Keti Luyotisu Kele Mfunu Sambu na Kuvanda Bakala ya Kyeleka?
NA BISIKA mingi ya ntoto, bo keyotisaka babebe ya babakala sambu bo vanda ti mavimpi ya mbote. Kansi na bisika yankaka, bo kesalaka yo ve, mpi babakala kebikalaka kaka buna luzingu na bo ya mvimba. Sambu na bantu yankaka bonso Bayuda ti Bamizuluma, luyotisu kevandaka kaka ve sambu na mavimpi ya mbote, kansi yo kele nsiku ya dibundu na bo.
Kansi, na makanda yankaka, bo ketulaka bana-babakala na luyotisu kana bo meyela. Mbala mingi, yo kelombaka kutinda mwana-bakala na nzo-nkanda mosi ya kelongaka kinkulu ya kikanda na bo. Ebuna na nzo-nkanda yango, bo tayotisa yandi mpi yandi tabikala kuna bamposo mingi tii kuna mputa na yandi tayuma. Na nsungi yina yonso, mwana-bakala yango fwete zitisa bansiku ya sikisiki ya bambuta mpi bo kelongaka yandi mutindu ya kuvanda bakala ya kyeleka. Keti luyotisu ya mutindu yai kele mfunu sambu na kumonisa nde mwana-bakala mekuma bakala ya kyeleka? Bika beto tadila dibanza ya Nzambi na dyambu yai.—Bingana 3:5, 6.
Dibanza ya Nzambi na Yina Metala Luyotisu
Bantu mingi na ntangu ya ntama, mu mbandu bantu ya Ezipte, vandaka kuyotisa bana-babakala, disongidila, kuzenga mwa mpusu ya nitu ya kinama ya kusubila ya mwana bakala. Kansi, Abrahami kubutukaka ve na kinkulu ya mutindu yina. Na nsungi ya bamvula mingi ya luzingu na yandi, Abrahami kuvandaka ve ya kuyotisa. Ata mpidina, yandi vandaka bakala mosi ya kikesa. Kumosi ti kimvuka ya babakala fyoti, yandi landaka mpi kubedisaka basoda ya bantotila iya yina kukangaka Loti, mwana ya mpangi na yandi. (Kuyantika 14:8-16) Bamvula kiteso ya 14 na nima, Nzambi kusongaka Abrahami na kudiyotisa mpi na kuyotisa bana babakala yonso ya nzo na yandi. Sambu na nki Nzambi tubaka mutindu yina?
Ntembe kele ve nde yo vandaka ve kidimbu yina vandaka kumonisa nde Abrahami mekatuka na kileke mpi mekuma bakala ya kyeleka, sambu yandi vandaka dezia ti bamvula 99! (Kuyantika 17:1, 26, 27) Nzambi kumonisaka kikuma yandi pesaka ntuma yina. Yandi tubaka nde: ‘Na beno yonso konso bakala beno fweti tula yandi na luyotisu. Mambu yai ta songa nde kuwakana kele na mono ti beno.’ (Kuyantika 17:10-12) Kuwakana ya Nzambi salaka ti Abrahami ketadila mpi lusilu yina Nzambi salaka sambu na kusakumuna “bantu yonso ya nsi-ntoto” na nzila ya Abrahami. (Kuyantika 12:2, 3) Yo yina, na meso ya Nzambi, kuwakana kele ve ata fyoti na kati ya luyotisu mpi kukuma bakala. Bo vandaka kusala yo sambu na kumonisa nde muntu yina kele muntu ya Izraele, mwana ya Abrahami, yina “Nzambi pesaka balusilu na yandi.”—Roma 3:1, 2.
Na nima, dikanda ya Izraele kumonisaka nde yo fwanaka ve na kubaka lusilu yina Nzambi kupesaka, sambu bo buyaka Yezu Kristu, Nkuna ya kyeleka ya Abrahami. Yo yina, Nzambi kubuyaka bo, mpi luyotisu na bo kuvandaka ve na mfunu na meso ya Nzambi. Kansi, Bakristu yankaka ya mvu-nkama ya ntete ya T.B. vandaka kutuba kaka nde luyotisu kuvandaka nsiku ya Nzambi. (Bisalu 11:2, 3; 15:5) Kikuma yo yina, ntumwa Polo kutindaka Tito sambu na “kuyidika mambu” yina vandaka kwendila ve na mabundu mingi. Polo kusonikilaka Tito nde: “Bantu mingi, nkutu Bayuda yina me kumaka bakristo, bo ke landaka malongi yina ve, bo ke kusaka mpi bantu na mambu na bo ya buzoba yina ya bo ke tubaka. [Bo kekangamaka na malongi ya luyotisu, NW]. Beno fweti kanga bo nzila na kutuba, sambu bo ke bwisaka bafami ya mvimba kisakasaka ntangu bo ke longaka mambu yina ya bo lunga kulonga ve, sambu na kubaka mbongo na banzila ya luvunu.”—Tito 1:5, 10, 11.
Bandongisila ya Polo kele mfunu tii bubu yai. Yo kele mbote ve nde Mukristu mosi kulongisila muntu yankaka na kuyotisa mwana na yandi, sambu kusala mutindu yina kewakana ve ti Masonuku. Na kisika ya “kukota na mambu yina me tadila yandi ve,” Mukristu fwete bika nde bibuti ya mwana kubaka desizio na mambu ya mutindu yina. (1 Piere 4:15) Dyaka, mpeve ya Nzambi kupusaka Polo na kusonika mambu ya metala luyotisu na kuwakana ti Nsiku ya Moize nde: “Bakala yina ya bo me zengaka, kana yandi ndimaka na kulanda Nzambi ntangu Nzambi solaka yandi, yandi vanda kaka mpidina ya kuzenga. Bakala yina ya bo me zengaka ve, kana yandi ndimaka na kulanda Nzambi ntangu Nzambi solaka yandi, yandi vanda kaka mpidina ya kukonda kuzenga. Kuvanda ya kuzenga to kuvanda ya kukonda kuzenga kele mambu ya mfunu ve. Kansi kulanda bansiku ya Nzambi kele mambu ya mfunu. Konso muntu fweti vanda mutindu yandi vandaka ntangu Nzambi solaka yandi.”—1 Korinto 7:18-20.
“Banzo-Nkanda ya Luyotisu”
Ebuna, inki beto lenda tuba kana bibuti yina kele Bakristu kubaka lukanu ya kuyotisa bana na bo? Keti dibanza ya kutinda bana na bo na banzo-nkanda yina bo kebingaka nde banzo-nkanda ya kuyotisa bantu kewakana ti Biblia? Bana yina kekwendaka kuvukana na banzo-nkanda yina, bo kelombaka bo mambu mingi kuluta kuzenga kaka mpusu ya kibakala. Mwana yina kekwenda na banzo-nkanda ya mutindu yina tavukana na nsungi ya bamposo mingi ti banduku mpi balongi yina kele ve bansambidi ya Yehowa. Mambu mingi ya bo kelongaka na banzo-nkanda yina kewakanaka ve ti minsiku ya kuzanguka ya Biblia. Biblia kekebisa beto nde: “Banduku ya mbi ke bebisaka bikalulu ya mbote.”—1 Korinto 15:33.
Dyaka, kukwenda na banzo-nkanda yina kele ti bigonsa mingi. Na 2003, zulunalu mosi ya Afrika ya Sudi kukebisaka nde: “Na mvula yai dyaka, beto mekatuka kumona malanda ya mbi kibeni ya luyotisu. Bazulunalu yonso ya kuluta nene ya nsi-ntoto memonisa barapore ya bantu ya mefwa mpi bayina bo mebebisa binama na bo ya kubutila. . . . Na bunkufi, banzo-nkanda mingi ya bo kebinga nde ‘banzo-nkanda ya luyotisu bubu yai,’ kele ya luvunu mpi bisika ya lufwa.”
Katula mbala yankaka kubeba ya nitu, kigonsa ya kuluta nene kele kigonsa ya kimpeve. Malongi ya bo kelongaka mpi mambu ya bo kesalaka na banzo-nkanda yina kele na kuwakana ya ngolo mpenza ti bampeve ya mbi mpi ti lusambu ya bankaka yina mefwaka. Mu mbandu, na kisika ya kundima nde bo salaka ve mbote luyotisu, bantu mingi kekwikilaka nde kana binama ya muntu ya bo meyotisa kubeba to nde muntu yango kufwa, yo kele luzolo ya bankaka yina mefwaka. Sambu na yina metala kusala kuwakana ti lusambu ya luvunu, Biblia ketuba nde: “Beno kwenda kuvukana ve ti bamimpani, sambu mambu ya mutindu yina lenda salama ve. Nki mutindu mambu ya mbote lenda vukana ti mambu ya mbi? Nki mutindu mwini lenda vukana ti mpimpa? . . . Yo yina, Mfumu Nzambi ke tuba nde: ‘Beno fweti bikisa bo, beno fweti kabana ti bo. Beno kusimba ve bima yina kele ya kukangama na bansiku, ebuna mono ta yamba beno.’” (2 Korinto 6:14-17) Na kuwakana ti ndongisila yai, yo tavanda dyambu ya kukonda mayele kana bibuti yina kele Bakristu fwete tinda bana na bo ya babakala na banzo-nkanda ya luyotisu.
Inki Kekumisaka Mukristu Bakala ya Kyeleka?
Yo vanda nde Mukristu ya bakala kele ya kuyotisa to ve, yo kele ve kidimbu ya kemonisa nde yandi kele bakala ya kyeleka. Kima ya kuluta mfunu sambu na Bakristu ya kyeleka kele ya kusepedisa Nzambi, kansi ve ‘kuzola kusonga na meso ya bantu yankaka nde bo kele bantu ya mbote.’—Galatia 6:12.
Kansi, sambu na kusepedisa Nzambi, Mukristu fwete ‘yotisa ntima na yandi.’ (Kulonga 10:16, NW; 30:6; Matayo 5:8) Luyotisu yai bo kesalaka yo ve ti mbele, kansi na kulosaka bampusa ya mbi mpi bangindu ya lulendo, mu mbandu kuyindula nde luyotisu kekumisaka bakala na zulu ya bantu yankaka. Yo vanda nde yandi kele ya kuyotisa to ve, Mukristu tamonisa nde yandi kele bakala ya kyeleka kana yandi kekanga ntima na bampasi mpi kele “kaka ngolo na lukwikilu” na yandi.—1 Korinto 16:13; Yakobo 1:12.