Kimpala Sambu Na Lusambu Ya Kugedila Ya Yehowa
“Zina na mono [Yehowa, “NW”] kele zina mosi ya zwa, mono kele Nzambi mosi ya zwa.”—KUBASIKA 34:14.
YEHOWA kekuditendulaka bonso “Nzambi ya zwa.” Ngogo ya Biblia ya kesongidila “zwa to kimpala” kepesaka ngindu ya mbi. Ya kyeleka, nkadulu ya ntete ya Nzambi kele zola. (1 Yoane 4:8) Konso mawi na yandi ya kimpala yau fwete kuvanda sambu na mambote ya bantu. Ya kyeleka, beto tamona nde, kimpala ya Nzambi kele mfunu sambu na ngemba mpi ngwakana ya luyalanganu.
2 Ngogo ya Kiebreo sambu na “kimpala” kemonika mbala 80 na Masonuku ya Kiebreo. Mfinama na kikatikati ya ntalu yina ketubila Yehowa Nzambi. G. H. Livingston ketendula nde: “Kana yau metubilama sambu na Nzambi, ngogo kimpala kevandaka ve ti ngindu ya mawi mosi ya mbi, kansi yau ketubilaka mingi na yina metala lusambu ya fwete kupesama kaka na Yehowa.” (The Pentateuch in Its Cultural Environment) Yau yina, Traduction du monde nouveau na bisika ya nkaka, kebalulaka ngogo ya “Kiebreo nde kukebisa na vumi ya fwete kupesama kaka na kutubila mingi Yehowa mpamba.” (Ezekiele 5:13) Bambalula ya nkaka ya mbote kele “kikesa.”—Nkunga 79:5; Yezaya 9:7.
3 Bantu kugangamaka ti kikalulu ya kuwa kimpala, kansi kubwa ya bantu na masumu kubasikaka na nsadilu ya mbi ya kimpala. Ata mpila yina, kimpala ya bantu lenda kusadisa sambu na balukanu ya mbote. Yau lenda kutinda muntu na kugulusa mpangi ya zolwa na bupusi ya mbi. Kuluta dyaka, bantu lenda kusonga kimpala ya mbote sambu na Yehowa mpi lusambu na yandi. (1 Bantotila 19:10) Sambu na kumonisa mbakisa ya mbote ya kimpala ya mutindu yina sambu na Yehowa, ngogo ya Kiebreo lenda kubalulama na “kukonda kundima kimbanda” sambu na yandi.—2 Bantotila 10:16.
Mwana ya Ngombe ya Wolo
4 Mbandu mosi ya kimpala ya mbote kele yina ya kumonisamaka na bana ya Izraele na ngumba Sinai, na nima ya kubaka nsiku. Mbala na mbala, bau vandaka kukebisama na kusambila ve banzambi ya bantu kesalaka. Yehowa kusongaka bau nde: “Mono Mfumu Nzambi, Nzambi na nge, mono kele Nzambi mosi ya zwa [to, “Nzambi ya kimpala (kikesa); Nzambi yina kezolaka ve kimbanda”].” (Kubasika 20:5, NW, noti na nsi ya lutiti; fwanisa ti Kubasika 20:22, 23; 22:20; 23:13, 24, 32, 33.) Yehowa kusalaka ngwakana ti bana ya Izraele, yandi kusilaka na kusakumuna bau mpi kukotisa bau na Ntoto ya Lusilu. (Kubasika 23:22, 31) Ebuna bantu kutubaka nde: “Beto ta sala mambu yonso ya Mfumu Nzambi me tuba, beto ta landa bansiku na yandi.”—Kubasika 24:7.
5 Kansi, ntama ve, bantu ya Izraele kusumukaka na ntwala ya Nzambi. Bau vandaka mekatuka ntete ve na nsi ya Ngumba Sinai. Moize kuvandaka bilumbu mingi na zulu ya ngumba, sambu na kubaka bansiku ya ngika na Nzambi, ye bantu bikalaka kuyangisa mpangi ya Moize, Aroni, sambu yandi kusadila bau nzambi. Aroni mpi kulemfukaka, yandi kusalaka mwana ya ngombe ti wolo ya bantu kupesaka yandi. Bau kutubaka nde kiteki yina kuvandaka kifwani ya Yehowa. (Nkunga 106:20) Kilumbu ya kulandaka, bau kutambikaka bimenga mpi “kufukiminaka yau.” Na nima, “bo diaka, bo nwaka, ebuna bo yantikaka kukina kisakasaka.”—Kubasika 32:1, 4, 6, 8, 17-19.
6 Moize kwisaka kukita na ngumba ntangu bantu ya Izraele vandaka kusala feti. Ntangu yandi kumonaka nsadilu na bau ya nsoni, yandi kubokaka nde: “Nani kele na lweka ya Yehowa?” (Kubasika 32:25, 26, NW) Bana ya Levi kuvukanaka na Moize, ebuna yandi kutumaka bau na kubaka bambele sambu na kufwa bansambidi ya biteki ya vandaka kusepela. Na kumonisaka kimpala na bau sambu na lusambu ya kugedila ya Nzambi, Balevi kufwaka bampangi na bau ya bankolami kiteso ya 3000. Yehowa kusimbisaka kisalu yai na kutindaka ndola na zulu ya baguluki. (Kubasika 32:28, 35) Na nima, Nzambi kutumaka na mbala ya zole nde: “Beno kusamba nzambi ya nkaka ve sambu zina na mono [Yehowa, NW] kele zina ya zwa; mono kele Nzambi mosi ya zwa.”—Kubasika 34:14.
Baale ya Peore
7 Bamvula makumi iya na nima, ntangu kikanda ya Izraele vandaka mefinama na kukota na Ntoto ya Lusilu, bankento ya kitoko ya Moabi ti ya Madiani kukusaka bantu ya Izraele mingi na kuyangalala ti kikalulu na bau ya kuyamba. Bantu yai fwanaka kubuya mvukana yonso ti bansambidi ya banzambi ya luvunu. (Kubasika 34:12, 15) Na kisika ya kusala buna, bau kulandaka bau bonso dimeme yina ya bau kenata na kisika ya bau kefwaka mameme, na kusalaka pite ti bankento mpi na kuvukanaka ti bau sambu na kufukimina Baale ya Peore.—Kutanga 25:1-3; Bingana 7:21, 22.
8 Yehowa kutindaka ndola sambu na kufwa bayina yonso ya kudikotisaka na lusambu ya pite yina. Nzambi kutumaka mpi bantu ya Izraele ya kukotaka ve na makambu yina na kufwa bampangi na bau yina kusalaka yau. Mfumu ya Izraele mosi ti ntu-ngolo ya buzoba, zina na yandi Zimri, kunataka nkento mosi ya Madiani na tenta na yandi sambu na kusala bizumba ti yandi. Ntangu yandi kumonaka bau, Pinasi, nganga-nzambi ya vandaka kubanga Nzambi, kufwaka bansadi ya bizumba yina yonso zole. Na nima, ndola kumanaka, ye Nzambi kutubaka nde: “Pinasi . . . kukatulaka makasi na mono sambu na bantu ya Izraele; yandi kumonisaka na kati na bau, mutindu ya makasi ya kimpala ya kele ti mono, yau yina, na kimpala na mono, mono kumanisaka ve bantu ya Izraele na kufwa bau.” (Kutanga 25:11, The New English Bible) Ata nkutu kikanda kugulusamaka na lufwa, kiteso ya bantu ya Izraele 23000 kufwaka. (1 Korinto 10:8) Bau kunungaka ve na kukota na Ntoto ya Lusilu ya bau kutudilaka kivuvu tuka ntama.
Dilongi ya Lukebisu
9 Na mawa yonso, ntama mingi ve, bantu ya Izraele kuvilaka malongi yai yonso. Bau kumonisaka ve kimpala sambu na lusambu ya kugedila ya Yehowa. “Bo pesaka Nzambi makasi na bisambu na bo ya biteki, bo wisaka [Nzambi] kimpala.” (Nkunga 78:58) Mbutu kuvandaka nde, Yehowa kundimaka nde bantu ya Asyria kunata makanda kumi ya Izraele na kimpika na mvu 740 N.T.B. Makanda zole ya kubikalaka ya kimfumu ya Yuda kubakaka mpi ndola ya mutindu mosi ntangu Yeruzalemi, ntu-mbanza na bau, kubungulamaka na 607 N.T.B. Bantu kufwaka, ye baguluki kunatamaka na kimpika na Babiloni. Mbandu ya lukebisu ya inki muntindu yai sambu na Bakristu yonso bubu yai!—1 Korinto 10:6, 11.
10 Mosi na kati ya bitini tatu ya bantu ya inza ya mvimba—kiteso ya bantu mafuku 1900—ketubaka bubu yai nde bau kele Bakristu. (1994 Britannica Book of the Year) Bamingi na kati na bau kele bantu ya mabundu yina kesadilaka bifwanisu, biteki, ti bakulunsi na lusambu na bau. Yehowa kubumbaka ve bantu na yandi mosi yina kuwisaka yandi kimpala na nzila ya lusambu na bau ya biteki. Yandi tabumba mpi ve Bakristu ya zina mpamba yina kesambaka na nsadisa ya bima ya kemonana. Yezu kutubaka nde: “Nzambi kele mpeve, mpi bayina kesambaka yandi fwete kusamba na mpeve mpi na kyeleka.” (Yoane 4:24, NW) Dyaka, Biblia kekebisa Bakristu na dyambu ya metala lusambu ya biteki. (1 Yoane 5:21) Bansambidi ya biteki ya kebalulaka ntima ve kele na kati ya bantu yina tabaka ve Kimfumu ya Nzambi.—Galatia 5:20, 21.
11 Ata Mukristu ya kyeleka fwete kufukama ve na ntwala ya kiteki, yandi fwete kutina bima yina yonso ya Nzambi kemonaka bonso biteki, ya kukonda kugedila, mpi ya masumu. Mu mbandu, Biblia kekebisa nde: “Beno katula mambu na beno yonso ya kimuntu, mumbandu: pite, bamambu ya nsoni, nzala ya kusala mambu ya nsoni ti mambu ya mbi, ti nzala ya kuvanda na konso kima yina (. . . yina kele bonso kusamba banzambi ya biteki). Bantu yina ke wilaka Nzambi ve, yandi ta wila bo makasi sambu na mambu ya mutindu yina.” (Kolosai 3:5, 6; beto bantu metengimisa bisono.) Kulemfuka na bangogo yai kelombaka kulosa bikalulu ya mansoni. Yau kelomba kutina luyangidilu yina mesalamaka sambu na kuvumbula nzala ya mvindu ya bizumba. Na kisika ya kulungisa nzala ya mutindu yina, Bakristu ya kyeleka kele na kimpala sambu na lusambu ya kugedila ya Nzambi.
Bambandu ya Nima ya Kimpala ya Vumi
12 Mbandu ya kuluta nene ya muntu ya kumonisaka kimpala sambu na lusambu ya kugedila ya Yehowa kuvandaka Yezu. Na mvula ya ntete ya kisalu na yandi, yandi kumonaka minkita ya kindila kesala na kibansala ya tempelo. Yau lenda kuvanda nde Bayuda ya vandaka kukatuka na nganda ya Yeruzalemi kuvandaka na mfunu ya bisalu ya bansobisi ya mbongo sambu na kusobisa mbongo ya nsi ya bunzenza, na mbongo yina lendaka kundimama bonso mpaku ya tempelo. Bau kuvandaka mpi na mfunu ya kusumba bambisi ti bandeke sambu na kutambika bimenga ya Nsiku ya Nzambi vandaka kutuma. Mumbongu ya nsobisa ya mutindu yina vandaka bima ya fwanaka kusalama na nganda ya kibansala ya tempelo. Kima ya kuluta mbi, minkita vandaka kubaka luta mingi na bampangi na bau ya kuvandaka na bansatu sambu na lusambu, na kutulaka bantalu ya ngolo. Ya kufuluka ti kimpala sambu na lusambu ya kugedila ya Nzambi, Yezu kubakaka fimbu sambu na kubasisa mameme ti bangombe. Yandi mpi kubalula-balulaka bamesa ya bansobisi ya mbongo na kutubaka nde: “Nzo ya Tata na mono beno lenda kumisa yo zandu ve!” (Yoane 2:14-16) Na yau, Yezu kulungisaka bangogo ya Nkunga 69:9 yina ketuba nde: “Kikesa [to, “kimpala,” Byington] sambu na nzo na nge medya mono.”
13 Bamvula tatu na nima, Yezu kumonaka dyaka minkita ya kindila kesala na kati ya tempelo ya Yehowa. Keti yandi tayobisa yau mbala ya zole? Kimpala na yandi sambu na lusambu ya kugedila ya Nzambi kuvandaka ngolo kiteso mosi bonso na luyantiku ya kisalu na yandi. Yandi kukulaka ti bateki ti basumbi. Mpi yandi kupesaka nkutu kikuma mosi ya ngolo sambu na bisalu na yandi yina, na kutubaka nde: “Keti bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi ve nde: ‘Nzo na mono ta vanda nzo ya bisambu sambu na makanda yonso ya bantu’? Kansi beno me kumisaka yo nzo ya bamiyibi!” (Marko 11:17) Mbandu ya kitoko ya nkwamina ya inki mutindu na kusonga kimpala ya buzambi!
14 Kimuntu ya Mfumu ya kukumisamaka, Yezu Kristu, mesobaka ve. (Baebreo 13:8) Na mvunkama yai ya 20, yandi kele na kimpala sambu na lusambu ya kugedila ya Tata na yandi kaka mpila yau kuvandaka ntangu yandi kuvandaka na ntoto. Mambu yai lenda kumonana na bansangu ya kutindamaka na mabundu nsambwadi yina kele na mukanda ya Kusonga. Bansangu yai kele na nsadilu ya ngolo ntangu yai, na “kilumbu ya Mfumu.” (Kusonga 1:10; 2:1–3:22) Na mbonameso, ntumwa Yoane kumonaka Yezu Kristu ya kukumisamaka, “meso na yandi vandaka kupela bonso tiya.” (Kusonga 1:14) Yau kesonga nde kele ti kima mosi ve kelutaka nkatu Yezu kumona ntangu yandi ketalaka mabundu na kubakisa kana bau kesikila ya kugedila mpi ya kufwana sambu na kisalu ya Yehowa. Bakristu ya bubu yai fwete kusimba na ntu lukebisu ya Yezu na yina metala kumeka kusadila bamfumu zole—Nzambi ti bimvwama. (Matayo 6:24) Yezu kusongaka bantu ya vandaka kulanda bimvwama na dibundu ya Laodisea nde: “[Sambu] nge kele ya tiya mpenza ve, nge kele ya madidi mpenza ve yo yina mono ta luka nge. . . . nge fweti tula ngolo, nge fweti balula ntima na nge.” (Kusonga 3:14-19) Na kutuba mpi na mbandu, bankuluntu ya kusolama ya dibundu fwete kusadisa bankundi na bau bankwikidi na kutina mutambu ya kusosa bimvwama. Bankuluntu fwete kutanina mpi kibuka na yina metala mabanza ya kubeba ya inza yai ya metulaka meso na mansoni. Dyaka, bantu ya Nzambi kemekaka ve kupesa nzila na mpeve ya Yezabele na kati ya dibundu.—Baebreo 12:14, 15; Kusonga 2:20.
15 Ntumwa Polo vandaka kulanda mbandu ya Kristu. Sambu na kutanina Bakristu ya mekatuka kubaka mbotika na bupusi ya kimpeve ya mbi, yandi kutubaka nde: “Mono ke mona zwa mingi sambu na beno. Zwa na mono kele ya kinzambi.” (2 Korinto 11:2) Na ntwala ya mambu yai, zwa ya Polo sambu na lusambu ya kugedila kupusaka yandi na kutuma na dibundu mosi yai kaka nde bau kubasisa na dibundu nsadi ya pite ya vandaka kubalula ntima ve, sambu na bupusi na yandi ya nsambukila. Dilongi ya kupemama ya kupesamaka na okazio yina mekumaka lusadisu ya ngolo sambu na bankuluntu bubu yai, ntangu bau kesala ngolo na kubumba mabundu na ntalu ya kuluta 75500 ya Bambangi ya Yehowa, ya kugedila.—1 Korinto 5:1, 9-13.
Kimpala ya Nzambi Kepesaka Mambote na Bantu na Yandi
16 Ntangu Nzambi kulolaka bantu ya Yuda na kupesaka nzila nde bau kunatama na kimpika na Babilone, bantu kusekaka bau. (Nkunga 137:3) Na kuyina mosi ya kimpala, bantu ya Edomi kusadisaka bantu ya Babilone na kumwesa bantu ya Nzambi mpasi, ye Yehowa kumonaka mambu yina. (Ezekiele 35:11; 36:15) Kuna na kimpika, baguluki kubalulaka ntima, ye na nima ya banvula 70 Yehowa kuvutulaka bau na nsi na bau.
17 Ntete, bantu ya Yuda kuvandaka na mawa ya kukonda kivuvu. Mbanza ya Yeruzalemi kuvandaka ya kupanzana. Kansi bambanza ya nzyunga kutelamaninaka bikesa yonso ya kusalamaka sambu na kutungulula tempelo. (Esdrasi 4:4, 23, 24) Inki mutindu Yehowa kudiwaka sambu na mambu yai? Nsonama ya kupemama keta nde: “[Yai kele mambu ya Yehowa ya mikangu metuba nde: Mono mewa kimpala sambu na Yeruzalemi mpi Sioni, kimpala mosi ya nene, NW]. Kansi mono ke wa makasi mingi na bantu yina ke tulaka ntima na luzingu na bo mosi. Ntangu mono vandaka kuwila bantu na mono makasi kansi mingi ve, bantu yango salaka bantu na mono mbi ya kuluta mingi. Yo yina mono me kwisa kuvutuka na Yeruzalemi sambu na kusonga nde mono me wila bo mawa. Nzo na mono ti bwala bo ta tunga yo diaka. Mono Mfumu Nzambi . . . me tuba.” (Zakaria 1:14-16) Lusilu yai kulunganaka, sambu bau kutungululaka tempelo ti mbanza ya Yeruzalemi mbotembote.
18 Dibundu ya Bukristu ya kyeleka kumonaka mpi mambu ya mutindu mosi na mvunkama yai ya 20. Na ntangu ya mvita ya ntete ya inza ya mvimba, Yehowa kupesaka ndola na bantu na yandi sambu bau kuvandaka ve ya kugambuka kimakulu na mavanga ya inza. (Yoane 17:16) Nzambi kupesaka nzila na ngolo ya politiki na kunyokula bau, ebuna bamfumu ya mabundu ya Kikristu kusepelaka sambu na ndola yina. Ya kyeleka, bamfumu ya mabundu vandaka kubaka ntwala na kupusaka bantu ya politiki na kukandikila kisalu ya Balongoki ya Biblia, mutindu Bambangi ya Yehowa vandaka kubingama na ntangu yina.—Kusonga 11:7, 10.
19 Ata mpila yina, Yehowa kumonisaka kimpala sambu na lusambu na yandi mpi kuvutulaka bantu na yandi ya kubalulaka ntima na lemvo na yandi na 1919, mvula ya kulandaka mvita. (Kusonga 11:11, 12) Yau yina, kubanda na 1918, ntalu ya bankembidi ya Yehowa ya vandaka na nsi ya 4000, mekumaka mfinama na mafuku 5 bubu yai. (Yezaya 60:22) Ntama mingi ve, kimpala ya Yehowa sambu na lusambu na yandi ya kugedila tamonana na mitindu ya kuluta mpasi.
Bisalu ya Makwisa ya Kimpala ya Nzambi
20 Na bamvunkama mingi, mabundu ya Kikristu kelandaka mbandu ya Bayuda ya kuyambulaka lukwikilu, yina kuwisaka Yehowa kimpala. (Ezekiele 8:3, 17, 18) Kubika fyoti, Yehowa tasala na kutulaka na ntima ya bamambere ya Nations Unis dibanza ya mbungulu. Mambu yai tapusa ngolo ya politiki yai na kubungula Kikristu ti kitini ya mebikala ya lusambu ya luvunu. (Kusonga 17:16, 17) Bansambidi ya kyeleka taguluka na nkanu ya boma yina ya mfundusu ya Nzambi. Bau tandima ndinga ya bigangwa ya mazulu yina ketuba nde: “Aleluya, beno pesa Nzambi lukumu! . . . Sambu yandi pesaka ndola na nkento ya nene ya ndumba [lusambu ya luvunu] yina vandaka kubebisa bantu ya nsi-ntoto sambu na pite na yandi [malongi na yandi ya luvunu ti kupesa maboko na politiki ya kubeba]. Nzambi pesaka yandi ndola sambu yandi fwaka bantu yina ke sadilaka Nzambi.”—Kusonga 19:1, 2.
21 Inki tasalama na nima ya lufwa ya kintinu ya inza ya mvimba ya lusambu ya luvunu? Satana tapusa ngolo ya politiki na kubongisa bitumba kontre bantu ya Yehowa. Inki Nzambi ya kyeleka tasala kana Satana memeka na kufwanza lusambu ya kyeleka na zulu ya ntoto? Ezekiele 38:19-23 kesonga beto nde: “Mono [Yehowa] ke tuba na makasi [to kimpala] na mono mpenza, . . . Mono ta pesa yandi ndola ya maladi ti ya kubasika menga. Mono ta nokisa mvula ya ngolo ti ya matadi, tiya ta bwila yandi ti basoda na yandi ti bantu yonso yina kele na yandi. Na mutindu yai mono ta songa bantu yonso ya nsi-ntoto nde mono kele muntu ya nene, mono kele mpi Nzambi. Ebuna bo ta zaba nde mono kele Mfumu Nzambi.”—Tala mpi Sofonia 1:18; 3:8.
22 Nsyamisa ya inki mutindu yau kele na kuzaba nde Nkwa Kimfumu ya luyalanganu kesungiminaka bansambidi na yandi ti kimpala yonso! Na kumonisaka ntonda sambu na mambote na yandi ya beto mefwana ve na kubaka, bika beto kuvanda na kimpala sambu na lusambu ya kugedila ya Yehowa Nzambi. Ti kikesa yonso, bika beto kulanda kusamuna nsangu ya mbote ye mpi kutula ntima na kukinga kilumbu ya nene, ntangu ya Yehowa takembisa mpi tasantisa zina na yandi ya nene.—Matayo 24:14.
NA YINA metadila bilulalula, ntendudi ya Biblia ya mvunkama ya 19, Albert Barnes kusonikaka nde: “Yau kele mosi na kati ya bansonga ya mambi ya kulutaka kuzabana, mpi ya kemonisaka pwelele mutindu ya kubwa ya muntu.” Yandi kuyikaka nde: “Muntu yina ya lenda kuyibuka bamvita to bankolama ti bapula ya inza yonso kubanda na kisina na yau—bapula yonso ti balukanu nkutu ti ya Bakristu ya zina mpamba, bima ya kevwezaka dibundu na bau mpi ya kekitulaka bau bantu ya mabanza ya inza, kana muntu yango lenda kuyibuka yau tuka kisina na yau ya kyeleka—yandi tayituka na kumona nde kisina na yau ya nene kele bilulalula. Beto kewa ntima mpasi sambu bankaka meluta beto na kimvwama; beto kezola kuvanda ti bima ya bankaka kele na yau, ata beto kele na nswa na yau ve; ye yau kenata bansadilu mingi ya mbi ya beto kelanda sambu na kukitisa kyese ya bankaka kewa sambu na bima na bau, to sambu yau kukuma ya beto, to sambu na kumonisa nde bau kele na kima ve na kutesaka ti bima ya muntu fwete kuvanda na yau. . . . sambu mpeve ya bilulalula ya kele na kati na beto kusepela.”—Roma 1:29; Yakobo 4:5.
Na luswaswanu, Barnes kutubaka kima mosi ya mbote ya metadila zola, yina ya “ke na bilulalula ve.” (1 Korinto 13:4, King James Version) Yandi kusonikaka nde: “Zola kelulaka bankaka ve sambu na kyese ya bau kele na yau; yau kesepelaka na mambote na bau; mpi mutindu mambote na bau kekuma mingi, . . . bayina kepusama na zola . . . takitisa ve mambote na bau; bau tasosa ve kutula bankaka ntima na zulu sambu na bima na bau; bau tazola ve kukitisa mambote yina; bau tatonga to talemba nitu ve sambu bau mosi kuzwaka dibaku ya mutindu yina ve. . . . Kana nde beto kezola bankaka—kana nde beto kesepela na kyese na bau, beto fwete kulula bau ve.”
[Study Questions]
1. Inki kele nkadilu ya ntetentete ya Nzambi, mpi inki mutindu yau kewakana ti kimpala na yandi?
2. Inki kele mwa mitindu ya kubalula ngogo ya Kiebreo sambu na “kimpala”?
3. Inki mitindu, bantangu ya nkaka, kimpala lenda kusadilama sambu na lukanu ya mbote?
4. Inki ntuma ya vandaka kulomba kimpala ya mbote vandaka ya kuluta mfunu na Nsiku ya Nzambi kupesaka na Izraele?
5, 6. (a) Inki mutindu bantu ya Izraele kusumukaka ngolo ntangu bau kuvandaka na Ngumba ya Sinai? (b) Inki mutindu Yehowa ti bansambidi na yandi ya lunungu kumonisaka kimpala ya lunungu na Sinai?
7, 8. (a) Inki mutindu bantu ya Izraele kubwaka ngolo na lusambu ya biteki ya Baale ya Peore? (b) Inki mutindu ndola ya kukatukaka na Yehowa kusukaka?
9. Inki kubwilaka bantu ya Izraele ti Yuda sambu bau kuvandaka ve ti kimpala sambu na lusambu ya kugedila ya Yehowa?
10. Inki tabwila bansambidi ya biteki ya kebalulaka ntima ve?
11. Inki mutindu Mukristu lenda kubwa na lusambu ya biteki nkatu kufukama na ntwala ya kiteki, mpi inki lenda kusadisa muntu na kutina lusambu ya biteki ya mutindu yina? (Efezo 5:5)
12, 13. Inki mutindu Yezu kumonisaka mbandu ya mbote ya kumonisa kimpala sambu na lusambu ya kugedila ya Nzambi?
14. Inki mutindu kimpala ya Yezu sambu na lusambu ya mbote fwete kusimba beto?
15. Inki mutindu ntumwa Polo kulandilaka Yezu na dyambu ya kumonisa kimpala sambu na lusambu ya Yehowa?
16, 17. (a) Ntangu Nzambi kulolaka Yuda ya ntama, inki nkadilu makanda kusongaka? (b) Na nima ya bamvula 70 ya kimpika ya Yuda, inki mutindu Yehowa kumonisaka kimpala na yandi sambu na Yeruzalemi?
18. Inki mambu kubwilaka Bakristu ya kyeleka na nsungi ya mvita ya ntete ya inza?
19. Inki muntindu Yehowa memonisaka kimpala na yandi sambu na lusambu kubanda na 1919?
20. Ntama mingi ve, inki Nzambi tasala na kumonisa kimpala na yandi sambu na lusambu ya kugedila?
21. (a) Inki Satana ti ngidika na yandi tasala na nima ya lufwa ya lusambu ya luvunu? (b) Inki Nzambi tasala?
22. Inki mutindu beto lenda kumonisa nde beto kele ti kimpala sambu na lusambu ya kugedila ya Yehowa?
[Caption on page 1]
[Bangyufula]
[Caption on page 10]
[Ntendula ya Bifwanisu ya lutiti 10]
Pinasi kuvandaka na kimpala sambu na lusambu ya kugedila ya Yehowa
[Caption on page 1]
Mambu ya Ngindulula
◻ Kuvanda ti kimpala sambu na Yehowa kesongidila inki?
◻ Inki dilongi beto lenda kubaka na bambandu ya bantu ya Izraele ya ntama kubikisaka?
◻ Inki mutindu beto lenda kutina na kuwisa Yehowa kimpala?
◻ Inki mutindu Nzambi ti Kristu kumonisaka kimpala sambu na lusambu ya kugedila?
[Caption on page 12]
[Box on page 12]
Zola Kele Ti Kimpala Ve