13 N.T.B.

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Musée du Louvre, Paris