Landa na Kuyedisa Ntonda na Nge
“Nzambi, bangindu na nge kele [mfunu]; yo kele mpi mingi mpenza!”—NKUNGA 139:17.
1, 2. Sambu na nki beto fwete monisa ntonda na Ndinga ya Nzambi, mpi nki mutindu muyimbi-bankunga kumonisaka ntonda na yandi?
NTANGU bo vandaka kuyidika tempelo ya Yehowa na Yeruzalemi, bo sengumunaka kima mosi ya kuyituka mpenza. Nganga-Nzambi Hilkia monaka “Mukanda ya Bansiku yina ya Mfumu Nzambi pesaka na Moize,” ntembe kele ve nde yo vandaka kopi ya kisina ya bo manisaka kusonika kiteso ya bamvula 800 na ntwala! Keti nge lenda yindula mutindu Ntotila Yoziasi, yina vandaka kutina Nzambi boma, kudiwaka ntangu bo natilaka yandi yo? Yandi zolaka yo mingi, mpi na mbala mosi yandi lombaka Shafani, yina kuvandaka sekretere na yandi na kutangila yandi yo na ndinga ya ngolo.—2 Bansangu 34:14-18.
2 Bubu yai, bantu mingi lenda tanga Ndinga ya Nzambi, ya mvimba to ya ndambu. Keti dyambu yai kefyotuna valere mpi mfunu ya Masonuku? Ata fyoti ve! Yo kele mpenza ti mabanza ya Nkwa-Ngolo, yina bo sonikaka sambu na mambote na beto. (2 Timoteo 3:16) Sambu na kumonisa ntonda na yandi na Ndinga ya Nzambi, muyimbi-bankunga Davidi kusonikaka nde: “Nzambi, bangindu na nge kele [mfunu sambu na mono]; yo kele mpi mingi mpenza!”—Nkunga 139:17.
3. Inki kemonisa nde Davidi vandaka kubakisa mbote bangwisana na yandi ti Yehowa?
3 Ntonda ya Davidi sambu na Yehowa, na Ndinga na yandi, mpi na ngidika na yandi ya lusambu ya kyeleka kumanaka ve. Bankunga mingi ya yandi salaka kumonisaka mawi na yandi. Mu mbandu, na Nkunga 27:4 yandi sonikaka nde: “Mono lombaka kima mosi mpamba na Mfumu Nzambi, kima yango yo yai: na kuvanda na nzo na yandi na luzingu na mono ya mvimba, na kumona mambote na yandi [mpi na kutala tempelo na yandi ti ntonda yonso, NW].” Na Kiebreo ya kisina, bangogo ‘kutala ti ntonda yonso’ ketendula kubikala ntangu mingi na kutala, kutala mbotembote, to kutala ti kyese mpi ntonda. Yo kele pwelele nde Davidi vandaka kubakisa mbote bangwisana na yandi ti Yehowa, mpi yandi vandaka kumonisa ntonda sambu na mambu yonso yina Yehowa vandaka kusala sambu na kukumisa lukwikilu na yandi ngolo, mpi yandi vandaka kusepela mpenza na kulonguka bakyeleka yonso yina Nzambi vandaka kuzabisa. Yo mefwana nde beto landa mbandu na yandi ya kumonisa ntonda.—Nkunga 19:8-12.
Monisa Ntonda Sambu na Dibaku ya Nge Mezwaka ya Kuzaba Kyeleka ya Biblia
4. Inki kupusaka Yezu na ‘kumona kiese na lusadisu ya Mpeve ya Nzambi’?
4 Kubakisa Ndinga ya Nzambi ketadilaka ve ngangu to banzo-nkanda ya inza yina kekumisaka bantu lulendo. Kansi yo ketadilaka mambote ya Yehowa yina beto mefwana ve na kubaka, yina yandi kepesaka na bantu ya kudikulumusa mpi ya ntima ya masonga yina kekudibanzaka sambu na bampusa na bo ya kimpeve. (Matayo 5:3; 1 Yoane 5:20) Ntangu Yezu kuyindulaka nde bo mesonikaka na zulu bazina ya bantu yankaka ya kukonda kukuka, yandi “monaka kiese na lusadisu ya Mpeve ya Nzambi. Ebuna yandi tubaka nde: ‘Tata, nge muntu kele Mfumu ya ntoto ti ya zulu, mono ke pesa nge mersi sambu mambu yina ya nge me bumbaka na bantu ya mayele ti na bantu yina me longukaka, nge me kwisa kuzabisa yo na bantu yina me longukaka ve.’”—Luka 10:17-21.
5. Sambu na nki balongoki ya Yezu kumonaka ve mpamba bakyeleka ya Kimfumu yina bo zabisaka bo?
5 Na nima ya kusala kisambu yina ya masonga, Yezu balukaka na ndambu yina vandaka balongoki na yandi mpi kutubaka nde: “Kiese na beno bantu ke mona mambu yai! Sambu mono ke tubila beno nde baprofete mingi ti bantotila mingi, bo vandaka na nzala ya kumona mambu yai ya beno ke mona, kansi bo monaka yo ve. Bo vandaka na nzala ya kuwa mambu yai ya beno ke wa, kansi bo waka yo ve.” Ebuna, Yezu syamisaka balongoki na yandi ya kwikama na kumona ve mpamba bakyeleka ya Kimfumu yina yandi zabisaka bo, sambu Nzambi kuzabisaka yo ve na bansadi na yandi yina kuzingaka na ntwala na bo, mpi yandi zabisaka yo ve na ‘bantu ya kulonguka’ ya ntangu ya Yezu!—Luka 10:21-24.
6, 7. (a) Inki bikuma beto kele na yo ya kumonisa ntonda sambu na bakyeleka ya Nzambi? (b) Inki luswaswanu kemonana bubu yai na kati ya lusambu ya kyeleka ti ya luvunu?
6 Na ntangu na beto, beto kele na bikuma mingi dyaka ya kumonisa ntonda sambu na kyeleka ya Nzambi, mpamba ve, na nzila ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele,” Yehowa mesadisaka bantu na yandi na kubakisa mbotembote Ndinga na yandi. (Matayo 24:45; Daniele 12:10) Sambu na yina metala ntangu ya nsuka, profete Daniele kusonikaka nde: “Bantu mingi tasosa ndambu na ndambu mpi nzayilu ya kyeleka takuma mingi.” (Daniele 12:4, NW) Keti nge kendima ve nde bubu yai nzayilu ya Nzambi ‘mekuma mingi,’ mpi nde bansadi na yandi kezwa madya mingi ya kimpeve?
7 Beto kemona luswaswanu ya ngolo mpenza na kati ya kimvwama ya kimpeve ya bansadi ya Nzambi ti malongi ya kisakasaka yina kele na Babilone ya Nene! Yo yina, bantu mingi yina lusambu ya luvunu melungisaka ve bampusa na bo ya kimpeve meyinaka yo, mpi bo kekwisaka na lusambu ya kyeleka. Bo kele bonso mameme yina kezola ve ‘kubaka masumu ya [Babilone ya Nene]’ to ‘kumona mpasi yina yandi tamona.’ Yehowa ti bansadi na yandi kebingisa bantu yonso ya mutindu yina na kukwisa na dibundu ya kyeleka ya Bukristu.—Kusonga 18:2-4; 22:17.
Bantu ya Kemonisaka Ntonda Kekwendaka na Lusambu ya Kyeleka
8, 9. Inki mutindu bangogo ya Agai 2:7 kelungana bubu yai?
8 Sambu na yina metala nzo na yandi ya kimpeve, Yehowa kutubaka na ntwala nde: “Mono tanikisa makanda yonso, ebuna bima ya mfunu ya makanda yonso fwete kwisa kukota; mpi mono tafulusa nzo yai na lukumu.” (Agai 2:7, NW) Mbikudulu yai ya kuyituka kulunganaka ntete na bilumbu ya Agai ntangu bantu ya Nzambi yina kubikalaka kuvutukaka na Yeruzalemi mpi kutungaka dyaka tempelo. Bubu yai, bangogo yai ya Agai kelungana dyaka na yina metala tempelo ya nene ya kimpeve.
9 Bantu mingi mekotaka dezia na tempelo yina ya kifwani sambu na kusamba Nzambi “na mpeve mpi na kyeleka,” mpi konso mvula mafunda mingi ya bantu yina Agai kubingaka nde “bima ya mfunu ya makanda yonso” kelanda na kukota. (Yoane 4:23, 24, NW) Mu mbandu, rapore ya mvula ya kisalu 2006 kemonisa nde bantu 248 327 kubakaka mbotika sambu na kumonisa nde bo mekudipesa na Yehowa. Ntalu yina kemonisa nde konso kilumbu, bantu kiteso ya 680 kebaka mbotika! Zola na bo sambu na kyeleka mpi mpusa na bo ya kusadila Yehowa bonso bansamuni ya Kimfumu kemonisa nde Nzambi mebendaka bo mpenza.—Yoane 6:44, 65.
10, 11. Ta eksperiansi mosi ya kemonisa mutindu bantu kemonisaka ntonda sambu na kyeleka ya Biblia.
10 Mingi na kati ya bantu yai ya ntima ya masonga kundimaka kyeleka sambu bo monaka ‘luswaswanu na kati ya bantu ya lunungu ti bantu ya mbi, na kati ya bantu ya kesadilaka Nzambi ti bantu ya kesadilaka Nzambi ve.’ (Malashi 3:18, NW) Beto baka mbandu ya Wayne ti Virginia. Bankwelani yai kuvandaka bantu ya dibundu ya Misioni, kansi bo bakaka ve bamvutu ya mbote na bangyufula mingi ya metala lusambu. Bo vandaka kuyina bitumba, kansi bo yitukaka ngolo mpi bo waka mpasi na ntima ntangu bo monaka bamfumu ya mabundu kesakumuna basoda ti binwaninu ya bitumba. Mutindu bo kumaka minunu, bo kudiwaka nde bantu ya dibundu na bo kuyambulaka bo, ata Virginia kulongaka katekisimu (École du dimanche) bamvula mingi. Bo tubaka nde: “Ata muntu mosi ve vandaka kwisa kutala beto to kumonisa dikebi sambu na mavimpi na beto ya kimpeve. Dibundu kuvandaka na mfunu kaka ya mbongo na beto. Yo pesaka beto kyadi mingi kibeni.” Bo waka nkutu mbi kuluta ntangu dibundu na bo kundimaka kikalulu ya mbi ya kuvukisa nitu babakala ti babakala to bankento ti bankento.
11 Kaka na ntangu yina, mutekulu na bo ya nkento ti mwana na bo ya nkento kukumaka Bambangi ya Yehowa. Ata Wayne ti Virginia kuwaka ntete makasi, na nima bo sobaka mabanza na bo mpi ndimaka kulonguka Biblia. Wayne kutubaka nde: “Kaka na bangonda tatu, beto longukaka mambu mingi ya Biblia kuluta yina beto melongukaka ntete na bamvula kuluta 70! Beto vandaka mewaka ntete ve nde zina ya Nzambi kele Yehowa, mpi beto vandaka kuzaba ata kima mosi ve na yina metala Kimfumu ti Paladisu ya ntoto.” Ntama mingi ve, bankwelani yai ya masonga yantikaka kukwenda na balukutakanu ya Bukristu mpi kusala kisalu ya kusamuna. Virginia kutubaka nde: “Beto kezola kuzabisa kyeleka na konso muntu.” Bo yonso zole kuvandaka ti bamvula 80 ntangu bo bakaka mbotika na 2005. Bo tubaka nde: “Beto memonaka kimvuka ya Bakristu ya kyeleka, kisika ya mefwana mpenza ti beto.”
Monisa Ntonda na Mutindu Beto ‘Mekumaka ya Kukuka Sambu na Konso Kisalu ya mbote’
12. Inki Yehowa kesalaka ntangu yonso sambu na bansadi na yandi, mpi nki beto fwete sala sambu na kubakila yo mambote?
12 Yehowa kesadisaka ntangu yonso bansadi na yandi sambu na kusala luzolo na yandi. Mu mbandu, yandi pesaka Noa bantuma ya pwelele mpi ya sikisiki na yina metala mutindu ya kutunga maswa mpi yo lombaka nde Noa kusala kisalu yina na sikisiki yonso. Mpi yo salamaka mutindu yina. Sambu na inki? Sambu Noa “salaka mambu yonso ya Nzambi songaka yandi.” (Kuyantika 6:14-22) Bubu yai mpi, Yehowa kesadisa mpenza bansadi na yandi na kusala luzolo na yandi. Ya kyeleka, kisalu na beto ya ntetentete kele kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu yina Nzambi metulaka, mpi kusadisa bantu yina mefwana na kukuma balongoki ya Yezu Kristu. Mpi bonso na mbandu ya Noa, kununga na beto kekatukaka na bulemfu na beto. Beto fwete landa ti bulemfu yonso lutwadisu yina Yehowa kepesa na nzila ya Ndinga mpi organizasio na yandi.—Matayo 24:14; 28:19, 20.
13. Yehowa kelongaka beto na nzila ya inki?
13 Sambu na kulungisa kisalu yina, beto fwete longuka na kusadila “mbote-mbote” Ndinga ya Nzambi yina kele kisadilu na beto ya kuluta mfunu, mpi yina kele “mfunu sambu na kulonga, sambu na kunganina, sambu na kuvutula mambu na ndonga, sambu na kupesa disipline na lunungu, na mpila nde muntu ya Nzambi kukuma mpenza ya kukuka sambu na konso kisalu ya mbote.” (2 Timoteo 2:15; 3:16, 17, NW) Bonso na mvu-nkama ya ntete, Yehowa kelongaka beto malongi ya mfunu na nzila ya dibundu ya Bukristu. Bubu yai, Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi ti Lukutakanu ya Kisalu kesalamaka konso mposo na mabundu 99 770 na inza ya mvimba sambu na kusadisa beto na kusala kisalu ya kusamuna. Keti nge kemonisaka ntonda sambu na balukutakanu yai ya mfunu na kukwendaka mbala na mbala mpi na kusadilaka mambu ya nge kelongukaka kuna?—Baebreo 10:24, 25.
14. Inki mutindu bansadi ya Yehowa kemonisaka ntonda na bo sambu na dibaku ya bo ke na yo ya kusadila yandi? (Tubila mpi lupangu yina kele na balutiti 27 tii 30.)
14 Mutindu bansadi ya Nzambi mingi na inza ya mvimba kekudipesaka na kisalu ya kusamuna, bo kemonisaka ntonda na bo sambu na malongi ya bo kebakaka. Mu mbandu na mvula ya kisalu 2006, bansamuni ya Kimfumu 6 741 444 kulutisaka na kimvuka bangunga 1 333 966 199 na mitindu yonso ya kisalu mpi bo longukaka Biblia ti bantu 6 286 618. Yai kele kaka mambu fyoti ya kepesa kikesa yina beto mebaka na rapore ya inza ya mvimba. Beto kelomba nge na kutala rapore yango mpi nge tabaka kikesa, kaka mutindu bampangi na beto ya mvu-nkama ya ntete kubakaka kikesa mingi ntangu bo waka barapore yina vandaka kutubila kuyela ya kisalu ya kusamuna na ntangu na bo.—Bisalu 1:15; 2:5-11, 41, 47; 4:4; 6:7.
15. Sambu na nki ata muntu fwete lemba ve nitu ntangu yandi kesadilaka Yehowa na ntima ya mvimba?
15 Lukumu yina bansadi ya Yehowa kepesaka yandi na ndinga ya ngolo konso mvula kele kidimbu ya ntonda yina bo kemonisaka sambu na dibaku ya bo mezwaka ya kuzaba Yehowa mpi ya kunata zina na yandi. (Yezaya 43:10) Ya kyeleka, beto lenda fwanisa kimenga ya lukumu yina bampangi na beto ya babakala ti ya bankento yina menuna, kebela to kele bambefo kepesa, ti tubibende ya mbongo ya mufwidi yina Biblia ketubila. Kansi, beto kevila ve nde Yehowa ti Mwana na yandi kesepelaka mpenza na bantu yonso yina kesadilaka Nzambi na ntima ya mvimba, disongidila, na kiteso ya ngolo na bo.—Luka 21:1-4; Galatia 6:4.
16. Inki bisadilu ya kulongila Yehowa mepesaka bansadi na yandi?
16 Katula kulonga beto sambu na kisalu ya kusamuna na nzila ya organizasio na yandi, Yehowa kepesaka beto bisadilu ya mbote ya kulongila. Na bamvula meluta, beto vandaka kusadila mikanda yai: La vérité qui conduit à la vie éternelle, Nge Lenda Zinga Mvula na Mvula na Ntoto Yina Takituka Paladisu, Nzayilu ya kenataka na Luzingu ya Mvula na Mvula, mpi ntangu yai, Inki Biblia Kelongaka Mpenza? Bantu yina kemonisaka mpenza ntonda na bangidika yai kesadilaka mbote mikanda yina na kisalu ya kusamuna.
Sadila Mbote Mukanda Biblia Kelongaka
17, 18. (a) Inki bitini ya mukanda Biblia Kelongaka nge kezolaka kusadila mingi na kisalu ya kusamuna? (b) Nkengi mosi ya nzyunga kutubaka nki sambu na mukanda Biblia Kelongaka?
17 Mukanda Inki Biblia Kelongaka Mpenza? kele ti bakapu 19 ti appendice ya kutendula mbote, mpi yo kele ya kusonika na ndinga ya pwelele mpi ya pete. Yo kemonana nde mukanda yai kele kisadilu ya mbote sambu na kisalu ya kusamuna. Mu mbandu, kapu ya 12 ke na ntu-dyambu “Kuzinga na Mutindu Yina Kepesaka Nzambi Kyese.” Disolo yai ketendudila longoki pwelele mutindu yandi lenda kuma nduku ya Nzambi, dyambu yina bantu mingi metadilaka ntete ve to meyindulaka ve nde yo lenda salama ve ata fyoti. (Yakobo 2:23) Inki mawi bantu kumonisaka ntangu bo zwaka kisadilu yai ya kulongila Biblia?
18 Nkengi mosi ya nzyunga na Australie kutubaka nde mukanda Biblia Kelongaka “kebendaka nswalu muwi na kusolula mpi yo kele mpasi ve na kusadila na mpila nde yo mepesa dyaka bansamuni ya Kimfumu kikesa ti kyese na kisalu ya kusamuna. Kima ya kuyituka kele ve na kumona nde bantu yankaka ketubaka nde yo kele dikabu mosi ya valere mingi bonso wolo, sambu mukubu na yo kele bonso kitini ya wolo!”
19-21. Ta mwa ba eksperiansi ya kemonisa mfunu ya mukanda Biblia Kelongaka.
19 Na insi ya Guyana, mupasudi-nzila mosi vandaka kusamuna nzo na nzo. Ntangu yandi kumaka na kyelo ya nkento mosi, yandi kangulaka mukanda Biblia kelongaka na kapu ya 1, paragrafe ya 11, na kantu-dyambu “Inki Mutindu Nzambi Ketadilaka Kukonda Lunungu ya Beto Kekutanaka ti Yo?” mpi kutangilaka yandi yo na ndinga ya ngolo. Na nima ya kuwa lutangu yina, nkento yango tubaka nde: “Yo fwete vanda nde Nzambi muntu metinda nge.” Yandi tubaka mutindu yina sambu bilumbu fyoti na ntwala, nkwelani na yandi kuyambulaka yandi ti bana zole ya fyoti. Mupasudi-nzila ketuba nde: “Mambu yina kusimbaka ntima na yandi ngolo. Ebuna, yandi telemaka, kwendaka na nima ya magazini na yandi mpi dilaka ngolo.” Nkento yina ndimaka na kulonguka Biblia mbala na mbala ti mpangi-nkento mosi ya bwala yina mpi yandi kelanda na kuyela mbote.
20 José yina kezingaka na Espagne kufwisaka nkento na yandi na aksida. Yandi kumaka kunwa bima yina kelausaka sambu na kukatula susi, mpi yandi bakaka mpi lusadisu ya minganga yina kelongukaka bikalulu ya bantu. Kansi, minganga yina lendaka ve kupesa mvutu na ngyufula yina vandaka kuyangisa yandi mingi: “Sambu na nki Nzambi kupesaka nzila nde nkento na mono kufwa?” Kilumbu mosi, José kukutanaka ti Francesc yina kusalaka ti yandi kompani mosi. Francesc kusongaka José nde bo tadila kapu ya 11 ya mukanda Biblia Kelongaka, yina kele na ntu-dyambu “Sambu na Nki Nzambi Mepesaka Nzila na Bampasi?” Ntendula yina Masonuku kepesa mpi mbandu ya longi ti mwana ya nzo-nkanda kusimbaka ntima ya José ngolo. Yandi yantikaka kulonguka ti dikebi yonso, yandi kwendaka na lukutakanu ya nzyunga, mpi ntangu yai yandi kekwendaka na balukutakanu ya dibundu na Nzo ya Kimfumu mosi yina kele na teritware na bo.
21 Roman kele ti bamvula 40, yandi kele komersa na Pologne, mpi yandi kevandaka ti luzitu mingi sambu na Ndinga ya Nzambi. Kansi sambu yandi vandaka kudipesa mingi na kisalu na yandi, yandi vandaka kuyela mpenza ve na kulonguka ya Biblia. Ata mpidina, yandi kwendaka na lukutakanu ya distrike mpi kubakaka mukanda Biblia Kelongaka. Banda pana, yandi mesobaka mpi metomisaka mambu mpenza. Yandi ketuba nde: “Mukanda yai kemonisa pwelele malongi yonso ya mfunu yina ke na Biblia.” Ntangu yai, Roman kelongukaka Biblia mbala na mbala mpi ke na kuyela mbote.
Landa na Kuyedisa Ntonda na Nge
22, 23. Inki mutindu beto lenda landa na kumonisa ntonda sambu na kivuvu yina Nzambi metudilaka beto?
22 Mutindu Lukutakanu ya Distrike “Luguluku Mefinama!” kumonisaka yo, Bakristu ya kyeleka kevingila na mpusa yonso ‘luguluku ya mvula na mvula’ yina Nzambi mesilaka mpi yina tasalama na nsadisa ya menga ya Yezu yina kutyamukaka. Mutindu ya kuluta mbote ya kumonisa ntonda na beto ya masonga sambu na kivuvu yai ya mfunu kele ya kulanda na kukatula “bisalu ya kukonda mfunu na ntima na beto, sambu nde beto mona mpila ya kusadila Nzambi ya moyo.”—Baebreo 9:12, 14.
23 Ya kyeleka, yo kele mpenza dyambu ya kuyituka na kumona bansamuni ya kwikama bamilio kuluta sambanu kekanga ntima na kisalu ya Nzambi, ata bo kekutana ti bupusi ya ngolo ya kusosa kaka mambote na bo mosi. Dyambu yai kele mpi nzikisa ya kemonisa nde bansadi ya Yehowa kemonisaka ntonda mingi sambu na dibaku ya nene ya kusadila yandi, mpi bo kezabaka nde ‘kisalu ya Mfumu ya bo ke salaka yo kele mpamba ve.’ Bika nde ntonda yina kulanda na kuyela!—1 Korinto 15:58; Nkunga 110:3.
Inki Mvutu Nge Tapesa?
• Muyimbi-bankunga kelonga beto nki na yina metala kumonisa ntonda na Nzambi sambu na bangidika na yandi ya kimpeve?
• Inki mutindu bangogo ya Agai 2:7 kelungana bubu yai?
• Inki mutindu Yehowa melongaka bantu na yandi sambu bo sadila yandi mbotembote?
• Inki nge lenda sala sambu na kumonisa ntonda na nge sambu na mambote ya Yehowa?
[Tablo ya kele na lutiti 27-30]
LAPOLO YA BAMBANGI YA YEHOVAH YA INZA YA MVIMBA YA MVULA YA KISALU 2006
(Tala Nzozulu ya Nkengi ya papie)
[Bifwanisu ya kele na lutiti 31]
Yehowa kepesaka beto bisadilu ya mbote sambu na kusala luzolo na yandi