Baleke, Beno Kumisa Lukwikilu na Beno Ngolo

1, 2. Inki bansadi ya Yehowa ya batoko lenda kudiyula bantangu ya nkaka, mpi nki ndongisila Biblia ke pesa?

NA ANGLETERE, nduku ya nzo-nkanda ya mpangi-nkento mosi songaka yandi nde: “Nge kele mayele mingi. Kansi sambu na nki nge ke kwikilaka na Nzambi?” Mpangi-bakala mosi ya Allemagne sonikaka nde: “Balongi na mono ke tubaka nde mambu ya Biblia ke tubaka sambu na lugangu kele ya luvunu. Bo ke pusaka bana ya nzo-nkanda na kukwikila nde bima ti bantu kudibasikilaka (evolisio).” Na France, mpangi-nkento mosi ya toko tubaka nde: “Balongi na mono ke yitukaka mingi ntangu bo ke monaka bana ya nzo-nkanda ke kwikila na Biblia.”

² Bubu yai, bantu mingi ke kwikilaka ve nde Nzambi gangaka beto. Kana nge kele toko yina ke sadilaka Yehowa to nge ke longuka mambu na yandi, bantangu ya nkaka nge lenda kudiyula nde, ‘Inki mutindu mono lenda ndimisa bantu nde Yehowa kele Ngangi na beto?’ Biblia ke sadisa beto na kutula dikebi na mambu yina beto ke wa to ke tanga mpi kuyindula yo. Ndinga ya Nzambi ke tuba nde: “Mayele ya kuyindula ta landa kukeba nge.” Inki mutindu? Yo ta sadisa nge na kubuya bangindu ya luvunu mpi kukumisa lukwikilu na nge na Yehowa ngolo.—Tanga Bingana 2:10-12.

 3. Inki beto ta longuka na disolo yai?

³ Sambu na kuvanda ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa, beto fwete zaba yandi mbote. (1 Timoteo 2:4) Yo yina, ntangu nge ke tanga Biblia mpi mikanda na beto, yo kele mfunu kibeni na kupema mpi kuyindulula mambu yina nge me tanga. Sosa kubakisa yo. (Matayo 13:23) Kulonguka mutindu yai ta sadisa nge na kubakisa mbote-mbote nde Yehowa kele Ngangi na beto mpi Biblia kele mukanda na yandi. (Baebreo 11:1) Beto tala ntangu yai mutindu ya kusala yo.

 4. Inki bantu ya ke kwikilaka na evolisio me monaka ve mpi nki bantu ya ke kwikilaka na Nzambi me monaka ve? Inki beto yonso fwete sala?

⁴ Muntu mosi lenda songa nge nde: “Mono ke kwikilaka na dilongi ya evolisio sambu bantu ya siansi ke tubaka nde yo kele kieleka. Inki mutindu nge lenda kwikila na Nzambi sambu ata muntu mosi ve me monaka yandi?” Bantu mingi ke yindulaka mutindu yai. Ya kieleka, ata muntu mosi ve me monaka Nzambi to monaka ntangu yandi gangaka bima. (Yoane 1:18) Inki beto lenda tuba sambu na bantu yina ke kwikilaka na evolisio? Bo mpi ke kwikilaka na mambu yina bo me monaka ve. Ata muntu mosi ve ya siansi to bantu ya nkaka me monaka kigangwa mosi me soba mpi me kuma kigangwa ya nkaka. Mu mbandu, ata muntu mosi ve me monaka dezia mbisi me kuma muntu. (Yobi 38:1, 4) Yo yina, beto yonso fwete tadila mambu ya beto ke monaka, kuyindula yo mbote-mbote mpi kubakisa mambu yina yo ke longa beto. Bantu mingi me talaka lugangu mpi me ‘monaka’ nde Nzambi kele. Bo me ‘monaka pwelele’ nde Ngangi kele, yandi kele ngolo mpi yandi kele ti bikalulu mingi ya kitoko.—Baroma 1:20.

 5. Inki lenda sadisa beto na kusala bansosa sambu na kuzaba mambu mingi ya me tala lugangu?

⁵ Kana beto tala lugangu mpi beto yindula yo mbote-mbote, beto ta mona nde konso kima salamaka na mutindu ya kuyituka. “Lukwikilu” ke sadisaka beto na kubakisa nde Ngangi kele, ata yandi ke monanaka ve. Beto ke bakisa mpi nde yandi kele mbote mpi mayele mingi. (Baebreo 11:3, 27) Kana beto tadila bansosa yina bantu ya mayele me salaka beto ta zaba mambu mingi yina Nzambi me gangaka. Beto lenda zaba mpi mambu yango na video Les merveilles de la création révèlent la gloire de Dieu, na tumikanda La vie a-t-elle été créée ?, Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie, mpi mukanda Y a-t-il un Créateur qui se soucie de vous ? Mbala mingi, Réveillez-vous ! ke vandaka ti disolo yina bo ke yulaka bangiufula na bantu ya siansi mpi bantu ya nkaka sambu bo tendula bikuma yina me pusaka bo na kukwikila na Nzambi. Yo ke vandaka mpi ti masolo “Hasard ou conception ?” ya ke tubilaka bambisi ti bigangwa ya nkaka mpi mutindu bantu ya siansi ke longukaka bigangwa sambu na kusala bima ya nkaka.

 6. Inki mutindu kusala bansosa na mikanda na beto lenda sadisa nge?

⁶ Na États-Unis, mpangi-bakala mosi ya bamvula 19 tubaka mambu yai sambu na tumikanda zole yina beto me katuka kutubila: “Yo sadisaka mono mingi. Mono tangaka yo mbala mingi.” Mpangi-nkento mosi na France tubaka nde: “Disolo ‘Hasard ou conception ?’ ke sepedisaka mono mingi. Yo ke monisaka nde, bima yina bantu ya mayele ke salaka na nima ya kulonguka bima ya lugangu ke fwananaka ve ata fioti ti bima ya lugangu.” Na Afrique du Sud, bibuti ya toko mosi ya nkento ya bamvula 15 tubaka nde: “Disolo, ‘Interview,’ kele kima ya ntete yina mwana na beto ke tangaka na Réveillez-vous !” Mikanda yai yonso lenda sadisa nge na kuzaba mambu yina ke monisa nde Ngangi kele, na kuzaba malongi ya luvunu mpi kubuya yo. Lukwikilu na nge ta kuma ngolo mpi nge ta vanda bonso nti yina kele ti bansimbulu ya ngolo kibeni mpi ya lenda bwa ve ata na mupepe ya ngolo.—Yeremia 17:5-8.

 7. Sambu na nki Nzambi ke zolaka nde nge sadila mayele na nge ya kuyindula?

⁷ Keti yo kele mbi na kudiyula nde, ‘Sambu na nki mono ke kwikila na mambu yina Biblia ke tubaka?’ Ve. Yehowa ke zola ve nde nge kwikila na kima mosi kaka sambu bantu ya nkaka ke kwikilaka na yo. Yandi ke zola nde nge sadila ‘mayele na nge ya kuyindula’ sambu na kuzaba Biblia mpi mambu yina ke monisa nde yo kele kibeni mukanda na yandi. Kana nge zaba mbote mambu yina Biblia ke tubaka, lukwikilu na nge ta kuma ngolo. (Tanga Baroma 12:1, 2; 1 Timoteo 2:4.) Sambu na kuzaba Biblia, ponaka dilongi mosi ya nge ke zola kubakisa mbote mpi longuka yo.

8, 9. (a) Inki malongi bampangi ya nkaka ke zolaka kulonguka? (b) Inki mambote bampangi ya nkaka bakaka ntangu bo yindulaka mambu yina bo tangaka?

⁸ Bampangi ya nkaka ke zolaka kulonguka bambikudulu ya Biblia to kufwanisa masolo ya Biblia ti mambu yina bantu ya istware, ya siansi to ya arkeolozi ke tubaka. Beto baka mbandu ya Kuyantika 3:15. Yehowa tubaka mbikudulu yai ntangu Adami ti Eva kolamaka na yandi mpi buyaka mutindu na yandi ya kuyala. Yo kele mbikudulu ya ntete ya Biblia. Yo ke sadisaka beto na kubakisa nde Kimfumu ya Nzambi ta monisa nde Nzambi ke yalaka na mutindu ya kuluta mbote mpi yo ta manisa bampasi yonso. Inki mutindu nge lenda longuka Kuyantika 3:15? Sonika baverse ya Biblia yina ke tubila mutindu mbikudulu yai ta lungana. Na nima, sosa kuzaba ntangu yina bo sonikaka baverse yango mpi tula yo na ndonga. Nge ta bakisa nde ata bansoniki ya Biblia zingaka na bansungi ya kuswaswana, bo sonikaka mambu yina ke sadisa beto na kubakisa mbikudulu yai mbote-mbote. Diambu yai lenda sadisa nge na kundimisa muntu nde mpeve ya Yehowa twadisaka bo.—2 Piere 1:21.

⁹ Mpangi-bakala mosi na Allemagne bakisaka nde konso mukanda ya Biblia ke tubilaka Kimfumu. Yandi tubaka nde: “Yo kele mutindu yina, ata bantu kiteso ya 40 sonikaka Biblia. Bansoniki mingi zingaka na bantangu ya kuswaswana mpi bo monanaka ve.” Mpangi-nkento mosi na Australie vandaka kulonguka disolo mosi na Nzozulu ya Nkengi mpi yandi monaka nde Paki kele na kuwakana ti Kuyantika 3:15 mpi Mesia.^[1] (Tala noti na nsuka ya disolo.) Yandi sonikaka nde: “Kulonguka yina sadisaka mono na kumona nde Yehowa kele mbote kibeni. Mono monaka nde yandi bakaka ngidika yai sambu na bantu ya Izraele mpi lungisaka yo na Yezu; mono waka kiese mingi. Mono yambulaka ntete kutanga mpi yindulaka mfunu ya mbikudulu yina ya Paki.” Sambu na nki mpangi-nkento yai kudiwaka mutindu yai? Sambu yandi yindulaka mingi mambu yina yandi tangaka mpi yandi bakisaka yo. Yo kumisaka lukwikilu na yandi ngolo mpi yandi kumaka nduku ya ngolo ya Yehowa.—Matayo 13:23.

10. Inki mutindu masonga ya bansoniki ya Biblia ke kumisa ngolo lukwikilu na beto na Biblia?

¹⁰ Bantu yina sonikaka Biblia vandaka masonga. Ntangu yonso, bo sonikaka mambu ya kieleka mpi bo waka ve boma ya kutuba kieleka. Mbala mingi, bantu ya ntangu yina vandaka kusonika kaka mambu ya mbote ya makanda na bo mpi ya bamfumu na bo. Kansi, baprofete ya Yehowa sonikaka mambu ya mbote mpi ya mbi yina bantu ya Izraele ti bamfumu na bo salaka. (2 Bansangu 16:9, 10; 24:18-22) Nkutu, bo tubilaka bifu na bo mosi mpi ya bansadi ya nkaka ya Nzambi. (2 Samuele 12:1-14; Marko 14:50) Toko mosi na Angletere tubaka nde: “Yo kele mpasi na kumona bantu ke tuba masonga mutindu yai. Yo ke ndimisa nde Biblia kele kibeni mukanda ya Yehowa.”

11. Inki mutindu lutwadisu yina Biblia ke pesaka ke ndimisa beto nde yo kele mukanda ya Nzambi?

¹¹ Ntangu bantu ke bikaka nde Biblia kutwadisa luzingu na bo, bo ke monaka mutindu yo ke sadisaka bo. Yo ke ndimisaka bo nde Biblia kele mukanda ya Nzambi. (Tanga Nkunga 19:7-11.) Mpangi-nkento mosi na Japon sonikaka nde: “Ntangu dibuta na beto vandaka kusadila malongi ya Biblia, beto vandaka na kiese kibeni. Beto vandaka kuzinga na ngemba, na bumosi mpi na zola.” Biblia me sadisaka bantu mingi na kubakisa nde mambu ya nkaka yina bo vandaka kukwikila vandaka ve kieleka. (Nkunga 115:3-8) Yo ke sadisaka bantu na kutula ntima na Yehowa, Nzambi nkwa-ngolo yonso, mpi yo ke tubilaka lusilu ya luzingu ya mbote na bilumbu ke kwisa. Bantu ya nkaka ke tubaka nde Nzambi kele ve, na kutuba masonga bo ke kumisaka lugangu nzambi na bo. Bankaka ke tubaka nde bamfumu lenda sala nde bantu kuzinga mbote kibeni na bilumbu ke kwisa, kansi mambu yina bamfumu me salaka ke monisa nde bo lenda manisa ve ata fioti bampasi ya nsi-ntoto.—Nkunga 146:3, 4.

12, 13. Inki mutindu beto lenda zabisa bankaka mambu ya me tala lugangu to Biblia?

¹² Ntangu nge ke solula ti bantu mambu ya me tala lugangu to Biblia, sosa ntete kuzaba mambu yina bo ke kwikilaka. Kuvila ve nde, bantu ya nkaka yina ke kwikilaka nde bima kudibasikilaka ke kwikilaka mpi nde Nzambi kele. Bo ke tubaka nde yandi salaka bigangwa yonso ya nkaka na nzila ya bima yina kudibasikilaka. Bantu ya nkaka ke tubaka nde dilongi ya evolisio kele kieleka sambu bo ke longaka yo na banzo-nkanda. Bankaka me yambulaka kukwikila na Nzambi sambu na mambu ya mbi yina bo me monaka na mabundu. Yo yina, ntangu nge ke solula ti muntu, yula yandi ntete mambu yina yandi ke kwikilaka mpi kikuma yina yandi ke kwikilaka yo. Na nima, tula dikebi na mambu yina yandi ke tuba. Kana nge sala mpidina, yandi lenda widikila nge mbote.—Tito 3:2.

¹³ Inki mvutu nge lenda pesa muntu yina ke tuba nde nge kele ve mayele sambu nge ke kwikilaka nde Nzambi kele? Na luzitu yonso, lomba yandi na kutendudila nge mutindu luzingu yantikaka. Nge lenda tuba nde kana bima kudibasikilaka, yo lombaka nde kima ya ntete kuvanda mpi yo kuka kubasisa bima ya nkaka. Longi mosi ya chimie tubaka nde kana yo kele mpidina, yo lombaka nde kima yina ya ntete kuvanda ti bima mingi, mu mbandu, (1) mpusu ya kutanina yo, (2) ngolo mpi mayele ya kusadila ngolo yina, (3) mambu yina fwete sadisa yo na kuvanda kaka mbote mpi kulanda kuyela, mpi (4) ngolo ya kubasisa bima ya nkaka ya me fwanana ti yo. Yandi tubaka diaka nde: “Mutindu Nzambi me salaka bigangwa ata ya fioti kibeni ke yitukisaka mingi.”

14. Inki mutindu nge lenda yindula ti muntu ntangu beno ke solula mambu ya lugangu?

¹⁴ Ntangu nge ke solula ti muntu mambu ya lugangu, nge lenda yindula ti yandi mambu yina ntumwa Polo tubaka. Yandi sonikaka nde: “Konso nzo kele ti muntu yina ke tungaka yo, kansi Nzambi muntu tungaka bima yonso.” (Baebreo 3:4) Ya kieleka, nzo ke vandaka ti muntu yina salaka pula na yo mpi tungaka yo. Sambu bigangwa ya ke zingaka me salamaka na mutindu ya kuyituka kuluta nzo, yo fwete vanda ti muntu mosi yina salaka pula na yo mpi gangaka yo. Nge lenda sadila mpi mikanda na beto. Mpangi-nkento mosi solulaka ti toko mosi ya bakala yina vandaka kukwikila ve nde Nzambi kele. Yandi pesaka toko yango tumikanda zole yina beto tubilaka na zulu. Kiteso ya mposo mosi na nima, toko yango tubaka nde: “Ntangu yai mono ke kwikila na Nzambi.” Yandi yantikaka kulonguka Biblia mpi na nima yandi kumaka Mbangi ya Yehowa.

15, 16. Inki beto fwete sala na ntwala ya kutendudila muntu nde Biblia kele mukanda ya Nzambi? Ntangu beto ke solula ti bantu, inki beto fwete vila ve ntangu yonso?

¹⁵ Kana muntu mosi kele ti baketi-keti sambu na Biblia, inki mutindu nge lenda yindula ti yandi? Mutindu beto tubaka yo, yula yandi ntete mambu yina yandi ke kwikilaka. Sosa mpi kuzaba kikuma yina yandi ke kwikilaka yo. (Bingana 18:13) Kana yandi ke zolaka mambu ya siansi, pesa yandi bambandu ya Biblia yina ke monisa nde mambu yina yo ke tubaka sambu na siansi ke vandaka ntangu yonso kieleka. Kana yandi ke zolaka istware, nge lenda tubila diambu mosi ya kele na mukanda mosi ya istware mpi monisa yandi mutindu Biblia tubilaka diambu yango bamvula mingi na ntwala nde yo salama. Bantu ya nkaka lenda widikila nge kana nge songa bo diambu mosi na Biblia ya lenda kumisa luzingu na bo mbote, mu mbandu ndongisila mosi ya kele na Disolo na Zulu ya Ngumba.

¹⁶ Kuvila ve nde, lukanu na beto kele ve ya kutulana ntembe ti bantu. Beto ke zolaka nde bo vanda na kiese ya kusolula ti beto mpi bo longuka mambu ya Biblia. Yo yina, yula bangiufula na luzitu yonso mpi widikila ti dikebi. Ntangu nge ke zabisa muntu mambu yina nge ke kwikilaka, vanda luzitu, mingi-mingi kana yandi kele mbuta na nge. Kana nge ke zitisa bankaka, bo mpi ta zitisa nge. Bo ta vanda na kiese mingi na kumona nde ata nge kele leke, nge ke yindulaka mingi mambu yina nge ke kwikilaka. Kana muntu mosi ke zola kaka kutula ntembe to kusosila nge, mfunu kele ve ya kupesa yandi mvutu.—Bingana 26:4.

17, 18. (a) Inki lenda sadisa nge na kukumisa lukwikilu na nge ngolo? (b) Inki ngiufula beto ta tadila na disolo yina ke landa?

¹⁷ Beto lenda zaba malongi ya mfunu ya Biblia kansi sambu na kukumisa lukwikilu na beto ngolo, beto fwete longuka mambu mingi. Beto fwete sosa bakieleka ya mudindu mpi kuzaba yo, kaka mutindu bo ke sosaka bimvwama yina me bumbanaka. (Bingana 2:3-6) Mutindu mosi ya kuluta mbote ya kukumisa lukwikilu na nge ngolo kele kutanga Biblia ya mvimba. Nge lenda sala bikesa ya kutanga yo na mvula mosi. Yo sadisaka nkengi mosi ya nziunga na kukuma nduku ya ngolo ya Yehowa ntangu yandi vandaka toko. Yandi ke tuba nde: “Kutanga Biblia ya mvimba sadisaka mono na kubakisa nde Biblia kele Ndinga ya Nzambi. Mono kumaka kubakisa mbote masolo ya Biblia yina mono vandaka kutanga ntangu mono vandaka leke.” Kana baprograme ya kusala bansosa na Internet mpi na ordinatere kele na ndinga na beno, nge lenda sadila yo sambu na kubakisa mambu mingi; mu mbandu Watchtower Library na DVD, Watchtower ONLINE LIBRARY. Nge lenda sadila mpi Mukanda ya Bansosa Sambu na Bambangi ya Yehowa to Index des publications Watch Tower.

¹⁸ Bibuti, beno kele bantu ya ntete yina fwete longa bana na beno mambu ya Yehowa. Inki mutindu bibuti lenda sadisa bana na kukumisa lukwikilu na bo ngolo? Disolo yina ke landa ta tubila mutindu bo lenda sala yo.