Ntima ya Mbote​—Kikalulu ya Ke Monanaka na Bangogo mpi na Bisalu

YA KIELEKA, kana bo me sadila beto mambu ti ntima ya mbote, yo ke pesaka kiese mpi ke lembikaka! Kana beto zaba nde muntu mosi ke zolaka beto mingi, yo ke pesaka beto kiese. Beto yonso ke zolaka nde bo sadila beto mambu ti ntima ya mbote, nki mutindu beto lenda yedisa kikalulu yai ya kitoko?

Ntima ya mbote ke tendula kutula dikebi ya masonga na mambote ya bantu ya nkaka, disongidila, dikebi yina ke monanaka na bangogo mpi na mambu ya mbote. Ntima ya mbote ke monanaka na bisalu kansi ve na luzitu ya zulu-zulu. Zola mpi kuditula na kisika ya bantu ya nkaka ke monisa ntima ya mbote. Kuluta diaka ntima ya mbote kele kikalulu ya mbuma ya mpeve santu yina Bakristu fwete yedisa. (Bag. 5:22, 23) Beto fwete kuma bantu ya ntima ya mbote. Beto tadila mutindu Yehowa mpi Mwana na yandi me monisaka kikalulu yai mpi mutindu beto lenda landa mbandu na bo.

Yehowa kele ntima ya mbote mpi ke tudilaka bantu yonso dikebi, yo vanda “bantu ya me konda ntonda mpi bantu ya mbi.” (Luka 6:35) Mu mbandu, Yehowa “ke basisaka ntangu na yandi sambu na bantu ya mbi mpi bantu ya mbote mpi yandi ke nokisaka mvula sambu na bantu ya lunungu mpi bantu ya kukonda lunungu.” (Mat. 5:45) Yo yina, ata bantu yina ke ndimaka ve nde Yehowa kele Ngangi na bo, bo ke bakaka mambote na bangidika ya Yehowa sambu na luzingu mpi bantangu ya nkaka bo lenda vanda na kiese.

Ntima ya mbote ya Yehowa me monanaka na mambu yina yandi salaka sambu na Adami ti Eva. Ntangu fioti na nima ya kusala disumu, Adami ti Eva “tungaka matiti ya nti ya bafige mpi bo kudisadilaka bima ya kufika luketo.” Kansi, Yehowa zabaka nde bo vandaka ti mfunu ya bilele ya mbote ya kuzinga na nganda ya Edeni sambu Nzambi singaka ntoto na “bansende ti matiti ya bansende.” Yo yina, sambu na ntima ya mbote na yandi, Yehowa sadilaka bo “bilele ya nda ya mpusu ya mbisi.”—Kuy. 3:7, 17, 18, 21.

Ata Yehowa ke monisaka ntima ya mbote na “bantu ya mbi mpi bantu ya mbote,” mingi-mingi yandi ke monisaka ntima ya mbote na bansadi na yandi ya kwikama. Mu mbandu, na bilumbu ya profete Zekaria, wanzio mosi kudiyangisaka ntangu yandi monaka nde bantu me yambula kutunga tempelo ya Yeruzalemi. Yehowa bakisaka bangindu ya wanzio mpi pesaka yandi mvutu ti “bangogo ya mbote mpi ya ke lembika.” (Zek. 1:12, 13) Yehowa salaka mpi mutindu mosi na profete Eliya. Bantangu ya nkaka, profete kudiyangisa mingi, yo yina yandi lombaka Yehowa na kufwa yandi. Yehowa bakisaka mbote mawi ya profete Eliya mpi tindaka wanzio na kupesa yandi kikesa. Diaka, Nzambi ndimisaka profete nde yandi kele ve yandi mosi. Na nima ya kuwa bangogo yina ya mbote mpi lusadisu yina yandi vandaka na yo mfunu, yo sadisaka yandi na kulungisa mukumba na yandi. (1 Bant. 19:1-18) Nani me monisaka ntima ya mbote ya Yehowa na mutindu ya kuluta mbote?

Ntangu Yezu vandaka kulonga, bantu zabaka yandi sambu na ntima ya mbote na yandi mpi na kikalulu na yandi ya kuditula na kisika ya bankaka. Yandi vandaka ve lulendo to makambu ngolo. Na zola yonso, yandi tubaka nde: “Beno kwisa na mono, beno yonso ya ke mona mpasi mpi ya ke nata kilo ya mingi, ebuna mono ta pesa beno kikesa. . . . Sambu vangu na mono kele mpasi ve na kunata.” (Mat. 11:28-30) Sambu na ntima ya mbote ya Yezu, bantu vandaka kulanda yandi konso kisika yina yandi vandaka kukwenda. Yezu “wilaka bo mawa,” disaka bo, belula bimbefo na bo mpi longaka bo “mambu mingi” ya Tata na yandi.—Mar. 6:34; Mat. 14:14; 15:32-38.

Ntima ya mbote ya Yezu monanaka kibeni mutindu yandi vandaka kubakisa bampasi ya bantu mpi kusadila bo mambu. Ya kieleka, ata diambu yango vandaka mpasi, Yezu vandaka kuyamba na “ntima ya mbote” bantu yonso yina vandaka kusosa yandi na masonga yonso. (Luka 9:10, 11) Mu mbandu, yandi nganinaka ve nkento yina waka boma, ata yandi vandaka mvindu ntangu yandi simbaka lele ya Yezu ya zulu sambu yandi beluka na maladi na yandi ya kubasika menga. (Levi 15:25-28) Sambu Yezu wilaka nkento yina niokwamaka bamvula 12 mawa, Yezu tubilaka yandi nde: “Mwana na mono, lukwikilu na nge me belula nge. Kwenda na ngemba, mpi beluka na maladi na nge ya mpasi.” (Mar. 5:25-34) Yai kele kibeni ntima ya mbote!

Na bambandu yai ya me luta, beto me mona nde ntima ya mbote ke monanaka na bisalu. Yezu monisaka ntima ya mbote na kingana ya Musamaria ya mbote. Ata bantu ya Samaria vandaka ve kuwakana ti Bayuda, muntu ya Samaria yina ya kingana waka mawa sambu na muntu yina bo bulaka mpi bikaka pene-pene ya lufwa. Ntima ya mbote pusaka Musamaria na kusadisa yandi. Yandi sansaka bamputa na yandi mpi nataka yandi na nzo ya lusansu. Na nima, Musamaria pesaka mbongo sambu bo sansa yandi mpi yandi ndimaka kufuta mbongo yina bo ta basisa na zulu ya mbongo ya yandi pesaka.—Luka 10:29-37.

Ata mbala mingi ntima ya mbote ke monanaka na bisalu, yo lenda monana mpi na bangogo ya mbote mpi ya ke pesa kikesa. Yo yina, ata “basusi na ntima ya muntu ke lembisaka ntima,” “ndinga ya mbote ke pesaka [ntima] kikesa.” (Bing. 12:25) Kana beto ke sala mambote mpi ke monisila bantu ntima ya mbote, beto ta tuba mambu ya ke pesa kikesa.a Bangogo na beto ya mbote ta monisa nde beto ke kudibanzaka sambu na bo. Yo yina, kusiamisa bantu ti bangogo ya mbote ta sadisa bo na kukanga ntima na bampasi.—Bing. 16:24.

Sambu bantu gangamaka “na kifwani ya Nzambi,” bantu yonso lenda yedisa kikalulu ya ntima ya mbote. (Kuy. 1:27) Mu mbandu, Yuliusi mfumu ya basoda ya Roma sadisaka Polo na kukwenda na Roma mpi sadilaka Polo “mambu mbote mpi yandi pesaka Polo nzila ya kukwenda na banduku na yandi sambu bo sadisa yandi.” (Bis. 27:3) Ntangu fioti na nima, bantu ya Malta monisilaka Polo ti bantu yina salaka kisumbula na maswa ntima ya mbote na mutindu ya kuyituka. Bantu ya kisanga yai tudilaka bo tiya sambu bo yotila. (Bis. 28:1, 2) Mambu yina bo salaka vandaka mbote, kansi kuvanda ntima ya mbote ke lombaka kusala mambote mingi.

Sambu na kusepedisa Nzambi mpenza, beto fwete yedisa kikalulu yai ntangu yonso mpi yo fwete kuma kimuntu na beto. Yo yina, Yehowa ke lomba beto na ‘kulwata’ ntima ya mbote. (Bakol. 3:12) Bantangu ya nkaka yo ke vandaka pete ve na kuyedisa kikalulu yai. Sambu na nki? Mbala ya nkaka beto ke vandaka nsoni-nsoni, me konda kivuvu, ke kutana ti kimbeni to ke sosaka ntete mambote na beto mosi. Ata mpidina, beto lenda nunga bampasi yai kana beto ke tula ntima na mpeve santu mpi ke landa mbandu ya ntima ya mbote ya Yehowa.—1 Bak. 2:12.

Keti beto lenda zaba na nki mambu beto fwete monisa ntima ya mbote? Beto fwete kudiyula nde: ‘Keti mono ke widikilaka bantu ti dikebi? Keti mono ke tudilaka bantu ya nkaka dikebi? Inki vandaka mbala ya nsuka ya mono monisa ntima ya mbote na muntu yina kele ve muntu ya dibuta to nduku na mono ya ngolo?’ Na nima, beto lenda baka balukanu ya kuzaba mbote bantu yina ke zingaka na nziunga na beto, mingi-mingi bampangi na dibundu. Na mutindu yina, beto lenda zaba bampasi mpi bampusa na bo. Na nima, beto fwete sala ngolo na kumonisila bo ntima ya mbote mutindu beto ta zola nde bantu mpi kumonisila beto ntima ya mbote. (Mat. 7:12) Nsuka-nsuka, Yehowa ta sakumuna bikesa na beto ya kuyedisa ntima ya mbote kana beto lomba yandi yo.—Luka 11:13.

Ntangu ntumwa Polo tangaka mambu yina sadisaka yandi na kuvanda nsadi ya Nzambi, yandi tangaka mpi “ntima ya mbote.” (2 Bak. 6:3-6) Bantu kwendaka pene-pene ya Polo sambu yandi vandaka kutudila bo dikebi yina vandaka kumonana na bisalu mpi na bangogo ya mbote. (Bis. 28:30, 31) Mutindu mosi, bikalulu na beto lenda benda bantu na kieleka. Ntangu beto ke monisa ntima ya mbote na bantu yonso, ata na bambeni na beto, beto lenda lembika ntima mpi kimbeni na bo. (Bar. 12:20) Malembe-malembe, bo lenda ndima nsangu ya Biblia.

Na Paladisu, yo kele pwelele nde bantu mingi yina ta futumuka ta wa kiese kibeni ntangu bantu ta monisila bo ntima ya mbote, ziku sambu na mbala ya ntete. Bo ta fuluka ti ntonda mpi ta monisila bantu ya nkaka ntima ya mbote. Muntu yina ta monisa ve ntima ya mbote mpi ta sadisa ve bantu ya nkaka ta zinga ve kimakulu na nsi ya Kimfumu ya Nzambi. Kansi, bantu yina Nzambi ta ndima na kuzinga kimakulu ta sadila bantu ya nkaka mambu na zola mpi ti ntima ya mbote. (Nk. 37:9-11) Yo ta vanda nsi-ntoto mosi ya ngemba mpi ya lutaninu kibeni! Yo yina, na ntwala nde balusakumunu yai kukwisa, nki mambote beto lenda baka ntangu yai kana beto ke monisa ntima ya mbote?

Biblia ke tuba nde: “Muntu ya mbote ke kudinatilaka mambote.” (Bing. 11:17) Bantu ke zolaka kupusana pene-pene ya muntu ya ntima ya mbote mpi ke monisilaka yandi mpi ntima ya mbote. Yezu tubaka nde: “Bo ta tesila beno na kitesilu yina beno ke tesila bantu ya nkaka.” (Luka 6: 38) Yo yina, muntu ya ntima mbote ke bakaka mpi ke taninaka kinduku kukonda mpasi.

Ntumwa Polo siamisaka bampangi ya Efezo nde: “Beno monisa ntima ya mbote beno na beno, beto wila bantu ya nkaka mawa, beno lolulana na ntima ya mvimba.” (Baef. 4:32) Dibundu ke bakaka mambote mingi ntangu bampangi yonso ke kuditulaka na kisika ya bankaka mpi ke sadisanaka. Bampangi yai ke sadilaka ve bangogo ya mbi, ya ke pesaka mpasi to ya ke vwezaka. Na kisika ya kusadila bangogo ya mbi, bo ke sadilaka ludimi na bo sambu na kusadisa bampangi. (Bing. 12:18) Mpidina, dibundu ke kumaka ngolo na kimpeve.

Ya kieleka, ntima ya mbote kele kikalulu yina ke monanaka na bangogo mpi na bisalu. Kana beto kele ntima-mbote, beto ta landa mbandu ya kukaba mpi ya zola ya Yehowa, Nzambi na beto. (Baef. 5:1) Diaka, mabundu na beto ke kumaka na bumosi mpi yo ke bendaka bantu ya nkaka na lusambu ya bunkete. Bika bantu kuzaba nde beto kele bantu ya ntima ya mbote!